K

 

KACZMARCZYK Jan (5 III 1896, Molna – ?), przodownik Policji Państwowej Województwa Śląskiego w Bogucicach; mieszkał przy ul. Ludwika ►Markiefki 63; w okresie I wojny światowej przebywał w niewoli angielskiej na terenie Francji; od 1919 w szeregach Błękitnej Armii Hallera, brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej i walkach III powstania śląskiego.

KAFEBERG (Caffeberg), jedno z wzniesień ►Płaskowyżu Katowicko-Bytomskiego, w obrębie ►Wzgórz Wełnowieckich na ►Koszutce; nazwa zapożyczona od funkcjonującej tam w l. 20. XX w. kawiarni. W 1937 wybudowano na wzniesieniu ►Klasztor Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej, a w 1940 wzniesiono ►Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa.
G. Grzegorek: Parafie i kościoły Katowic. Katowice 2014.

KAINTOCH I SKA, sklep tytoniowy, zał. 14 V 1925 przy ►ul. 1 Maja 41 przez Kaintocha i ►Bolesława Długiewcza; funkcjonował pod nazwą Dom Handlowo-Komisowy Generalne Przedstawicielstwo Zamkowych Zakładów Przemysłowych SA Fabryka Likierów i Soków Owocowych w Cieszynie-Błogocicach (zał. 1814); rozszerzył asortyment o koniaki, likiery, wina.
AUM Katowice, zesp. 1, sygn.1200.

KAISER WILHELM STRAßE zob. ►Pierwszego Maja ulica

KAISERIN AUGUSTA STRAßE zob. ►Markiefki Leopolda ulica

KAJAKOWY, staw o pow. 10,1 ha w obrębie ►Katowickiego Parku Leśnego, jeden z trzech akwenów (►Kąpielisko, ►Ozdobny) w Dolinie ►Trzech Stawów; baza sekcji kajakowej UKS ►„4” Katowice.
E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011.

KALIDESTRAßE zob. ►Katowicka ulica

KALKUCIANKI, zob. ►Siostry Misjonarki Miłości Matki Teresy z Kalkuty.

KAŁUŻNY Idzi Andrzej (8 XI 1911, Jelcza k. Miechowa – ?), specjalista w zakresie skarbowości, ekonomiki przemysłu, doktor i wykładowca w Katedrze Przemysłu ►Akademii Ekonomicznej w Katowicach, pracował też m.in. w Centralnym Zarządzie Hutnictwa Żelaza w Katowicach, w Hucie „Baildon” (jako zastępca dyrektora ds. ekonomicznych); opublikował kilkadziesiąt prac naukowych.
Księga jubileuszowa. 75 lat Uniwersytetu Ekonomicznego, red. M. Kubista-Wróbel, Katowice 2013.

KAMIŃSKA Jadwiga (koniec XVI w., Bąbelno k. Chęcin – 6 VI 1635), z d. Gosławska, żona ►Wacława Kamińskiego, od 1609 pani dziedziczna na Katowicach, Brwinowie i Kuźnicy Boguckiej. Zapisała dziesięcinę snopową na gruntach Kuźnicy i Brwinowa kościołowi w Bogucicach; czcicielka matki boskiej, związana z kultem maryjnym; wraz z mężem dziedziczyła część dóbr boguckich.
R. Sękowski: Herbarz szlachty śląskiej. T. 2: D–G. Katowice 2005.

KANARKI, ptaki śpiewające, hodowane hobbystycznie w klatkach przez mieszkańców Zawodzia, prezentowane na wystawach w 1926 i 1927 roku zorganizowanych przez Towarzystwo Kanarków i Ochrony Leśnych Ptaków (głównie z okazji świąt Bożego Narodzenia) w restauracji Zająca (ul. ►Katowicka) 2; kategorie wystawianych ptaków: kanarki białe, tzw. samochowy; hodowcy i wystawcy: Jan Gardawski, Adolf Ruckel, Rudzki.
„Górnoślązak” 1928, nr 5; 1929, nr 4.

KAPLICA ANIOŁÓW STRÓŻÓW w ►Klasztorze Bonifratrów w Bogucicach, pierwsza murowana świątynia w Bogucicach (wielkości kościoła św. Szczepana); najstarszy istniejący obiekt sakralny i szpitalny w dzielnicy i jeden z trzech najstarszych w mieście Katowice. Położona w południowym skrzydle zespołu klasztorno-szpitalnego; wybudowana w l. 1872–1874 według projektu Paula Jackischa; poświęcona 6 IX 1874; neogotycka, orientowana, z płytkim, pięciobocznym prezbiterium; ściany zdobi polichromia – 12 medalionów z scenami życia św. Jana Bożego i świętych zasłużonych dla zakonu. Była dwukrotnie odnawiana; zachowana bez znaczących przeróbek i przebudowy. Przez cały okres istnienia była czynna (za wyjątkiem okupacji hitlerowskiej).
G. Grzegorek, A. Poloczek, B. Witaszczyk: Kaplica klasztoru Bonifratrów p.w. Świętych Aniołów Stróżów w Katowicach. Katowice–Bogucice 2015.

KAPLICA MATKI BOŻEJ BOLESNEJ, na ►cmentarzu parafialnym w Bogucicach, misyjna, poświęcona w 1852 z okazji jezuickiej misji ludowej; organy poświęcone w 1854; murowana (o wymiarach: 10 x 7 x 9 m), dach pokryty blachą cynkową, zwieńczona krzyżem; nad wejściem do kaplicy ambona i statuy 6 świętych, ołtarz drewniany z obrazem, marmurowa posadzka. Pod względem ideowym była to kaplica nowa; zmiana wezwania była związana z osobistymi przeżyciami ks. Leopolda Markiefki po śmierci matki i brata (zob. ►kaplica Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny). Na początku XX w. w jej miejscu ►kaplica Najświętszego Serca Pana Jezusa.
B. Czaplicki. Górnośląski duszpasterz ks. Leopold Markiefka (1813–1882) i jego dzieła. Lubliniec-Kokotek 2014.

KAPLICA NAWIEDZENIA NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNY, na ►cmentarzu parafialnym w Bogucicach, cmentarna, drewniana (o wymiarach: 10 x 7 x 9 m); miejsce kultu maryjnego, sięgającego początku ►parafii św. Szczepana w Bogucicach (wokół obrazu Nawiedzenia NMP, MB Częstochowskiej – zwanej Bogucką); odnotowana w protokołach powizytacyjnych ks. Kazimierskiego w 1598 jako kościół niekonsekrowany (zob. ►Kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny na ►Górce). Zob. ►kaplica Matki Bożej Bolesnej.
B. Czaplicki. Górnośląski duszpasterz ks. Leopold Markiefka (1813–1882) i jego dzieła. Lubliniec-Kokotek 2014.

KAPLICA NAJŚWIĘTSZEGO SERCA PANA JEZUSA, wybudowana w 1910 na ►cmentarzu parafialnym w Bogucicach, w miejscu ►Kaplicy Matki Boskiej Bolesnej, wg planu ►Manswetusa Fromma (budynek na rzucie prostokąta, elewacja frontonu w stylu neoromańskim, transept i absyda z zakrystią, krypta z 18 miejscami grzebalnymi). Uszkodzona w 1911 z powodu szkód górniczych i w 1945 na skutek eksplozji wagonów z materiałami wybuchowymi ustawionych na rampie kolejowej dworca w ►Zawodziu; odbudowana na koszt ►kopalnii „Katowice”. Ponowna konsekracja w 1956, z nowym malarskim opracowaniem Edmunda Czarneckiego; w 1998 przeszła generalny remont (instalacja elektryczna i radiofoniczna); po zewnętrznej stronie absydy tablica upamiętniająca zmarłych proboszczów; od 2014 z drogą krzyżową przeniesioną z ►kościoła parafialnego p.w. św. Szczepana.
P. Piwowarczyk: Historia parafii i kościoła p.w. św. Szczepana w Katowicach-Bogucicach. Katowice 2014.

KAPLICA OGRÓJCA (GÓRA OLIWNA), obiekt sakralny na ►cmentarzu parafialnym w Bogucicach. Wybudowana w l. 1894–1895 wg projektu Ericha Kaila w stylu neogotyckim (murowana z cegły, kryta dachówką, z wieżyczką; wymiary: 5,30 x 5,50 m). Fundatorem był Jan Stanislowski z Załęża.
AKAD, zesp. Akta lokalne, sygn. 126.

KAPLICA SIEROCIŃCA, powstała z podjętej w 1895 inicjatywy ►ks. Ludwika Skowronka, poświęcona 22 IX 1896, po pierwszej mszy za ►jadwiżanki i ich podopiecznych; w każdą niedzielę odbywała się jedna msza „cicha” za zmarłych parafian; ulubione miejsce spotkań grup parafialnych. Zob. ►Sierociniec.
B. Czaplicki: Ksiądz Ludwik Skowronek (1859–1934) i jego dzieła. Katowice 2016.

KAPLICA św. BARBARY, obiekt sakralny wybudowany w 2003 na ►placu przykościelnym przy ►Bazylice Mniejszej p.w. św. Szczepana w Bogucicach z odnowionym i umieszczonym w nowej ramie obrazem św. Barbary ze zlikwidowanej kaplicy kopalni „Kleofas-Katowice” (zob. ►kopalnia „Katowice”).
P. Piwowarczyk: Historia parafii i kościoła pw. św. Szczepana w Katowicach-Bogucicach. Katowice 2014.

KAPLICA św. SZCZEPANA w ►Bazylice Mniejszej p.w. św. Szczepana w Bogucicach, znajdują się w niej obrazy: Zmartwychwstanie, Dobry Pasterz, Święta Rodzina, Matka Boska Bogucka, Matka Boska Nieustającej Pomocy.
AKAD, zesp. Akta lokalne, sygn. 126.

KAPŁONEK Stanisław (3 XI 1918, Bogucice − [?]), członek ruchu oporu, związany ze Związkiem Walki Zbrojnej; aresztowany 22 VI 1940, od 26 VI 1940 przebywał w KL Auschwitz (brał udział w rozbudowie obozu), potem w komando ogrodniczym w Rajsku (opieka nad końmi); wtórnie aresztowany, więziony w więzieniu w Katowicach, wrócił do KL Auschwitz; 18 I 1945 zbiegł z marszu śmierci w Miedźnej.
I. Lar, A. Żłobińska: Katowiczanie w KL Auschwitz: ofiary i sprawcy. Katowice 2005.

KARBOWA. przysiółek na terenie Kuźnicy Boguckiej, pierwsza o nim wzmianka źródłowa pochodzi z 1607 roku, XVIII wieku; w 1865 roku znalazła się w granicach tworzącego się miasta Katowic. Od 1842 działała tu huta Emma, obok której powstała kolonia robotnicza, na początku XX wieku funkcjonowały dwie cegielnie. Część terenu folwarcznego wykupiła kopalnia „Ferdynand” (Katowice) pod budowę osiedla domków dla swoich pracowników, a także rodzin kolejarzy oraz pracowników pobliskiej cegielni. Wielu mieszkańców Karbowej wzięło udział w powstaniach śląskich oraz obronie Katowic we wrześniu 1939. Po 1945 roku przy ul. Francuskiej powstały baraki, w których mieściły się magazyny i biura różnych firm, zaś na południe od dzisiejszej alei Górnośląskiej pojawiły się ogródki działkowe. Na początku lat 70. między ulicami Damrota, Górnośląską a Paderewskiego rozpoczęła się budowa osiedla mieszkaniowego – Osiedla Paderewskiego. Obszar Karbowej można by współcześnie zamknąć ulicami: Górnośląską, Graniczną, Krasińskiego, Damrota i Francuską. Po wojnie w Karbowej kopalnia „Katowice" utworzyła świetlicę osiedlową, przy której powstały: drużyna harcerska, zespół baletowy i klub bokserski. Przy ul. Damrota, przy ogródkach działkowych istniał ogród, zwany „powstańczym", z wielką werandą. Odbywały się tam sobotnie zabawy taneczne i występy zespołów estradowych. Macierzystą parafią Karbowej była wówczas parafia Niepokalanego Poczęcia NMP, później parafia katedralna Chrystusa Króla przy ul. Powstańców; jeszcze po wyzwoleniu w 1945 stał przy ul. Francuskiej krzyż, przy którym gromadzili się powstańcy z Karbowej idący do powstania.

KARBOWA, zakład przemysłu budowlanego przy ►ul. Nadgórników; jedna z dwóch cegielni ►Katowickiej Spółki Akcyjnej dla Górnictwa i Hutnictwa w Bogucicach; wzmiankowana w l. 1929–1946; w 1929 zatrudniała 51, a w 1940 – 41 robotników.
APK, zesp. Miasto Katowice, sygn. 398; APK, Urząd Wojewódzki Śląski, Wydział Przemysłu i Handlu, sygn. 3261.

KARBOWICE, zob. Karbowa.

KAROLINA, pokład grubości 6 m w kopalni „Ferdynand” (zob. kopalnia ►Katowice).
L. Musioł: Bogucice. Gmina i parafia. Monografia historyczna. Katowice 1953.

KAROLINY ULICA, w północnej części Bogucic, dł. 300 m, układ południkowy; od XIX w. do l980 droga polna (wśród łąk), niezabudowana; pod koniec XX w. mieściły się przy niej magazyny; w 2015 rozpoczęto kilkuetapową budowę osiedla Karolina (domy 5-6-kondygnacyjne).
https://mapy.eholiday.pl/ulica-karoliny-katowice.

KARPATY, przedsiębiorstwo handlowe, zał. 1919 w Krakowie, w 1922 centralę przeniesiono do Lwowa. Należało do Grupy Francuskich Towarzystw Naftowych, Przemysłowych i Handlowych „Małopolska” (funkcjonowało na podstawie kontraktu, a potem umowy). Filie i oddziały prowadziły działalność w: Białej Podlaskiej, Białymstoku, Bielsku, Brześciu nad Bugiem, Bydgoszczy, Częstochowie, Dąbrowie Górniczej, Drohobyczu, Grodnie, Grudziądzu, Kaliszu, Katowicach, Kielcach, Krakowie, Lublinie, Lwowie, Łomży, Łodzi, Łucku, Poznaniu, Przemyślu, Radomiu, Równem, Rzeszowie, Siedlcach, Tarnowie, Toruniu, Warszawie, Wilnie, Włocławku. Było właścicielem rafinerii w Drohobyczu. Zajmowało się sprzedażą benzyny, nafty i olejów mineralnych, a także świec i lamp olejnych. Kapitał zakładowy wynosił 150 tys. zł polskich. Od ok. 1922 funkcjonowała stacja benzynowa przy ►ul. Floriana 2 w Zawodziu, od 1926 – przy ul. J. Słowackiego 26 w Katowicach, a od l. 30. XX w. – przy ul. Krakowskiej 2 (ob. ►ul. 1 Maja); od 1936 należały do struktur oddziału Karpaty w Katowicach. Zawiadowcą był m.in. adwokat Jan Baj. W okresie okupacji hitlerowskiej zarząd komisaryczny sprawował Clemens Mollinari z Berlina; od 1944 działało pod nazwą Galicja.
APK Katowice, zesp. Rejestr Handlowy, sygn. B. 1429; AUM, zesp. 1, sygn. 391 i sygn. 153.

KASA ZAPOMOGOWA PRACOWNIKÓW PRZEMYSŁU WĘGLOWEGO KOPALNI KATOWICE, zał. 16 XI 1946, podporządkowana Radzie Zakładowej. Funkcję prezesa sprawował Jan Grabara. W 1951 przejęta przez Zarząd Główny Związku Zawodowego Górników w Polsce.
APK, zesp. Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Katowice, Urząd Spraw Wewnętrznych, sygn. 359 I.

KASKADY, zespół instrumentalno-wokalny, zał. 1965; od 1969 działał przy ►Zakładowym Domu Kultury Huty Ferrum; oprócz koncertów dla załogi brał udział m.in. w VII Przeglądzie Piosenkarzy i Amatorskich Zespołów w Jeleniej Górze, Rytmach Katowic, Festiwalu Piosenki Zaangażowanej, Festiwalu Kulturalnym Związków Zawodowych, Gitariadzie.
Huta Ferrum dzieje zakładu i załogi 1874–1976. Red. A. Molenda. Katowice 1977.

KASPRZAKA MARCINA ULICA, zob. ul. ks. kardynała Stefana ►Wyszyńskiego.

KATHOLISCHE JUNGMÄNERVEREIN ST. STEPHAN W BOGUCICACH, niemiecka katolicka organizacja młodzieżowa, zał. 19 XI 1925 przy ►parafii św. Szczepana w Bogucicach; członek Verband der Katholischen Gesselenverein, Jungmäner und Jugendvereine Polnisch Schlesien w Królewskiej Hucie. W 1925 skupiała 40 członków; legalnie istniała do II 1926. Działacze: Henryk Steinhoff, Antoni Haida, Stanisław Parczyk.
APK, zesp. Dyrekcja Policji. Katowic, sygn. 314.

KATOLICKA SZKOŁA PODSTAWOWA IM. ŚW. JACKA, założona w 1992 roku przez Stowarzyszenie Rodzin Katolickich Archidiecezji Katowickiej, powstała jako placówka niepubliczna o uprawnieniach szkoły publicznej. Od września 1999 działało też gimnazjum, które wraz ze szkołą podstawową tworzyło do 31 sierpnia 2017 roku Zespół Katolickich Szkół Ogólnokształcących nr 2, a od tego momentu, w związku z reformą szkolnictwa, stała się ośmioletnią szkołą podstawową.

KATOLICKIE LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCE I KATOLICKIE GIMNAZJUM IM. KS. EMILA SZRAMKA, założone 12 kwietnia, a zarejestrowane 30 kwietnia 1991 roku, działalność edukacyjną rozpoczęło 30 września 1991; siedziba w domu katechetycznym ►Parafii Opatrzności Bożej przy ul. 1 Maja 52; nauka i wychowanie odbywa się według programu oo. Pijarów w Krakowie; nadanie placówce imienia ks. Szramka odbyło się w 1997 roku.
Katowice. Informator dla kandydatów do szkół ponadgimnazjalnych w roku szkolnym 2016/17 [b.r.m.w.].

KATOLICKIE STOWARZYSZENIE KOBIET przy ►parafii p.w. św. Szczepana w Bogucicach powstało w 1936, w 1938 skupiało 90 członkiń; przy ►parafii Opatrzności Bożej w Zawodziu zostało założone 24 III 1934, w 1935 liczyło 50 członkiń, w 1938 – 90, w 1939 – 60. Funkcję prezesa pełniła Matylda Krauzowa.
Akcja Katolicka na Śląsku: powstanie, rozwój, działalność. Katowice 1938; E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011.

