N

 

NA OBRZEŻU, ulica w pn. części Bogucic; utworzona w 1990 roku, o długości 180 m i układzie zbliżonym do równoleżnikowego; infrastruktura: siedziba firm Luxon i Erkape, wspólnota mieszkaniowa „Na Obrzeżu”, warsztat samochodowy Bas-Sat Przemysław Olszewski; boisko sportowe (koszykówka, piłka ręczna).
P. Nadolski: Ulice. Nazewnictwo w przekroju historycznym. W: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. T. 2. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz (red.). Katowice 2012.

NADGÓRNIKÓW ULICA, dł. 500 m, droga wewnętrzna, asfaltowa, dwuczęściowa, z chodnikiem, układ równoleżnikowy. Zmieniała się w związku rozwojem infrastruktury górniczej kopalni „Ferdynand” (zob. ►kopalnia „Katowice”), od 1905 funkcjonowała przy niej ►cegielnia Bogucice z ►glinianką. W okresie międzywojennym część z 4 budynkami mieszkalnymi należała do ul. Ferdynanda (ob. ►Kopalniana ulica). Obecnie przy ulicy usytuowane są bloki i domki mieszkalne, ►Park Bogucicki, Sala Królestwa Świadków Jehowy.
APK, zesp. Zjednoczenie Przemysłu Materiałów Budowlanych Katowice, sygn. 115; APK, zesp. Katowickie Zjednoczenie Przemysłu Węglowego, sygn. 1187.

NADZIEJA, pokład grubości 2 m w kopalni „Ferdynand” (zob. kopalnia ►Katowice).
L. Musioł: Bogucice. Gmina i parafia. Monografia historyczna. Katowice 1953.

NAGROBEK 6 BEZIMIENNYCH ŻOŁNIERZY POLSKICH, zlokalizowany na ►cmentarzu bonifratrów, odsłonięty w 1954 przez Zarząd Wojewódzki Związku Bojowników o Wolność i Demokrację; upamiętnia żołnierzy polskich poległych we IX 1939.
Biblioteka Śląska, Zbiory Specjalne, Kronika Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w Katowicach-Bogucicach.

NAJAZD 28 XI 1644, największy z serii napadów z użyciem broni palnej, spowodowany przez braci ►Przecława i Prospera Gosławskich (właścicieli Klimontowa), Piotra Borysławskiego, Aleksandra Mojsławskiego, Jana Lisowskiego, Ostrowskiego, Wrońskiego, Noteckiego i podkomendnych Gosławskich; poszkodowanymi byli: ►Wawrzyniec Stanek, Witek Młynarz, Paweł Kubik; ►Krzysztof Mieroszewski wytoczył proces najeźdźcom przed Trybunałem Lubelskim, który 18 VII 1846 skazał pozwanych na karę infamii.
L. Musioł: Bogucice Gmina i parafia. Monografia historyczna. Katowice 1953.

NAJAZDY NA BOGUCICE, w okresie ►Wojny trzydziestoletniej, w latach 1644–1645, podjęte przez panów polskich z Klimontowa i Zagórza, zorganizowane przez Precława i Prospera Gocławskich na dobra Krzysztofa ►Mieroszewskiego; ofiarą rabunków byli Paweł Kubik, Stanek i Witek Młynarz; zrabowano im m.in. konie, bydło, trzodę chlewną, tkaniny, ubiory, alkohole i wosk pszczeli. Jako poddani króla polskiego, najeźdźcy zostali skazani na infamię, konfiskatę mienia i banicję.
L. Musioł: Bogucice. Gmina i parafia. Monografia historyczna. Katowice 1953.

NARODOWA PARTIA ROBOTNICZA, w Bogucicach miała wpływ na ►Towarzystwo Młodzieży, ►Towarzystwo Polek, ►Zjednoczenie Zawodowe Polskie. Działacze: ►Piotr Achtelik, Paweł Bula, Wojciech Szubert, Andrzej Pukocz.
„Polak” 1926, nr 32.

