ŻACZEK KATOWICE, UKS, zał. 1999; prowadzi sekcje: judo i piłki nożnej; członkowie trenują na boisku ►Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji „Słowian”, korzystają też z kompleksu sportowego klubu ►„Rapid”, sali gimnastycznej ►Szkoły Podstawowej nr 36 im. K.K. Baczyńskiego, hali przy ul. Ceglanej oraz ►Spodka.
ŻEŃSKA DRUŻYNA HARCERSKA IM. KRÓLOWEJ JADWIGI W BOGUCICACH, założona w 1927 roku, od 1938 podzielona na drużynę szkolną i pozaszkolną; brała udział m.in. w zlotach w Buczu (1935), obozie wędrownym na Zaolziu (sierpień 1939); komendantki: Czesława Desagowa, Marcelina Wierzbiańska, Jadwiga Durkalcówna, Jadwiga Jakubcówna, Irena Gajdzianka, Anna Szczepańska); reaktywowana w 1945 przez Irenę Pronobis (dwa zastępy); w latach 1946–1947 organizowała obozy wędrowne (Bystra–Wilkowice, Szklarska Poręba); w 1950 roku zakończyła działalność.
10-lecie działalności Fundacji Nagród i Wyróżnień im. Bohaterów Wieży Spadochronowej w Katowicach 1987-1997. T. Czylok, J. Szaflik, B. Szafranek (red.). Katowice 1997; J. Feliks, B. Szafranek: W 70. rocznicę powstania Związku Harcerstwa Polskiego na ziemiach polskich, w 60-lecie utworzenia ZHP na Śląsku oraz w 35-lecie odrodzenia ZHP w Polsce Ludowej (kalendarium). Na pamiątkę spotkania byłych harcerek i harcerzy drużyn Katowic-Bogucic. Katowice, 6 grudnia 1980. b.m.w. [Katowice 1981].
ŻEŃSKA SZKOŁA ZAWODOWA TOWARZYSTWA POLEK, nr 296, założona w 1929 roku, od 1930 pod nazwą Prywatna Szkoła Zawodowa Towarzystwa Polek; od 1935 z Poradnią Zawodową dla dziewcząt, do 1938 z siedzibą przy ul. Krasińskiego (zob. ul. ►Wyspiańskiego (I) – w obecnym gmachu Politechniki Śląskiej); w latach 1938–1939 i 1945–1946 funkcjonowała w niedokończonym budynku przy ul. ►Katowickiej; kształciła w zakresie krawiectwa i bieliźniarstwa. Po zakończeniu II wojny światowej o budynek starał się ►Główny Instytut Górnictwa; od 1975 roku placówka działa w ►Dąbrówce Małej jako Zespół Szkół Odzieżowych, dyrektor: Jadwiga Zbrojowa.
ŻOGAŁY BRUNONA ULICA, wcześniejsze nazwy: Hammerschmidtstraße, Sogallastraße; powstała w 1886 roku; długości ok. 200 m, infrastruktura: pierwotnie budownictwo parterowe, następnie zastąpione piętrowym (właściciele budynków: kopalnia ►Ferdynand, Dzialoszynski, Franz Kempka, Karol Skupin, Filip i Alina Wodarczykowie), z licznymi ogrodami i ogródkami przydomowymi; po 1922 roku warsztat mechaniczno-elektryczny „Energia” i stolarnia „Rekord”; w okresie okupacji hitlerowskiej istniał schron przeciwlotniczy (zob. ►Druga wojna światowa); obecnie placówki handlowe (hurtownie tkanin, sklep odzieżowy).
AUM Kat. zesp. 1, sygn./2587–2589.