KATOLICKIE STOWARZYSZENIE MĘŻÓW, przy ►parafii p.w. św. Szczepana w Bogucicach – pierwotnie pod nazwą Stowarzyszenie Mężów Katolickich, w 1931 wskutek przejścia wszystkich członków zarządu do nowej parafii w Zawodziu działalność zamarła; jako KSM powstało w 1935, skupiając 230 członków; przy ►parafii Opatrzności Bożej w Zawodziu zostało założone 27 X 1935 i skupiało 46 członków. Stowarzyszenia były zrzeszone w ►Akcji Katolickiej.
Akcja Katolicka na Śląsku: powstanie, rozwój, działalność. Katowice 1938; E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011; „Gość Niedzielny” 1933, nr 27.

KATOLICKIE STOWARZYSZENIE MŁODZIEŻY MĘSKIEJ zob. ►Stowarzyszenie Młodzieży Polskiej.

KATOLICKIE STOWARZYSZENIE MŁODZIEŻY ŻEŃSKIEJ, założone w ►parafii Opatrzności Bożej w Zawodziu 22 V 1934, w 1935 skupiało 35–46, a w 1939 – 60 członkiń. Funkcję prezesa pełniła Jadwiga Brodzianka, działaczkami były: Maria Hansel i Łucja Łabińska.
APK zesp. Zarząd Miejski Katowice, sygn. 15; E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011; „Rocznik Diecezji Śląskiej (Katowickiej)” 1936. Katowice 1936.

KATOLICKIE STOWARZYSZENIE ROBOTNIKÓW p.w. św. JÓZEFA przy ►parafii św. Szczepana w Bogucicach, założone 18 (25) I 1891 z inicjatywy ►ks. Ludwika Skowronka. W 1891 skupiało 500 członków, a w 1909 – 81. Siedziba mieściła się w ►Sierocińcu. W 1894 wyodrębnili się ►Alojzjanie. W ramach stowarzyszenia w Dąbrówce Małej działała trupa teatralna, licząca 20 członków. W 1907 scentralizowane z Verband w Berlinie – zachowało autonomię narodową.
J. Myszor: Duszpasterstwo parafialne na Górnym Śląsku w latach 1821–1914. Katowice 1991; tenże: Parafia p.w. św. Szczepana w Bogucicach w XIX i na początku XX w. W: Parafia bogucicka. Tradycja i współczesność. Księga jubileuszowa. Red. W. Świątkiewicz, J. Wycisło. Katowice 2000.

KATOWICE (KWK "KATOWICE"), kopalnia węgla kamiennego, założona w 1823, zakończyła wydobycie w 1999. Do 1922 i w l. 1939–1945 funkcjonowała pod nazwą „Ferdinand”, w l. 1922–1936 – „Ferdynand”; w l. 1953–1956 – „Stalinogród”, w l. 1936–1939, 1945–1950, 1957–1997 – „Katowice”, w l. 1997–1999 – „Kleofas-Katowice”. (zob. też ►KWK „Kattowitz”). Kolejnymi właścicielami byli: ►Ignacy Ferdynand von Beym, ►Izaak Freund, ►Stanisław Mieroszewski, ►Franciszek Winckler, ►Maria Winckler, ►Katowicka Spółka dla Górnictwa i Hutnictwa (1889), ►Zjednoczenie Górniczo-Hutnicze (1936), ►Wspólnota Interesów Górniczo-Hutniczych (1937), ►Herman Göring Werke (1939–1945), ►Katowickie Zjednoczenie Przemysłu Węglowego (1945–1982), ►Zrzeszenie Kopalń Węgla Kamiennego w Katowicach (1982–1993), ►Katowicki Holding Węglowy (1993–1999). Do kopalni należały pola górnicze: ►Albert, ►Arcona, ►Arcona I, ►Arcona Consuliert, ►Arcona-Ostfeld, Arcona Westfeld, ►Arthur, Arthur Erwaiterung, ►Baranowice, ►Belle Aliance, ►Belle Aliance II, Bertram, ►Corax, ►Eisenach, Ferdynand Consuliert, ►Ferdinand I a, ►Ferdinand II, ►Katowice (Kattowitz), ►Kleine Franziska, ►Mammouth, ►Martin, ►Martin-Nordfeld, Martin Süd, ►Paulineglück, ►Pffarfeld, ►Präserwativ, ►Schilling, ►Wilhelms Freude oraz szyby: ►Adolph, ►Alexander, ►Anthon, ►Bartosz, Beda, ►Benno, Bernhard, Bertha, Berthram, ►Bogucice, ►Boże Narodzenie, ►Brunon (Bruno), ►Carl, ►Cyrus, Franz, ►Friedrich, ►Generał Józef Bem, Gustaw, ►Gwarek, ►Henryk, Hugo, Johann, ►Ludwik, Martin, ►Moritz, ►Nothebohm, ►Nowy Szyb, ►Południowy, ►Rudolph, ►Simon, Szyb II, ►Versuchsschacht, ►Warszawa I/II.
W okresie międzywojennym kopalnia dysponowała 1 bądź 3 (w 1929) cegielniami (► „Bogucice” „Karbowa”, „Katowice”) i 1 tartakiem. Na terenie kopalni funkcjonowały ►obozy jenieckie dla żołnierzy angielskich (do 1918), rosyjskich (1941–1944), a l. 1945–1956 ►obóz pracy.
W strukturze kopalni funkcjonowały działy: dyrektor, naczelny inżynier, wydziały: personalny, kontroli jakości węgla, księgowo-finansowy, ekonomiczny, gospodarki materiałowej, planowania, pracy i płacy, robót górniczych, nadsztygar górniczy, sztygarzy objazdowi, inż. strzelniczy, wentylacji, główny mechanik, konstrukcyjno-montażowy, nadsztygar maszyn dołowych, urządzeń szybowych, maszyn powierzchniowych, urządzeń elektrycznych, maszyn i urządzeń elektrycznych dołowych, przeróbki mechanicznej, inwestycyjny, mierniczo-geologiczny, działy: budowlany, inspektor BHP, kierownik administracyjny, zatrudnienia i spraw socjalnych, zaopatrzenia, ekspedycji, administracyjno-gospodarczy, wydobywczy, podsadzki, wentylacji, pyłowy, urządzeń maszynowych dołowych, maszyn elektrycznych dołowych, urządzeń wydobywczych i szybów, warsztatów i brygad naprawczych, kolejowy i warsztatów kolejowych, laboratorium, kotłów sprężarek i wentylatorów, głównych urządzeń elektrycznych, prądów słabych, elektrowni, płuczki i napraw urządzeń przeróbczych, remontowo-konserwacyjny, gospodarczy, administracji nieruchomości, ekspedycji i Zawodowa Straż Pożarna Kopalni Katowice.
Wydobycie: 1873 – 72,7 t węgla, 1913 – 1 061 770 t, 1938 – 834 775 t, 1970 – 1 621 613 t, 1979 – 1 805 546 t. Wokół kopalni powstało 10 ►hałd.

Dyrektorzy kopalni od 1945 roku

Imię, nazwiskoLata sprawowania funkcji
Kazimierz Münich 1945
Michał Gawędzki 1946-1947
Frydolin Bura 1947-1949
Edward Granek 1949-1955
Tadeusz Majewski 1955-1956
Kazimierz Stefaniak 1956-1958
Kazimierz Tymiński 1958-1959
Leon Kindla 1960-1966
Jan Tańczyk 1966-1967
Rozpondek 1967
Flawian Cisek 1967-1978
Tadeusz Demel 1977-1981
Stanisław Parysiewicz 1982-1985
Zygfryd Skrzypek 1985-1990
Stanisław Parysiewicz 1990-1995
Paweł Chrostek 1995-2004

 

Kopalnia administrowała majątkami rolnymi (►Dwór Marii) i ogrodniczymi (►Park Kopalniany). Prowadziła rozbudowaną działalność socjalno-bytową na rzecz swoich pracowników i mieszkańców dzielnicy; m.in. realizując budownictwo – oparte dawniej na tzw. ►sypialniach robotniczych (np. koszary wojskowe w Wełnowcu), różnego typu ►barakach, przejściowo w l. 1948–1970 w fińskich domkach (osiedle ►Bogucice), według danych z 1987 kopalnia była właścicielem 165 budynków mieszkalnych z 1506 mieszkaniami zamieszkałymi przez 5 tys. osób (w l. 80. XX w. budowa osiedli ►Osikowa III, ►Brzozowa II, zob. też ►Górnicza Spółdzielnia Mieszkaniowa, ►Domy Górnika i ►hotele robotnicze) oraz modernizację ulic (np. Sztygarskiej, ks. F. Ścigały, B. Żogały, Nowej, L. Markiefki, Ryszarda, Katowickiej, Wróblewskiego). Od okresu międzywojennego rozwijała szkolnictwo zawodowe (►Dokształcająca Szkoła Zawodowa, ►Zasadnicza Szkoła Zawodowa kopalni „Katowice”); prowadziła też ►przedszkola kopalniane w Bogucicach i Zawodziu. Organizowała opiekę zdrowotną (w 1948 pierwsze w polskim górnictwie ambulatorium dentystyczne i solarium, ►Poradnia dla matki i dziecka, gabinet fizjoterapii, solarium; sanatoria: ►Rabka, ►Długopole, ►Sławęcice, ►Szczyrk, ►Murcki); wypoczynek załogi w ►domach wczasowych (►Jaworzynka, ►Jaszowiec, ►Podczele, ►Tresna, ►Zakopane, ►Karolinka) oraz dzieci i młodzieży w ►ośrodkach kolonijnych (►Bestwina, ►Gdynia Chylonia, ►Janowice) i na kąpielisku w ►Dolinie Trzech Stawów (zob. też ►festyny ludowe). Patronowała rozwojowi turystyki zakładowej (►Kopalniany Park, ►place zabaw) oraz organizacjom kultury, kultury fizycznej i paramilitarnym (do 1922 Erster Kattowitzer Schwimmverein, ►Männer Gesangverein Ferdinandgrubbe, ►„Górnik 20” Katowice, ►Zakładowy Dom Kultury, ►Klub Motorowy Górników i Energetyków, ►Liga Morska i Kolonialna, ►Liga Obrony Kraju, ►Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, ►Orkiestra Dęta kopalni „Katowice”, ►Polski Czerwony Krzyż, ►Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, ►Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze, ►Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Górnictwa, ►Ogródki Działkowe, ►Liga Kobiet, ► Hufiec Służba Polsce). Ważniejsze wydarzenia historyczne: ►Strajki: 1889, 1913; udział górników w III ►powstaniu śląskim (polegli w bitwie pod Lichynią: ►Tomasz Kotlorz, ►Henryk Nawrot), we ►wrześniu 1939 obrona zakładu przed bojówkami Freikorpsu (dowódca Ewald Wulffen) przez oddział samoobrony powstańczej (dowódca ►Franciszek Kruczek), ►ruch oporu (►Paweł Chromik, ►Wincenty Wajda, Komitet Ochrony Kopalń; w walce z dywersją hitlerowska w I 1945 zasłużyli się m.in. Emanuel Wysocki, Stefan Kłaputek, Stefan Dittrich, Leopold Jucha.
Po likwidacji kopalni wybrane obiekty pokopalniane zostały objęte prawną ochroną konserwatorską (zob. ►Obiekty z zespole zabudowy po kopalni „Katowice”, ►Muzeum Śląskie i ►Katowicka Strefa Kultury).
APK, zesp. Kopalnia Katowice, sygn. 59; APK, Katowickie Zjednoczenie Przemysłu Węglowego, sygn. 1/92, 1/122; APK, Urząd Wojewódzki Śląski, Wydział Ogólny sygn. 447; F. Cisek: 150 lat kopalni węgla kamiennego „Katowice”. Katowice 1973; A. Frużyński: Kopalnie węgla kamiennego w Polsce. Księży Młyn 2012; J. Jaros: Słownik historyczny kopalń węgla na ziemiach polskich. Katowice 1984; H. Maroszek: Kopalnia Węgla Kamiennego „Katowice” 1823–1988. Katowice 1988; R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997; F. Cisek: 150 lat kopalni węgla kamiennego „Katowice”. Katowice 1973.

 

KATOWICE (Kattowitz), pole rezerwowe utworzone w 1861 na terenie od strumyka Osiek do Rawy, w osi ul. Opolskiej, 3 Maja, zakosem do ul. Stawowej i w osi południowej krawędzi ul. Warszawskiej do ul. Mielęckiego, zachodnią krawędzią tej ulicy do kolei, w osi kolei do ul. Granicznej, stamtąd wzdłuż osi ulicy na północ do granicy pola Bertram, do południowo-zachodniej granic pól Ferdinand i Bertrand, południowej granicy pola ►Belle Alliance do ►Rowu Wełnowieckiego, korytem strugi ►Wełny do ujścia Ośka do ►Rawy.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

KATOWICE III zob. ►Ferdinand I a.

KATOWICE-BOGUCICE, stanowisko archeologiczne; wykopaliska z epok kamienia i brązu (kultura łużycka) oraz późnego średniowiecza.
Osady i osiedla. W: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i spoleczeństwo. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz (red.). T. 2. Katowice 2012.

KATOWICE-BOGUCICE RATUSZ (przystanek tramwajowy), zob. ►Zawodzie Uniwersytet Ekonomiczny (przystanek tramwajowy).

KATOWICE-ZAWODZIE, stanowisko archeologiczne; wykopaliska z epoki kamienia i późnego średniowiecza.
Osady i osiedla. W: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz (red.). T. 2. Katowice 2012.

KATOWICE RYNEK – ZAWODZIE, odcinek linii tramwajowej ►Mysłowice Dworzec – Katowice – Bytom Dworzec, uruchomiony 7 sierpnia 1899 roku.

KATOWICE WĄSKOTOROWE, stacja kolejowa (w rejonie skrzyżowania ulic Michała ►Grażyńskiego i B. Czerwińskiego) na linii kopalnia „Paulina” – kopalnia „Gottwald”, rozebrana w związku z budową ►Spodka.
https://www.bazakolejowa.pl/

KATOWICKA ULICA (do 1922 część koszucka − Hohenlohehütterstraße i część bogucicka – Kattowitzerstraße, w l. 1922−1939 część bogucicka (od ►ul. L. Markiefki do ►ul. Górnej) – Katowicka i część koszucka (od ►ul. Górnej do ul. Zamkowej, obecnie ►al. W. Korfantego) – Wełnowska, w l. 1939−1945 Kalidestraße, w l. 1945−1990 Róży Luksemburg), dł. 1010 m, łącząca Koszutkę i Bogucice; nazwa ulicy pochodzi z czasów, gdy Bogucice nie wchodziły w skład Katowic, a droga prowadziła do tego miasta. Obecnie znajdują się przy niej siedziby banków i instytucji finansowych, oddział KZGM, ►Policealna Szkoła Detektywów i Pracowników Ochrony, ►IV Liceum Ogólnokształcące im. gen. Stanisława Maczka, ►Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP w Warszawie (Wydział Nauk Społeczno-Pedagogicznych w Katowicach), ►Chorzowski Klub Karate Bushi, targowisko detalicznej sprzedaży artykułów spożywczych (warzywa, owoce, przetwory) i przemysłowych (odzież, kosmetyki, chemia gospodarcza, AGD). Ulicą kursują linie autobusowe Zarządu Transportu Metropolitalnego (ZTM) o numerach: 11, 61, 70, 108, 109, 177, 600, 657, 906N, 911, 911N. Zabudowa wokół ulicy zaczęła powstawać w II poł. XIX w. Były to familoki o wysokości od 2 do 4 kondygnacji przeznaczone dla górników kopalni „Ferdynand” (zob. ►kopalnia „Katowice”), m.in. pracowników zlokalizowanego tu szybu wydobywczego „Hugo” („Hugon”). W l. 30. XX w. przy ulicy wzniesiono robotnicze osiedle mieszkaniowe, a w 1936 bloki mieszkalne pod nr. 31, 33, 35, 37, 39 (razem 117 mieszkań) oraz bloki pod nr. 56, 58, 60 (72 mieszkania). Przy ulicy znajdują się m.in. następujące historyczne obiekty: ►krzyż (Boża Męka) postawiony w 1894, kamienice mieszkalne (nr 2, 3, 7, 9, 11, 21, 34/36) oraz dom i stara kuźnia (nr 26 − niezachowane w całości) wzniesione w stylu historyzmu, kamienica mieszkalna (nr 4) wybudowana w stylu modernizmu, osiedla domów wielorodzinnych (nr 29, 31, 33, 35, 37, 39, 41, 43, 45; 44, 46, 48, 50, 52 oraz 56, 58, 60, 62, a także budynek IV Liceum (nr 54) wybudowane w stylu funkcjonalizmu, ►Sypialnia Robotnicza, ►Stara Szkoła. W okresie międzywojennym swoje siedziby miały organizacje: Biblioteka Towarzystwa Czytelni Ludowych, ►Izba Matki i Dziecka, ►Związek Powstańców Śląskich (grupa Bogucice), Biuro Informacji Jan Górski; funkcjonowały: tereny odpustowe (różne typy karuzel, ściana śmierci, gondola) zagospodarowane przez Józefa Gellnera, drogeria Wilhelma Lepicha, herbaciarnia Marii Dannkelmann, sklep kolonialny Anny Czechowitz, sklepy spożywcze: Jana Kempy, Wiktorii Pifczyk, Jadwigi Wolnej, Marii Wypiór, sklepy nabiałowe: Agnieszki Ruseckiej, Berty Ulbricht, sklep z kapeluszami damskimi Abrahama Wilhforta, sklep z towarami krótkimi Anny Jonas, manufaktury: Izaaka Sarny, Gertrudy Michalik, Augustyna Zabela, restauracje: Maksymiliana Kręgielskiego, Jerzego Machalicy, Jana Wróbla (przed 1945 właścicielem restauracji był też Issak Schultz, a po 1945 Gertruda Kowalska, Franciszka Muc), z wyrobami tytoniowymi (trafiki): Jana Białasa, Romana Wyrwaca (po 1945 Franciszka Knutla), Browar Dzialoszynski, warsztaty rzemieślnicze prowadzili: fryzjer Aleksander Tieltz, piekarz Wilhelm Janda (po 1945 Ewald Brzóska, Alfons Węgrzyn), rzeźnik (masarz, wędliniarz) Jan Muc (po 1945 Aniela Słowik), stolarze Józef Kozioł, Józef Paskuda-Pokorski, szewc Paweł Szopa. Właścicielami domów byli: przed 1922 − Franz Borowski, Dzialoszynski, E. Hohmann, J. Kosiol, po 1922 − Elżbieta Blindow, Weronika Dyszy, ►Katowicka Spółka Akcyjna dla Górnictwa i Hutnictwa, Jan Kempa, Wiktor Kowallek, Rosalia Lepich, Miasto Katowice, Otto Michalik, Jan Muc, Piotr Niemiec, Franciszek Słowik, August Szczyrbowski. W II 2011 w rejonie ulicy kręcono sceny do filmu Jesteś Bogiem, opowiadającego o zespole Paktofonika.
APK, zesp. Miasto Katowice, sygn. 196; Skorowidz branż przemysłu, handlu, finansów, rzemiosła i zawodów wyzwolonych. Województwo śląskie 1929/30. Katowice [1930]; „Polonia” 1936, nr 4208.

