N

 

NA OBRZEŻU, ulica w pn. części Bogucic; utworzona w 1990 roku, o długości 180 m i układzie zbliżonym do równoleżnikowego; infrastruktura: siedziba firm Luxon i Erkape, wspólnota mieszkaniowa „Na Obrzeżu”, warsztat samochodowy Bas-Sat Przemysław Olszewski; boisko sportowe (koszykówka, piłka ręczna).
P. Nadolski: Ulice. Nazewnictwo w przekroju historycznym. W: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. T. 2. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz (red.). Katowice 2012.

NACZELNICY OBWODOWI, funkcjonariusze magistratu w Katowicach, powołani w 1928 roku na podstawie statutu miejscowego dotyczącego podziału miasta na obwody oraz zarządu tych obwodów, zajmowali się sprawami ubogich. Funkcję n.o. pełnili: Aleksander ►Archipow (1928–1935), Andrzej Bałuk (1928), Bochynek (1935), Teofil Daniel (1928), Antoni Dobisz (1928), Ryszard Golarz (1928), Karol Gorol (1935), Reinhold Heinzel (1928), Alojzy Jakubik (1928), Jan Kępa (1935), Emanuel Kierek (1928, 1935), Ludwik Kłaputek (1935) Tadeusz Kosiarczyk (1928), Tomasz ►Kotlorz (1935), Piotr Lis (1935), Jan Łabanowicz (1928), Erwin Michalik (1935), Augustyn Piecka (1928), Pietras (1935), Augustyn ►Rzepka (1935), Tomasz Urdson (1935), Leopold Wiaterek (1928),
„Wiadomości Administracyjne Miasta Katowic” 1928, nr 1, 1935, nr 1.

NADGÓRNIKÓW ULICA, dł. 500 m, droga wewnętrzna, asfaltowa, dwuczęściowa, z chodnikiem, układ równoleżnikowy. Zmieniała się w związku rozwojem infrastruktury górniczej kopalni „Ferdynand” (zob. ►kopalnia „Katowice”), od 1905 funkcjonowała przy niej ►cegielnia Bogucice z ►glinianką. W okresie międzywojennym część z 4 budynkami mieszkalnymi należała do ul. Ferdynanda (ob. ►Kopalniana ulica). Obecnie przy ulicy usytuowane są bloki i domki mieszkalne, ►Park Bogucicki, Sala Królestwa Świadków Jehowy.
APK, zesp. Zjednoczenie Przemysłu Materiałów Budowlanych Katowice, sygn. 115; APK, zesp. Katowickie Zjednoczenie Przemysłu Węglowego, sygn. 1187.

NADZIEJA, pokład grubości 2 m w kopalni „Ferdynand” (zob. kopalnia ►Katowice).
L. Musioł: Bogucice. Gmina i parafia. Monografia historyczna. Katowice 1953.

NAGROBEK 6 BEZIMIENNYCH ŻOŁNIERZY POLSKICH, zlokalizowany na ►cmentarzu bonifratrów, odsłonięty w 1954 przez Zarząd Wojewódzki Związku Bojowników o Wolność i Demokrację; upamiętnia żołnierzy polskich poległych we IX 1939.
Biblioteka Śląska, Zbiory Specjalne, Kronika Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w Katowicach-Bogucicach.

NAJAZD 28 XI 1644, największy z serii napadów z użyciem broni palnej, spowodowany przez braci ►Przecława i Prospera Gosławskich (właścicieli Klimontowa), Piotra Borysławskiego, Aleksandra Mojsławskiego, Jana Lisowskiego, Ostrowskiego, Wrońskiego, Noteckiego i podkomendnych Gosławskich; poszkodowanymi byli: ►Wawrzyniec Stanek, Witek Młynarz, Paweł Kubik; ►Krzysztof Mieroszewski wytoczył proces najeźdźcom przed Trybunałem Lubelskim, który 18 VII 1846 skazał pozwanych na karę infamii.
L. Musioł: Bogucice Gmina i parafia. Monografia historyczna. Katowice 1953.

