MACIEJ, młynarz; pierwszy (z początku XV w.) znany właściciel ►Olszowego Młyna; obdarzony przywilejami: prawem do korzystania z rzeki ►Rawy (od ►Długiego Brodu do ►Starej Grobli); czerpał dochody z łąk, niwy; nałożono na niego obowiązki na rzecz ►Kościoła św. Szczepana i Doroty w Bogucicach, zobowiązany był do kolendy (dwóch kapłonów i ćwiertni mąki na Boże Narodzenie), a także rocznego czynszu pieniężnego (liczonego w szerokich groszach praskich) na rzecz właściciela wsi.
L. Musioł: Bogucice. Gmina i parafia. Monografia historyczna. Katowice 1953.
MACZEK, Uczniowski Klub Sportowy przy ►IV Liceum Ogólnokształcącym im. gen. Stanisława Maczka, zał. 1998. W roku szkolnym 1999/2000 koszykarska drużyna dziewcząt zajęła I miejsce w Katowicach oraz II w rozgrywkach regionalnych. Aktywną działalność prowadziła też sekcja rowerowa, opiekunem której był szkolny katecheta, misjonarz ojciec Krzysztof Czub.
MAG, zob. ►Łuszcz Piotr.
MAGIK I, zob. ►Łuszcz Piotr.
MAJOWSKI Władysław (21 I 1886 – 1969), nauczyciel, dyrektor (1939–1941) Szkoły Podstawowej nr 14 im. Królowej Jadwigi w ►Zawodziu (zob. ►Szkoła Powszechna nr XIV); absolwent Seminarium Nauczycielskiego w Pyskowicach; autor popularnego opracowania z historii Bogucic w języku niemieckim Bogutschutz-Zawodzie (Oppeln 1920), urzędnik gminny (tłumaczył teksty dla „Gazety Urzędowej”), po II wojnie światowej na emigracji w Niemczech; opublikował: Kattowitz. Die jungste deutsche Schopfung (1958), 100. Jahre Stadt Kattowitz 1865–1965. Ein Jubiläums- und Gedenkbuch (1965) – wydawane w Salzgitter.
Kronika Szkoły Podstawowej nr 14 w Katowicach-Bogucicach; „Polak“ 1920, nr 94.
MALARSTWO POKOJOWE, rzemiosło, którym w okresie międzywojennym w Bogucicach trudniło się co najmniej czterech rzemieślników: Piotr Broda, Robert Dürszlag, Wilhelm Majewski, Ryszard Tilc; zakłady zlokalizowane były przy ul. ►Mieroszewskiego, ►1 Maja, ►Żółkiewskiego.
MAŁODOBRY Tadeusz Roman (10 I 1928, Katowice – 20 IV 1989, Katowice), lekarz chirurg, działacz sportowy. Był absolwentem Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach; pracował w ►Szpitalu Zakonu Bonifratrów w Bogucicach (1954) i w zakładowej służbie zdrowia – w ambulatorium kopalni „Kleofas” (od 1972 kierownik). Był szermierzem w Szkolnym Klubie Sportowym „Kopernik” Katowice (w 1949 uczestniczył w Akademickich Mistrzostwach Świata); założycielem sekcji szermierki AZS Śląskiego Uniwersytetu Medycznego (1957), prezesem Śląskiego Związku Szermierczego (1961–1976). Przyczynił się do powstania czasopisma „Szermierz”.
K. Marciniak: Leksykon polskiej szermierki 1922–2012. Historia, ludzie, medale. Warszawa 2012.
MAŁY STAW, osiedle wielorodzinne z niską zabudową, powstałe w latach 2011–2013 w rejonie ulic gen. K. ►Pułaskiego i ►Granicznej; inwestorem była Katowicka Spółdzielnia Mieszkaniowa; osiedle tworzą cztery domy wielorodzinne, czterokondygnacyjne, na które składa się łącznie 128 mieszkań.
https://www.urbanity.pl/slaskie/katowice/maly-staw,b4257
MAMMOUTH (kopalnia „Mammouth”), pole górnicze (1 kopalnia znalazcza +1199 miar) nadane w 1855 przez Mysłowicko-Katowicką Dyrekcję Górniczą; pierwszymi właścicielami byli: Gustaw Heinrich Ruffer z Wrocławia, Wilhelm Edler z Zabrza i ►Waleska von Tiele-Winckler, a kolejnymi – 10 spadkobierców tych osób; w 1890 ich kuksy wykupiła ►Katowicka Spółka Akcyjna; w 1895 ►Franciszek Hubert von Tiele-Wincker przekazał swoje kuksy ►Agathe Bergwerkschaft Gmbh (od 1896 odkupione przez ►Katowicką Spółkę Akcyjną); rozciągało się w obrębie rewiru bogucickiego Lasku Mysłowickiego; jedyne prawo do poszukiwań uzyskał od Waleski Tiele-Winckler tajny radca Ruffer; w 1920 wraz z innymi polami zostało wcielone do tworzonej ►kopalni „Katowice” (Kattowitz).
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.
MARCHLEWSKIEGO Juliana ULICA zob. ►Misjonarzy Oblatów MN ulica
MARCIN Z KOZIEGŁÓW (? – 1572), ksiądz, ostatni przedreformacyjny proboszcz w parafii św. Szczepana w Bogucicach, wymieniony w akcie powizytacyjnym ks. Kazimierza Krakowskiego (1598).
L. Musioł: Bogucice. Gmina i parafia. Monografia historyczna. Katowice 1953.
MARCINKOWSKIEGO Karola ULICA, w ►Zawodziu (dawniej: Max-Waldau-Straße), długości ok. 580 m, (zob. też ►Kolonia Huty „Ferrum”; ►Ferrum Colonie); firma handlowa Jacob Weissenberg; kotłownia, pralnia i łaźnia; tzw. półokrąglak z 1905 roku, budynki mieszkalne były własnością ►Huty Ferrum; współcześnie ►Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 6 z przedszkolem i ►Szkołą Podstawową nr 31 im. Henryka Sienkiewicza; ►Dom Kultury Zawodzie; plac zabaw.
AUM, zesp. 2, sygn.: 35, 36; Ulice. Nazewnictwo w przekroju historycznym; W: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. T. 2. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz (red.). Katowice 2012; Księga adresowa miasta wielkich Katowic 1935/36 r.
MARIENHOFF zob. ►Dwór Marii
MARKIEFKA Leopold (10 XI 1813, Tarnowskie Góry – 24 V 1882, Bogucice), ksiądz, proboszcz w Bogucicach; absolwent Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Wrocławskiego; święcenia kapłańskie przyjął 31 III 1838; od 1842 pracował jako kapłan w Bogucicach (początkowo proboszcz administrator, od 1843 proboszcz; od 1868 dziekan mysłowicki. Zaangażowany w pracy charytatywnej i ruchu trzeźwościowym. Organizował pomoc materialną dla ofiar tyfusu, podczas klęski głodu na Górnym Śląsku w l. 1847–1848. W 1858 założył w Bogucicach ►Sierociniec (p.w. Matki Boskiej Bolesnej); do opieki nad sierotami sprowadził siostry ►boromeuszki, a po ich usunięciu w okresie kulturkampfu opiekę nad sierocińcem objęły siostry ►jadwiżanki. W 1863 jako dziekan odbudował przytułek (szpital) dla ubogich p.w. św. Ludwika w Mysłowicach. Dzięki jego staraniom w 1874 został wzniesiony w Bogucicach zakład leczniczy (►Szpital Zakonu Bonifratrów) kierowany przez ►bonifratrów. Spoczął na ►cmentarzu w Bogucicach. W testamencie napisał, że jego oszczędności mają trafić do ubogich mieszkańców Bogucic, Załęża i Dąbrówki Małej.
https://www.encyklo.pl/index.php?title=Markiefka_Leopold.