KATOWICKA WYŻYNA (Katowicki płaskowyż), centralna część Wyżyny Śląskiej, od strony pn. i pn.-wsch. granicząca z Garbem Tarnogórskim, od pd.-wsch. z Pagórami Jaworznickimi, od pd.-zach. z Płaskowyżem Rybnickim, a od zachodu z Kotliną Raciborską; zbudowana jest z węglonośnych skał karbońskich, na których zalegają dolomity i wapienie środkowego triasu; do niedawna prowadzone było na niej intensywne wydobycie węgla kamiennego. Region znajduje się w obszarze Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, obejmuje Bogucice, Koszutkę i Zawodzie.
J. Absalon: S. Czaja, A.T. Jankowski: Środowisko geograficzne. W: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. T. 1. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz (red.). Katowice 2012.

KATOWICKI PARK LEŚNY powstał pod nazwą ►Dolina Trzech Stawów w l. 60. XX w., w l. 70. XX w. przyjął nazwę KPL (do 2010 im. Romana Stachonia); na mocy porozumienia z 1979 udostępniony miastu i włączony w Ekologiczny System Obszarów Chronionych w Katowicach, obszar leśny należący do Leśnego Pasa Ochronnego Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (największego obszaru zielonego Katowic), o powierzchni 420 ha, położony w zlewni Potoku Leśnego, rozciągający się od centrum Katowic po południowe kresy miasta (dzielnice i osiedla: Brynów, Giszowiec, Muchowiec, Ochojec). Łączy się z pozostałymi terenami zielonymi miasta, takimi jak: Park Kościuszki, Las Murckowski, Rezerwat Przyrody Ochojec. Od typowych parków miejskich odróżnia go nieregularna, pierwotna forma znacznej jego części, różnorodność biotopów (niewielkie cieki, zbiorniki wodne, podmokłe lasy, lasy łęgowe i mieszane oraz zbiorowiska łąkowe zapewniające wymogi siedliskowe dla zwierząt); faunę reprezentują: puszczyki, łyski, kokoszki wodne, perkozy dwuczube, perkozki, sikory, pleszki, zięby, pliszki siwe, mazurki, bażanty, nietoperze, nornice, a florę m.in. gatunki chronione: ciemiężyca zielona, konwalia majowa, kopytnik pospolity, kruszczyk szerokolistny, kruszyna pospolita, bluszcz pospolity, grążel żółty. W skład parku wchodzą: rezerwat buków oraz ►Dolina Trzech Stawów (zagospodarowany teren rekreacyjno-wypoczynkowy). Cały obszar leśny przecięty jest licznymi ścieżkami pieszymi i rowerowymi. W parku przebiega kilka szlaków turystycznych: ►Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, ►Szlak Historii Górnictwa Górnośląskiego, ►Katowicki Szlak Spacerowy, ►Szlak Parkowy oraz trasa rowerowa. Obiekty rekreacyjno-sportowe i gastronomiczne: restauracje – La Cantina, Pan de Rossa i Odlot, ►camping MOSiR, stadnina koni, lotnisko sportowe Muchowiec, stanowiska do gry w szachy i tenisa stołowego. Właścicielem terenów leśnych jest nadleśnictwo Katowice, a administratorem Zakład Zieleni Miejskiej w Katowicach).
B. Tokarska-Guzik, A. Rostański, R. Kupka: Katowice. Przyroda miasta. Katowice 2002.

KATOWICKI SZLAK SPACEROWY, znakowany szlak turystyczny w województwie śląskim (niebieski) o dł. 24,3 km, początek w miejscu nieistniejącego Domu Turysty PTTK. Szlak przebiega przez Park Śląski, ►Katowicki Park Leśny i rezerwat „Las Murckowski”; wielokrotnie krzyżuje się z innymi katowickimi szlakami, przebiega też przez ►Koszutkę.
B. Tokarska-Guzik, A. Rostański, R. Kupka: Katowice. Przyroda miasta. Katowice 2002.

KATOWICKI WĘGIEL, sp. z o.o., z siedzibą przy ul. ks. F. Ścigały 14, od 1 VII 1997 działająca w grupie kapitałowej Katowicki Holding Węglowy S.A. (KHW SA). Zajmuje się sprzedażą węgla KHW SA w obrocie krajowym, na zlecenie KHW SA prowadzi produkcję paliw ekologicznych, a także jest producentem mieszanek energetycznych Ekoret, Eko-fins. Podlega jej zakład Juliusz w Sosnowcu.
Katowice – miasto inwestycji. Katowice 2010.

KATOWICKIE ZAKŁADY GRAFICZNE, zał. 1928 przez Stefana Janickiego; w 1929, po założeniu Drukarni i Fabryki Kartonaży, przeniesione z ul. Warszawskiej 88 na ►ul. S. Czarneckiego 15. Zajmowały się m.in. wyrobem i sprzedażą zeszytów szkolnych. Przed 1935 zakończyły działalność.
AUM, zesp.1, sygn. 246, D. Sieradzka: Drukarstwo województwa śląskiego w latach 1920–1939. Zarys dziejów. Katowice 2001.

KATOWICZANKA, Górniczy Związkowy Klub Sportowy przy Śląskiej Fabryce Maszyn Górniczych „Montana” w Katowicach-Zawodziu (zob. ►Montana), załozony 1946; 15 VII 1949 połączył się z RKS „Siła” Giszowiec i KS „Naprzód” Janów (współudział w utworzeniu KS „Górnik” Janów). Prowadził sekcję piłki nożnej. Działacz: Wilhelm Bąk.
APK, zesp. Okręgowy Związek Piłki Nożnej w Katowicach, sygn. 47; E. Breitkopf, E.Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011; A. Steuer: Górnicze kluby i koła sportowe w Katowicach w latach 1945–1989. W: Tradycje i dziedzictwo górnicze na obszarze Katowic z perspektywy XXI w. Katowice 2010.

KATTOWITZ zob. ►KWK (kopalnia) „Katowice”.

KATTOWITZ – BOGUTSCHÜTZERSTRASSE (przystanek tramwajowy), zob. ►Zawodzie Uniwersytet Ekonomiczny (przystanek tramwajowy).

KATTOWITZ OST AUSWEIHE, zob. ►Zawodzie-Mijanka.

KATTOWITZER AG FÜR BERGBAU UND EISENHUTTENBETRIEB zob. ►Katowicka Spółka Akcyjna.

KATTOWITZERSTRAßE zob. ►Katowicka ulica

KARL SCHARF & CO. zob. ►MONTOKWAS.

KASZYCA, nieistniejący staw we wschodniej części ►Zawodzia (ob. w tym miejscu znajduje się ►Zajezdnia Tramwajowa), widoczny na planach i mapach z 1916 i 1958. Od ok. 1916 do 1934 miesciła się tam stacja pomp. Do 1960 obszar stawu należał do Szopienic, po reformie administracyjnej włączony do Katowic.
AUM, zesp. 8, sygn. 41, 41-1; Geoportal woj. śląskiego – mapa z 1958.

KEMPNY Danuta (1951 – 5 III 2020), prof. dr hab., specjalistka nauki o zarządzaniu i logistyki; w latach 1974–2015 była pracownikiem naukowym Akademii Ekonomicznej (potem Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach) – Instytutu Ekonomiki Przemysłu na Wydziale Przemysłu, od 1992 Katedry Logistyki Ekonomicznej (od 2008 jako kierownik). Jej dorobek naukowy obejmuje wiele autorskich monografii, artykułów naukowych i referatów konferencyjnych, m.in. Logistyczną obsługę klienta (Warszawa 2001), Eurologistykę w zarządzaniu międzynarodowym (Warszawa 2005), Umysły organizacji informacyjnej (Warszawa 2006), była założycielką naukowego koła logistyki „DIALOG”.
Księga jubileuszowa. 75 lat Uniwersytetu Ekonomicznego, red. M. Kubista-Wróbel, Katowice 2013; Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, Katowice 2013.

KĘDZIERCZYNA (Kędzierska rola, Kędzieżyna), nazwa gruntów plebańskich ►parafii p.w. św. Szczepana w Bogucicach, wspominanych w protokołach powizytacyjnych w 1619, 1665 i 1792 oraz wykazie gruntów parafialnych pod koniec XIX w., leżących na granicy z ►Małą Dabrówką. Grunty te powstały (wg P. Piwowarczyka) w wyniku karczowania ►Lasu Michałkowickiego na ►Alpach Wełnowieckich.
P. Piwowarczyk: Historia parafii i kościoła p.w. św. Szczepana w Katowicach-Bogucicach. Katowice 2014.

KINA, pierwszym obiektem kinematografii w Bogucicach było kino „Fryderyk” wzmiankowane w 1910, bliżej niezlokalizowanne; pod niemiecką nazwą Licht-Theater co najmniej do 1920 funkcjonowało kino w opłacanym przez gminę bogucicką ►Jugendheimie. Od końca l. 20. XX w. nastąpił rozwój kin prywatnych w ►Zawodziu; pierwsze kino (którego właścicielem była Widawska) funkcjonowało przy ►ul. I. Paderewskiego, kolejnym w l. 1932–1945 było prywatne kino ►Atlantic. Po 1956 inicjatywę organizacji kin przejął ►Związek Zawodowy Górników; w 1959 powstało kino ►Promień, a w 1966 ►Milenium. Od 1976 działa kino szerokoekranowe ►Kosmos (ob. tzw. Centrum Sztuki Filmowej) na ►Koszutce; w l. 70. XX w. naprzeciwko niego funkcjonowało kino ►Elektron. Po 1990 ►Kosmos jest jedynym kinem w Bogucicach.
APK, zesp. Gmina Bogucice, sygn. 20; APK, zesp. Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach, Wydział Kultury, sygn. 777, 782; „Polak” 1910, nr 134; E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011.

KINDHEIT JESU VEREIN zob. ►Dzieło Dziecięctwa Pana Jezusa.

KLASZTOR (KONWENT) BONIFRATRÓW w BOGUCICACH, powstał z inicjatywy ►ks. Leopolda Markiefki (wniósł 5 tys. talarów), wybudowany na gruncie darowanym przez bogucickiego proboszcza (25 mórg i 141 prętów) w 1872 w stylu neogotyckim. Robotami budowlanymi kierował ►Paul Jackisch. Poświęcony 6 IX 1874. W 3-kondygnacyjnym gmachu zakonnicy zamieszkali na II piętrze (w 1878 – 10, w 1899 – 17, w 1903 – 22), na parterze i I piętrze mieścił się ►Szpital Zakonu Bonifratrów. Przy obiekcie od strony północnej powstała kaplica klasztorna (►Kaplica Aniołów Stróżów). Z nowicjatem (1926–1934), biblioteką, apteką, szpitalem tworzył zespół klasztorno-szpitalny. W 1877 został podłączony do sieci wodociągowej, a w 1910 zelektryfikowany. W l. 1933–1936 zamieszkały także przez ►Oblatów. Przymusowo opuszczony przez zakonników w 1939, w 1945 zdewastowany; w 2009 odrestaurowany i całkowicie odzyskany przez bonifratrów.
D. Głazek: Obiekty sakralne w Bogucicach. W: Parafia bogucicka. Tradycja i współczesność. Księga jubileuszowa. Red. W. Świątkiewicz, J. Wycisło. Katowice 2000; M.M. Łobozek: Klasztor i Szpital Bonifratrów; Bonifratrzy, pod wezwaniem Świętych Aniołów Stróżów w Katowicach-Bogucicach. 125 lat istnienia. Katowice-Bogucice [1999]; P. Nadolski: Katolickie klasztory i domy zakonne. W: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. Red. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz. T. 1. Katowice 2012.

KLASZTOR MISJONARZY OBLATÓW MARYI NIEPOKALANEJ na KOSZUTCE, powstał na działce nabytej od ►Wspólnoty Interesów na ►Caffebergu (zob. też ►Koszutka). Mimo sprzeciwu proboszcza bogucickiego, założono placówkę, którą kierował superior ►o. Stefan Śmigielski. Projekt kościoła (dwuwieżowej bazyliki) i klasztoru przygotował arch. ►Jan Kapołka. Budowę rozpoczęto 28 VIII 1936; powstał tylko klasztor z kaplicą (utworzoną przez zaadaptowanie części holu i zakrystii). 5 VIII 1937 erygowano kaplicę półpubliczną; 5 IX 1937 poświęcono kaplicę i klasztor. 2 XII 1939 erygowano przy placówce samodzielną placówkę duszpasterską jako filie parafii bogucickiej. W celu uchronienia klasztoru przed konfiskata przyłączono go niemieckiej prowincji oblatów z siedzibą w Hünfeld. 11 X 1940 pomieszczenia klasztoru zajęli przesiedleńcy z Bukowiny i Besarabii, a miesiąc później władze niemiecki zajęły władze niemieckie (pozostało 2 księży i 2 pomocników). W 1945 oblaci wznowili działalność w prowincji polskiej. W l. 50. XX w. bezskutecznie usiłowano przystąpić do planowanej przed wojna budowy kościoła. W 1957 udało się rozbudować kaplicę wg projektu inż. arch. Sepioła. Poświęcił ją 7 XII 1957 bp Herbert Bednorz. 24 IX 1958 erygowano kurację. Kaplica pełniła funkcję kościoła dla okolicznych mieszkańców. W klasztorze przebywało wówczas 6 ojców; do końca lat 60. ich liczba wzrosła do 17 ojców i 4 braci. W 1978 powstała dzwonnica. Realizację przebudowy rozpoczęto w 1994. Dokonano połączenia starej kaplicy z nowym kościołem. Konsekracji ►kościoła p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa dokonał 21 V 1999 abp Damian Zimoń.
G. Grzegorek: Parafie i kościoły Katowic. Katowice 2014.

KLASZTOR SIÓSTR NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNY, przy ul. ►Krasińskiego w Katowicach, w okresie międzywojennym rolę budynku spełniały m.in. baraki domu prowincjonalnego; w 1948 roku powstał projekt budynku autorstwa Jana ►Affy; budowa trwała w latach 1949–1951, obiekt stał się kościołem dla powstałej ►parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny.
Pół wieku. Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny 19522002. Katowice 2003.

KLASZTORNA ULICA, nieistniejąca, położona w Bogucicach; układ południkowy; jednodworcza – dom Franciszka Górki; odnotowana w księdze adresowej Katowic.
Księga adresowa Wielkich Katowic. Katowice 1935.

KLAUSA Anton ([?] – 1849, Mysłowice), asystent kasowy, rendant, dyrektor dóbr Ballestroema, wychowanek Ignacego Beyma, burmistrz Tarnowskich Gór (1842–1849), król kurkowy bractwa strzeleckiego w Tarnowskich Górach (1840), krewny ks. Teodora Kremskiego; posiadał udziały w ►Jacobhütte.
https://www.montes.pl/Montes19/montes_nr_19_13.htm; G. Grzegorek, A. Frużyński, P. Rygus: Kopalnie i huty Katowic. Kreacja i redakcja G. Grzegorek. Wstęp L. Jodliński. Katowice 2017.

KLÄRWEG ►Łączna ulica

KLEINE FRANZISKA (Mała Franciszka), pole górnicze o powierzchni: 1 kopalnia znalazcza + 1025 miar + 159 łatrów, leżące pomiędzy wschodnią granicą Załęża i polem ►Arcona, nadane 16 V 1859 – 2 I 1860 na wniosek L. Erbericha; 15 XII 1859 dokonano wymiany części pola z polami Neue Beate; w 1860 nastapiło scalenie z ►kopalnią „Arcona”.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

KLIMEK Jan, nauczyciel, kierownik ►Szkoły Podstawowej nr 12, prezes ►Związku Obrony Kresów Zachodnich, działacz ►Związku Strzeleckiego w Bogucicach, kierownik ►Dokształcającej Szkoły Przemysłowej, przewodniczący ►Komitetu Pomocy Biednym Dzieciom; od 1932 przeniesiony w stan spoczynku; mieszkał przy ►ul. Katowickiej 1.
APK, zesp. Urząd Wojewódzki Śląski Wydzial Oświecenia Publicznego i Wyznań Religijnych, sygn. K-1073; Księga adresowa Wielkich Katowic. Katowice 1935.

KLIMKIEWICZ Antoni (14 VI 1913, Wojnicz, woj. małopolskie – po 1963), prawnik; absolwent Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego; zastępca dyrektora w Dyrekcji Budowy Osiedla Robotniczego „Centrum” w Katowicach, przyczynił się do budowy osiedli: Helenka w Zabrzu-Rokitnicy, akademickiego w Katowicach-Ligocie, Tysiąclecia, Obrońców Kopalni „Michał” w Michałkowicach; odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi (1955), mieszkał przy ul. Okrzei na ►Koszutce,
APK, zesp. Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Katowice Wydział Organizacyjny, sygn. 3417.

KLON JAWOR (Acer pseudoplatanus), drzewo – pomnik przyrody w ►Parku Boguckim, o wysokości 30 m, pierśnicy 294 cm i obwodzie 924 cm; pod ochroną od 1 czerwca 2017 roku.

KLOSTERFELDE, jedna z proponowanych w 1909 nazw dla Bogucic, lansowana przez środowisko kupieckie ►gminy boguckiej; nie weszła w życie.
„Górnoślązak” 1909, nr 266.

KLUB MOTOROWY GÓRNIKÓW I ENERGETYKÓW, sekcja przy kopalni ►Katowice zał. na przełomie 1972/1973; w 1973 skupiał 50 członków, a w 1983 – 700. W ramach działalności prowadzono prelekcje dotyczące motoryzacji i bezpieczeństwa ruchu drogowego, organizowano rajdy motocyklowo-samochodowe i kursy samochodowe na prawo jazdy kat. B (do 1983). Klub dysponował własną stacja diagnostyczną i myjnia samochodową (do 1981).
H. Maroszek: Kopalnia Węgla Kamiennego „Katowice” 1823–1988. Katowice 1988.

KLUBA Maria, z d. Zowada (5 VIII 1912, Chorzów – 14 VI 2013, Katowice), działaczka gniazda Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Załężu (naczelnik drużyny żeńskiej). W 1948 roku była jedną ze współorganizatorek Śląskiego Związku Gimnastycznego w Katowicach i jego sekretarzem (na przełomie lat 50. i 60. XX w.), a od 1957 członkiem prezydium Polskiego Związku Gimnastycznego. Jako sędzia klasy międzynarodowej uczestniczyła w XVII Igrzyskach Olimpijskich w Rzymie w 1960 roku. Była przewodniczącą komisji sędziów gimnastycznych dla kobiet przy Polskim Związku Gimnastycznym, współorganizatorką masowych pokazów gimnastycznych; mieszkała na Koszutce.
APK, zesp. Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Katowice Wydział Organizacyjny, sygn. 1416, 4317; G. Bielec: Lata świetności i upadku polskiej gimnastyki sportowej w PRL (1945–1989). Rzeszów 2012; pismo USC Katowice z 7 II 2018 (w zbiorach MHK).