ŻOŁNIERZA POLSKIEGO POMNIK, zlokalizowany na specjalnie usypanym sztucznym wzgórzu na ►Osiedlu Paderewskiego, przy ►ul. Granicznej i ►ul. gen. S. Szeptyckiego (przed pomnikiem plac, na którym w czasach PRL odbywały się parady i defilady). Autorami byli: rzeźbiarz Bronisław Chromy i inż. architekt Jerzy Pilitowski. Odsłonięty 6 X 1978 (w XXXV rocznicę powstania Ludowego Wojska Polskiego; w uroczystości uczestniczył gen. Wojciech Jaruzelski). Pomnik przedstawia trzech żołnierzy polskich z bronią w lewej ręce schowanych między skrzydłami orła; widnieją na nim nazwy miejsc pól bitewnych z czasów II wojny światowej. Wykonany z patynowanego brązu, składa się z 612 elementów o łącznym ciężarze 75 t. Monument odlały Gliwickie Zakłady Urządzeń Technicznych, huta „1 Maja” w Gliwicach, Odlewnia Zakładów Naprawczych w Siemianowicach Śląskich, „Wiromet” w Mikołowie i ZUT „Zgoda” Świętochłowice.
L. Szaraniec: Pomniki i miejsca pamięci narodowej. Katowice 1983.
ŻOŁNIERZY WYKLĘTYCH ULICA, na Osiedlu im. Ignacego Jana ►Paderewskiego, długości 230 m, nazwa nadana w 2014 roku, w układzie równoleżnikowym; ścieżka rowerowa.
https://dziennikzachodni.pl/dts-nie-bedzie-al-zolnierzy-wykletych-katowice-nazwa-tak-ulice-na-os-paderewskiego/ar/3538133
ŻÓŁKIEWSKIEGO Stanisława ULICA (do 1920 i w l. 1939–1945 Herculesstraße), w południowo-wschodniej części ►Zawodzia, dł. ok. 100 m, układ równoleżnikowy; łączy ►ul. 1 Maja z ►ul. Cynkową. Została przeznaczona do zabudowy ok. 1903. Pierwsze budynki mieszkalne z inicjatywy ►kopalni Katowice powstały w 1906. Funkcjonowały przy niej: w okresie międzywojennym – firma malarsko-dekoracyjna ►Gebrüder Joseph und Robert Dürschlag, zakłady ►MŁOT, ►Fabryka Tarcz Ściernych (Fabryka Tarcz Szlifierskich Ryszard Krebs i S-ka), Górnośląska Fabryka Wyrobów Aluminiowych Niedzwiedzki i s-ka, spółka ►Kometa (regeneracja żarówek), ►Górnośląska Fabryka Wyrobów Szmerglowych „Orion”, siedziba Polskiej Partii Narodowo-Socjalistycznej „Warta”, Fabryka Pieców Przenośnych, Fabryka Czyściwa i Wyrobów Tekstylnych „Czyściwo”; w czasie II wojny światowej – firma instalacyjno-ślusarska Jerzy [Georg] Jacek [Jatzek]; po II wojnie światowej – Biuro Instalacji Urządzeń Piekarń Mechanicznych „Silezja, ►Warsztaty Naprawcze Wagonów Kolejki Wąskotorowej; obecnie – siedziba Okręgu Polskiego Związku Wędkarskiego, dom noclegowy ABI, siedziby różnych firm, niepubliczny zakład opieki zdrowotnej.
APK, zesp. Katowickie Zjednoczenie Przemysłu Węglowego, sygn. 1187; E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011; http://www.zurni.pl/lista-firm/slaskie-Katowice/uIica/kiewskiego; www.amersilesia.pl
ŻYWY RÓŻANIEC, stowarzyszenie w ►parafii św. Szczepana w Bogucicach; związek pobożny, najstarszy związek parafialny, założony 11 XI 1849. Zaprowadził kasę różańcową, a zgromadzone środki w 1887 wydał na renowację ►obrazu Matki Boskiej Boguckiej, w 1888 – na zorganizowanie przyjęcia dla biskupa Georga Koppa i opłaty za przyjazdy księdza do chorych. Asystował (z zapalonymi świecami) na nabożeństwach dla ►Bractwa Pocieszenia Najświętszej Maryi Panny. Na przełomie XIX i XX w. zreorganizowany przez ►ks. Ludwika Skowronka.
B. Czaplicki: Górnośląski duszpasterz ks. Leopold Markiefka (1813–1882) i jego dzieła. Lubliniec–Kokotek 2014.