MARKIEFKI Leopolda ULICA (Kaiserin Augusta Straße, Bogutschützer Strasse), dł. 900 m, układ równoleżnikowy. Obecnie znajdują się przy niej m.in.: obiekty sakralne − ►Bazylika Mniejsza p.w. św. Szczepana, ►2 krzyże przydrożne (Boże Męki), kolumna ►Królowa Nieba, ►klasztor bonifratrów, ►Szpital Zakonu Bonifratrów p.w. Aniołów Stróżów, familoki, kamienice, spółdzielnia pracy, ►Zakładowy Dom Kultury „Katowice”, firmy handlowo-usługowe, przedsiębiorstwa inwestycyjno-budowlane, administracja ►Osiedla ks. F. Ścigały, Miejska Biblioteka Publiczna − Filia nr 33, ►Przedszkole Publiczne parafii rzymskokatolickiej św. Szczepana, Zakład Badawczo-Doświadczalny Gospodarki Komunalnej, a także tablica pamiątkowa poświęcona ►Jerzemu Kukuczce. Ulicą kursują linie autobusowe Zarządu Transportu Metropolitalnego (ZTM) o numerach: 70, 177, 600. W okresie przedindustrialnym była to główna droga wiejska biegnąca po obu stronach nieistniejącego, wypływającego z okolicy ►Alp Wełnowieckich, bezimiennego strumyka (zanikł w II poł. XIX w.). W l. 1939−1945 połączona w jedną ulicę z ►ul. Bogucicką (z tego okresu pozostawiona numeracja domów). Pierwsze zabudowania powstały ok. 1880 − chłodnie, garaże, sypialnie dla robotników ►kopalni „Katowice”. Właścicielami domów byli: przed 1922 − Otto Berliner, Marta Blendowska, Boenisch (wdowa), Franciszek Broda, Konstantin Brzezina, Anton Dobisch, O. Dzialoczÿnski, Nicolas Glomb, Olga Gromotka, August Hämel, August Hoffmann, Gregor Janda, Jozsef Jania, Anton Jeziorek, Ignacy Kalinowski, rodzina Kocurek, Anton Kuperski, Pauline Kuperski, Jozsef Lebek, Peter Lewan, Kaspar Nytz, Hermann Przibilla, Pauline Rack, Ferdinand Schindler, Simon Schmidt, Johann Sittko, Emil Scholz, Louis Tichauer, Hans Troplowitz, Walloschek, Jozefa Wanijek, Konrad Wiaterek, ►Katowicka Spółka Akcyjna dla Górnictwa i Hutnictwa, Peter Lewan, Johann Posch, Anna i Margot Broda, Franciszka Broda, Mateusz Broda; w okresie międzywojennym − Jan Bulowski, Ludwik Jochemczyk, Anna Kotlorzowa, Ryszard Kabus, Ignacy Krenzel, Stanisław Lewandowski, Rudolf Nussbaum, Tomasz Skwosz, Emil Swaczyna, Jan Wojcik; w l. 1939−1945 Jan Szczesny; po 1945 − Augustyn Wenzel. W okresie międzywojennym przy ulicy mieściła się siedziba ►Ochotniczej Straży Pożarnej i koła ►Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, prowadził działalność ►Dom Ludowy; po 1945 czynne były kina ►Bajka i ►Millenium, funkcjonowała Szkoła Zawodowa Męska. W wielu domach mieściły się lokale, w których prowadzono handel: przed 1922 – ►apteka bonifratrów, apteki: Stanisława Lewandowskiego, Wilhelma Leppicha, sklep owocowo-warzywny F. Kuscha, restauracje Hermanna Michalika, Leopolda Poloka, Gertrudy Węgrzyn, Józefa Potempy, Marii Przybyły, Magdaleny Węgrzyn, Kozistek-Ciechowicz, Michała Kozy, drogeria Stanisława Lewandowskiego; w l. 1922−1939 − hurtownie Kajzera (skład kawy), sklepy ogólnospożywcze-kolonialne Otylii Zopp, Andrzeja Bałuka, sklepy spożywcze Cecylii Brody, Józefa Jandy, Marii Oleś, Marcina Posza, Agnieszki Siekiery, Jadwigi Troplowitz, Magdaleny Węgrzyn, sklep nabiałowy Franciszka Kowola, sklepy z pieczywem Józefa Felda, Antoniego Jeziorka, Jerzego Leji, Adolfa Mzyka; l. 1939−1945 − restauracja i piwiarnia „Deutsche Eiche”, towary kolonialne Luzie Machura, Albin Nytz; po 1945 − sklepy: alkoholowy „Sedlaczek” Ignacy Kajzerek, owocowy Schittko, spożywcze Miejskiego Handlu Detalicznego, Konsum Śląski, galanteryjno-tekstylny Gertrudy Sowy, restauracje „Czarny Diament”, Leopolda Poloka, Jana Ruseckiego. Funkcjonowały też zakłady: w okresie międzywojennym − przemysłu drzewnego (fabryka mebli ►Józef Broda), elektrotechnicznego (►Fabryka Nawijalni Tworników), metalowego (►Ferropras), spożywczego (Fabryka Wyrobów Cukierniczych ►Florida, mleczarnia Emila Brzeziny, kwaszarnia żuru Fritza Wieczorka); w l. 1939−1945 – przemysłu izolacyjnego (►Isolation G.m.b.h.); prowadzili działalność rzemieślnicy: przed 1922 – branży budowlanej (Teodor Klepka, Ignatz Lissy), cieśle (Teodor Klepka), piekarze (Jozsefa Wanijek), rzeźnicy (Teodor Froncek, Johann Lakomy, Jozsef Lebek); w okresie międzywojennym – cukiernicy (Anna i Margot Broda), kowal (Jan Szczęsny), piekarze (Antoni Jeziorek, Alojzy Mryka, Anna Poloczek), rzeźnik (Józef Tłuczykont), stolarze (Karol Cichoń, Władysław Grzywny), czynny był warsztat spawalniczy i pralnia Józefa Tłuczykonta; w l. 1939−1945 – cukiernik i piekarz (Johann Miosga) oraz ślusarstwo (Warsztat Ślusarski ►„Rekord”); po 1945 – fryzjerstwo (Ewald Freier, Spółdzielnia Fryzjerów Związku Inwalidów Wojennych) oraz placówki Śląskiej Spółdzielni Spożywców. Zasłużeni mieszkańcy: ►Piotr Achtelik, ►Jerzy Kukuczka, ►Augustyn Rzepka, Edward Schneider (nauczyciel).
APK, zesp. Katowickie Zjednoczenie Przemysłu Węglowego, sygn. 1187; AUM, zesp. 1, sygn. 1449–1491; Skorowidz branż przemysłu, handlu, finansów, rzemiosła i zawodów wyzwolonych. Województwo śląskie 1929/1930. Katowice [1930]; M. Bulsa, G. Grzegorek, B. Witaszczyk: Domy i gmachy Katowic. Katowice 2013; Katowice. Informator. Red. S. Adamczyk. Katowice 1993.
MARMOREA (zakłady marmurowe i granitowe oraz wytwórnia sztucznego kamienia i wypraw fasadowych „Marmoryt”; następnie Tartak marmuru i wyroby sztucznego kamienia „Marmorea”), zał. 18 XII 1931 przez Józefa Ernesta i Feliksa Weisza z Wiednia, Franciszka Weitzmanna z Pragi, Pawła Jerzego Felkela z Katowic z siedzibą przy ►ul. I. Paderewskiego 27. Kiedy firma przeszła w ręce Alberta Forstera jej pracami kierował Józef Sternberg z Krakowa; zatrudniała od 12 do 25 pracowników; produkowała tynk szlachetny i płyty kamienne. Od 1940 funkcjonowała pod zarządem komisarycznym Edgara Forstera; po 1945 nie wznowiła działalności.
APK, zesp. Miasto Katowice, sygn. 271, Rejestr Handlowy B, sygn. 1200, Kattowizer Treuhandstelle Ost, sygn. 3181; Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. Red. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz. T. 2. Katowice 2012; E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia historyczna dzielnicy Katowice-Zawodzie i parafii pw. Opatrzności Bożej. Katowice 2011.