KMIECIE (Bauer, siodłacy), kategoria chłopów, którzy posiadali dom, zagrodę i areał gruntu; utrzymywali się wyłącznie z własnej roli i hodowli wołów; byli zobowiązani do pańszczyzny sprzężajnej; tworzyli podkategorię półkmieci; najstarsze znane rodziny kmieci w Bogucicach: Bednarz, Gwiżdż, Musiał; do pocz. XIX prowadzili 32 gospodarstwa; pod koniec XIX w. zostawali właścicielami kamienic.
P. Piwowarczyk: Rolnictwo i rolnicy w Bogucicach ze szczególnym uwzględnieniem rodziny Nytzów. Chorzów 2017.

KNIPPEL Ernst Wilhelm (24 IV 1811, Ścięgna – 26 IV 1900, Kowary), niemiecki grafik, rysownik, rytownik tworzący litografie przedstawiające górnośląskie pejzaże przemysłowe. Dzięki niemu powstały pierwsze panoramy centrum dzisiejszych Katowic, a także widoki hut: ►Fanny i ►Franz.

KOBIECY RUCH, zob. ►Ruch kobiecy.

KOCUREK Alojzy (29 V1858, Bogucice – [?]), ksiądz, święcenia kapłańskie przyjął 5 VII 1884. Posługę wikariacką pełnił w: Piekarach Śląskich, Żorach (od 1885), Chełmie Śląskim (1886), Mikołowie (1886), Tarnowskich Górach (1887). W 1889 został administratorem w parafii św. Anioła Stróża w Gorzycach, a w 1891 proboszczem w neogotyckim kościele Trójcy Świętej w Gorzowie Śląskim k. Olesna.
B. Czaplicki: Ksiądz Ludwik Skowronek (1859–1934) i jego dzieła. Katowice 2016.

KOCUREK Alojzy (15 V 1900, Bogucice – 1 I 1964, Katowice), urzędnik magistratu w Katowicach; działacz ►Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Bogucicach (kierownik sportowy), syn ►Zofii Koniarkowej z pierwszego małżeństwa. Pochowany na ►cmentarzu parafialnym w Bogucicach.
APK, zesp. Urząd Wojewódzki Śląski, Wydział Społeczno-Polityczny; inskrypcja nagrobkowa; https://www.myheritage.pl/names/alojzy_kocurek.

KOCUREK Józef (16 III 1949, Katowice-Bogucice – 28 II 2011, Katowice), inż., działacz samorządowy, wiceprezydent Katowice (1998–2010) – odpowiadał za realizację wszystkich ważnych inwestycji miejskich, radny miejski (1990–2010) z ramienia Prawa i Sprawiedliwości. Ukończył Wydział Inżynierii Sanitarnej Politechniki Gliwickiej; pracował w Górnośląskim Przedsiębiorstwie Wodociągowym; optował za budową ►Drogowej Trasy Średnicowej. Był członkiem ►Stowarzyszenia Rodzin Katolickich i ►Klubu Inteligencji Katolickiej, założycielem ►Związku Górnośląskiego – koło Bogucice (1990) i jego prezesem (1990–2011). Przyczynił się do ożywienia (pielgrzymki różnych organizacji społecznych) kultu Matki Boskiej Boguckiej (zob. ►Obraz Matki Boskiej Boguckiej) oraz nadania odpowiedniej oprawy naukowej i kulturalnej obchodom: 100–lecia kościoła w Bogucicach (zob. ►Bazylika Mniejszaj p.w. św. Szczepana w Bogucicach, 1994) oraz 650-lecia istnienia miejscowości (współautor, z A. Steuerem, pracy dotyczącej stowarzyszeń i organizacji społecznych w Bogucicach). Był założycielem i członkiem Klubu Skata ►„Ferdynand” w Bogucicach. Pochowany na ►cmentarzu parafialnym w Bogucicach. Patron ►Szkoły Podstawowej nr 62 przy ul. Ordona, skweru w Boguciach oraz nagrody przyznawanej za wykazanie się szczególnym zaangażowaniem w działalności społecznej na rzecz mieszkańców miasta.
https://www.encyklo.pl/index.php5?title=Kocurek.

KOCURKA JÓZEFA SKWER, plac położony w rejonie ulic: ►Lubuskiej, ►Wrocławskiej i ►Kujawskiej; imię nadano placowi uchwałą rady miasta z dnia 12 września 2012 roku.

KOCZOT (Koczotka, Koszotka) Jadwiga (Hedwig), młynarka z ►Koszutki wzmiankowana w II poł. XVII w.

KOERNERA, zob. ul. Karola ►Miarki.

KOERNERSTRAßE, zob. ul. Karola ►Miarki.

KOKS zob. ►Wajda Wincenty

KOLEJKA NAPOWIETRZNA HUTY KUNEGUNDA, elektryczna, założona w 1905 roku, rozbudowana w 1925 przez firmę Monsieur, w efekcie decyzji Śląskiej Rady Wojewódzkiej.
APK, zesp. Śląskie Kopalnie i Cynkownie sygn. 726.

KOLEJKA WĄSKOTOROWA HUTA KUNEGUNDA–STAW KOPALNI „KATOWICE”, zbudowana w 1938 roku, długości 756,2 m, prowadziła od bocznicy A huty cynku ►Kunegunda przez drogę Katowice–Giszowiec; na podkładzie dolomitowym; transport składał się z parowozu i 20 wywrotek; umożliwiała wywożenie szlaki po wypalonej rudzie cynku.
APK, zesp. Śląskie Kopalnie i Cynkownie sygn. 729.

KOLLOMANNSTRAßE zob. ►Czarneckiego Stefana ulica

KOLON Henryk (30 VI 1912, Bogucice – 2 I 1972, Katowice), działacz ruchu młodzieżowego; założyciel i prezes ►Oddziału Młodzieży Powstańczej w Bogucicach; więzień KL Gussen; po zakończeniu II wojny światowej należał do Związku b. Więźniów Ideowo-Politycznych 1939–1945, był aktywnym działaczem harcerskim, prezesem koła ►Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w Bogucicach. Mieszkał przy ►ul. L. Markiefki 48.
APK, zesp. Urząd Wojewódzki Śląski Wydział Społeczno-Polityczny, sygn. 573; A. Steuer: Kalendarium dziejów Katowic. Katowice 2001.

KOLONIA AMANDY (Agnes Amanda Grubbe), nazwa historyczna zlikwidowanej osady na pograniczu gmin ►Bogucice (za hutą ►Ferrum) i Janów; wybudowana w I poł. XIX w. dla górników kopalń „Agnes” i „Amanda”, (w 1883 włączonych do kopalni „Giesche”) na gruncie obszaru dworskiego Mysłowice-Zamek zamieszkana przez co najmniej 288 osób (1887) (pierwotnie na terenie gminy Janów, w l. 1911–1937 w granicach Bogucic dzielnicy ►Katowice II, w l. 1938–1945 włączona do Janowa, w l. 1945–1953 w granicach Katowic, od 1953 w Szopienicach, od 1960 w Katowicach). Pod względem przynależności parafialnej osada była przydzielona do ►parafii św. Szczepana w Bogucicach, od 1931 do ►parafii Opatrzności Bożej w Zawodziu, od 1967 do parafii w Janowie. Parterowe i piętrowe domy z małymi mieszkaniami bez kanalizacji i bieżącej wody były przeznaczone dla bezrobotnych; w 1937 (po zaniechaniu budowy osiedla) mieszkańców przeniesiono do Azylu w Załężu. W końcu l. 70. XX w. osada została wyburzona; na jej terenie (na gruntach Koncernu Giesche) powstała ►Mrówcza Górka; od 1931 działała ►radiostacja na Mrówczej Górce. Obecnie tereny ►Katowickiego Parku Leśnego.
AUM, zesp. 8, sygn. 2; B. Czaplicki: Górnośląski duszpasterz ks. Leopold Markiefka (1813–1882) i jego dzieła. Lubliniec–Kokotek 2014; A. Steuer, J. Tofilska: Osady i osiedla. [W:] Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. T. 2. Red. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz. Katowice 2012; E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011.

KOLONIA HUTY FERRUM, budowana w l. 1900–1901 dla robotników Huty ►Ferrum w Zawodziu. Powstało 31 obiektów wg projektu Jakuba Weissenberga; oprócz domów mieszkalnych wybudowano także piekarnię, pralnię, kotłownię, tzw. Dom Wypoczęcia (ob. ►Miejski Dom Kultury Bogucice-Zawodzie, filia Zawodzie) i domy sypialne. Od początku zarządcą był Emanuel Pordzik. Kolonia istniała do l. 90. XX w.
AUM, zesp. 2 sygn. 35; E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011; Księga adresowa Wielkich Katowic. Katowice 1935.

KOLONIA KOPALNI FERDYNAND, (zob. kopalnia ►Katowice), osiedle domków zbudowanych na terenie ►Karbowej; w czterech rzędach wzdłuż ulic: Francuskiej, Polnej i Damrota. W piętrowych domkach mieszkały po cztery rodziny. przy budynkach każda z rodzin miała przydzielony niewielki ogródek oraz chlewik. Przy ul. Francuskiej obok domów znajdowała się budynek Biniszkiewicza (po II wojnie światowej mieściła się tam wytwórnia słodyczy), do budynku dobudowany był magiel, natomiast przy ul. Karbowej (dzisiejszej Górnośląskiej) znajdował się sklep spożywczy i piekarnia; obecnie teren kolonii znajduje się w granicach dzielnicy ►Osiedle Paderewskiego – Muchowiec.

KOLONIA URZĘDNICZA, zespół budynków typu willowego z l. 1936–1939 w Bogucicach przy ►ul. Brzozowej nr 7–20; architekci i firmy zaangażowane w budowę kolonii: ►Kazimierz Sołtykowski, Śląskie Przedsiębiorstwo Budowy Spójnia w Piotrowicach, Firma G. Glania z Dębu; mieszkańcy: m.in. ►Viliam Francič, ►Stanisław Hilewicz, ►Jan Jakub Kowalczyk.
AUM, zesp. 3. sygn. 162–169.

KOLOS, Chemiczna Fabryka Muchołapek, zał. w 1928 przez Franciszka Feigera w dawnej remizie przy ul. Krakowskiej 130 (ob. ►ul. 1 Maja); zatrudniała od 3–4 do kilkunastu pracownic, które wszystkie prace wykonywały ręcznie.
AUM Katowice, zesp. 1, sygn. 1267.

KOLUMNA MATKI BOSKIEJ BOGUCKIEJ, statua wys. 8 m, wykonana wg projektu Stanisława Kicińskiego; postawiona w 2001 na ►Osiedlu W. Wajdy w Bogucicach (przy ►ul. K. Hoppego, między ogródkami działkowymi, zieleńcem i blokami osiedla) dla upamiętnienia 1. rocznicy uroczystości poświęcenia koron papieskich dla ►obrazu Matki Boskiej Boguckiej (2000) na tym placu.
https://sbc.org.pl/Content/80300/Wieczorek-kapliczki.pdf.

KOŁO POLSKIEGO TOWARZYSTWA TURYSTYCZNO-KRAJOZNAWCZEGO PRZY KWK „KATOWICE”, nr 134, struktura organizacyjna turystyki w Polsce. Sekcja górska założona została 20 czerwca 1955 roku, do 1968 przygotowywała kilka imprez rocznie (złazy, rajdy, zloty w rejonie Beskidów). Od 1968 koło sprawowało patronat nad wycieczkami zakładowymi; od 1975 działała sekcja kolarska. Liczba członków: 135 (1988), założycielami koła byli m.in. Oswald Rakoczy, Maria Wróbel i Andrzej Michalak; obecnie nie istnieje.
F. Cisek: 150 lat Kopalni Węgla Kamiennego „Katowice”. Katowice 1973.

KOMASZYŃSKI Michał (23 II 1924, Złoty Potok, obecnie Ukraina – 12 XII 2007, Katowice), historyk, znawca historii nowożytnej, zwłaszcza Francji, stosunków polsko-francuskich; pracował jako asystent w Pracowni Atlasu Historycznego Polskiej Akademii Nauk (19531957), zajmował się opracowywaniem map (w tym szkolnych); z Katowicami związany od 1957 roku, kiedy został zatrudniony jako starszy asystent w Zakładzie Historii Gospodarczej w Wyższej Szkole Ekonomicznej (zob. ►Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach), na stałe zamieszkał w Katowicach (19602007). W 1968 roku przedstawił w Uniwersytecie Wrocławskim rozprawę habilitacyjną pt. Stosunki handlowe między Francją a Rzeczpospolitą za panowania Ludwika XIV; od 1954 był członkiem oddziału katowickiego Polskiego Towarzystwa Historycznego, (w latach 1963–1972 pełnił funkcję wiceprezesa); od 1980 roku był członkiem Komisji Historii Nowożytnej Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Historycznego. W 1954 został członkiem Związku Nauczycielstwa Polskiego (w latach 1962–1972 członek zarządu i kierownik sekcji nauki). W 1994 przeszedł na emeryturę, ale do 1999 prowadził zajęcia dla studentów, pracował też nad książką przedstawiającą ostatnie lata życia Jana III, której nie zdążył ukończyć. Odznaczony: Złotą Odznaką „Zasłużonego w Rozwoju Województwa Katowickiego” (1967), Złotą Odznaką ZNP (1972), Srebrnym (1972) i Złotym (1978) Krzyżem Zasługi (1972), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1982), Medalem 40-lecia Polski Ludowej (1984) oraz Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1993). Pochowany został na cmentarzu przy ul. Sienkiewicza w Katowicach.
Księga jubileuszowa. 75 lat Uniwersytetu Ekonomicznego, red. M. Kubista-Wróbel, Katowice 2013.

KOMDROBIT, Polskie Towarzystwo Dróg Komprymowanych Drogi Bitumiczne Komdrobit, renomowana firma założona w 1925 przy ►ul. Floriana 5 w ►Zawodziu. Dzierżawiła część budynków Górnośląskiej Fabryki Kabli i Rur ►Izola. Zakład przerabiał i zajmował się magazynowaniem surowca do budowy dróg; w 1930 został odznaczony złotym medalem na cenionej w sferach gospodarczych II RP Ogólnopolskiej Wystawie Gospodarczej we Lwowie. W 1936 został przeniesiony do Warszawy, w Zawodziu pozostał oddział, który w 1939 zatrudniał 10 osób.
E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011.

KOMITET NIESIENIA POMOCY BIEDNEMU DZIECKU, organizacja charytatywna na terenie Bogucic, zał. 1926 z inicjatywy kierowników szkół: ►Oskara Desagi i ►Jana Klimka (1928); działał pod protektoratem ►ks. Franciszka Ścigały. Organizował gwiazdki, opłacał uroczystości pierwszokomunijne, a także „Dzień Znaczka”. Funkcję prezesa pełnił inż. Łukasiewicz; w zarządzie zasiadali: ►Augustyn Rzepka, ►Maria Wróblowa, Bibrzycki.
APK, zesp. Inspektorat Szkolny Katowice, sygn. 84; „Polonia” 1927, nr 1.

KOMORNICY, kategoria chłopów mieszkających w komorach innych chłopów – synowie, starcy, zniedołężniali, wdowy, inwalidzi.
P. Piwowarczyk: Rolnictwo i rolnicy w Bogucicach ze szczególnym uwzględnieniem rodziny Nytzów. Chorzów 2017.

KONFERENCJA PAŃ P.W. ŚW. WINCENTEGO À PAULO zob. ►Stowarzyszenie Pań p.w. św. Wincentego à Paulo

koniarkowa-zofia

KONIARKOWA Zofia (11 V 1876, Bogucice – 10 IV 1963 Katowice). 1 v. Kocurkowa, 2 v. Hruszkowa, działaczka narodowa. Uczestniczyła w działalności amatorskiego kółka teatralnego przy ►Towarzystwie Śpiewaczym „Lira” w Bogucicach, od 1902 w pracach Czytelni dla Kobiet w Katowicach, w l. 1918–1921 była prezeską Towarzystwa Polek w Katowicach. Prawdopodobnie była zaprzysiężona w ►Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska i służyła jako sanitariuszka i łączniczka w II i III ►powstaniu śląskim. W jej domu mieściło się biuro lokalnego Komitetu Plebiscytowego. W 1922 witała wkraczające do Bogucic wojsko polskie. Od 1926 należała do Zarządu Głównego Katolickiego Towarzystwa Polek w Katowicach, była prezeską bogucickiego koła ►Katolickiego Stowarzyszenia Kobiet. Wybrano ją na przewodniczącą koła organizacji charytatywnej ►Stowarzyszenia Pań p.w. św. Wincentego à Paulo przy ►parafii św. Szczepana w Bogucicach. W l. 1929–1939 jako radna miejska w Katowicach pracowała w komisji opieki społecznej, zajmując się problemami bezrobotnych i nędzarzy. W 1930 zorganizowała akcję protestacyjną przeciwko uwięzieniu Wojciecha Korfantego w Brześciu nad Bugiem. Za swe zasługi została odznaczona Krzyżem na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi i Gwiazdą Śląską. Pochowana na ►cmentarzu parafialnym w Bogucicach. Patronka ulicy w Katowicach.
A. Steuer: Kalendarium dziejów Katowic. Katowice 2001; A. Steuer: Zofia Koniarkowa. [W:] Patronowie katowickich ulic i placów. Red. U. Rzewiczok. Katowice 2011.

KONIARKOWEJ ZOFII ULICA (Franzelstrasse, Franzla), układ równoleżnikowy, dł. 80 m; właścicielami domów w okresie międzywojennym byli: Anna Broda, Selma Działoszyński, kopalnia „Ferdynand” (zob. ►kopalnia „Katowice”), Maria Mazur, Paweł Rabus, Piotr Swoboda, Karolina Wieczorek. Nazwana dla upamiętnienia zamieszkałej przy tej ulicy ►Zofii Koniarkowej.