NAJAZDY NA BOGUCICE, w okresie ►Wojny trzydziestoletniej, w latach 1644–1645, podjęte przez panów polskich z Klimontowa i Zagórza, zorganizowane przez Precława i Prospera Gocławskich na dobra Krzysztofa ►Mieroszewskiego; ofiarą rabunków byli Paweł Kubik, Stanek i Witek Młynarz; zrabowano im m.in. konie, bydło, trzodę chlewną, tkaniny, ubiory, alkohole i wosk pszczeli. Jako poddani króla polskiego, najeźdźcy zostali skazani na infamię, konfiskatę mienia i banicję.
L. Musioł: Bogucice. Gmina i parafia. Monografia historyczna. Katowice 1953.

NARODOWA PARTIA ROBOTNICZA, w Bogucicach miała wpływ na ►Towarzystwo Młodzieży, ►Towarzystwo Polek, ►Zjednoczenie Zawodowe Polskie. Działacze: ►Piotr Achtelik, Paweł Bula, Wojciech Szubert, Andrzej Pukocz.
„Polak” 1926, nr 32.

NARODOWE STRONNICTWO ROBOTNIKÓW w Bogucicach, polska partia polityczna, w 1918 roku rozwinęła się w kopalni (kolonii?) ►Ferdynand; 280 członków (1920); od 1920 roku w gminie (prezes Wiktor ►Czaja); działała na rzecz Polski w akcji plebiscytowej; 23 października 1921 była organizatorem ogólnośląskiego zjazdu partii; pod jej wpływem pozostawało ►Zjednoczenie Zawodowe Polskie; w 1924 roku współutworzyła ►Narodową Partię Robotniczą.
„Polak” 1920, nr 30, nr 64; 1921, nr 241.

NARODOWEJ ORKIESTRY SYMFONICZNEJ POLSKIEGO RADIA W KATOWICACH GMACH, otwarty 1 października 2014 roku, zaprojektowany został przez Tomasza Koniora i zespół Konior Studio, stanął na terenach poprzemysłowych kopalni ►kopalni „Katowice”, przy ►Placu im. Wojciecha Kilara, gigantyczny prostopadłościan inspirowany zabudową Nikiszowca, obłożony wyrabianą ręcznie cegłą; wewnątrz znajdują się dwie sale koncertowe, wielka i mała, oraz sto innych różnego rodzaju pomieszczeń.
P. Fuglewicz, B. Zygmańska: Spacerownik po Katowicach Śródmieście. Część północna. Warszawa 2021.

NARODZENIE zob. ►Grupy odnowy w Duchu Świętym w Bogucicach

NASZA KOSZUTKA (Broszura aktywności społecznej), kwartalnik, ukazujący się od I 2015, wydawany przez Tobiasza Janikowskiego, Marka Nowarę, Adriana Szymurę, Witolda Witkowicza, Jerzego Ziętka.

NAWRAT Ambroży (5 XII 1877, Bogucice – ?), działacz narodowy i społeczny; uczestnik I wojny światowej (artylerzysta), prezes Zjednoczenia Zawodowego Polskiego w Bogucicach (1915–1919), członek ►Towarzystwa Śpiewaczego „Lira” (1909–1932, prezes w latach 1922–1932), ►TG Sokół w Bogucicach, współzałożyciel bogucickiego koła ►Narodowego Stronnictwa Robotników, członek Rady Robotniczej kopalni „Eminencja” w Dębie; uczestnik ►powstań śląskich, pracownik biura plebiscytowego w Katowicach (1920)
APK, zesp. Związek Bojowników o Wolność i Demokrację, Zarząd Okręgowy Katowice, sygn. 78.

NAWSIE, wyodrębniona, niezabudowana przestrzeń w centrum Bogucic, wspólna własność gromady wiejskiej; widoczne na mapach XIX w.; hodowla gęsi (zob. ►Hodowla drobiu).
P. Piwowarczyk: Rolnictwo i rolnicy w Bogucicach ze szczególnym uwzględnieniem rodziny Nyców. Chorzów 2017.