MAROWNIA, niski, budynek, z cegły wg projektu ►Manseteusa Fromma, postawiony na ►placu przykościelnym (obok ogrodu kościelnego); obecnie nie istnieje.
P. Piwowarczyk: Historia parafii i kościoła p.w. św. Szczepana w Katowicach-Bogucicach. Katowice 2014.
MARS BOGUCICE, KS, zorganizowany w 1930 roku, ostatnie wzmianki o nim pochodzą z 1934 roku; sekcja koszykówki.
A. Steuer, Ruch sportowy w województwie śląskim, 1922–1939, Opole 2008; „Siedem Groszy ” 1934, nr 200.
MARTIN, pole pierwotne ►kopalni „Ferdynand” („Katowice”) o powierzchni 954 489 m², nadane 17–28 XII 1841 hr. Bernardowi zu Stolberg i ►Franciszkowi von Winckler po 61 kuksów; zachodziło na pole ►Wilhelms Freude i zostało ograniczone do 949 570 m²; odziedziczone przez ►Marię i ►Waleskę Winckler; w 1896 zostało podzielone na ►Martin-Nordfeld i Martin- Südfeld.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.
MARTIN, szyb kopalni „Ferdynand” (zob ►kopalnia „Katowice”), głęb. 12,2 m poniżej terenu, zgłębiony w 1824.
G. Grzegorek, A. Frużyński, P. Rygus: Kopalnie i huty Katowic. Katowice 2017.
MARTIN-NORDFELD, pole górnicze o powierzchni 258 763 m², utworzone 14–15 I 1896 w wyniku podziału pola ►Martin; pierwszym właścicielem była ►Bergwerksgesselschaft Agathe Gmbh, od 1920 ►Katowicka Spółka Akcyjna; włączone do ►kopalni „Katowice”.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.
MARYJNY KULT W BOGUCICACH, jeden z najbardziej charakterystycznych rysów życia parafialnego (obok ►działalności charytatywnej i ►działalności misyjnej) w Bogucicach: 1) Matki Boskiej Boguckiej – znany z dokumentu z 1598, do 1860 rozwijany w ►kościele Nawiedzenia NMP na Górce; przywrócony w 1966 i związany z ►Bazyliką Mniejsza p.w. św. Szczepana; 2) Matki Boskiej Szkaplerznej – w l. 1860–1954 w ►kościele p.w. św. Szczepana w Bogucicach, 3) Matki Boskiej Bolesnej (z ceremoniałem nakładania czarnych i brązowych szkaplerzy w piątek przed Niedzielą Palmową) – na pocz. XX w. w ►kaplicy cmentarnej, 4) Matki Boskiej Piekarskiej – od końca XIX w. pielgrzymki do Piekar Śląskich w Wielkim Tygodniu, w święto Wniebowzięcia Matki Boskiej, 5) Matki Boskiej Częstochowskiej – na pocz. XX w. pielgrzymki do Częstochowy i do kościołów krakowskich miały charakter patriotyczny. Jako ośrodek pielgrzymkowy Bogucice znane było w dalszej okolicy z odpustów parafialnych w: święto Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny (przed Soborem Watykańskim II – 2 VII, obecnie 31 V) i w l. 1860–1966 w święto Matki Boskiej Szkaplerznej (15 VII). W 1929 Bogucice odwiedziło 90 tys. pątników; ożywienie ruchu pielgrzymkowego w Bogucicach nastąpiło w 1994 od obchodów 100-lecia kościoła parafialnego (m.in. koronacja koronami papieskimi obrazu Matki Boskiej Boguckiej w 2000, utworzenie Sanktuarium p.w. Matki Boskiej Boguckiej 7 X 2002). Oprócz odpustów formą realizacji kultu były nabożeństwa godzinek, różańcowe, do Niepokalanego Serca Maryi, rozprowadzanie obrazów i obrazków Matki Boskiej Boguckiej w Bogucicach i najbliższej okolicy, a także twórczość literacka i muzyczna (►ks. Ludwik Skowronek, ►Karol Hoppe), m.in. książeczki Matka Boska Cudami…, Witamy ciebie Bogucka Panienko (II poł. XIX w.), Pieśni do Matki Boskiej Boguckiej, teksty maryjne w ►Drodze do nieba z towarzyszącymi im kompozycjami muzycznymi. Bractwa i stowarzyszenia zaangażowane w szerzenie kultu: ►Żywy Różaniec, ►Bractwa św. Różańca, ►Arcybractwo Matki Boskiej Szkaplerznej, ►Bractwo Pocieszenia Najświętszej Maryi Panny, kongregacje (Sodalicje Mariańskie), ►Dzieło Dzieciństwa Pana Jezusa, ►Krucjata Eucharystyczna Czciciele Maryi (Matki Boskiej Boguckiej). Osoby szczególnie zasłużone w szerzeniu kultu maryjnego: ►Jadwiga Kamińska, ►Jan Jerzy Kamiński, ►ks. Leopold Markiefka, ►ks. Ludwik Skowronek, ►Karol Hoppe, ►Jan Absalon, ►Franciszek Hartman, ►Maciej Barski, ►Maria Dąbrowa, ►Oskar Desaga, ►Elżbieta Jędrysik, ►Monika Kempa, ►Zofia Koniarkowa, ►Franciszek Kost, Stanisław Krusz, ►Konstanty Michalski, ►Józef Nieborowski, ►Julia Olkis, ►Bernard Otremba, Józef Ostrowski, ►Irena Pronobis, ►Stefania Ryżewska, ►Albina Rzepka, ►Augustyn Rzepka, ►ks. Jan Wróbel, Eligia Wróbel.,
B. Czaplicki: Ksiądz Ludwik Skowronek (1859–1934) i jego dzieło. Katowice 2016; J. Górecki: Sanktuarium Bogucickie. Bogucice 1994; https://www.Sanktuariapolskie.info/diecezje/31/katowicka/sanktuaria/288/sanktuarium-matki-bozej-boguckiej.
MASARZE zob. ►Rzemiosło branży mięsnej
MASCHINENSCHACHT zob. szyb ►Nottebohm.
MASZYNOWY, szyb ►kopalni „Susanna”, głęb. 46,4 m; umożliwiający eksploatację pokaładu Grumdmann; eksploatowany do 1905.
G.Grzegorek, A. Frużyński, P. Rygus: Kopalnie i huty Katowic. Katowice 2017.
MATKA BOSKA BOGUCKA, kolumna z figurą przy ►ul. K. Hoppego (pomiędzy ogródkami działkowymi ►Przy Alpach i zieleńcem oraz blokami osiedla ►Na Alpach); wykonana według projektu Jacka Kicińskiego; upamiętnia I rocznicę koronacji obrazu Matki Boskiej Boguckiej koronami papieskimi (2000).
https://sbc.org.pl/Content/80300/Wieczorek-kapliczki.pdf.
MATKA BOSKA BOLESNA, figura na rogu ►ul. Morwowej i ►ul. Wierzbowej, poświęcona 14 X 2007 podczas pierwszego nabożeństwo różańcowego w tym miejscu; powstała z inicjatywy ks. Roberta Sojki – proboszcza ►parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa na Koszutce; upamiętnia dawne trasy uroczystości Bożego Ciała.
https://sbc.org.pl/Content/80300/Wieczorek-kapliczki.pdf.
MATKA BOSKA ŁASKAMI SŁYNĄCA W BOGUCICACH I KRÓTKA HISTORYA TEJŻE PARAFII, 16-stronicowa broszura napisana przez ►ks. Stanisława Biegańskiego na polecenie ►ks. Ludwika Skowronka, wydana w 1893 nakładem boguciczanina K. Kiełtyki w Mikołowie; zawiera informacje o ►obrazie Matki Boskiej Boguckiej ulokowanym w bocznym ołtarzu drewnianego kościoła w Bogucicach; wotach, obchodach uroczystości M.B. Szkaplerznej.
B. Czaplicki: Ksiądz Ludwik Skowronek (1859–1934) i jego dzieła. Katowice 2016.
MATKA BOŻA FATIMSKA, figura ustawiona w 2008 roku na skwerze przy ul. Michała ►Grażyńskiego na ►Koszutce z inicjatywy ►Misjonarzy Oblatów Najświętszej Maryi Panny.