KONIE, w okresie późnofeudalnym podstawowe znaczenie miały w gospodarce rolnej Bogucic, zastępując woły; były używane w pracach polowych i jako środek transportu; w ścisłym związku z hodowlą koni pozostawała uprawa owsa (w 1769 w ►folwarku bogucickim pracowały 4 konie). Dominującą pozycję w gospodarce hodowlanej gminy bogucickiej zyskały na pocz. XX w. – 353 konie w 1910. Były wykorzystywane jako jeden z środków transportu nad- i podziemnego m.in. w szybie ►Hugo (do 1956) ►kopalni „Katowice” i w innych zakładach przemysłowych (►Rhein et Co), w tramwajach konnych (przełom XIX–XX w.); od początku istnienia ►Ochotniczej Straży Pożarnej w Bogucicach i ►Ochotniczej Straży Pożarnej w Zawodziu jako podstawowy środek transportu (sikawki konne), jako zaprzęg w dorożkach (np. drogerzysta Sroka ok. 1900, oberżysta Wilhelm Ledwig) i powozach (zakłady produkujące powozy konne w Bogucicach i Zawodziu). Jeszcze w XX w. rozwijało się ►kowalstwo (np. rodzina Solisz). Prawdopodobnie dla sportu hodowcą koni był ►Aleksander Mieroszewski. Rekwizycje wojenne niemieckie i sowieckie spowodowały, że pozostawione konie często były mniej wartościowe; odbudowa hodowli nastąpiła w l. 1947–1948 (m.in. w ramach dostaw UNRRA); najwięcej koni miał Franciszek Milic (8–10, w tym także z taborów cygańskich). Po wojnie popularnością cieszyły się wycieczki bryczkami na Muchowiec. W l. 70. XX w. władze miejskie dążyły do likwidacji furmanek.
APK, zesp. Gmina Bogucice, sygn. 20; P. Piwowarczyk: Rolnictwo i rolnicy w Bogucicach ze szczególnym uwzględnieniem rodziny Nytzów. Chorzów 2017; „Dziennik Śląski” 1900, nr 17; „Polak” 1911, nr 1.

KONRAD SEGNITZ UND EISENBETON UND HOCHBAUGESCHEFT, firma w Zawodziu, prowadząca działalność gospodarczą od 1922 roku, około 1924 wybudowała tartak z motorem elektrycznym i heblarnię; od 1929 roku działająca jako ►Adamski i Spółka.

KOPALNIA FERDYNAND, kolonia domów urzędniczych wokół ul. ►Kopalnianej, ►Sztygarskiej, ►Nadgórników; zaprojektowana przez architekta Blindowa i wybudowana na przełomie XIX i XX w.; u progu XX w., po początkowych oporach ►Tiele-Wincklerów, włączona do gminy Bogucice-Zawodzie; dało to gminie możliwość ściągania podatków, urzędnicy kopalni mieli natomiast wpływ na decyzje gminy.
„Dziennik Śląski” 1900, nr 35.

KOPALNIA WĘGLA KAMIENNEGO „KATTOWITZ” („Katowice”), projektowana w 1913, budowana w l. 1919–1925 w południowej części Bogucic na obszarze zatwierdzonym 4 XI 1920, utworzonym z połączonych pól górniczych o powierzchni 6 054 954 m² należących dotąd do kopalni „Ferdynand” (zob. ►kopalnia „Katowice”) i przyległych (►Arcona-Ostfeld, ►Arcona I, ►Schilling, ►Corax, ►Mammouth, ►Eisenach, ►Martin-Nordfeld, ►Wilhelms Freude); należały do niej szyby: ►Boże Narodzenie, ►Nowy Szyb, ►Południowy. Z powodu kryzysu ekonomicznego (malejący zbyt wegla) w 1925 wstrzymano prace.
H. Maroszek: Kopalnia Węgla Kamiennego „Katowice” 1823–1988. Katowice 1988; R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

KOPALNIANA ULICA (Ferdinandgrubbe, Ferdynanda, Peowiaków, Michała Grażyńskiego), dł. ok. 0,5 km, układ równoleżnikowy; odcinek do ►folwarku bogucickiego najstarszej drogi z Bytomia do Mysłowic (ok. 1747); od zachodu przecięta ogrodami dworskimi. Od 1823 zmieniała się w związku rozwojem infrastruktury górniczej kopalni „Ferdynand” (zob. ►kopalna „Katowice”); do początku XX w wchodziła w skład kolonii ►Ferdynand, łączyła się z ►ul. Katowicką i ►aleją Rozdzieńskiego; w 1901 na przecięciu z ul. W. Korfantego funkcjonował budynek wagi drogowej. Była łącznikiem między szybami ►Warszawa I i ►Warszawa II a szybem wentylacyjnym, górnicy przechodzili nią do łaźni, kłaniali się i żegnali przed ►figurą św. Barbary. W okresie międzywojennym mieściły się przy niej: bursa internatu szkoły górniczej, firma górnicza Katochór, ►Park Bogucicki, ►domy nadgórnicze; współcześnie: ►przedszkole nr 22, siedziba Katowickiego Stowarzyszenia Sportów Wodnych „Godwake”, Międzyzakładowy Związek Zawodowy Kadra przy Spółce Restrukturyzacji Kopalń SA w Katowicach. Znani mieszkańcy: ►Robert Sznapka, ►Władysław Sładek.
Skorowidz branż przemysłu, handlu, finansów, rzemiosła i zawodów wyzwolonych. Województwo śląskie 1929/30. Katowice [1930]; Księga adresowa Wielkich Katowic. Katowice 1935; Śląska księga adresowa. Informator gospodarczy na rok 1958. Katowice 1958; „Dziennik Śląski” 1900, nr 35.

KORONACJA OBRAZU MATKI BOSKIEJ BOGUCKIEJ, uroczystość kościelna, która odbyła się w dniach 3–4 czerwca 2000 roku z udziałem nuncjusza papieskiego bp. Józefa Kowalczyka; z mszą św. odprawioną przez biskupa Piotra Liberę, nieszporami maryjnymi, Akatystem, Apelem Jasnogórskim, mszą koronacyjną na ►Placu im. Wincentego Wajdy i pielgrzymką do ►Bazyliki Mniejszej w Bogucicach.
Program uroczystości koronacji obrazu Matki Boskiej Boguckiej. Katowice-Bogucice, 4 czerwca 2000, Katowice 2000.

KOSMOS, kino i Centrum Sztuki Filmowej, mieszczące się na ►Koszutce przy ►ul. Sokolskiej. Kino zaprojektowali Stanisław Kwaśniewicz i Jurand Jarecki w 1956 w stylu późnomodernistycznym; budowane w l. 1959–1965, otwarte 1965 mogło pomieścić 700 widzów (największy obiekt dla kinematografii w „ludowej Polsce”); zostało wyposażone w aparaturę do odtwarzania z taśmy o szerokości 70 mm i jedyny w regionie wklęsły ekran panoramiczny. W 2004 rozpoczęto gruntowną przebudowę. Otwarcie kina po modernizacji miało miejsce 7 X 2006; zmieniono nazwę obiektu na Centrum Sztuki Filmowej. Z wcześniejszego wystroju zostawiono żyrandole i mozaikę przedstawiającą Pana Twardowskiego na kogucie. W 2010 przywrócono kinu historyczną nazwę (na elewacji budynku zamontowano nowy neon). W 2012 zmieniono aranżację holu budynku według projektu pracowni „Wzorro” (architekci dostosowali stylistykę wnętrz do estetyki przełomu lat 50. i 60.). Obecnie dysponuje 2 salami: dużą „Nostromo” (367 miejsc) i małą „Solaria” (46 miejsc). W budynku mieści się ponadto Filmoteka Śląska z biblioteką, czytelnią i wizualnią. Funkcjonuje Dyskusyjny Klub Filmowy „Ambasada. Odbywają się stałe cykle filmowe: „Filmoteka Konesera”, „Pora dla Seniora” oraz „Czwartki z kryminałem”. Kino jest głównym obiektem Międzynarodowego Festiwalu Producentów Filmowych REGIOFUN oraz organizatorem projektów edukacji filmowej, skierowanych do nauczycieli i uczniów wszystkich grup wiekowych.

KOST Antoni (9 XII 1917, Bogucice – ?), syn Franciszka, członek ►OMP Bogucice, w okresie okupacji w ruchu oporu, aktywny w akcji N (działaniach dywersyjno-propagandowych wśród Niemców; zob. Wincenty ►Wajda), dyrektor ds. kultury w kopalni „Katowice”, działacz ►Towarzystwa Wędkarskiego przy kopalni „Katowice”.
MHK, spuścizna po Władysławie Sali.

KOST Franciszek (10 IX 1886, Kamionka k. Mikołowa – 1940, Kalinin), powstaniec śląski, działacz sokoli, członek Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska, policjant, od 1933 urzędnik w Wydziale Społeczno-Politycznym Urzędu Wojewódzkiego Śląskiego, członek ►Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” Bogucice. Jest autorem spisanej historii, obejmującej l. 1911–1935, ewakuowany we IX 1939, przebywał w niewoli sowieckiej – więzień Ostaszkowa, rozstrzelany.
B. Tuszyński: Księga sportowców polskich ofiar II wojny światowej 1939–1945. Warszawa 1999.

KOSZUTKA, kolonia Bogucic; zlokalizowana na ►Chorzowskich Wzgórzach; pierwotnie przysiółek Dębu (w księgach sądowych występuje nazwa „Kosoci" na określenie łąki plebana chorzowskiego; z kolei ►Koczot, Koczotka, Koszotka, to młynarka – lub młynarz – wzmiankowana w drugiej połowie XVII w.). Początki osadnictwa, pod obecną nazwą, datowane są na XVII w. na terenach kościoła starochorzowskego; od 1601 roku tereny przygraniczne wielkiego księstwa pszczyńskiego; miejsce zamieszkania Błażeja Wełny; pierwsze połączenia drogowe z ►Kuźnicą bogucką i kościołem w Bogucicach, grunty orne na północy, dworskie na południu, od XIX w. niszczone w wyniku eksploatacji górniczej; w latach 30. XX w. na ziemiach tych zaczęło powstawać osiedle (zob. ►Koszutka –osiedle).
L. Musioł: Bogucice. Gmina i parafia. Monografia historyczna. Katowice1953.

KOSZUTKA, KS, założony 27 VI 1957 (początkowo Koło Sportowe Górnik nr 22 przy Przedsiębiorstwie Montażu Urządzeń Elektrycznych Przemysłu Węglowego w Katowicach), zarejestrowany 30 VII 1957. Prezes: inż. Jan Waniek; działacze: Aleksander Dulczewski, Ernest Mikoszek, Wiktor Kozik, Franciszek Rak, Feliks Demuth. Sekcja piłki nożnej rozgrywała mecze w kl. B. Siedziba mieściła się kolejno: w biurowcu, budynku ZBOwiD-u w Wełnowcu, Szkole Podstawowej nr 6 przy ul. Katowickiej w Bogucicach. W 1964 został włączony do struktur GKS Katowice.
APK, zesp. Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Urząd Spraw Wewnętrznych, sygn. 166.

KOSZUTKA I, starsza część Osiedla im. Juliana Marchlewskiego, położona na północ od ul. Marchlewskiego (obecnej ►Misjonarzy Oblatów); bloki trzykondygnacyjne budowane w latach 1948–1949; inwestorem był Centralny Zarząd Zakładu Osiedli Robotniczych w Warszawie, inwestorem bezpośrednim Dyrekcja Budowy Osiedli Robotniczych Katowice.
A. Borowik: Nowe Katowice. Forma i ideologia polskiej architektury powojennej na przykładzie Katowic (1945–1980). Warszawa 2019.

KOSZUTKA II, młodsza część Osiedla im. Juliana Marchlewskiego, składająca się z pięciu kolonii; w 1950 roku zaczęły powstawać bloki czterokondygnacyjne (kolonie 1–3), szkoła 15- oddziałowa, przedszkole i żłobek, w kolonii 4 (1954–1955): szkoła 15-oddziałowa, przedszkole i żłobek; w kolonii 5 – bloki siedmiokondygnacyjne.
A. Borowik: Nowe Katowice. Forma i ideologia polskiej architektury powojennej na przykładzie Katowic (1945–1980). Warszawa 2019.

KOSZUTKA II, nazwa używana wyłącznie w nomenklaturze terenowej administracji kościelnej, oznacza część obecnej dzielnicy Wełnowiec, do 1928 znajdującej się w granicach ►parafii św. Szczepana w Bogucicach (na południe od ul. Rzymełki i na zachód od ul. Kopernika), a przydzielonej do parafii Matki Boskiej Wspomożenia Wiernych w Wełnowcu (pod względem administracyjnym teren należała wówczas do miasta Katowice, w poł. l. 30. XX w. został przyłączony do gminy Wełnowiec).
AKAD, AL 00133; G. Grzegorek: Parafie i kościoły Katowic. Katowice 2014; Księga adresowa Wielkich Katowic. Katowice 1935.

KOSZYCKI SKWER, ustanowiony decyzją Rady Miejskiej Katowic z 6 maja 2013 roku; pomiędzy ulicami ►Łużycką i ►Lubuską w Osiedlu im. Jerzego ►Kukuczki w Bogucicach; plac zabaw, siłownia na wolnym powietrzu, biblioteczka plenerowa, stacja Bike City, ławki.

KOŚCIÓŁ NA GÓRCE zob. ►Kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny.

KOŚCIÓŁ NAWIEDZENIA NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNY, obiekt sakralny (kaplica, kościół filialny) w Bogucicach, usytuowany przy drodze do Siemianowic na wzgórzu. Wspominany w protokołach powizytacyjnych w 1598, niekonsekrowany, wzniesiony z ofiar ludu w miejscu dawnej świątyni. Od ok. 1619 miejsce pielgrzymek, od 1634 z zapisaną dziesięciną ►Katarzyny Kamińskiej, od 1720 z ►obrazem Matki Boskiej Boguckiej. Kaplica otoczona była cmentarzem; znajdowały się w niej 3 ołtarze: główny – drewniany z podobizną Matki Boskiej Częstochowskiej oraz boczne – drewniane poświęcone Wniebowzięciu NMP i św. Mateuszowi Apostołowi, a także kazelnica drewniana, mensa drewniana z portatylem, chór dla kantora, organy. Uwzględniony na ►mapie Fryderyka Christiana von Wrede; pod koniec XVIII w. zlikwidowany (ostatnia wzmianka w 1792).
L. Musioł: Materiały do dziejów wielkich Katowic. Katowice 1936.

KOŚCIÓŁ pw. OPATRZNOŚCI BOŻEJ, kościół parafialny zlokalizowany w ►Zawodziu przy ►ul. 1 Maja 52. 13 X 1924 utworzono Komitet Budowy Kościoła, na czele którego stanął ►ks. Franciszek Ścigała; 24 IV 1925 Komitet przekształcił się w Towarzystwo Budowy Kościoła na Zawodziu. 1 I 1927 erygowano parafię w Zawodziu, a nabożeństwa odbywały się w przerobionej na kaplicę sali w gospodzie Jana Poscha przy ul. Murckowskiej. Projekt kościoła (świątynia trójnawowa, z transeptem i wieżą z boku, o konstrukci ramowej żelbetowej wypełnionej cegłą w stylu funkcjonalizmu) opracował w 1929 Tadeusz Łobos. Budowę świątyni rozpoczęto 30 VIII 1930, 31 VIII sierpnia położono kamień węgielny, a 4 X 1931 budowla została poświęcona przez dziekana ks. J. Lubisa. Budowę prowadziło przedsiębiorstwo Leopolda Dębińskiego. Pozostałe prace zlecono firmom: Gottfried Heinzel z Siemianowic (witraże), „Triton” z Katowic (prace wiertnicze), Franciszek Bier z Załęża (posadzki), „Krzyżanowski” z Zawodzia (żelazne ramy okienne), „Kutsch” z Zawodzia (drzwi), „Brody” z Zawodzia (ławki kościelne). Z kaplicy cmentarnej z Bogucic przeniesiono ołtarz. 20 V 1933 poświęcono nowy boczny ołtarz św. Floriana, ufundowany przez pracowników ►Huty Kunegunda. 19 I 1936 poświęcono pierwszy z trzech dzwonów o nazwie św. Barbara (wykonany przez firmę Karola Schwabego z Białej k. Bielska). Pozostałe dwa – św. Florian i św. Antoni – zostały poświęcone w 1937, ale w 1942 skonfiskował je i wywiózł okupant hitlerowski. 1 IX 1936 rozpoczęto prace budowlane przy wykończeniu wieży świątyni. 9 IX 1943 poświęcono organy wykonane w zakładzie Carla Berschdorfa z Nysy. 21 II 1945 świątynia została poważnie uszkodzona na skutek eksplozji wagonów z materiałami wybuchowymi, ustawionych na pobliskiej rampie kolejowej. Prace remontowe trwały do 1948; 17 XI 1957 bp Herbert Bednorz konsekrował odbudowany kościół. Wnętrze światyni zdobią stacje Drogi Krzyżowej i polichromia Burza na morzu (1953–1954) autorstwa ►Adama Bunscha (w 1980 odrestaurowana przez Witolda Pałkę). 7 XI 1999 poświęcono nowe organy o estetyce francuskiej wykonane wg projektu Juliana Gembalskiego przez organomistrza Zygmunta Kamińskiego z Warszawy. Obiekt wpisano do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego 29 V 2019 (nr rej. A/515/2019).
Sztuka Górnego Śląska od średniowiecza do końca XX wieku. Red. E. Chojecka. Katowice 2004; E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011.

KOŚCIÓŁ p.w. św. SZCZEPANA i DOROTY w BOGUCICACH, drewniany, pierwszy na terenie miejscowości kościół katolicki, założony prawdopodobnie na przełomie XIV–XV w. Pierwsze udokumentowane wzmianki o osadzie Bogucice pochodzą z 15 XII 1360, kiedy to książę opawsko-raciborski Mikołaj II zatwierdził szlachcicowi Ottonowi z Pilicy własność wsi Jaźwice, Załęże, Bogucice, Roździeń i miasto Mysłowice. Parafia bogucka powstała prawdopodobnie w latach 1374–1396. Z wykazu przedstawiciela kurii krakowskiej Brzostowskiego (w l. 1551–1558) wynika, że płaciła świętopietrze w wysokości 2 groszy. Do parafii należały wsie: Bogucice, Załęże, Kuźnica Bogucka powstałe w 1580 roku i Katowice („et nova villa Katowice” 1598). Najstarsze wiadomości o kościele, a także o jego proboszczu Mikołaju pochodzą z 1403. W protokole powizytacyjnym z 1598 opisany jako kościół p.w. św. Szczepana; od 1675 p.w. św. Szczepana i Doroty. Znajdował się pod patronatem dziedziców mysłowickich. Od 1746 składano w nim wota, a od 1776 przechowywano relikwie św. Małgorzaty. Parokrotnie rozbudowywany przetrwał do 1773. Pierwszy zachowany spis inwentarza pochodzi z 1746. Miał 3 ołtarze – wielki z figurą Maryi Dziewicy oraz boczne z obrazami św. Anny i Trójcy Świętej.; dzwon (św. Jan); ogrodzony cmentarz i kostnicę. Rozbudowano go dwukrotnie dzięki staraniom ks. Jana Zająca i jałmużnom „z całego Szlązka”. Dzwonnica stała oddzielnie. Rocznicę poświęcenia obchodzono w niedzielę po uroczystości św. Franciszka z Asyżu.
P. Piwowarczyk: Historia parafii i kościoła p.w.św. Szczepana w Katowicach-Bogucicach. Katowice 2014; Parafia bogucicka. Tradycja i współczesność. Księga jubileuszowa. Red. W. Świątkiewicz, J. Wycisło. Katowice 2000.

