E

 

EHRLICH Emil Piotr (12 IX 1901, Litwinów pow. Podhajce – 19 XI 1976, Wiedeń), ekonomista. Od 1928 prowadził działalność pedagogiczną (m.in. w szkołach handlowych w Stryju i Lwowie). Od 1945 wykładał w Wyższym Studium Nauk Społeczno-Gospodarczych w Katowicach, gdzie doprowadził do powołania Wydziału Handlowego, którego był dziekanem (1948–1951). W roku akademickim 1951/1952 pełnił funkcję dziekana Wydziału Finansowego Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Katowicach (zob. ►Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach). Działał w Polskim Towarzystwie Ekonomicznym i Ośrodku Postępu Technicznego w Katowicach. Był autorem 50 publikacji z zakresu nauki o sprzedaży i handlu oraz organizacji i finansowania przedsiębiorstw. Działał w Towarzystwie Rozwoju Ziem Zachodnich.
Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach. 75 lat. Księga jubileuszowa. Oprac. zespół [aut. biogramów dawnych: A. Czech]. Katowice 2013.

EICHEN, szyb ►kopalni „Susanna”, głęb. 10,3 m; eksploatowany w l. 1864–1878
G.Grzegorek, A. Frużyński, P. Rygus: Kopalnie i huty Katowic. Katowice 2017.

EISENACH, pole górnicze o powierzchni 323 031,2 m², rezerwowe, utworzone wyrokiem sądu Apelacyjnego w Raciborzu (15 III 1859); właściciele: ►Agathe Bergwerkschaft Gmbh, od 1896 ►Kattowitzer AG (Kattowitzer AG für Bergbau und Eisenhuttenbetrieb); od 1920 włączone do ►kopalni „Katowice” („Kattowitz”).
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

ELEKTRON, kino na ►Koszutce, usytuowane w latach 60. XX w. w tylnym skrzydle, na pierwszym piętrze ►Biurowca na ►Placu Grunwaldzkim; sala widowiskowa na 380 miejsc.
A. Borowik: Nowe Katowice. Forma i ideologia polskiej architektury powojennej na przykładzie Katowic (19451980). Warszawa 2019.

ELEKTROWNIA KOPALNI „KATOWICE”, jedna z 5 elektrowni ►Wspólnoty Interesów, o mocy 12,5 MW. W 1911 była wyposażona w 12 maszyn prądotwórczych i 2 turbiny parowe; w l. 30. XX w. zatrudniała 136 osób. W 1945 dysponowała mocą 10,5 MW. Obecnie budynek jest jednym z ►obiektów w zespole zabudowy po kopalni „Katowice” na terenie ►Muzeum Śląskiego przy ►ul. Kopalnianej 6.
APK, zesp. Urząd Wojewódzki Śląski, Wydział Przemysłu i Handlu, sygn. 2583; E. Koziarski: Elektrownie na Śląsku. Opole 1997; M. Markowski: Energia elektryczna w polskim przemyśle węglowym. „Śląski Informator Przemysłowy” 1945, nr 3; R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

ELEWATOR, Zakłady Urządzeń Technicznych „Elewator”, założone w 1. 1867–1871 przez braci Maurycego i Roberta Ollendorfów. Często zmieniały właścicieli, początkowo również szyldy, pod którymi odbywała się produkcja armatury przemysłowej. Fabryka Kotłów Parowych, jeden z protoplastów dzisiejszego „Elewatora" z siedzibą w Katowicach, ok. 1880 przeszła w ręce sosnowieckiej rodziny Schoenów; w 1889 w spółce Piotr Kania – Karol Kunze, od 1900 z udziałem Feliksa Schustera; w 1918 zakupiona przez Teodora Holza, właściciela Fabryki Maszyn „Elewator" z siedzibą przy ul. Kamiennej w Katowicach, który w 1923 dokonał fuzji zakładów w Katowicach i Zawodziu; odtąd nazwa „Elewator” obejmowała oba zakłady. Dyrekcja mieściła się przy ul. Krakowskiej (ob. ►ul. 1 Maja) 31. W 1926 zatrudniała 179 robotników. Na przełomie 1. 20.–30. XX w. ogłosiła bankructwo (niewypłacalność dłużników); hale produkcyjne zostały przejęte przez magistrat katowicki. Od 1933 właścicielami SA „Elewator” byli Teodor junior i Aleksander Holz. W 1939 procowało w niej 230 osób. W okresie okupacji hitlerowskiej jeden z oddziałów „Elewatora” uruchomiono w hucie „Marta" w Katowicach, przestawiając jego produkcję na potrzeby wojenne. Po wyzwoleniu Katowic zakład został otwarty l II 1945, podlegał Zjednoczeniu Przemysłu Maszynowego w Gliwicach. Od 1947 funkcjonowała przyzakładowa szkoła zawodowa przy ul. Powstańców w Katowicach. W 1. 1954–1957 zakład był połączony z ZUT „Zgoda” w Świętochłowicach. W II 1957 uzyskał pełną samodzielność i nazwę Zakłady Urządzeń Technicznych „Elewator”. W 1970 posiadał stalownię oraz warsztaty: konstrukcyjny, obróbki mechanicznej, remontowy i narzędziownię. Z.U.T „Elewator” produkowały różnorodny asortyment: schody ruchome, urządzenia transportu ciągłego dla przemysłów: chemicznego, cementowego, miedzianego, siarkowego, dla cukrowni oraz elektrowni i elektrociepłowni w kraju i za granicą. Od l I 1993 zakład został sprywatyzowany. Jego prawnym następcą został „Elewator” Spółka z o.o. – Spółka Pracownicza, która na zasadzie leasingu przejęła maszyny, urządzenia, budynki i tereny po zlikwidowanym przedsiębiorstwie. Korzystając z tradycji i kwalifikacji doświadczonej załogi, „Elewator” Spółka z o.o. kontynuował poprzednią produkcję, rozszerzając i unowocześniając asortyment urządzeń przede wszystkim dla energetyki krajowej i zagranicznej. W 1998 nastąpiło przeniesienie własności majątku Skarbu Państwa na rzecz „Elewator” Sp. z o.o., a w 2003 jednostka ta uzyskała Certyfikat ISO 9001. Od 2015 nie istnieje (zburzony).
E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011.