NARODOWE STRONNICTWO ROBOTNIKÓW w Bogucicach, polska partia polityczna, w 1918 roku rozwinęła się w kopalni (kolonii?) ►Ferdynand; 280 członków (1920); od 1920 roku w gminie (prezes Wiktor ►Czaja); działała na rzecz Polski w akcji plebiscytowej; 23 października 1921 była organizatorem ogólnośląskiego zjazdu partii; pod jej wpływem pozostawało ►Zjednoczenie Zawodowe Polskie; w 1924 roku współutworzyła ►Narodową Partię Robotniczą.
„Polak” 1920, nr 30, nr 64; 1921, nr 241.

NARODZENIE zob. ►Grupy odnowy w Duchu Świętym w Bogucicach

NASZA KOSZUTKA (Broszura aktywności społecznej), kwartalnik, ukazujący się od I 2015, wydawany przez Tobiasza Janikowskiego, Marka Nowarę, Adriana Szymurę, Witolda Witkowicza, Jerzego Ziętka.

NAWSIE, wyodrębniona, niezabudowana przestrzeń w centrum Bogucic, wspólna własność gromady wiejskiej; widoczne na mapach XIX w.; hodowla gęsi (zob. ►Hodowla drobiu).
P. Piwowarczyk: Rolnictwo i rolnicy w Bogucicach ze szczególnym uwzględnieniem rodziny Nyców. Chorzów 2017.

NEPTUN, hurtownia ryb i konserw rybnych, spółka z o.o. przy ►ul. Floriana 9 w ►Zawodziu w budynku dzierżawionym od huty ►Ferrum, zał. 11 X 1945 (Henryk Spałek, Jerzy Stachoń, Wiktor Olszewski). Kapitał zakładowy wynosił 240 tys. zł, a zysk w 1949 – 246 657 zł. Hurtownia była wyposażona w 2 baseny dla świeżych ryb, chłodnię i wędzarnię. Ostatnia wzmianka w 1950.
APK, zesp. Rejestr Handlowy, sygn. B 1260/Kat.

NEUE HEIMAT zob. ►ul. Brzozowa

NEUEGASSE, zob. ulica ►Nowa.

NEUER SCHACHT zob. szyb ►Nowy Szyb.

NIEBIESKIE BLOKI, zespół 6 budynków mieszkalnych po wschodniej stronie ul. Chorzowskiej, powstał w III etapie rozbudowy Osiedla im. Juliusza Marchlewskiego (zob. ►Koszutka II) pod koniec l. 60. XX w. według projektu arch. Stanisława Kwaśniewicza (elementem wyróżniającym są trójkątne balkony). Nazwa wiąże się z kolorem farby, jakim pierwotnie pomalowano elewacje.
Katowice. Ich dzieje i kultura na tle regionu. Oprac. W. Długoborski. Warszawa 1976.

NIEBOROWSKI Józef (28 VII 1866, Bogucice – 16 XI 1942, Bosco, Nikaragua), ksiądz, misjonarz w Ameryce Środkowej. Jako kilkunastoletni chłopiec wstąpił do zgromadzenia misyjnego św. Pawła i wyjechał na drugą półkulę; święcenia kapłańskie przyjął w 1889 w Ekwadorze. Wkrótce podjął studia inżynieryjne w Paryżu, duszpasterzując zarazem w tamtejszej niemieckiej kolonii młodzieży. Po ukończeniu studiów podjął pracę misyjną w Kostaryce wśród Indian Térrabas, zwalczając szerzącą się wśród plemienia żółtą febrę i malarię. Następnie został rektorem seminarium duchownego w Tegucigalpie w Hondurasie, wykazując wielkie zdolności pedagogiczne. Wydalony w połowie 1916, znalazł się w Nikaragui, gdzie został proboszczem małej parafii w Bosco w Masywie Chontales; zbudował tam nowy kościół, szkołę, szpital, cmentarz, most na rzece i mieszkania dla ludności; przy parafii organizował zespoły śpiewacze, teatralne, czytelnicze i pomagał młodzieży w podejmowaniu wyższych studiów; w efekcie Bosco, w którym mieszkał, przekształcił na stolicę prowincji. Jego imieniem nazwano plac w Bogucicach. (zob. ►Nieborowskiego Józefa Plac).
Patronowie katowickich ulic i placów. Red. U. Rzewiczok. Katowice 2013.