NEO, zob. ►Łuszcz Piotr.

NEPTUN, hurtownia ryb i konserw rybnych, spółka z o.o. przy ►ul. Floriana 9 w ►Zawodziu w budynku dzierżawionym od huty ►Ferrum, zał. 11 X 1945 (Henryk Spałek, Jerzy Stachoń, Wiktor Olszewski). Kapitał zakładowy wynosił 240 tys. zł, a zysk w 1949 – 246 657 zł. Hurtownia była wyposażona w 2 baseny dla świeżych ryb, chłodnię i wędzarnię. Ostatnia wzmianka w 1950.
APK, zesp. Rejestr Handlowy, sygn. B 1260/Kat.

NEUE HEIMAT zob. ►ul. Brzozowa

NEUEGASSE, zob. ulica ►Nowa.

NEUER SCHACHT zob. szyb ►Nowy Szyb.

NIEBIESKIE BLOKI, zespół 6 budynków mieszkalnych po wschodniej stronie ul. Chorzowskiej, powstał w III etapie rozbudowy Osiedla im. Juliusza Marchlewskiego (zob. ►Koszutka II) pod koniec l. 60. XX w. według projektu arch. Stanisława Kwaśniewicza (elementem wyróżniającym są trójkątne balkony). Nazwa wiąże się z kolorem farby, jakim pierwotnie pomalowano elewacje.
Katowice. Ich dzieje i kultura na tle regionu. Oprac. W. Długoborski. Warszawa 1976.

NIEBOROWSKI Józef (28 VII 1866, Bogucice – 16 XI 1942, Bosco, Nikaragua), ksiądz, misjonarz w Ameryce Środkowej. Jako kilkunastoletni chłopiec wstąpił do zgromadzenia misyjnego św. Pawła i wyjechał na drugą półkulę; święcenia kapłańskie przyjął w 1889 w Ekwadorze. Wkrótce podjął studia inżynieryjne w Paryżu, duszpasterzując zarazem w tamtejszej niemieckiej kolonii młodzieży. Po ukończeniu studiów podjął pracę misyjną w Kostaryce wśród Indian Térrabas, zwalczając szerzącą się wśród plemienia żółtą febrę i malarię. Następnie został rektorem seminarium duchownego w Tegucigalpie w Hondurasie, wykazując wielkie zdolności pedagogiczne. Wydalony w połowie 1916, znalazł się w Nikaragui, gdzie został proboszczem małej parafii w Bosco w Masywie Chontales; zbudował tam nowy kościół, szkołę, szpital, cmentarz, most na rzece i mieszkania dla ludności; przy parafii organizował zespoły śpiewacze, teatralne, czytelnicze i pomagał młodzieży w podejmowaniu wyższych studiów; w efekcie Bosco, w którym mieszkał, przekształcił na stolicę prowincji. Jego imieniem nazwano plac w Bogucicach. (zob. ►Nieborowskiego Józefa Plac).
Patronowie katowickich ulic i placów. Red. U. Rzewiczok. Katowice 2013.

NIEBOROWSKIEGO Józefa ks. PLAC, przy ►ul. Leopolda Markiefki, usytuowany w miejscu dawnego skweru przed willą z II poł. XIX w.
M. Bulsa: Ulice i place Katowic. Red. G. Grzegorek. Katowice 2015.