MATKA KOŚCIOŁÓW KATOWICKICH, polichromia w ►Bazylice Mniejszej p.w. św. Szczepana w Bogucicach, powstała w 1954 na zlecenie ►ks. Alfonsa Tomaszewskiego. Przedstawia wizerunki świątyń katowickich (rozmieszczone na dwóch ścianach) z datami poświęcenia: ►kościół p.w. św. Szczepana, Kościół Mariacki, kościół p.w. św. Józefa w Załężu, kościół p.w. św. Antoniego w Dąbrówce Małej, ►kościół p.w. Opatrzności Bożej w Zawodziu, ►kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa na Koszutce.
P. Piwowarczyk: Historia parafii i kościoła p.w. św. Szczepana w Katowicach-Bogucicach. Katowice 2014.
MATYSIK Andrzej (16 IV 1901, Zawodzie − ?), działacz społeczny, sekretarz miasta Katowic, absolwent ►Miejskiej Szkoły Dokształcającej w ►Zawodziu, od 1924 roku działacz Ligi Obrony Powietrznej oraz ►Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej; skarbnik i sekretarz obwodu miejskiego LOPP; organizator w szkołach katowickich kół biernej obrony przeciwlotniczej; założyciel miejskiego koła szybowcowego w Katowicach; wychowawca kilku szybowników.
MAUVE zob. szyb ►Warszawa.
MAX WALDAUSTRASSE zob. ►Marcinkowskiego Karola ulica
MAX WALDAUSTRASSE, zob. ►Braci Stawowych Ulica.
MAX-WALDAU-STRAßE, zob. ul. Karola ►Marcinkowskiego.
MC MAG MAGNUM, zob. ►Łuszcz Piotr.
MELCHIORA, siostra, zob. ►Tracz Antonina.
MERCK & CO. zob. ►MONTOKWAS.
MIARKI KAROLA ULICA (Koernerstraße, Koernera, Grütznerstraße) w ►Zawodziu, długości 130 m i układzie południkowym; nawierzchnia asfaltowa, zieleń miejska; infrastruktura: budynek ►Liceum Ogólnokształcącego im. Ignacego Paderewskiego (X LO), siedziba Towarzystwa im. Ignacego Paderewskiego, familoki, przed II wojną światową dwa domy – jeden był własnością kopalni „Ferdynand”, drugi Józefy Potempowej.
MIEDZIANKA, Górnośląska Fabryka Wyrobów Miedzianych i Metalowych, założona w ►Zawodziu przy ul. Krakowskiej 2 (ob. ►ul. 1 Maja); wpisana do rejestru handlowego A.2226 7 V 1925 i B.805 16 X 1925 Sądu Powiatowego w Katowicach przez Lejbusa Cukiermana (młynarza z Częstochowy) i Stefana Czaplickiego; kapitał wynosił 25 tys. złotych polskich. Zajmowała się produkcją kotłów, wyrobów kutych i blacharskich. Uległa likwidacji przed II wojną światową.
APK, zesp. Rejestr handlowy, sygn. A. 2226, B.805.
MIEJSKA BIBLIOTEKA PUBLICZNA FILIA NR 22 W BOGUCICACH, w styczniu 2009 roku nastąpiło ostateczne rozłączenie biblioteki ►Szkoły Podstawowej nr 40 im. Jerzego Kukuczki (szkoły otwartej w 1991 roku) i Filii nr 22 Miejskiej Biblioteki Publicznej w Katowicach. Biblioteka szkolna pozostała w dotychczasowych pomieszczeniach, a MBP zmieniła lokalizację, zajmując kilka pomieszczeń na parterze szkoły z wejściem od strony ul. Kurpiowskiej, potem Słowiańskiej, jednak w 2021 roku została zamknięta z powodu fatalnego stanu pomieszczeń.
https://sp40katowice.pl/a/historia-naszej-szkoly; https://mbp.katowice.pl/
MIEJSKA BIBLIOTEKA PUBLICZNA nr 11, zał. 1953 przy ►ul. M. Grażyńskiego 47; dysponuje czytelnią i 5 stanowiskami komputerowymi; prowadzi zajęcia z edukacji czytelniczej dla dzieci, organizuje przedstawienia kukiełkowe, bierze udział w konkursach popularyzacji gwary śląskiej.
Biblioteka to nie tylko regały z książkami. „Nasza Koszutka” 2015, nr 3.
MIEJSKA SZKOŁA HANDLOWA, placówka oświatowa zał. 1924 przy ul. Krakowskiej 80 (ob. ►ul. 1 Maja) w miejscu dawnej ►ewangelickiej szkoły i ►katolickiej szkoły dla dziewcząt. W jej strukturach funkcjonowały: Gimnazjum Handlowe i Dokształcające Gimnazjum Kupieckie Pierwszym dyrektorem był ►Antoni Czylok. Do zasłużonych nauczycieli należał polonista ►Jan Dąbrowa; religii uczył ks. Józef Matuszek, zaś lekarzem szkolnym i wykładowcą higieny był ►dr Stanisław Hilewicz.
E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011.
MIEJSKI DOM KULTURY „KOSZUTKA”, dzielnicowy ośrodek kultury, znajdujący się przy ul. M. Grażyńskiego; sięga do tradycji Społecznego Ogniska Artystycznego (zał. 1956), Młodzieżowego Domu Kultury (1955) i Ogniska Muzycznego na Koszutce; od 1993 funkcjonuje pod obecną nazwą, a od 2014 prowadzi filię w Dębie (oddaną do użytku po remoncie zrujnowanego gmachu kopalnianego domu kultury przy ul. Krzyżowej – dwukondygnacyjny budynek ma charakter minimalistyczny, posiada duże przeszklenia, a na dachu znajduje się zielony taras; mieszczą się tam: Miejska Biblioteka Publiczna filia nr 17 oraz sala baletowa i widowiskowa; prowadzone są tam zajęcia m.in. z: ruchu, tańca, muzyki, nauki i teatru). MDK „Koszutka” jest organizatorem licznych imprez kulturalnych, które skierowane są do dzieci, młodzieży oraz osób dorosłych. Oferuje salę widowiskową o powierzchni 200 m², salę baletową z lustrami o powierzchni 100 m² oraz sale lekcyjne. Prowadzone są tam m.in.: koło teatralne, klub poetycki, zajęcia plastyczne, zespoły taneczne, spotkania autorskie, spektakle teatralne i koncerty. W placówce prężnie działają: Klub Podróżnika, Salon Muzyczny, Salonik Poetycki Akademia Filmowa. Co roku odbywają się imprezy okolicznościowe, m.in.: Poetycka Noc Świętojańska, podczas której rozstrzygane są kolejne edycje Ogólnopolskiego Turnieju Jednego Wiersza. Akademia Filmowa, Salonik Poetycki, Klub Podróżnika, Salon Muzyczny. MDK prowadzi działalność w obiekcie wybudowanym w 1969 w kształcie podkowy (z wewnętrznym dziedzińcem) wg projektu Witolda Lipińskiego. Pierwszym dyrektorem placówki była Maria Rutkowska .
Na podstawie zapisu elektronicznego tekstu Sławomira Kaczora.
MIEJSKI OŚRODEK SPORTU I REKREACJI „SŁOWIAN”, ośrodek funkcjonujący w strukturach Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji w Katowicach, usytuowany w Zawodziu przy ►ul. 1 Maja 99. Powstał w miejscu zbiórek powstańców z Zawodzia przed wybuchem III powstania śląskiego, a przy jego tworzeniu wykorzystano obiekty sportowe KS ►Słowian Katowice. Zmodernizowano boiska: do piłki nożnej (44 x 28,50 m), piłki ręcznej (38 x 18 m) i piłki siatkowej (wykorzystując nawierzchnię poliuretanową, tartan, na podkładzie gumowym), korty tenisowe (trawiaste – syntetyczne z zasypem z piasku kwarcowego); wybudowano tor deskorolkowy (nawierzchnia asfaltowa, elementy toru betonowe); siłownia i salka do tenisa stołowego zlokalizowane są wewnątrz budynku.
www.mosir.katowice.pl/obiekty/52-osrodek-sportowy-slowian.html.