KOŚCIÓŁ PW. WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNY w Katowicach; rzymskokatolicki kościół parafialny w osiedlu ►Paderewskiego przy ul. ►Granicznej, przylegający do klasztoru ►Zgromadzenia Sióstr Maryi Niepokalanej. Pierwszy, nieistniejący już obiekt wybudowany został według projektu architekta Jana ►Affy i ozdobiony jego ►witrażami; poświęcony został 1 listopada 1951 roku dla erygowanej 1 maja 1952 roku kuracji, a rozebrany w 1984. Nowy wybudowano na podstawie pozwolenia na rozbudowę z maja 1978, według projektu inż. Stanisława ►Kwaśniewicza i Romana ►Nygi (wystrój); kamień węgielny poświęcił w 1979 roku papież Jan Paweł II w Częstochowie. Świątynię budowano w latach 1980–1987 w ramach kompleksu sakralnego, z domem parafialnym z salami katechetycznymi i mieszkaniami dla księży; pracami kierowali inż. Franciszek Klimek i inż. Józef Choma. Poświęcenia dokonał abp Damian Zimoń 11 listopada 1997 roku. Wnętrze kościoła ma układ amfiteatralny z drewnianym wizerunkiem Chrystusa na krzyżu w prezbiterium, przeniesionym z przydrożnej kaplicy przy ulicy Warszawskiej, oraz obrazami Drogi Krzyżowej ze starej kaplicy, których autorem był Adam ►Bunsch), trzema witrażami środkowymi (także Bunscha) i trzema włączonymi do prezbiterium (projektu Romana Nygi), a ponadto trzema ►dzwonami, zainstalowanymi w 1992 roku.
Pół wieku. Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny 1952–2002. Katowice 2003.

KOŚCIÓŁ św. SZCZEPANA w BOGUCICACH, postawiony w 1773 z inicjatywy ►ks. Floriana Operskalskiego, fundowany z jałmużny z całego Górnego Śląska. Zbudował go mistrz ciesielski Jan Michał Wiesner z Gross Strehlitz (ob. Strzelce Opolskie). Mistrz zobowiązał się postawić czterograniasty drewniany kościół (22 sążnie długości, 6 sążni szerokości, 4 sążnie wysokości) i wieżę od Wielkanocy do końca roku. W 1790 wybudowano dzwonnicę w kształcie wysmukłej wieży, wolno stojącej obok kościoła (zob. ►Campanilla), która pełniła też funkcję kostnicy. Kościół ten przetrwał do 1891. Z drewna likwidowanej świątyni wykonano krzyżyki (po poświęceniu i nadaniu odpustów sprzedawano je wiernym). Nabożeństwa odprawiano tymczasowo w przerobionej i powiększonej ►stodole plebańskiej, do której przeniesiono wszelkie kosztowności i relikwie świętych Pańskich.
P. Piwowarczyk: Historia parafii i kościoła p.w.św. Szczepana w Katowicach-Bogucicach. Katowice 2014; Parafia bogucicka. Tradycja i współczesność. Księga jubileuszowa. Red. W. Świątkiewicz, J. Wycisło. Katowice 2000.

KOTLORZ Tomasz (4 XII 1893, Bogucice – 20 XI 1949, Katowice), powstaniec śląski, górnik, pracownik ►kopalni „Katowice” (nadgórnik); od 1911 aktywny w działalności narodowej, członek ►Towarzystwa Śpiewaczego „Lira” w Bogucicach i gniazda ►Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Bogucicach, dowódca ►Kompanii Bogucickiej; od 1922 należał do ►Związku Obrony Kresów Zachodnich, od 1933 do ►Związku Peowiaków. W okresie okupacji hitlerowskiej więziony w KL Gusen; po 1945 aktywny w ►Polskim Związku Zachodnim. Patron ulicy w Katowicach.
A. Steuer: Tomasz Kotlorz. [W:] Patronowie katowickich ulic i placów. Red. U. Rzewiczok. Katowice 2011.

KOWALSKA ULICA (Schmidestraße), położona w Bogucicach po południowej stronie ►ul. ks. L. Markiefki, dł. ok. 200 m; pierwsza wzmianka pochodzi z 1890; właścicielami domów przed I wojną światową byli: Maria Domogalla, Sara Fridlander, Jan Kimmel, J. Kniejski, Catherina Kokott, Waleska Kottlorz, Lebek, Paul Niesporek, Przybilla; Anton Stokfisch, w okresie międzywojennym: kopalnia „Ferdynand” (zob. ►kopalnia „Katowice”), Wojciech Handy, Franciszek Kozioł, Józef(a) Pelka, Klemens Reimann, Maria Wenzin, podczas II wojny światowej: Albert Handy. Przed I wojną światową przy ulicy funkcjonowały: kuźnia i warsztat szewski Teodora Watolli. Niektóre domy groziły zawaleniem, obecnie są zarządzane przez wspólnotę mieszkaniową.
AUM Katowice, zesp. 1, sygn. 945–947.

KOWALSTWO, rzemiosło w branży metalowej, którego rozwój związany jest z ►Hodowlą koni, początki przed I wojną światową, w międzywojniu działało co najmniej 12 warsztatów – zakładowych (kopalni ►Katowice, Huty ►Ferrum), prywatnych (Hermann, Jan Kajzerek, Otto Michalik, Jan Schade, Aleksander ►Sogalla, Leon Świerczok, Józef Tomala, Wojciech Solisch, Jakub Szewczenko, Jan Szczęsny; warsztaty (kuźnie) zlokalizowane były przy ul. Norberta ►Bończyka, Leopolda ►Markiefki, ►1 Maja, ks. Franciszka ►Ścigały.
Skorowidz branż przemysłu, handlu, finansów, rzemiosła i zawodów wyzwolonych. Województwo śląskie 1929/30; Księga adresowa Wielkich Katowic. Katowice 1935; Śląska księga adresowa. Informator gospodarczy na rok 1958. Katowice 1958;

KOZIOŁ Oswald (10 XII 1903, Bogucice – 9 XI 1974, Katowice), harcmistrz, drużynowy, powstaniec śląski, kolejarz; uczestnik I powstania śląskiego (łącznik pomiędzy oddziałami powstańczymi z Bogucic, Dębu, Dąbrówki Małej oraz Siemianowic Śląskich). W 1920 roku włączył się w organizację harcerstwa na Górnym Śląsku. Dzięki jego staraniom w 1924 utworzono w Katowicach I Drużynę Harcerską im. Tadeusza Kościuszki. Zorganizował pierwszą harcówkę, mieszczącą się w „baszcie” na Wełnowcu (główna baza katowickiego harcerstwa do 1959 roku) W latach 30. XX w. ukończył kursy podharcmistrzowski i instruktorski. W pracy z młodzieżą kładł duży nacisk na pogłębianie znajomości języka polskiego oraz historii i geografii Polski. Był również członkiem Towarzystwa Śpiewaczego „Mickiewicz” oraz Towarzystwa Sportowego „Haller”.
We wrześniu 1939 jako kolejarz został ewakuowany wraz z rodziną do Dębicy, gdzie przebywał do zakończenia II wojny światowej. Po powrocie do Katowic reaktywował drużynę harcerską w Wełnowcu, która jednak została rozwiązana w 1949 z uwagi na promowanie przez władze „czerwonego” harcerstwa. Po reaktywowaniu Związku Harcerstwa Polskiego w 1956 roku ponownie zorganizował drużyny żeńską i męską oraz gromadę zuchową, które weszły w skład katowickiego I szczepu im. Obrońców Katowic (1961).

KOZOK Franciszek (30 X 1908, Zawodzie – 2 XI 1987, Katowice), działacz młodzieżowy, członek ruchu oporu; prezes ►Oddziału Młodzieży Powstańczej w Zawodziu (1928–1939), uczestnik Samoobrony Powstańczej (1939), działacz AK. W czasie II wojny światowej był więziony w Katowicach, Obozie Karnym w Rawiczu i KL Buchenwald; po wojnie należał do ZBOWiD-u (przewodniczący komisji rewizyjnej w kole Ligota). Pochowany na cmentarzu komunalnym w Panewnikach.
Spuścizna po Władysławie Sali w zbiorach MHK; strona internetowa grobonet.

KOZOK Ludwik (30 X 1908, Bogucice ?), założyciel (1928) i prezes (19331939) ►Oddziału Młodzieży Powstańczej w Bogucicach (1928), więzień w Rawiczu i KZ Buchenwald, po II wojnie światowej działacz Polskiego Czerwonego Krzyża.

KÓSKA Franciszek (27 I 1920 – 15 VI 1971, Katowice), sędzia piłkarski, członek zarządu wydziału sędziowskiego katowickiego Okręgowego Związku Piłki Nożnej, sędzia ligowy; inżynier w ►Montanie, mieszkał przy ul. ►1 Maja.
APK, zesp. Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Wojewódzki Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki, spis 1. poz. 461; „Dziennik Zachodni” 1971, nr 143.

KRAHELSKIEJ HALINY ULICA, (Zum Schacht) w zach. części ►Zawodzia, długości 220 m, o południkowym przebiegu, łącząca ul. Zygmunta ►Krasińskiego z ul. ►Równoległą; infrastruktura: restauracja „Retro”, pub „Kocioł”, przedsiębiorstwo IST Integracja Systemów Teletechnicznych, siedziba Risto SA; dawniej ►Bożego Narodzenia Kolonia, związana z eksploatacją górniczą (1914–1925) kopalni ►Ferdynand.
Ulice. Nazewnictwo w przekroju historycznym. W: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. T. 2. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz (red.). Katowice 2012; Księga adresowa miasta wielkich Katowic 1935/36 r.

KRAKAUERSTRAßE zob. ►Pierwszego Maja ulica

KRAKOWSKA ULICA zob. ►Pierwszego Maja ulica

KRAKUSA ULICA, dł. 30 m, z nawierzchnią szutrową; od 1894 w jej rejonie rozbudowywano kopalnię „Ferdynand” (zob. ►kopalnia „Katowice”); mieściły się przy niej familoki, w okresie międzywojennym 3 domy.
APK, zesp. Katowickie Zjednoczenie Przemysłu Węglowego, sygn. 1187; Księga adresowa Wielkich Katowic. Katowice 1935.

KRAMER & Co, firma zajmująca się budową tramwajowych linii parowych; jej projekt trasy z Mysłowic do Szopienic był gotowy w lipcu 1896 roku, a zelektryfikowanej trasy biegnącej przez Zawodzie do Katowic w 1898; weszła w konflikt z firmą Schikora & Wolff (która w 1898 wystarała się o wybudowanie drugiego toru z Katowic do ►Bagna przez ►Zawodzie), zakończony ugodą pomiędzy firmami; w 1902 roku włączona do ►Oberschlesische Kleinebahn und Elektrizitãts Werke (1902).
K. Soida, Z. Danyluk, P. Nadolski: Tramwaje górnośląskie. T. 1. Tramwaje katowickie do 1945 roku. Rybnik 2010.

KRASIŃSKIEGO Zygmunta ULICA zob. ►Wyspiańskiego Stanisława ulica (I)

KRASIŃSKIEGO ZYGMUNTA ULICA (do roku 1922 i w latach 1939–1945 Holteistraße), długości 700 m, jedna z historycznych ulic w dwóch katowickich jednostkach pomocniczych: osiedlu ►Paderewskiego-Muchowcu (od 1997) i Śródmieściu; stanowi przedłużenie ulicy Wojewódzkiej, biegnie równolegle do linii kolejowej Kraków − Wrocław i kończy się przy ul. Ignacego Jana ►Paderewskiego. W 1931 roku otwarto szkołę o nazwie Śląskie Techniczne Zakłady Naukowe, w budynku której swe siedziby znalazły też Śląski Instytut Rzemieślniczo-Przemysłowy, Instytut Pedagogiczny (zob. ►Wydział Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu Śląskiego) oraz przedszkole PKO Towarzystwa „Opieka”. W międzywojniu siedzibę przy tej ulicy miała też fabryka żarówek Polram. W latach 1924−1925 wybudowano cztery domy z 89 izbami mieszkalnymi, w 2004 roku natomiast oddano do użytku zespół mieszkaniowo-usługowy u zbiegu ulic Z. Krasińskiego i ks. A. ►Skowrońskiego, obejmujący 166 mieszkań, należący do Katowickiego Towarzystwa Budownictwa Społecznego sp. z o.o. (TBS). Przy ulicy znajdują się ponadto obiekty podlegające ochronie konserwatorskiej: dawny gmach Śląskich Technicznych Zakładów Naukowych należący dziś do Politechniki Śląskiej, ►kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, klasztor ►zgromadzenia sióstr Maryi Niepokalanej (ul. Z. Krasińskiego 21), budynki Politechniki Śląskiej, w tym Wydziału Inżynierii Materiałowej i Metalurgii, Wydziału Transportu oraz Wydziału Organizacji i Zarządzania, domy kilkurodzinne (ul. Z. Krasińskiego 7, 9, 11). Siedzibę mają tu także: Uczelnia Metropolitalna (ul. Krasińskiego 2), Europejska Formacja Bezpieczeństwa Gospodarczego, oddział górnośląski stowarzyszenia Wspólnota Polska, oddział terenowy nr 1 Agencji Rezerw Materiałowych, ►Dom Studenta Akademii Muzycznej im. K. Szymanowskiego, Katowickie Towarzystwo Budownictwa Społecznego (ul. Z. Krasińskiego 14), oddział Polskiej Akademii Nauk, Śląska Wyższa Szkoła Zarządzania im. gen. Jerzego Ziętka (w 2016 roku włączona do Górnośląskiej Wyższej Szkoły Handlowej), Zakład Doskonalenia Zawodowego, przedsiębiorstwa handlowo-usługowe, biura rachunkowe, sklep Centrali Handlu Przemysłu Muzycznego, poradnia stomatologiczna oraz Polskie Centrum Czystszej Produkcji.

KRAUSE Franciszek (1885–1954), farmaceuta. Wraz z żona Matyldą uczestniczył w walkach powstańczych i plebiscytowych na terenie Opola. W 1921 organizował szpital powstańczy w Mysłowicach, kierował przyszpitalną apteką i zaopatrywał wszystkie oddziały powstańcze w lekarstwa. Opuścił Opole; w l. 1930–1939 i od 1945 do upaństwowienia był właścicielem ►Apteki św. Barbary w Zawodziu. Podczas okupacji niemieckiej więziony w Katowicach i Bytomiu; ciężko chory doczekał wyzwolenia w szpitalu w Mysłowicach.
F. Nowak: Materiały do historii aptekarzy śląskich i ich udział w walkach narodowo-wyzwoleńczych. Warszawa 1964.

KRAWIECTWO: rzemiosło w branży odzieżowej; w okresie międzywojennym działało co najmniej 19 zakładów: Braszczok, Jan Dobisch, Danisch, Dąbrowski, Derola, Andrzej Dziuk, Stanisław Gorozny, Grzeszkowiak, Hartmann, Józef Kafka, Max Lange, Linge, Michalski, Nielaba, Pietroszek, Raber, Franciszek Regulski, Skowronek, Szołtysek; zlokalizowane były przy ul. ►Katowickiej, Zofii ►Koniarkowej (Franzla), ►Ludwika, Leopolda ►Markiefki, ►1 Maja.
Skorowidz branż przemysłu, handlu, finansów, rzemiosła i zawodów wyzwolonych. Województwo śląskie 1929/30; Księga adresowa Wielkich Katowic. Katowice 1935.

KRIGERVEREIN BOGUCICE, organizacja paramilitarna założona w 1895 roku, prowadząca działalność germanizacyjną (m.in. obchody ważnych w historii Niemiec rocznic); od 1909 subwencjonowana przez ►Gminę bogucką.
„Polak” 1910, nr 12.

KRIZNACHT, gwarowe określenie szybu ►Boże Narodzenie (pierwotnie Christnacht Schacht) ►kopalni „Katowice”.

KRONPRINZ STRAßE zob. ►Bohaterów Monte Cassino ulica

KRONPRINZENSTRASSE, zob. ulica ►Bohaterów Monte Cassino.

KROTKIEWSKI Władysław (1898, Ćmielów, pow. sandomierski – ?), student Politechniki Warszawskiej, absolwent Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, inż. górnictwa; od 1929 roku pracownik kopalni „Ferdynand” (zob. ►KWK „Katowice”); w młodości członek nielegalnej organizacji skautowskiej, po 1929 działacz w Bogucicach w ►Chórze męskim im. J. Ligonia, ►Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół”, ►Towarzystwie Muzycznym, założyciel koła ►Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, Ligi Morskiej i Kolonialnej przy kopalni „Ferdynand” (zob. ►Liga Morska i Kolonialna Zawodzie), doprowadził do reorganizacji koła ►Związku Rezerwistów i Byłych Wojskowych (z ramienia tej organizacji był w zarządzie komitetu budowy ►Domu Ludowego; komendant obrony przeciwlotniczej w kopalni „Katowice” i Bogucicach; dla Wyższego Urzędu Górniczego opracował temat „Obrona dołów kopalnianych”.

KRÓLOWA NIEBA, naturalnej wielkości pozłacana figura Matki Boskiej Królowej Nieba – statua o wysokości ok. 7 m przed ►Szpitalem Zakonu Bonifratrów przy ►ul. L. Markiefki. Poświęcona w 1881. Składa się z: marmurowego cokołu; postumentu z ostrołukowo zamkniętymi wgłębieniami z inskrypcjami: St Maria Regina Coeli Ora Pro Nobis (Święta Mario Królowo Niebios Módl się za Nami), datą, symbolami: Jezusa, Marii oraz ►bonifratrów (z tyłu); wieńczącego postument kwadratowego cokołu, na którym stoi wysoka kolumna, w górze obwiedziona dwiema opaskami, zakończona ośmiobocznym gzymsem oraz figury Maryi z Dzieciątkiem, posadowionej na gzymsie. Koronowana Maria trzyma na lewej ręce Jezusa, w prawej trzyma złotą różdżkę (zapewne od Anioła Gabriela zwiastującego narodziny Jezusa), Dzieciątko (z aureolą) w lewej ręce dzierży jabłko – symbol władcy, prawą błogosławi.
https://www.przydrozne.eu/strony/katowice/k_katowice_karta_kf l O l .html.