NIEMCZYK Rudolf, pseud. Stein (17 XII 1894, Sosnowiec – 14 XI 1964, Katowice), działacz niepodległościowy; pracownik ►Banku Ludowego, członek ►Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół w Bogucicach, ►Towarzystwa Śpiewaczego „Lira” w Bogucicach, organizator ►Straży Obywatelskich, ►Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska, zakonspirowanych „klubów fajkowych” pod wpływem Alojzego Budnioka. Brał udział w ►powstaniach śląskich: w I powstaniu walczył w rejonie Zawodzie – Janów – Szopienice, w II powstaniu był dowódcą baonu, w III powstaniu – dowódcą ►Katowickiego Pułku im. Jarosława Dąbrowskiego, zarządził cernowanie Katowic, uczestniczył w walkach pod Górą św. Anny (27 V 1921). Był współorganizatorem ►Związku Byłych Powstańców. Zlikwidował Wojewodschaftfußball Verband. Opowiadał się za rozwojem polskich klubów sportowych. Był prezesem Górnośląskiego Okręgowego Związku Piłki Nożnej w Katowicach (1923–1924), działaczem chóru „Ogniwo” w Katowicach (do 1935 skarbnik, do 1939 prezes), ►Związku Powstańców Śląskich, ►Związku Obrony Kresów Zachodnich, obwodu ►Ligi Morskiej i Kolonialnej w Zawodziu, KS ►„Słowian” Katowice (1936–1939). Organizował Powstańcze Bataliony Obrony Narodowej (10 VIII–31VIII1939), uczestniczył w walkach z dywersją hitlerowską i ►Freikorpsem (rejon stacji benzynowej w Zawodziu – skrzyżowanie ul. Zamkowej i Chorzowskiej w Katowicach – przedpole ►kopalni „Katowice”). W l. 1942–1946 był żołnierzem Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Aktywnie działał w organizacjach kombatanckich; odznaczony Orderem Virtuti Militari V kl., Krzyżem na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi; autor licznych wspomnień z okresu powstań śląskich.
Encyklopedia powstań śląskich. Red. F. Hawranek. Opole 1982; A. Steuer: Kalendarium dziejów Katowic. Katowice 2001; E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011.

NIEMIECKA BIBLIOTEKA PARAFIALNA, zwana też Biblioteką Ludową, zał. 1902 przez ►ks. Ludwika Skowronka; otwarta 3 razy w tygodniu; w zbiorach gromadziła książki katolickie (600 egz. w jęz. niemieckim i 540 egz. w jęz. polskim) i wypożyczała je bezpłatnie; bibliotekarz: Barucha (nauczyciel).
B. Czaplicki: Ksiądz Ludwik Skowronek (1859–1934) i jego dzieła. Katowice 2016.

NIWY BOGUCICKIE, pd. część ►Chorzowskich Wzgórz; faliste, zaokrąglone lub spłaszczone wzniesienia przekraczające wysokość 300 m n.p.m.
D. Absalon, S. Czaja, A. T. Jankowski: Środowisko geograficzne. W: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. T. 1. Katowice 2012.

NORMA zob. szyb ►Generał Józef Bem.

NORMA, huta cynku i ołowiu w Bogucicach. Czynna od X 1842. Jej właścicielem był Aleksander Schreiber z Dziećkowic. W 1856 zakupiona przez Fryderyka Edwarda von Loebecke z Wrocławia; w l. 1868–1871 należała do kupca A. Wolffa, a w l. 1871–1881 do księcia Hohenlohe. W 1881 stała się własnością koncernu ►Giesches Erben, w 1906 ►Katowickiej Spółki dla Górnictwa i Hutnictwa. Zlikwidowana w 1906. W hucie pracowało około 50 ludzi.
J. Jaros: Słownik katowickich kopalń i hut. Katowice 1974; Z. Jedynak. P. Nadolski: Kopalnie węgla kamiennego i huty. W: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. Red. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz. T. 2. Katowice 2012.

NORMA, kolonia robotnicza pracowników huty cynku ►Norma; położona równolegle do ul. ►Leopolda, wzdłuż ul. Normy; 80–200 m na wschód od kolei wąskotorowej, za obecnym cmentarzem parafialnym, do skrzyżowania z ul. Waleriana ►Wróblewskiego, wzdłuż tej ostatniej, i w Małej Dąbrówce; ►Familoki zostały uszkodzone przez wstrząsy górnicze przed 1939 rokiem.
Dzieje Bogucic w kronice szkoły 1865–1975. Zygfryd Nowak (red.), Katowice 2016.