MIEJSKIE PRZEDSZKOLE NR 95, przy ul. ►Piaskowej 1; cztery grupy wiekowe: Puchatki, Słoneczka, Delfinki, Tygryski; poza podstawowym zakresem działania w placówce realizowane są programy edukacyjne: „Przedszkolak młodym przyrodnikiem i ekologiem”, matematyczny „Jeden – dwa – trzy – liczę ja, liczysz Ty”, „Problem mam, lecz radę dam” (czytanie bajek terapeutycznych), a także nieodpłatne, dodatkowe zajęcia: nauka języka angielskiego, kółka: sportowe, muzyczne, przyrodnicze, plastyczne, recytatorskie i nauki czytania metodą symultaniczno-sekwencyjną; dyrektorem jest Ewa Jodko, w placówce pracuje siedem wychowawczyń (grudzień 2023).
https://przedszkole95.edu.pl/kadra/
MIEROSZEWSKI Aleksander (1790 – 1846. Mysłowice), herbu ►Ślepowron, szósty i ostatni ordynat mysłowicki; żołnierz armii Księstwa Warszawskiego, kapitan strzelców konnych; współzałożyciel ►Kopalni Ferdynand; zob. też ►Katowice (KWK „Katowice”) i ►KWK „Kattowitz”; ►Belle Aliance; kupił dobra Dąbrówki Małej, założył szkołę w Janowie, był hodowcą koni wyścigowych. Wskutek wystawnego trybu życia utracił majątek, sprzedał Bogucice ►Tiele- Wincklerom; zamienił mysłowicką ordynację dziedziczną na pieniężną.
L. Musioł: Bogucice. Gmina i parafia. Monografia historyczna. Katowice 1953; A. Kuzio-Podrucki: Mieroszewscy: między Śląskiem a Małopolską. Tarnowskie Góry 2010; https://www.sejm-wielki.pl/b/lu.17177
MIEROSZEWSKI Felicjan (1724–1806), V ordynat ►ordynacji mysłowickiej; szambelan jego królewskiej mości Augusta III Wettina (Sasa), gen. mjr. wojsk koronnych, stryj Józefa I Jana Nepomucena III; w 1780 odziedziczył ordynację mysłowicką, w skład której wchodziły Bogucice. Inwestował w przemysł, założył kilka kopalń w Mysłowicach i okolicy. Wspierał powstanie kościuszkowskie. Żonaty z Heleną z Łętowskich. Pochowany w krypcie kościoła Mariackiego w Mysłowicach.
A. Kuzio-Podrucki: Mieroszewscy: między Śląskiem a Małopolską. Tarnowskie Góry 2010; L. Musioł: Bogucice. Gmina i parafia. Monografia historyczna. Katowice 1953.
MIEROSZEWSKI (Miroszewski. Mierowski) Krzysztof (ok. 1600 – 2 II 1679), herbu ►Ślepowron, właściciel Bogucic włączonych do ordynacji mysłowickiej, twórca ordynacji mysłowickiej, architekt fortyfikator, absolwent Akademii Krakowskiej. Był sekretarzem królewskim Jana III Kazimierza, Władysława IV, Michała Korybuta Wiśniowieckiego, Jana III Sobieskiego. Fortyfikował Kraków i Jasną Górę (Częstochowa), Będzin, Biecz. Patron ulicy w Bogucicach. Pochowany w kościele Narodzenia NMP w Mysłowicach.
A. Kuzio-Podrucki: Mieroszewscy, między Śląskiem a Małopolską. Tarnowskie Góry 2010; J. Tofilska: Krzysztof Mieroszewski. [W:] Patronowie katowickich ulic i placów. Red. U. Rzewiczok. Katowice 2011.
MIĘDZYNARODOWE CENTRUM KONGRESOWE, największe centrum kongresowe w Polsce; wybudowane w l. 2011–2015 kosztem ponad 378 mln zł (w tym dotacja UE ponad 182 mln zł) w ►Strefie Kultury (obszarze kulturalno-rozrywkowym mieszczącym się w Katowicach na terenach poprzemysłowych dawnej ►kopalni „Katowice”). Właścicielem obiektu jest Miasto Katowice; od 2 V 2016 centrum zarządza firma PTWP Event Center z Katowic. Budynek MCK został zaprojektowany przez pracownię Jems Architekci z Warszawy; w swojej architekturze nawiązuje do tradycji górniczych. Jest podzielony na 4 części: 1) Sala Wielofunkcyjna o pow. 8174 m² (konferencje, kongresy i targi – do 10 000 osób), z możliwością podziału na trzy niezależne moduły o wymiarach od 2583 do 2839 m²; 2) Sala Audytorium (570 osób) – oddzielona od reszty (zapewniając pełne oddzielenie uczestników od innych wydarzeń toczących się w tym samym czasie w MCK), z własnym foyer, szatniami i toaletami; 3) Sala Balowa (1000 osób) – w odrębnej części budynku, z osobnym foyer i toaletami oraz możliwością jej podziału na trzy niezależne moduły (idealna na organizację bankietów, spotkań firmowych, konferencji dla grup od 100 do 1000 uczestników); 4) Zespół Sal Konferencyjnych – mniejsze i średnie sale konferencyjne na poziomie +2 o łącznej pow. 1675 m² (26 sal konferencyjnych o pow. od 38 do 144 m², z możliwością dodatkowego łączenia pomieszczeń konferencyjnych). Obiekt ma bezpośrednie połączenie ze ►Spodkiem. Został wyróżniony nagrodami: Grand Prix – zwycięzca Nagrody Architektonicznej Polityki 2015 (tygodnik „Polityka”), Top Inwestycje Komunalne 2016, Nagroda Roku SARP za najlepszy obiekt architektoniczny zrealizowany na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w roku 2015 (Stowarzyszenie Architektów Polskich), Bryła Roku 2015, Najlepszy obiekt kongresowy w Polsce – MP Power Awards – Kongres Venue (Meeting Planner), Grand Prix – Architektura Roku Województwa Śląskiego 2015 (SARP Katowice).
G. Grzegorek, M. Bulsa, B. Witaszczyk: Domy i gmachy Katowic. T. 2. Katowice 2016.
MIĘDZYNARODOWE TARGI GÓRNICTWA, ENERGETYKI, METALURGII I CHEMII KATOWICE, zob. ►EXPO KATOWICE.
MIĘSNEJ BRANŻY RZEMIOSŁO:, zob. ►Rzemiosło branży mięsnej.
MILICZEK Edmund (14 IX 1920, Kochłowice – po 1957), członek Oddziałów Młodzieży Powstańczej w Kochłowicach, żołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, ekonomista, specjalista analizy działalności gospodarczej, kosztów i cen produkcji w górnictwie, asystent i wykładowca w Katedrze Ekonomiki i Planowania Przemysłu w Wyższej Szkole Ekonomicznej w Katowicach w latach 1950–1953 (zob. ►Uniwersytet Ekonomiczny).
Księga jubileuszowa. 75 lat Uniwersytetu Ekonomicznego, red. M. Kubista-Wróbel, Katowice 2013.
MILLENIUM, kino w Bogucicach, stałe, zakwalifikowane do kategorii II; otwarte 22 VII 1966, zlokalizowane przy ►ul. ks. L. Markiefki (w dawnej restauracji ►Kozy). Funkcjonowało pod opieką ►Związku Zawodowego Górników Kopalni Katowice; mogło pomieścić 458 lub 467 widzów; zazwyczaj odbywały się 2 seanse dziennie.
APK, zesp. Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Katowice, Kultura, sygn. 777, 782; Wojewódzki Urząd Statystyczny Katowice, sygn. 4/36; www.mdkbogucice-zawodzie.