KRUCJATA EUCHARYSTYCZNA w ►parafii św. Szczepana w Bogucicach, założona ok. 1928, w 1935 skupiała 120 członków, a w 1948 – 90, funkcję prezesa pełniła Maria Wodniczakówna; na ►Koszutce powstała w 1947, a w ►Zawodziu w I 1946.
APK, zesp. Zarząd Miejski Katowice, sygn. 15; „Rocznik Diecezji Śląskiej (Katowickiej) 1936”. Katowice 1936; P. Kurzela: Katolickie ruchy, stowarzyszenia i wspólnoty. Katowice 2010.

kruczek-franciszek

KRUCZEK Franciszek (5 IX 1900, Bogucice – 12 VI 1980, Katowice), powstaniec śląski, więzień obozu koncentracyjnego, kupiec, kasjer. Był członkiem ►Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska – brał udział w I i III ►powstaniu śląskim (uczestnik bitwy pod Górą św. Anny); pracownikiem biura ►Polskiego Komisariatu Plebiscytowego w Bogucicach; komendantem ►Oddziałów Samoobrony Powstańczej (dowodził obroną ►kopalni „Katowice”); od 1926 komendantem grupy miejscowej ►Związku Powstańców Śląskich w Bogucicach. W IX 1939 kontynuował działania zbrojne przeciw okupantowi pod Pińczowem i w Lasach Janowskich; aresztowany 10 X 1939; do 16 VII 1943 więziony w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen/Oranienburg (nr 16674). Po wojnie był członkiem ►Związku Weteranów Śląskich – koło Bogucice; ►Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w Bogucicach. Odznaczony Śląskim Krzyżem Powstańczym. Mieszkał przy ►placu W. Wajdy. Pochowany na ►cmentarzu parafialnym w Bogucicach.
APK, zesp. Związek Bojowników o Wolność i Demokrację Oddział w Katowicach, sygn.. 554, Encyklopedia powstań śląskich. Red. F. Hawranek. Opole 1982; A. Steuer: Kalendarium dziejów Katowic, Katowice 2001.

KRUPA, ród śląskich młynarzy, z którego wywodzili się właściciele ►Młyna Olszowego w Bogucicach: Jędrzej, Marcin, Józef, Grzegorz, Józef II, Andrzej.
L. Musioł: Bogucice. Gmina i parafia. Monografia historyczna. Katowice 1953.

KRUPKOWSKI Franciszek (20 X 1851, Podgórze k.Torunia – 22 X 1935, Bogucice), kameduła, przebywał na bielanch krakowskich i w Frascati (Włochy); w 1879 uzyskał święcenia kapłańskie; ze względu na słabe zdrowie opuścił zakon; pracował wśród bonifratrów – najdłużej w Bogucicach; wiódł życie pustelnicze.
B. Czaplicki: Ksiądz Ludwik Skowronek (1859–1934) i jego dzieła. Katowice 2016.

KRYSTEK Ernest OMI (14 XI 1907, Staniszcze Wielkie k. Strzelec Opolskich – 22 XI 1967, Konstantynów k. Łodzi), proboszcz ►Parafii Najświętszego Serca Panna Jezusa na ►Koszutce (1953–1958); jeden z pierwszych juniorów w niższych seminariach w Krotoszynie (1920–1922) i Lublińcu (1922–1925); w Markowicach odbył nowicjat, zakończony ślubami czasowymi złożonymi 15 sierpnia 1926 i wieczystymi 15 sierpnia 1929 roku w Obrze. Tam też odbył studia filozoficzne (1926–1928), a teologiczne w Lublińcu (1928–1932). W czasie studiów teologicznych był równocześnie profesorem i wychowawcą juniorów. Święcenia kapłańskie otrzymał w Krakowie z rąk bpa Stanisława Adamskiego 20 grudnia 1931 roku. Nadal pracował w junioracie w Lublińcu, gdzie uczył głównie języka niemieckiego. Wojna zastała go w Lublińcu, gdzie został aresztowany 10 września 1939 i osadzony w więzieniu jako zakładnik. Oskarżono go, że w czasie wchodzenia wojsk niemieckich do miasta strzelał wraz z żołnierzami wojska polskiego do żołnierzy niemieckich. Z aresztu został zwolniony 23 października 1939 roku. Po wyjściu na wolność udał się do Katowic, gdzie pełnił posługę wikarego w Parafii Najświętszego Serca Panna Jezusa na Koszutce, początkowo mieszkając prywatnie, niedaleko klasztoru. Zimą 1943 został wcielony do wojska niemieckiego. W październiku 1945 jako polski oblat został pierwszym proboszczem w Bodzanowie, potem w parafii we Wrocławiu-Pilczycach. Od 1951 do 1 stycznia 1953 roku był proboszczem w parafii Najświętszego Serca Panna Jezusa na Koszutce. Od maja 1958 przeniesiono go do nowo utworzonej placówki w Konstantynowie k. Łodzi, której był dyrektorem, a ponadto rektorem tamtejszego kościoła. Tam też zmarł. Pochowany został na ►Cmentarzu parafialnym w Bogucicach w kwaterze oblackiej.

KRZYŻ (BOŻA MĘKA), ufundowany przez Dawida Działoszyńskiego, postawiony w 1893 na krańcu ►ul. K. Mieroszewskiego. Obecnie znajduje się przy ►ul. J. Ordona w Bogucicach (odwrócony o 90o, stoi nieco dalej w stronę Bogucic na trawiastym skwerze). Podstawa postumentu zbudowana z dwóch kamieni ułożonych schodkowo. Na szerokim cokole umieszczona tablica fundacyjna ujęta w ostry łuk z napisem: I.H.S. Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus na wieki! Amen. Fund. A.D. 1893. Gzyms niezbyt wydatny, złożony z dwóch profilowanych płyt, tworzących płaski daszek. Krzyż, pozbawiony postaci Ukrzyżowanego i kartusza INRI, postawiony na stopce ku górze zwężającej się esowatym profilem.
AUM, zesp. 1, sygn 1918; https://www.przydrozne.eu/strony/katowice/k_katowice_karta_kfl O l.html.

KRZYŻ (BOŻA MĘKA), postawiony w 1894 przy ►ul. Katowickiej w Bogucicach. Dwuczęściowy postument krzyża nie posiada zdobień. Obie części postumentu przedzielone przewężeniem i wyprofilowaną płytką. W górnej części cokołu znajduje się okrągło zwieńczona, dość szeroka wnęka na figurkę (obecnie pusta). Gzyms ma formę kwadratowej płytki od dołu grzybkowo zaokrąglonej i podkreślonej wąską listwą. Krzyż został ustawiony na małym postumencie z dwóch płytek ułożonych w formie kowadła. Na krzyżu umieszczona metalowa (drobna) figura Chrystusa. Ramiona krzyża zakończone zostały wydatnymi koniczynkami. Na koniczynce zwieńczającej belkę falista tabliczka ze skrótem INRI w układzie poziomym. Krzyż stoi na skwerku obok chodnika, otoczony krzewami.
https://www.przydrozne.eu/strony/katowice/k_katowice_karta_kfl O l .html.

KRZYŻ PRZYDROŻNY (BOŻA MĘKA), kamienny, ufundowany przez właścicieli gruntów gminie boguckiej w 1887. Stoi przy ►ul. L. Markiefki (u wylotu ►ul. Kowalskiej). Ma trójczłonową, schodkową podstawę. Górna część podstawy jest oddzielona od środkowej płytą z zaokrąglonymi krawędziami. Górna część podstawy jest najwyższa i nieco węższa od części środkowej. W czołowej ścianie podstawy znajduje się prostokątna płycina (zdobiona profilem z mocno zaokrąglonymi narożnikami) z napisem fundacyjnym: Fundatorzitego Krziża Posiedziciele gruntu gminy Bogucki 1887. Podstawa zwieńczona jest daszkowatą płytą, znacznie wysuniętą poza obrys podstawy. Cokół, w górze obwiedziony zaokrągloną listwą, ma wnękę (zwieńczoną w formie liścia) na figurę. We wnęce na wysuniętym stopniu (kielichowato profilowanym, z kulką na dole) stoi Matka Boża z rękami złożonymi na piersiach. Na gzymsie (niezbyt wydatnym, w formie czterospadowego daszku od dołu esowato profilowanego) został ustawiony na małej podstawie ze słupkowymi „przyporami” wysmukły krzyż z ramionami zakończonymi koniczynką. Na krzyżu umieszczono małą metalową figurę Chrystusa (malowaną na złoto) i metalowy (mocno powyginany, wystający poza obrys krzyża) kartusz z INRI w układzie poziomym. Krzyż stoi na chodniku, otoczony ozdobnym metalowym płotkiem.
https://www.przydrozne.eu/strony/katowice/k_katowice_karta_kfl O l .html.

KRZYŻ W KOŚCIELE PW. WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNY, element wystroju prezbiterium; postać Chrystusa, wykonana w drewnie na początku XX wieku, przeniesiona została do kościoła z przydrożnego krzyża przy ul. Warszawskiej po uprzednim oczyszczeniu przez parafianina Janusza Szklarczyka; w latach 30. XX w. figura trafiła do siedziby ►Zgromadzenia Sióstr Maryi Niepokalanej, a stamtąd na drewniany krzyż.
Pół wieku. Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny 1952–2002. Katowice 2003.

KTW, kompleks biurowy w Katowicach przy Alei W. ►Roździeńskiego 1, położony obok ►Spodka i ►Ronda im. gen. Jerzego Ziętka na ►Koszutce; właścicielem jest spółka TDJ Estate. Kompleks powstał w miejscu ►Biurowca Śląskiej Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych; budowa podzielona została na dwa etapy: w 2018 roku powstał KTW I o wysokości 66 m, budowa KTW II, o wysokości 134 m, rozpoczęła się w 2019 roku; po uzyskaniu pozwolenia na użytkowanie w lutym 2022 stał się najwyższym budynkiem biurowym w Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii. Powierzchnia biurowa tego wielokondygnacyjnego kompleksu wynosi ponad 58 tys. m kw., zaś handlowa – niemal 4 tys. m kw. Generalnym wykonawcą I etapu była firma Strabag, a koncepcję architektoniczną opracowali Przemo Łukasik i Łukasz Zagała z bytomskiej pracowni Medusa Group.
https://www.urbanity.pl/slaskie/katowice/rondo-towers,b2651

KUBICA Piotr (20 X 1896, Bogucice – 9 VI 1985, Katowice), powstaniec śląski, działacz plebiscytowy. Mieszkał przy ►ul. Katowickiej 39. W l. 1915–1918 uczestnik I wojny światowej; w 1919 brał udział w obronie Bogucic, a w 1920 w rozbrojeniu niemieckiej policji plebiscytowej; służył jako funkcjonariusz policji plebiscytowej na terenie pow. prudnickiego. W III powstaniu śląskim w 1921 był związany z kompanią zawodzką pod dowództwem ►Maksymiliana Nędzy oraz żandarmerią wojskową pod dowództwem Adama Kocura; należał do grupy miejscowej ►Związku Powstańców Śląskich w Zawodziu. W l. 1938–1939 jako sierżant Policji Państwowej Województwa Śląskiego służył na Zaolziu; w 1939 wraz z policją wycofał się na kresy wschodnie, został ranny w obronie Lwowa i wzięty do niewoli (obóz jeniecki na Pomorzu). Z niewoli powrócił na Zaolzie, gdzie został aresztowany i następnie wysiedlony; po powrocie do Bogucic był ścigany przez gestapo; schronił się w Sosnowcu. Od 1945 przebywał w Bogucicach, pracował w pionie śledczym MO.
APK, zesp. Związek Bojowników o Wolność i Demokrację, Katowice, sygn. 639; pismo USC Katowice z lipca 2017 w MHK.

KUBIK Paweł, jeden z ważniejszych hodowców bydła rogatego w Bogucicach w XVII w., ofiara najazdu Prospera i Przecława ►Gocławskich, szlachciców klimontowskich, w latach 1644–1645.

KUCHNIA LUDOWA DLA UBOGICH, instytucja dożywiająca bezrobotnych i biednych powstała w 1924 z inicjatywy Śląskiego Komitetu Ratunkowego dla Bezrobotnych, którego prezesem był ks. Augustyn Hlond. W Bogucicach pod przewodnictwem ►ks. Franciszka Ścigały kuchnię prowadziły ►jadwiżanki przy ►Zakładzie ks. L. Markiefki. Początkowo wydawano 30 tys. obiadów rocznie, w 1933 – ponad 69 tys. (najpierw bezpłatnie, później za 10 gr). Kuchnia działała do 1939. W 1948 siostry jadwiżanki reaktywowały jej funkcjonowanie. W 1992 ponownie uruchomiono dożywianie biednych i bezrobotnych – pierwotnie w budynku ►plebanii przy ►parafii św. Szczepana w Bogucicach, następnie w starym ►budynku gospodarczym; pomocy udzielały ►kopalnia „Katowice”, Miejski Ośrodek Opieki Społecznej, jednostki wojskowe z Katowic, ►Parafialny Zespół Charytatywny w ►parafii św. Szczepana w Bogucicach.
I. Mierzwa: Zaangażowanie charytatywne parafii bogucickiej od połowy XIX w. po czasy współczesne. W: Parafia bogucicka – tradycja i współczesność. Księga jubileuszowa. Red. W. Świątkiewicz, J. Wycisło. Katowice 2000.

KUJAWSKA Maria, „Anioł z Ravensbrück” (5 VII 1893, Racibórz – 23 V 1948, Pszczyna), lekarka, działaczka polityczna; absolwentka gimnazjum klasycznego w Raciborzu; medycynę studiowała we Wrocławiu, Monachium, Poznaniu i Krakowie; należała do ZMP „Zet”, Związku Akademików Górnoślązaków, uczestniczyła w akcji plebiscytowej na Górnym Śląsku, pracowała w służbie sanitarnej podczas II i III powstania śląskiego (zob. ►Powstania Śląskie). Dyplom lekarza (1920) uzyskała w Warszawie; była pierwszą na Górnym Śląsku lekarką rodzimego pochodzenia. Należała do: Towarzystwa Lekarzy Polaków na Śląsku (1922–1939), Związku Gospodarczego Lekarzy Polskich w Województwie Śląskim, Śląskiej Izby Lekarskiej, była współprzewodniczącą sanacyjnego Towarzystwa Polek (zob. ►Towarzystwo Polek w Załężu), posłanką do Sejmu II i III kadencji z ramienia Narodowo-Chrześcijańskiego Zjednoczenia Pracy. Od 1932 roku mieszkała w ►Zawodziu przy ul. Krakowskiej (zob. ulica ►Pierwszego Maja); była współwłaścicielką restauracji (wspólnie z wdową po Maksymilianie ►Nędzy), kierowniczką ►Przychodni Przeciwgruźliczej PCK w Katowicach-Zawodziu (zob. ►Lecznictwo w Bogucicach). W 1939 wyemigrowała do Jugosławii, gdzie kierowała Domem Dziecka Polskiego, Aresztowana w 1944, była więźniarką obozu koncentracyjnego w Ravensbrück. Po wyzwoleniu obozu przyjechała do Pszczyny, została lekarką w powiatowym ośrodku zdrowia; odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011.

KUKUCZKA Jerzy (24 III 1948, Katowice – 24 X 1989, Lhotse) – taternik, alpinista i himalaista. Od 1965 należał do Harcerskiego Klubu Taternickiego im. gen. Mariusza Zaruskiego w Katowicach (m.in. w l. 1967–1969 przewodniczący Komisji Rewizyjnej, w l. 1971–1975 szef komórki szkoleniowo-kwalifikacyjnej); w 1966 wstąpił do Koła Katowickiego Klubu Wysokogórskiego (1966); ukończył tatrzański kurs wspinaczkowy, uzyskał stopień przewodnika, a następnie podharcmistrza. Jako drugi człowiek na Ziemi (po Reinholdzie Messnerze, któremu zajęło to 17 lat) zdobył Koronę Himalajów i Karakorum. Spośród 14 ośmiotysięczników zdobytych w latach 1979–1987 na 10 wszedł nowymi drogami (poza swoim pierwszym ośmiotysięcznikiem wspinał się albo w ekstremalnie ciężkich warunkach zimą albo nowymi trasami), 7-krotnie w stylu alpejskim, na 4 zimą (3 pierwsze wejścia zimowe), na 1 szczyt samotnie – żaden inny zdobywca 14 ośmiotysięczników nie może pochwalić się takim bilansem. W ciągu niespełna dwóch lat (21 1985 – 10 XI 1986) zdobył sześć ośmiotysięczników, z czego aż trzy po raz pierwszy zimą, na trzech kolejnych wytyczył nowe drogi (w tym niezwykle trudne na Nanga Parbat i K2). 21 I 1985 jako pierwszy człowiek na ziemi (razem z Andrzejem Czokiem) wszedł zimą na Dhaulagiri (8167 m n.p.m.) – pierwszy z czterech ośmiotysięczników, które zdobył zimą. 21 I 1985 jako pierwszy człowiek na ziemi (razem z Andrzejem Czokiem) wszedł zimą na Dhaulagiri (8167 m n.p.m.) – pierwszy z czterech ośmiotysięczników, które zdobył zimą. Jego partnerami byli m.in. Wojciech Kurtyka, Artur Hajzer, Krzysztof Wielicki oraz Ryszard Pawłowski. Na IO w Calgary (1988) nagrodzony srebrnym Wawrzynem Olimpijskim. Zginął na wys. 8300 m podczas wejścia na Lhotse nową drogą przez słynną, niezdobytą wówczas południową ścianę. Tablica pamiątkowa została umieszczona w Chukung nieopodal południowej ściany Lhotse, a także na Symbolicznym Cmentarzu Ofiar Tatr pod Osterwą. Poczta Polska wydała okolicznościowy znaczek, który został zaprojektowany przez J. Konarzewskiego. Jest patronem Akademii Wychowania Fizycznego w Katowicach i osiedla w Bogucicach.
A. Steuer: Jerzy Kukuczka. W: Patronowie katowickich ulic. Red. U. Rzewiczok. Katowice 2012; W. Zieleśkiewicz: Encyklopedia sportów zimowych. Warszawa 2002.

KUKUCZKI JERZEGO OSIEDLE, wchodzące w skład dzielnicy Bogucice, zlokalizowane pomiędzy ►ul. W. Wróblewskiego, ►ul. Podhalańską, ►ul. W. Roździeńskiego i linią ►kolejki wąskotorowej. Powstało w 1. 70. XX w. w miejscu kolonii fińskich domków ►Bogucice. Składa się z zespołu bloków mieszkalnych, 4–11-kondygnacyjnych. Nazwę nadano w 1989 po śmierci patrona. Architektami osiedla byli: A. Śleziak, A. Trybuś. Na osiedlu działa klub spółdzielczy ►Juvenia, w pobliżu znajduje się świątynia ►Kościoła Chrześcijan Baptystów w Polsce.
J. Tofilska, A. Steuer: Osady i osiedla. W: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. Red. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz. T. 2. Katowice 2012.