NORMA, miejscowa nazwa ►Osiedla Jerzego Kukuczki, wybudowanego w miejscu szybu ►Norma.

NORMA, nazwa piaskowni odnotowana w prasie w 1913; miejsce zabaw młodzieży bogucickiej (podobnie jak ►Staw Skorupy).
„Der Oberschlesische Wanderer” 1913, nr 72.

NORMY POTOK, lewy dopływ ►Rawy; płynący między Bogucicami a Małą Dabrówką; tworzył granicę pomiędzy księstwami bytomskim i pszczyńskim; drewniany most łączący brzegi potoku w 1875 został przebudowany na murowany.
APK, zesp. Gmina Bogucice, sygn. 1.

NOTGELDY KOPALNI FERDYNAND, pieniądze namiastkowe wydawane przed 1922 rokiem; o nominałach: 2, 5, 10 i 50 fenigów, odrębne dla mieszkańców domów sypialnych (zob. ►Dom sypialny kopalni Katowice) i pozostałej załogi kopalnianej; metalowe, głównie cynkowe.
P. Kalinowski: Pieniądz miasta Katowice. Kalety 2013.

NOTTEBOHM (pierwotnie Maschinenschacht), szyb maszynowy ►kopalni „Katowice”, drążony od 1834, zatrzymany w 1880, zlikwidowany ok. 1900; był wyposażony w urządzenia odwadniające. Przedstawiony na litografii Ernesta Knippla.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

NOVOTEL, pierwotnie Orbis „Warszawa”, hotel przy Alei W. ►Roździeńskiego, wybudowany w 1981 roku,; 614 miejsc noclegowych w 300 pokojach, 14 sal konferencyjnych, telewizja satelitarna, kawiarnia, restauracja, aperitif-bar, sklep z upominkami, kantor wymiany walut, parking hotelowy, kwiaciarnia, baseny, sauna, masaże, solarium.

NOWA ULICA, (Neuegasse, Schmalgasse), w Bogucicach; o układzie południkowym, długości 100 m, pierwotna zabudowa z początku XX w. miała wiejski charakter; w okresie międzywojennym istniała piekarnia Józefa Miozgi; właścicielami budynków byli: kopalnia ►Katowice, Józef Cziżewicz, Józef Miazga, Józef Sitko; obecnie: budynki mieszkalne (w tym familoki) oraz ►Ogródki działkowe.
AUM, zesp. 2, sygn.291; Księga adresowa miasta wielkich Katowic 1935/36 r. Katowice 1935; Ulice. Nazewnictwo w przekroju historycznym. W: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. T. 2. Pod red. A. Barciaka, E. Chojeckiej, S. Fertacza. Katowice 2012.

NOWAK Alfred (1900, Bogucice − ?); działacz sokoli (od 1914), uczestnik powstań śląskich; prezes gniazda Towarzystwa Gimnastycznego ►Sokół Bogucice; od 1928 roku naczelnik okręgu katowickiego i członek wydziału technicznego Dzielnicy Śląskiej Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce.

NOWY SZYB (pierwotnie Neuer Schacht), trzeci z szybów projektowanej w 1913 ►kopalni „Kattowitz”; drążony prawdopodobnie w l. 1919–1920 przez jeńców wojennych na polu górniczym ►Albert; w l. 20. XX w. zakończył działalność.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

NYC, rodzina chłopów z ►Koszutki, pierwsza o nich wzmianka pochodzi z 1787 roku (o Janie N., koloniście z Bytkowa); mieszkali na gruntach opatrzonych nr. hipotecznym 60–61; zagrodnicy, wolni zagrodnicy, komornicy, od 1853 pracowali jako hutnicy i górnicy.
P. Piwowarczyk: Rolnictwo i rolnicy w Bogucicach ze szczególnym uwzględnieniem rodziny Nyców, Chorzów 2017.