ELFRIDE, kopalnia węgla kamiennego w przysiółku ►Bagno, nadana 19 III 1838 na polu górniczym ►Elfride; eksploatowana w l. 1847–1883 (szyb ►Minna); w 1860 zatrudniała 35 górników; w 1870 wydobyto 61,1 ton węgla; odbiorcą węgla była huta Wilhelmina; od 1883 weszła w skład kopalni „Giesche”.
G. Grzegorek, A. Frużyński, P. Rygus: Kopalnie i huty Katowic. Kreacja i redakcja G. Grzegorek. Wstęp L. Jodliński. Katowice 2017.

ELFRIDE, pole górnicze o powierzchni 0,67 km² na terenie przysiółka ►Bagno, graniczyło z nadaniami: ►Pffarfeld i Wildsteinssagen (od zachodu i północy), Morgenroth (od wschodu), Vitus (od południa); nadane 19 III 1838; właścicielami byli: ►Franz Winckler i Gustaw Drescher, od 1862 ►Giesche SA.
G. Grzegorek, A. Frużyński, P. Rygus: Kopalnie i huty Katowic. Kreacja i redakcja G. Grzegorek. Wstęp L. Jodliński. Katowice 2017.

ELTERNVEREIN FÜR DEUTSCHE VOLKSSCHULEN ODDZIAŁ ZAWODZIE, organizacja kulturalno-oświatowa podległa Volksbundowi, z siedzibą przy ul. Leopolda ►Markiefki 30; propagowała szkołę niem. wśród społeczności polskiej; działacze: Eryk Hartke, Piotr Dulata, Herbert Widera, Paweł Babczyk, Fryderyk Fiedler, Emil Olma.
APK, zesp. Starostwo Powiatowe Katowice sygn. 7

ELWRY Z BOGUCIC, kapela podwórkowa przy ►Zakładowym Domu Kultury KWK „Katowice” przy ul. ks. Leopolda ►Markiefki; założona przez Edmunda Radziejewskiego; dziewięciu członków (1989).
APK, zesp. Wojewódzki Ośrodek Kultury, sygn. 83.

EMMANUEL, oaza dorosłych Ruchu Światło-Życie w ►parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Katowicach; założona w latach 90. XX wieku; jej uczestnicy brali udział w sobotnich mszach świętych (ok. 2000 roku: 200–300 osób); cel ruchu stanowi pogłębienie wiary.
Pół wieku. Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny 19522002. Katowice 2003.

ENERGOAPARATURA, Przedsiębiorstwo Montażu Aparatury Pomiarowej i Automatyki, firma oferująca obecnie szerokie usługi z zakresu prac związanych z odnawialnymi i ekologicznymi źródłami energii, utworzona w 1955 roku przy ul. Plebiscytowej w Katowicach; od 1960 zajmowała budynek przy ul. Ignacego ►Paderewskiego, a później miała siedzibę przy ul. gen. Kazimierza ►Pułaskiego (którą, pod zmienionym adresem ►Floriana 7, zajmuje obecnie Zarząd Regionu NSZZ „Solidarność”), obecny adres: Pułaskiego 7.
E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011.

EPITAFIA w ►Bazylice Mniejszej p.w. św. Szczepana w Bogucicach, tablice pamiątkowe, umieszczone w przedsionku i na chórze, poświęcone m.in.: ►ks. Franciszkowi Ścigale, ►ks. Ludwikowi Skowronkowi, ►ks. Alfonsowi Tomaszewskiemu, ►Karolowi Hoppemu oraz Tablica ku czci poległych.
AKAD, zesp. Akta lokalne, sygn. 126.

ERAZMA zob. ►Musiolik Aniela

ERWIN ZIMMERMANN, firma w Zawodziu zajmująca się produkcją towarów ciętych, założona w 1911 przy Kaiser-Wilhelmstrasse (zob. ►Pierwszego Maja ulica), wykreślona w 1938 roku na wniosek właściciela.
APK, zesp. Rejestr handlowy, sygn. A.1036 Kat.