MIŁOSZKI, chór seniora przy klubie osiedlowym „Centrum” w Katowicach, z siedzibą na Koszutce przy ul. ►Grażyńskiego 9, kierownik: Jerzy Hrywaczewski, 30 członków (1969). Amatorskie Zespoły Artystyczne. Katowice 1989.
MINNA, szyb wydobywczy kopalni ►Elfride, głęb. 51,5 m, drążony w 1857; w 1859 połączony przekopem z szybem i pokładem Morgenroth; wyposażony w maszynę parową (17,5 KM) do poruszania pomp ssących odwadniających i kołowrót ręczny do wyciągania urobku; po połączeniu w 1860 z kopalnią „Morgenroth” maszynę parową przystosowano do prac wydobywczych; od 1883 należał do kopalni „Giesche”; obecnie obiekt wykorzystany jako składnica złomu.
G. Grzegorek, A. Frużyński, P. Rygus: Kopalnie i huty Katowic. Kreacja i redakcja G. Grzegorek. Wstęp L. Jodliński. Katowice 2017.
MIROSZEWSKI Krzysztof zob. ►Mieroszewski Krzysztof
MISJONARZE OBLACI MARYI NIEPOKALANEJ, zgromadzenie zakonne o celach misyjnych; na Górnym Śląsku pierwsza placówka prowincji poznańskiej zakonu funkcjonowała w Lublińcu, skąd w 1934 z inicjatywy ►o. Teofila Nandzika przybyła grupa zakonników do Bogucic. Pierwszą swoją placówkę utworzyli przy ►Szpitalu Zakonu Bonifratrów, potem przeprowadzili się do domu bogucickiego organisty ►Karola Hoppego. Wbrew stanowisku ►ks. Franciszka Xawerego Ścigały, w 1936 utworzono placówkę, którą pokierował superior ►o. Stefan Śmigielski (zob. ►Klasztor Ojców Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej na Koszutce). Pierwszą osadę zakonną tworzyli: ►Jan Pawołek, Wojciech Golus, Antoni Grzesik. W okresie okupacji hitlerowskiej władze okupacyjne zajęły klasztor, pozostawiając oblatom 1/10 pomieszczeń. W okresie rządów o. Franza Kistera wysiedlono polskich oblatów (m.in. w Auschwitz zginęli bracia Kulawi, Jan Pawołek) i zastąpiono zakonnikami z niemieckiej prowincji zgromadzenia; administracja hitlerowska dokonała zaboru dużej części mienia zakonnego. W 1945, kiedy rektorem (kuratusem) został ►o. Maksymilian Górnik, praca parafialna została wznowiona. Zasłużeni: o. Paweł Koppe, ►o. Emil Pomykoł.
MISJONARZY OBLATÓW MN ULICA (Hedwigstraße, w okresie Polski Ludowej Juliana Marchlewskiego), położona w dzielnicy ►Koszutka, układ południkowy, dł. ok. 0,5 km; przedłużenie ►ul. Katowickiej; krzyżuje się z ►al. W. Korfantego, ►ul. W. Broniewskiego, ►ul. kard. S. Wyszyńskiego, ►ul. Sokolską i ►ul. K. Iłłakowiczówny; przy zakręcie zmienia nazwę na ►ul. J.N. Stęślickiego. Już przed I wojną światową istniała droga biegnąca śladem dzisiejszej ulicy; w jej rejonie powstała pierwotna zabudowa Koszutki (XVII−XIX w.); w okresie międzywojennym zaznaczono ją jako „drogę polną”; pod koniec l. 30. XX w. powstały domy mieszkalne (wille z elementami kubistycznymi); w 1936 rozpoczęto budowę ►Klasztoru Ojców Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej. Obecnie znajdują się przy niej: klasztor i ►kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa (wybudowany w 1957, rozbudowany pod koniec XX w.), firmy i przedsiębiorstwa handlowo-usługowe, niepubliczny zakład opieki zdrowotnej, Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej (punkt terenowy nr 3), oddział Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego; architekturą wyróżniają się: wielorodzinne bloki mieszkalne (nr 4, 6, 8) wybudowane na początku l. 50. XX w. w stylu socrealistycznym, wille w ogrodach w stylu funkcjonalistycznym (nr 5, 7, 9, 11, 17a, 20, 21), osiedle domów wielorodzinnych (nr 23, 25, 27) wzniesione w l. 1952−1958, dom wielorodzinny (nr 31) wybudowany w l. 50. XX w. Ulicą kursują autobusy ZTM.
MLECZARNIA, czynna w l. 20.–30. XX w., mieszcząca się przy ul. Krakowskiej 36 (ob. ►ul. 1 Maja); właścicielami byli: Gottlieb (Bogusław) Drogi – do końca l. 20. XX w., a po jego śmierci – Józef Drogi; zatrudniała 2 robotników. Funkcjonowały w niej 3 pomieszczenia: a) kotłownia z kotłem o ciśnieniu 0,5 atmosfer, b) wirówka i podgrzewalnia mleka (wytwórnia serów), c) maszyna do wyrobu maślanki i masła; zmywalnia i przebieralnia.
AUM Katowice, zesp. 1, sygn. 1195.
MŁODZIEŻOWY, staw o pow. 2 ha, położony w rejonie ulicy ►Leopolda, znajdujący się pod opieką ►Koła nr 23 Polskiego Związku Wędkarskiego Katowice-Bogucice.
MŁOT (Herkules Werke, Herkules Nickelwerke [1913], Teofil Pojda & Co), zakład przemysłowy od 1924 przejęty przez Teofila Pojdę i Aleksandra Wodarczyka na podstawie kontraktu, zarejestrowany sądownie w rejestrze handlowym B nr 700; zajmował się wyrobem artykułów metalowych i naprawą kolejek wąskotorowych; zatrudniał 87 robotników; kapitał zakładowy wynosił 10 mld marek polskich; przeniesiony na ul. Fabryczną 3, a w 1927 na ul. Krakowską (ob. ►ul. 1 Maja 154); zlikwidowany w 1930.
E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011; „Oberschlesische Wanderer” 1913, nr 132; „Gazeta Urzędowa Województwa Śląskiego” 1924, nr 20.
MŁYŃSKI STAW, zob. ►Staw Młyński.
MOCNI RAZEM, stowarzyszenie założone w 2012 roku, prowadzące działalność w obszarze organizowania społeczności lokalnej oraz wolontariatu w partnerstwie z władzami miasta; utworzyło Centrum Aktywności Lokalnej w ►Zawodziu oraz Centrum Animacji Młodzieżowej w Szopienicach; od 2013 koncentruje się na aktywizowaniu osób w wieku senioralnym – prowadzi Dzielnicową Akademię Seniora, proponując różne formy aktywności; prezes: Agnieszka Rzepecka. Z inspiracji stowarzyszenia powstał mural na budynku przy ul. Cynkowej w Bogucicach.
https://mocnirazem.org/
MODELARZE, wspólna nazwa zespołów modelarstwa lotniczo-rakietowego i szkutniczo-samochodowego, zał. 1966 z inicjatywy Koła ►Ligi Obrony Kraju Huty Ferrum; od 1967 w strukturach ►Zakładowego Domu Kultury Huty Ferrum. W 1976 zespoły modelarstwa skupiały 130 członków, którzy osiągali sukcesy sportowe na zawodach międzynarodowych w krajach demokracji ludowej i indywidualnie na MP. Instruktorzy: Z. Golik, R. Rocksteinn.
Huta Ferrum. Dzieje zakładu i załogi. 1874–1976. Red. A. Molenda. Katowice 1977.
MOLES, firma budowlana, utworzona w Gliwicach pod nazwą Beton, Hoch, Tiejbau AG; pod koniec 1922 właściciele spółki: Benno Richter, Max Koppenhager, Julius Lietsche oraz ►Julius Anderman przenieśli ją do ►Zawodzia; do 1927 mieściła się przy ul. Krakowskiej 2 (ob. ►ul. 1 Maja); po przejęciu spółki przez rodzinę Adamskich z Katowic i z Bytomia siedzibę spółki (za wyjątkiem stolarni, pozostawionej w Zawodziu) przeniesiono do Katowic na ul. Plebiscytową; od 1929 mieściła się przy ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego (ob. ul. Warszawska) 44 i 46. Rozwój firmy nastąpił w 1. 1927–1929 (zaangażowanie przy budowie osiedli w Piotrowicach i Wełnowcu). W 1. 1932–1939 spółka utrzymywała się z dzierżawy swoich lokali; w 1946 została przejęta przez skarb państwa.