NIEBOROWSKIEGO Józefa ks. PLAC, przy ►ul. Leopolda Markiefki, usytuowany w miejscu dawnego skweru przed willą z II poł. XIX w.
M. Bulsa: Ulice i place Katowic. Red. G. Grzegorek. Katowice 2015.

NIEMCZYK Rudolf, pseud. Stein (17 XII 1894, Sosnowiec – 14 XI 1964, Katowice), działacz niepodległościowy; pracownik ►Banku Ludowego, członek ►Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół w Bogucicach, ►Towarzystwa Śpiewaczego „Lira” w Bogucicach, organizator ►Straży Obywatelskich, ►Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska, zakonspirowanych „klubów fajkowych” pod wpływem Alojzego Budnioka. Brał udział w ►powstaniach śląskich: w I powstaniu walczył w rejonie Zawodzie – Janów – Szopienice, w II powstaniu był dowódcą baonu, w III powstaniu – dowódcą ►Katowickiego Pułku im. Jarosława Dąbrowskiego, zarządził cernowanie Katowic, uczestniczył w walkach pod Górą św. Anny (27 V 1921). Był współorganizatorem ►Związku Byłych Powstańców. Zlikwidował Wojewodschaftfußball Verband. Opowiadał się za rozwojem polskich klubów sportowych. Był prezesem Górnośląskiego Okręgowego Związku Piłki Nożnej w Katowicach (1923–1924), działaczem chóru „Ogniwo” w Katowicach (do 1935 skarbnik, do 1939 prezes), ►Związku Powstańców Śląskich, ►Związku Obrony Kresów Zachodnich, obwodu ►Ligi Morskiej i Kolonialnej w Zawodziu, KS ►„Słowian” Katowice (1936–1939). Organizował Powstańcze Bataliony Obrony Narodowej (10 VIII–31VIII1939), uczestniczył w walkach z dywersją hitlerowską i ►Freikorpsem (rejon stacji benzynowej w Zawodziu – skrzyżowanie ul. Zamkowej i Chorzowskiej w Katowicach – przedpole ►kopalni „Katowice”). W l. 1942–1946 był żołnierzem Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Aktywnie działał w organizacjach kombatanckich; odznaczony Orderem Virtuti Militari V kl., Krzyżem na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi; autor licznych wspomnień z okresu powstań śląskich.
Encyklopedia powstań śląskich. Red. F. Hawranek. Opole 1982; A. Steuer: Kalendarium dziejów Katowic. Katowice 2001; E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011.

NIEMIECKA BIBLIOTEKA PARAFIALNA, zwana też Biblioteką Ludową, zał. 1902 przez ►ks. Ludwika Skowronka; otwarta 3 razy w tygodniu; w zbiorach gromadziła książki katolickie (600 egz. w jęz. niemieckim i 540 egz. w jęz. polskim) i wypożyczała je bezpłatnie; bibliotekarz: Barucha (nauczyciel).
B. Czaplicki: Ksiądz Ludwik Skowronek (1859–1934) i jego dzieła. Katowice 2016.

NIWY BOGUCICKIE, pd. część ►Chorzowskich Wzgórz; faliste, zaokrąglone lub spłaszczone wzniesienia przekraczające wysokość 300 m n.p.m.
D. Absalon, S. Czaja, A. T. Jankowski: Środowisko geograficzne. W: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. T. 1. Katowice 2012.

NORMA zob. szyb ►Generał Józef Bem.

NORMA, huta cynku i ołowiu w Bogucicach. Czynna od X 1842. Jej właścicielem był Aleksander Schreiber z Dziećkowic. W 1856 zakupiona przez Fryderyka Edwarda von Loebecke z Wrocławia; w l. 1868–1871 należała do kupca A. Wolffa, a w l. 1871–1881 do księcia Hohenlohe. W 1881 stała się własnością koncernu ►Giesches Erben, w 1906 ►Katowickiej Spółki dla Górnictwa i Hutnictwa. Zlikwidowana w 1906. W hucie pracowało około 50 ludzi.
J. Jaros: Słownik katowickich kopalń i hut. Katowice 1974; Z. Jedynak. P. Nadolski: Kopalnie węgla kamiennego i huty. W: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. Red. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz. T. 2. Katowice 2012.