 


LEKSYKON BOGUCKI

WSTĘP

Leksykon bogucicki ma charakter popularny, będzie zawierać minimum 2000 haseł ujmujących okres od czasów zamierzchłych do współczesności. Granice terytorialne powstającego dzieła wyznaczają granice historyczne Bogucic z ich obszarem dworskim, Zawodziem, Koszutką, Kuźnicą Bogucką, Burowcem i włączoną już po I wojnie światowej do Dzielnicy II kolonią Agnes-Amanda, różniące się od współczesnych. Uwzględniono także najdalszy zasięg parafii p.w. św. Szczepana Męczennika. Miejscowości, które jej podlegały (Katowice, Kuźnica Bogucka, Dąbrówka Mała, Załęże, Brynów), zostaną opisane w kontekście ich związków z kościołem. Ponadto opisane zostaną struktury administracji terenowej, w obrębie których funkcjonowały miejscowości Bogucice i Zawodzie (jednostki terytorialne takie, jak: księstwo cieszyńskie, księstwo raciborskie, majorat mysłowicki, powiat bytomski i powiat katowicki), a także struktury administracji kościelnej (dekanaty), do których miejscowości należały.

W hasłach poruszono tematy: biograficzne, topograficzne, topograficzno-historyczne, historyczne, gospodarcze, wyznaniowe, kulturalno-oświatowe, omówiono zabytki i pomniki, struktury lecznictwa i kultury fizycznej, parę haseł poświęcono kulturze ludowej.

Notki biograficzne dotyczą wyłącznie osób nieżyjących, pochodzących z Bogucic, Koszutki, Zawodzia, a także tam zamieszkałych bądź działających, rozsławiających je poza ich granicami, o ile o ich działalności zachowały się ślady w źródłach lub dostępnych opracowaniach. Było to jedyne kryterium, jakie zastosowano, stąd w leksykonie znalazły się osoby o różnych opcjach narodowych i różnych orientacjach politycznych (m.in. działacze lewicowi, przedstawiciele duchowieństwa, osoby konsekrowane, właściciele Bogucic – przedstawiciele rodów Salomonów, Mieroszewskich, Tiele-Wincklerów, działacze samorządowi, powstańcy śląscy, sportowcy, nauczyciele, przedstawiciele świata kultury, dyrektorzy zakładów pracy, osoby zasłużone dla nauki polskiej).

Ważną część leksykonu stanowią hasła topograficzne – zarówno z topografii urzędowej (dotyczą  większości ulic Bogucic, Koszutki i Zawodzia), nazw osiedli i kolonii, miejsc historycznych, jak i z onomastyki ludowej (np. Tyfus, Drajok, Mrówcza Górka). Pewna grupa haseł dotyczy wydarzeń historycznych, ich wpływu na dzieje Bogucic (np. działalności Armii Radzieckiej w styczniu 1945, II wojny światowej, struktur ruchu oporu podczas okupacji, I wojny światowej, powstań śląskich, plebiscytu górnośląskiego, wojny trzydziestoletniej, wojen saskich, wielkiego kryzysu gospodarczego).

Duża grupa haseł dotyczy jednostek gospodarczych. W tej grupie znajdują się wszystkie kopalnie z  szybami i polami górniczymi, huty, kuźnica i inne jednostki gospodarcze różnych branż. Pewna grupa haseł odnosi się do rzemiosła, usług i handlu – obejmuje opracowania dotyczące nazw branżowych (np. fryzjerstwo, kowalstwo, piekarstwo), rzemieślników wykonujących wybrane zawody (np. budowlańcy, piekarze, stolarze), a także niektórych hurtowni, sklepów i mających długoletnie tradycje restauracji. Nie pominięto również haseł związanych z rolnictwem (np.  hodowla bydła, drobiu, koni, trzody oraz uprawa roślin użytkowych, ziemniaków i żyta).

Starając się uwzględnić wszystkie aspekty dziejów Bogucic, Koszutki i Zawodzia opracowano też hasła związane z życiem parafialnym realizowanym w 3 istniejących kościołach (parafie, związki i stowarzyszenia kościelne, obiekty sakralne), edukacją przedszkolną, szkolną, pozaszkolną i akademicką, lecznictwem (szpitale, ważniejsze przychodnie, apteki), kulturą fizyczną i turystyką (struktury i kluby sportowe).

Przy opracowaniu leksykonu korzystano z archiwaliów Archiwum Państwowego w Katowicach i jego oddziałów w Pszczynie i Gliwicach, Archiwum Miejskiego w Katowicach, Archiwum Kurii Archidiecezjalnej w Katowicach oraz zgromadzonych w Muzeum Historii Katowic, a także informacji zamieszczanych w prasie historycznej i współczesnej, okolicznościowych wydawnictwach jubileuszowych oraz literaturze naukowej i popularnonaukowej.

Antoni Steuer

autor koncepcji opracowania i treści haseł


 


wspolczesne granice bogucic
Współczesne granice Bogucic