E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011.
MOLL Maria (15 VIII 1878, Roździeń – [?]), s. jadwiżanka, absolwentka seminarium Cesarzówny Augusty dla nauczycielek ochronek we Wrocławiu; od 1901 pierwsza w dziejach kierowniczka ►ochronki w Zawodziu.
MONTANA, Śląska Fabryka Maszyn Górniczych, założona w 1927 przy ►ul. Porcelanowej 25 w ►Zawodziu. Pierwotnie funkcjonowała pod nazwą: Fabryka Maszyn i Nowoczesnych Urządzeń Transportowych (Maschinen Fabrik für Moderne Fördertechnik), od 1930 – Katowicka Fabryka Maszyn (Katomasz), od 1932 – Montana (właściciele: Ernest Hasse, Jan Rheinbay, Jan Mildner). W 1939 fabryka włączona przez okupanta do jednostek przemysłu wojennego, od 1943 administrowana przez Związek Powierniczy Wschód (Treuhandstelle Ost), oddana niemieckiemu właścicielowi prywatnemu. W 1945 pod zarządem państwowym, od 1948 upaństwowiona, funkcjonowała w ramach Południowego Zjednoczenia Przemysłu Metalowego, Zjednoczenia Fabryk Maszyn i Sprzętu Górniczego. Produkowała: wozy kopalniane małej pojemności, zestawy kołowe, wentylatory, transportery drewna, sanie kombajnowe, zastawki do przenośników zgrzebłowych, osłonowe siatki górnicze, aktualnie również siatki ogrodzeniowe. Zatrudnienie: w 1938 – 300 osób, w 1970 – 583, w 1983 –536. W l. 60. XX w. wartość produkcji wynosiła 340 mln zł.
E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011.
MONTOKWAS. Fabryka Chemiczna, zał. 1876 we Wrocławiu z równolegle powstałym oddziałem w Zawodziu pod pierwotną nazwą Karl Scharf & Co. Jej pierwszym dyrektorem był Bolesław Demel, zasłużony chemik (ojciec Kazimierza – światowej sławy oceanografa i biologa morza). Od 1894 wszystkie akcje fabryki w Zawodziu i we Wrocławiu przejęła firma Merck & Co. z Hamburga. W l. 1916–1918 została włączona do koncernu Ostdeutsche Futterwerke we Wrocławiu. W 1922 dyrekcję przeniesiono do Zawodzia. Od 1924 funkcjonowała w strukturach SA Giesche, od 1928 w Silesian American Corporation i przystąpiła do Zjednoczenia Fabryk Superfosfatowych w Polsce z siedzibą w Warszawie. W 1927 zatrudniała 298 pracowników. Największy rozwój fabryki nastąpił w 1938. Produkcja superfosfatu wynosiła wtedy ok. 31 tys. ton, a kwasu fluorokrzemowego – 170 ton. Przy zakładzie istniało Koło Ligi Morskiej i Kolonialnej w strukturach ►Ligi Morskiej i Kolonialnej Okręg Zawodzie. W l. 1940–1944 zakład unieruchomiono i zdekompletowano urządzenia. Ponowne uruchomienie fabryki poprzedziły trwające od II 1945 prace remontowe urządzeń produkcyjnych (z pomocą UNRRA – Administracji Narodów Zjednoczonych ds. Pomocy i Odbudowy); fosforyty (surowiec potrzebny do produkcji) sprowadzono z Maroka. Od 27 VII 1946 fabryka przeszła pod zarząd państwowy. W l. 1945–1948 sprawowała mecenat nad KS ►Atom Katowice. W 1948 działała w strukturach wielozakładowego przedsiębiorstwa; oprócz fabryki zawodzkiej należały do niego: Zakłady Przemysłowe Strzemieszyce, Gliwicka Fabryka Kwasu Siarkowego, Wytwórnia Związków Nieorganicznych w Katowicach-Ligocie – stopniowo odłączane i likwidowane. W 1955 zakłady w Ligocie przekształciły się w oddział zamiejscowy fabryki chemicznej w Zawodziu. W 1962 produkcja superfosfatu wynosiła 185 468 ton. Obecna nazwa zakładu obowiązuje od 1971. W 1972 produkcja superfosfatu i kwasu fluorokrzemowego została ze względu na uciążliwość dla środowiska wstrzymana. Zmieniony profil produkcji obejmuje wytwarzanie aparatury dla przemysłu chemicznego oraz usługi remontowe i budowlane w zakładach chemicznych.
APK, zesp. Liga Morska i Kolonialna Katowice-Zawodzie, sygn. 1; E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011.
MORCINKA GUSTAWA ULICA (Klary Zettkin), położona na ►Koszutce, wytyczona w 1951, obecna nazwa od 1965; przy ulicy mieszczą się: gmach ►Biura Studiów i Projektów Górniczych, Poczta Polska, Żłobek i Przedszkole Centre Amplifon, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Pracownia Psychoterapeutyczna, kawiarnia, cukiernia.
MORITZ, szyb ►kopalni „Katowice”; nazwa od imienia ►Moritza Augusta Nottebohma; w XIX w. zakończył działalność.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.
MOSTY NA RAWIE, 1) obiekt drogowy wzdłuż ►ul. Bogucickiej; murowany, wym. 8x7,50x2,70 m; figuruje w spisie mostów powiatu katowickiego z 1922, łączył Zawodzie z Bogucicami; 2) obiekt drogowy wzdłuż szosy powiatowej Roździeń – Zawodzie przy hałdzie ►Bagno; zbudowany z piaskowca, wym 6,2x9 m (wys. nie podano).
APK, Urząd Wojewódzki Śląski, Wydział Komunikacyjno-Budowlany, sygn. 1309.
MROZEK Wanda (24 IV 1915, Pniewy – 31 VII 2005, Katowice), socjolog; pracownik naukowy, adiunkt Katedry Ekonomii Politycznej Wyższej Szkoły Ekonomicznej (zob. ►Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach), Śląskiego Instytutu Naukowego, współzałożycielka i dyrektor Instytutu Socjologii Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego, kierownik Zakładu Socjologii Ogólnej, pracowni socjologicznej, Zakładu Badań Socjologicznych, dyrektor Instytutu Socjologii ►Uniwersytetu Śląskiego (1976–1982); wielokrotnie wyróżniana i nagradzana za działalność naukową i społeczną, odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, autorka tomu Z badań nad problematyką socjologii zawodu (1984).
https://gazeta.us.edu.pl/node/; Księga jubileuszowa. 75 lat Uniwersytetu Ekonomicznego, red. M. Kubista-Wróbel, Katowice 2013; Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, Katowice 2013.
MRÓWCZA GÓRKA, nazwa topograficzna obszaru w rejonie kolonii Agnes Amanda, do 1938 roku w ►Zawodziu, Katowicach II do 1958, w granicach ►Parafii Opatrzności Bożej w Zawodziu; przekazana przez władze Katowic gminie Janów (1938) i parafii św. Anny w Janowie (1958); jedno z miejsc koncentracji powstańców podczas I powstania śląskiego; obecnie w granicach Nikiszowca.