NORMA, kolonia robotnicza pracowników huty cynku ►Norma; położona równolegle do ul. ►Leopolda, wzdłuż ul. Normy; 80–200 m na wschód od kolei wąskotorowej, za obecnym cmentarzem parafialnym, do skrzyżowania z ul. Waleriana ►Wróblewskiego, wzdłuż tej ostatniej, i w Małej Dąbrówce; ►Familoki zostały uszkodzone przez wstrząsy górnicze przed 1939 rokiem.
Dzieje Bogucic w kronice szkoły 1865–1975. Zygfryd Nowak (red.), Katowice 2016.

NORMA, miejscowa nazwa ►Osiedla Jerzego Kukuczki, wybudowanego w miejscu szybu ►Norma.

NORMA, nazwa piaskowni odnotowana w prasie w 1913; miejsce zabaw młodzieży bogucickiej (podobnie jak ►Staw Skorupy).
„Der Oberschlesische Wanderer” 1913, nr 72.

NORMY POTOK, lewy dopływ ►Rawy; płynący między Bogucicami a Małą Dabrówką; tworzył granicę pomiędzy księstwami bytomskim i pszczyńskim; drewniany most łączący brzegi potoku w 1875 został przebudowany na murowany.
APK, zesp. Gmina Bogucice, sygn. 1.

NOTGELDY KOPALNI FERDYNAND, pieniądze namiastkowe wydawane przed 1922 rokiem; o nominałach: 2, 5, 10 i 50 fenigów, odrębne dla mieszkańców domów sypialnych (zob. ►Dom sypialny kopalni Katowice) i pozostałej załogi kopalnianej; metalowe, głównie cynkowe.
P. Kalinowski: Pieniądz miasta Katowice. Kalety 2013.

NOTTEBOHM (pierwotnie Maschinenschacht), szyb maszynowy ►kopalni „Katowice”, drążony od 1834, zatrzymany w 1880, zlikwidowany ok. 1900; był wyposażony w urządzenia odwadniające. Przedstawiony na litografii Ernesta Knippla.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

NOWA ULICA, (Neuegasse, Schmalgasse), w Bogucicach; o układzie południkowym, długości 100 m, pierwotna zabudowa z początku XX w. miała wiejski charakter; w okresie międzywojennym istniała piekarnia Józefa Miozgi; właścicielami budynków byli: kopalnia ►Katowice, Józef Cziżewicz, Józef Miazga, Józef Sitko; obecnie: budynki mieszkalne (w tym familoki) oraz ►Ogródki działkowe.
AUM, zesp. 2, sygn.291; Księga adresowa miasta wielkich Katowic 1935/36 r. Katowice 1935; Ulice. Nazewnictwo w przekroju historycznym. W: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. T. 2. Pod red. A. Barciaka, E. Chojeckiej, S. Fertacza. Katowice 2012.

NOWAK Alfred (1900, Bogucice − ?); działacz sokoli (od 1914), uczestnik powstań śląskich; prezes gniazda Towarzystwa Gimnastycznego ►Sokół Bogucice; od 1928 roku naczelnik okręgu katowickiego i członek wydziału technicznego Dzielnicy Śląskiej Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce.

NOWY SZYB (pierwotnie Neuer Schacht), trzeci z szybów projektowanej w 1913 ►kopalni „Kattowitz”; drążony prawdopodobnie w l. 1919–1920 przez jeńców wojennych na polu górniczym ►Albert; w l. 20. XX w. zakończył działalność.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

NYC, rodzina chłopów z ►Koszutki, pierwsza o nich wzmianka pochodzi z 1787 roku (o Janie N., koloniście z Bytkowa); mieszkali na gruntach opatrzonych nr. hipotecznym 60–61; zagrodnicy, wolni zagrodnicy, komornicy, od 1853 pracowali jako hutnicy i górnicy.
P. Piwowarczyk: Rolnictwo i rolnicy w Bogucicach ze szczególnym uwzględnieniem rodziny Nyców, Chorzów 2017.