MUC (U Muca), restauracja, zlokalizowana w masywnej kamienicy (od strony frontowej) z 1886 przy ►ul. Katowickiej 5. W l. 20. XX w. od Isaaka Schulza nabył ją Jan Muc. Restauracja dysponowała salą zebrań, ogrodem, własnym sklepem rzeźniczo-masarskim (przeniesionym w 1928 z ►ul. L. Markiefki 52), wędzarnią, a od l. 30. XX w. rozlewnią piwa; była lokalem związkowym ►Narodowego Związku Powstańców i b. Żołnierzy, ►Związku Obrońców Śląska, ►Związku Powstańców Śląskich; w l. 1926, 1930, 1935 mieścił się tam lokal wyborczy. W okresie okupacji funkcjonowała pod nazwą Tichauer Gastätte. W 1949 właścicielką została Franciszka Muc, a część pomieszczeń zaadaptowano na stolarnię Józefa Paskudy-Pokorskiego. Na początku l. 50. XX w. lokal funkcjonował w strukturach Katowickich Zakładów Gastronomicznych jako bar „Hawierz”. Obecnie mieszczą się tam: salon meblowy, bar „Myśliwski”, kwiaciarnia.
AUM, zesp. 1, sygn. 642 i 643; APK, zesp. Urząd Wojewódzki Śląski, sygn. 809, zesp. Miasto Katowice, sygn. 191; „Polska Zachodnia” 1935, nr 248.
MUMINKI, klub przy ►parafii Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, założony w 1992 roku z myślą o młodzieży upośledzonej umysłowo, opiekują się nimi wolontariusze; celem klubu jest integracja upośledzonych i zdrowych poprzez wspólne zabawy, gry zespołowe; malowanie, rysowanie, śpiewanie itd.
Pół wieku. Parafia Najświętszej Maryi Panny 1952–2002. Katowice 2003.
MURCKOWSKA ulica (w l. 1939−1945 Lettow Vorbeck Straße), jedna z najważniejszych miejskich arterii komunikacyjnych (część drogi krajowej nr 86). Swą nazwę zawdzięcza katowickiej dzielnicy Murcki. Ulica rozpoczyna bieg od węzła z ►ul. Bagienną i ►alei Roździeńskiego, następnie biegnie ponad rzeką Rawa, pod ►ul. 1 Maja i wiaduktem kolejowym, prowadzi wzdłuż ►Doliny Trzech Stawów, kończąc swój bieg przy węźle al. Górnośląską (dalej zmienia nazwę na ul. Pszczyńską). Początkowo droga prywatna: od Zawodzia do kolonii ►Zuzanna ►Thiele-Wincklerów, od Giszowca do Kobióra ►Hochbergów, wybudowana w l. 1863–1864 za subwencje państwa pruskiego. W XIX w. łączyła Zawodzie z szlakiem mikołowsko-gliwickim; przecięta linią kolejową (wybudowaną w 1846). Przy ulicy mieściły się: budka dróżnika na przejeździe kolejowym, leśniczówka, pole górnicze ►Paulineglück i kopalnia ►Paulineglückgrubbe, wytwórnia wyrobów drewnianych (należąca do Pawła Jacka); w okresie międzywojennym była słabo zabudowana: 2 domy (►kopalni „Katowice” i prywatny), mieściło się kino ►„Atlantic”, w 1926 funkcjonowała fabryka, gromadzono też zwały żużla hutniczego (90 tys. m²); w poł. l. 40. XX w. ulokowano przy niej składy drewna (kopalniaka) ►kopalni „Katowice”. W l. 70 XX w. poszerzona, co przyczyniła się do likwidacji kolonii ►Zuzanna (zob. ►Trasa Murckowska). Obecnie przy ulicy znajdują się: ►Centralny Cmentarz Komunalny w Katowicach, zabudowania Huty ►Ferrum, kompleks biurowo-konferencyjny Europark, przystań wodna oraz boisko do siatkówki plażowej w kompleksie ►Dolina Trzech Stawów, 2 stacje paliw. Ulicą kursują linie autobusowe KZK GOP oraz MZK Tychy.
APK zesp. Centralny Zarząd Przemysłu Węglowego Katowice, sygn. 7980; G. Grzegorek, A. Frużyński, P. Rygus: Kopalnie i huty Katowic. Katowice 2017; R. Holtze: Miasto Katowice. Studium kulturowo-historyczne. Tłum. I.T. Sławińska. Katowice 2005; Skorowidz branż przemysłu, handlu, finansów, rzemiosła i zawodów wyzwolonych. Województwo śląskie 1929/30. Katowice [1930]; Księga adresowa Wielkich Katowic. Katowice 1935; Śląska księga adresowa. Informator gospodarczy na rok 1958. Katowice 1958.
MURCKOWSKI PŁASKOWYŻ, jednostka geomorfologiczna; obejmuje południową część ►Zawodzia, tworzy kilka wyraźnych grzęd; najwyżej położonym punktem dzielnicy, na granicy Zawodzia i Janowa-Nikiszowca, jest Mrówcza Górka (ok. 290 m n.p.m.), najniższy punkt tworzy rozległy obszar we wschodniej części dzielnicy, w ►Obniżeniu Rawy, ok. 260 m n.p.m.
MUSIOLIK Aniela, s. Erazma (1908–1991), jadwiżanka, pielęgniarka. Od 1930 w Zgromadzeniu Sióstr Świętej Jadwigi w Bogucicach (zob. ►jadwiżanki); śluby wieczyste złożyła w 1940; ukończyła kursy pielęgniarstwa przy Szpitalu Miejskim w Katowicach i od 1945 pracowała w tym szpitalu, od 1953 jako instrumentariuszka Wydziału Ginekologiczno-Położniczego, zajmowała się też szkoleniem młodych kadr instrumentariuszek. W 1974 przeszła na emeryturę, nadal pracowała w Tolkmicku. Od 1984 przebywała w Bogucicach.
G. Grzegorek: Bonifratrzy i ich dzieło. Dzieje konwentu i szpitala w Katowicach-Bogucicach. Katowice 2015.
MUZEUM ŚLĄSKIE W KATOWICACH, powołane do życia w styczniu 1929 roku uchwałą Sejmu Śląskiego, ponownie uruchomione w okresie powojennym w 1984, a w siedzibie przy ul. Tadeusza ►Dobrowolskiego 1 funkcjonujące od 2015 roku, w kompleksie zabudowy dawnej kopalni „Katowice” – zob. ►Katowice (KWK „Katowice”). Posiada zbiór ponad 118 tys. eksponatów z różnych dziedzin sztuki oraz archeologii, etnografii, historii, fotografii i plastyki nieprofesjonalnej. Głównym obiektem jest budynek liczący siedem kondygnacji, z których trzy znajdują się pod ziemią, powierzchnia wystawiennicza wynosi 6000 m kw. Muzeum organizacyjnie dzieli się na: Dział Sztuki, Dział Plastyki Nieprofesjonalnej, Dział Fotografii, Dział Etnologii, Dział Historii, Dział Archeologii, Dział Edukacji, Dział Komunikacji Wizualnej i Wydawnictw i Centrum Scenografii Polskiej (oddział muzeum), posiada też bibliotekę wraz z czytelnią. Prezentuje wystawy stałe – galerie: sztuki polskiej 1800–1945, sztuki polskiej po 1945, plastyki nieprofesjonalnej, sztuki sakralnej, Światło historii. Górny Śląsk na przestrzeni dziejów, Laboratorium przestrzeni teatralnych, Przeszłość w teraźniejszości, Na tropie Tomka, wystawę przemysłu śląskiego oraz przemysł śląski w produkcji zbrojeniowej XIX i XX wieku. Muzeum jest jednym z obiektów na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego i związanej z nim „Industriady”, placówka uczestniczy też m.in. w dorocznej „Nocy Muzeów”.
MUZYCZNE KLUBY MŁODZIEŻOWE, na terenie ►Koszutki, ►Zawodzia i ►Paderewskiego Osiedla; powstawały w drugiej połowie lat 70. XX i potem na przełomie lat 80. i 90. XX w. (m.in. ►Arkada, ►ASZA, ►Hobbit, ►Pod Rurą, ►Wahadło), zakończyły działalność w połowie pierwszej dekady XXI w. propagowały muzykę bluesową, rockową.
https://dziennikzachodni.pl/kultowe-kluby-studenckie-w-katowicach-sprzed-lat-hobbit-asza-wahadlo-i-pod-rura-zdjecia/ga/c1-14468647/zd/39079003