KULT św. BARBARY, patronki dobrej śmierci i trudnej pracy górników (Święta jest też współpatronką archidiecezji katowickiej), związany z górniczym charakterem miejscowości Bogucice; w dniu wspominania Świętej obchodzone jest tradycyjne święto górnicze – Barbórka. Przejawem kultu były nie tylko uroczystości barbórkowe, ale też modlitwy górników i ich rodzin do swojej patronki, by nad nimi czuwała. Zob. ►kaplica św. Barbary z obrazem świętej z cechowni nieistniejącej ►kopalni „Katowice” na ►placu przykościelnym ►Bazyliki Mniejszej p.w. św. Szczepana, figura ►św. Barbary przy ►ul. Kopalnianej, ►ołtarz św. Barbary w Bazylice Mniejszej p.w. św. Szczepana, ►Szkoła Podstawowa nr 12 p.w. św. Barbary, ►Apteka św. Barbary, od której nazwę zapożyczyła w okresie przed I wojną światową ulica (ob. ►ul. Bogucicka).
B. Piecha: Kult Świętej Barbary na Górnym Śląsku, literatura i sztuki piękne. Katowice 2002.

KULTURA MUZYCZNA, inspiracją do rozwoju kultury muzycznej w Bogucicach był prężny ruch pielgrzymkowy w ►parafii św. Szczepana i związany z nim rozwój pieśni pątniczych, których dobór spoczywał na tzw. „śpiewokach” (Antoni God z Bogucic, August Barski z Zawodzia, Józef Grudziński); na przełomie XIX−XX w. zaczął się rozwijać ruch śpiewaczy świecki − ze względów ekonomicznych pierwotnie niemiecki: Männer Gesang Verein (1890), objęty mecenatem przemysłowym: Arbeiter Gesang Verein Ferdinandgrube (1894) w Bogucicach. Przed wybuchem I wojny światowej niemieckie chóry tworzyli uczniowie szkół powszechnych (męskie, żeńskie i mieszane). Polski ruch zapoczątkowało Towarzystwo Śpiewacze Lutnia (1894), jego kontynuatorem przed I wojną światowa było ►Towarzystwo Śpiewacze „Lira” (1909), a po jej zakończeniu ►Chór Męski im. J. Ligonia (1919). Polskie organizacje śpiewacze dominowały w okresie plebiscytowym. W ►Zawodziu były to: ►Towarzystwo Muzyczne (1920), ►Chór im. A. Mickiewicza (1920) oraz objęte mecenatem przemysłowym: ►Chór Żeński Fabryki Porcelany „Giesche” (1926), ►Chór Męski Huty „Ferrum” (1934); tradycje te kontynuuje ►Chór Lutnia. W Bogucicach, po likwidacji niemieckich instytucji śpiewaczych, ważne miejsce zajmował nurt wokalny muzyki kościelnej (►Chór św. Cecylii przy parafii św. Szczepana, ►Chór Kościelny im. bp. Eugeniusza de Mazenod. Oprócz nurtu wokalnego od l. 20. XX w. zaczął się formować nurt instrumentalny – w 1924 powstało Towarzystwo Mandolinowe ►Chopin w Bogucicach, w 1935 Towarzystwo Mandolinistów ►Halka w Zawodziu, w 1934 ►Orkiestra Dęta Kopalni Katowice i ►Orkiestra Dęta Huty Ferrum. Odrodzone po zakończeniu II wojny światowej samodzielne chóry stały się od l. 50. XX w. sekcjami zakładowych domów kultury, podobnie jak łączone zespoły wokalno-instrumentalne (np. ►Ale Baby w Bogucicach, ►Dysonans w Zawodziu). Muzykę organową rozpropagował ►ks. Eugeniusz Breitkopf; od 1994 koncerty organowe organizowane są w ►kościele p.w. Opatrzności Bożej (m.in. Juliusza Gębalskiego), w ►Klasztorze Bonifratrów (Środy u Bonifratrów) i ►Bazylice Mniejszej p.w. św. Szczepana w Bogucicach. Do ludzi zasłużonych dla muzyki wywodzących się lub działających w Bogucicach należeli m.in.: ►ks. Eugeniusz Breitkopf, ►Apolonia Bukietyńska, ►Karol Hoppe, ►ks. Ludwik Skowronek, ►Michał Banasik. Zob. Też ►Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia, ►Centrum Muzyki Rozrywkowej nad Rawą.
APK, zesp. Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Katowice, Urząd Spraw Wewnętrznych, sygn. 587; APK, zesp. Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej, Wydział Organizacyjno-Prawny, sygn. 3403; J. Fojcik: Materiały do dziejów ruchu śpiewaczego na Śląsku. Katowice 1961; E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011; J. Górecki: Sanktuarium bogucickiej w tradycji pielgrzymkowej Górnego Śląska; J. Oleś: Bogucicka parafia chórem mocna. Komunikat z dziejów chóru parafialnego, J. Kocurek A. Steuer: Stowarzyszenia społeczne w Bogucicach. Próba systematyki i ich rozwój w latach 1843–1939. [W:] Parafia bogucicka – tradycja i współczesność 1894–1994. Księga jubileuszowa. Red. W. Świątkiewicz, J. Wycisło. Katowice 1994; Amatorskie zespoły artystyczne. Katowice 1989; R. Hanke: Silesia Cantat. Dzieje polskiego śpiewactwa kościelnego na Śląsku. Katowice 1996; https:// bonifratrzy. pl/szpital-katowice/muzyczne-srody-u-bonifratrow; www.nospr.org.pl.

KUNEGUNDA, huta cynku w Zawodziu (druga w kolejności – po hucie cynku ►Augusta Hütte – na terenie miejscowości), zał. 1840 przy ul. Hutniczej; założyciel: Wilhelm Schneider, dalsi właściciele: Wilhelm i Henryk Raum; od 1869 spółka w składzie: Herman Roth, Wilhelm Martulik, Aleksander hr. Potocki; w l. 1906–1922 Oberschlesische Zinkhütten; od 1922 Śląskie Kopalnie i Cynkownie SA; od 1945 Zjednoczenie Przemysłu Cynkowego; od 1950 w strukturach Zakładów Cynkowych „Szopienice”; w 1963 unieruchomiona (pozostałe po hucie zabudowania przejęły ►Katowickie Zakłady Metalowe, wieża wodna zachowana do dziś). W 1840 w hucie pracowało 36 osób, a w 1927 zatrudnienie wzrosło do 589 robotników. W okresie międzywojennym maksymalna produkcja roczna wynosiła: 7722 t cynku, 1185 t pyłu cynkowego, 32 t bieli cynkowej. W czasie II wojny światowej na terenie huty mieścił się hitlerowski obóz dla Ukraińców. W okresie międzywojennym działał Oddział ►Ligi Morskiej i Kolonialnej, po 1945 ►Hutniczy KS.
APK, zesp. Liga Morska i Kolonialne Katowice-Zawodzie, sygn. 1; E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011; K. Szaraniec, L. Szaraniec: Katowice. Przewodnik. Katowice 1981; A. Steuer: Kultura fizyczna i sport. [W:] Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. Red. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz. T. 1. Katowice 2012.

KUNEGUNDA (Kunegundaweiche), najstarsza stacja kolejowa w Bogucicach; powstała na linii Katowice – Bogucice przez Małą Dąbrówkę, Kopalnię Jerzy; otwarta 1 XI 1861, istniała jeszcze w 1914 (w 1913 kasy biletowe z powodu remontu budynku stacyjnego znajdowały się w ►Ratuszu); nazwa zapożyczona od pobliskiej ►huty Kunegunda.
L. Musioł: Bogucice. Gmina i parafia. Monografia historyczna, 1953, mps w MHK.

KUNEGUNDESTRASSE zob ►Chromika Pawła ulica

KUNEGUNDEWEICHE zob ►Chromika Pawła ulica

KUNEGUNDAWEICHE zob. ►Kunegunda.

KURATORIUM SIEROCIŃCA, instytucja od 1879 roku nadzorująca działalność placówki społeczno-opiekuńczej w Bogucicach, wyznaczona przez biskupa wrocławskiego, z czasem decydowała o tworzeniu jego struktur organizacyjnych i dalszych losach wychowanków w okresie kulturkampfu, k.s., głównie za sprawą ks. Leopolda ►Markiefki, uratowało placówkę od likwidacji.
H. Domagała: Fundacja opiekuńczo-wychowawcza imienia ks. Leopolda Markiefki w Katowicach-Bogucicach w latach 18581990. Katowice 2011.

KURIIER BOGUCICKI (w podtytule Pismo Mieszkańców Bogucic), jednodniówka, w 1990 ukazały się 2 numery (w V i XII) w nakładzie 1000 egzemplarzy; wydawcą było Bogucickie Towarzystwo Kulturalne, a redaktorem naczelnym Grzegorz Gregorek.

KURPAS Józef (21 III 1912, Paniowy, pow. pszczyński – 19 V 1992, Katowice), biskup pomocniczy w Katowicach. Po zdaniu matury, w latach 1932–1937 studiował w Wyższym Śląskim Seminarium Duchownym w Krakowie oraz filozofię z teologią na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Święcenia kapłańskie przyjął w katedrze Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Katowicach. Jako wikariusz pracował m.in. w parafii Trójcy Przenajświętszej w Piekarach-Szarleju i w ►parafii Niepokalanego Poczęcia NMP w Katowicach (1941). W 1942 roku objął stanowisko notariusza sądu biskupiego i kurii diecezjalnej, w charakterze adiutora oddelegowany został do kościoła filialnego pw. św. Wawrzyńca w Orzeszu (1942–1945); był wikariuszem w katedrze (28 IV 1945 – 1952), od maja do grudnia 1952 rektorem w ►parafii Wniebowzięcia NMP w Katowicach; wikariuszem w parafii św. Józefa w Krasowach (18 XII 1952 – 30 IX 1953) w latach 1953–1956 studiował w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim prawo kanoniczne, co uwieńczył licencjatem. Od 23 grudnia 1957 pracował w kurii diecezjalnej (był kanclerzem, sędzią prosynodalnym, audytorem sądu biskupiego, cenzorem książek, egzaminatorem prosynodalnym, wizytatorem ►Zgromadzenia Sióstr Maryi Niepokalanej w Katowicach, kuratorem Sióstr Szkolnych de Notre Dame w Opolu; 23 listopada 1962 mianowany został biskupem pomocniczym diecezji katowickiej. Uczestniczył w obradach soboru watykańskiego II. od 1966 był wikariuszem generalnym, członkiem wielu komisji episkopatu Polski: ds. duszpasterstwa dobroczynnego, ds. trzeźwości oraz ds. Maryi; w czasie prac I synodu diecezji katowickiej przewodniczył komisji ds. duchowieństwa. W 1977 roku otrzymał nominację na członka kapituły katedralnej w Katowicach i został jej prepozytem. W 1991 roku przeszedł na emeryturę, rok później zmarł. Spoczął na cmentarzu przy ul. Sienkiewicza.
https://silesia.edu.pl/index.php/Kurpas_J%C3%B3zef

KURPIOWSKA ULICA, w osiedlu ►Kukuczki, długości 220 m, działają przy niej m.in. gabinet weterynaryjny oraz sklep sieci handlowej Żabka.

KURZEJA Franciszek (19 X 1936, Katowice-Bogucice – 23 XI 2011, Katowice), artysta nieprofesjonalny (linoryt, wycinanka artystyczna, rzeźba w węglu i drewnie oraz malarstwo olejne). Z zawodu ślusarz, pracował w warsztacie mechanicznym kopalni ►Katowice, gdzie był inicjatorem i współzałożycielem koła plastycznego ►„Gwarek 58” działającego w domu kultury.  W twórczości plastycznej inspirowały go historia i tradycje oraz dzieje najnowsze Śląska (wydarzenia ostatniego 30-lecia). Był członkiem Komitetu ds. Pomordowanych Górników Kopalni „Wujek”. W domu kultury tej kopalni prowadził zespół plastyczny „Barwa”. Jest autorem cykli grafik i obrazów olejnych o tematyce patriotyczno-religijnej, rzeźb przedstawiających różne postacie ze śląskich legend i opowiadań (proza Gustawa Morcinka, teksty Doroty Symonides), a także sceny obrzędowe dawne i współczesne (odchodzący świat śląskich familoków, z kopalnią i kościołem). Zdobył wiele nagród i wyróżnień w lokalnych i ogólnopolskich przeglądach i konkursach; jego dzieła znajdują się w zbiorach muzeów W Polsce i Europie.
Sztuka pogranicza. Między etnosztuką a sztuką akademicką. Oprac. M. Fiderkiewicz. Katowice 2007, s. 77–91; Twórcy intuicyjni z kolekcji „Barwy Śląska” Stanisława Gerarda Trefonia. T. 1. Ruda Śląska 2015, s. 314–315; opracowanie Agnieszki Fedorów-Skupień w zbiorach MHK.

KUŚ Franciszek (10 VI 1902 – 4 VI 1921, Zimna Wódka), powstaniec śląski, żołnierz ►Zawodzkiej Kompanii. Ciężko ranny w walce z korpusem bawarskim zmarł; pochowany na ►cmentarzu parafialnym w Bogucicach; nazwisko upamiętnione na tablicy przy rektoracie ►Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach.
Kronika Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w Zawodziu t. 2. ZB Specj. BŚl. Sygn. R.2153 III; inskrypcja nagrobkowa na cmentarzu parafialnym w Bogucice.

KWADRATY, Klub Studencki ►Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach z siedzibą w Domu Studenta „Sikorki” w Katowicach-Ligocie przy ul. Franciszkańskiej 10; zał. 1965 (pierwotnie międzyuczelniany, podlegał Radzie Kultury Zrzeszenia Studentów Polskich Zarządu Wojewódzkiego w Katowicach), najstarszy klub studencki na Śląsku i jeden z najstarszych w Polsce. Występowały w nim m.in. zespoły: Perfect, Myslovitz, Lady Pank, O.N.A., Piersi, Kult oraz Kayah; w l. 70. XX w. na licznych próbach tworzyli muzykę zespół Dżem oraz Ireneusz Dudek; odbywały się: Studenckie Przeglądy Akademickich Zespołów Muzycznych, Juwenalia, imprezy salsowe. Został zamknięty w 2004.
Almanach ruchu kulturalnego i artystycznego Związku Studentów Polskich. W: A. Sulik: Akademia Ekonomiczna im. Karola Adamieckiego w Katowicach 1937–1987. [T. 1]. Katowice 1987.

 


LEKSYKON BOGUCKI

WSTĘP

Leksykon bogucicki ma charakter popularny, będzie zawierać minimum 2000 haseł ujmujących okres od czasów zamierzchłych do współczesności. Granice terytorialne powstającego dzieła wyznaczają granice historyczne Bogucic z ich obszarem dworskim, Zawodziem, Koszutką, Kuźnicą Bogucką, Burowcem i włączoną już po I wojnie światowej do Dzielnicy II kolonią Agnes-Amanda, różniące się od współczesnych. Uwzględniono także najdalszy zasięg parafii p.w. św. Szczepana Męczennika. Miejscowości, które jej podlegały (Katowice, Kuźnica Bogucka, Dąbrówka Mała, Załęże, Brynów), zostaną opisane w kontekście ich związków z kościołem. Ponadto opisane zostaną struktury administracji terenowej, w obrębie których funkcjonowały miejscowości Bogucice i Zawodzie (jednostki terytorialne takie, jak: księstwo cieszyńskie, księstwo raciborskie, majorat mysłowicki, powiat bytomski i powiat katowicki), a także struktury administracji kościelnej (dekanaty), do których miejscowości należały.

W hasłach poruszono tematy: biograficzne, topograficzne, topograficzno-historyczne, historyczne, gospodarcze, wyznaniowe, kulturalno-oświatowe, omówiono zabytki i pomniki, struktury lecznictwa i kultury fizycznej, parę haseł poświęcono kulturze ludowej.

Notki biograficzne dotyczą wyłącznie osób nieżyjących, pochodzących z Bogucic, Koszutki, Zawodzia, a także tam zamieszkałych bądź działających, rozsławiających je poza ich granicami, o ile o ich działalności zachowały się ślady w źródłach lub dostępnych opracowaniach. Było to jedyne kryterium, jakie zastosowano, stąd w leksykonie znalazły się osoby o różnych opcjach narodowych i różnych orientacjach politycznych (m.in. działacze lewicowi, przedstawiciele duchowieństwa, osoby konsekrowane, właściciele Bogucic – przedstawiciele rodów Salomonów, Mieroszewskich, Tiele-Wincklerów, działacze samorządowi, powstańcy śląscy, sportowcy, nauczyciele, przedstawiciele świata kultury, dyrektorzy zakładów pracy, osoby zasłużone dla nauki polskiej).

Ważną część leksykonu stanowią hasła topograficzne – zarówno z topografii urzędowej (dotyczą  większości ulic Bogucic, Koszutki i Zawodzia), nazw osiedli i kolonii, miejsc historycznych, jak i z onomastyki ludowej (np. Tyfus, Drajok, Mrówcza Górka). Pewna grupa haseł dotyczy wydarzeń historycznych, ich wpływu na dzieje Bogucic (np. działalności Armii Radzieckiej w styczniu 1945, II wojny światowej, struktur ruchu oporu podczas okupacji, I wojny światowej, powstań śląskich, plebiscytu górnośląskiego, wojny trzydziestoletniej, wojen saskich, wielkiego kryzysu gospodarczego).

Duża grupa haseł dotyczy jednostek gospodarczych. W tej grupie znajdują się wszystkie kopalnie z  szybami i polami górniczymi, huty, kuźnica i inne jednostki gospodarcze różnych branż. Pewna grupa haseł odnosi się do rzemiosła, usług i handlu – obejmuje opracowania dotyczące nazw branżowych (np. fryzjerstwo, kowalstwo, piekarstwo), rzemieślników wykonujących wybrane zawody (np. budowlańcy, piekarze, stolarze), a także niektórych hurtowni, sklepów i mających długoletnie tradycje restauracji. Nie pominięto również haseł związanych z rolnictwem (np.  hodowla bydła, drobiu, koni, trzody oraz uprawa roślin użytkowych, ziemniaków i żyta).

Starając się uwzględnić wszystkie aspekty dziejów Bogucic, Koszutki i Zawodzia opracowano też hasła związane z życiem parafialnym realizowanym w 3 istniejących kościołach (parafie, związki i stowarzyszenia kościelne, obiekty sakralne), edukacją przedszkolną, szkolną, pozaszkolną i akademicką, lecznictwem (szpitale, ważniejsze przychodnie, apteki), kulturą fizyczną i turystyką (struktury i kluby sportowe).

Przy opracowaniu leksykonu korzystano z archiwaliów Archiwum Państwowego w Katowicach i jego oddziałów w Pszczynie i Gliwicach, Archiwum Miejskiego w Katowicach, Archiwum Kurii Archidiecezjalnej w Katowicach oraz zgromadzonych w Muzeum Historii Katowic, a także informacji zamieszczanych w prasie historycznej i współczesnej, okolicznościowych wydawnictwach jubileuszowych oraz literaturze naukowej i popularnonaukowej.

Antoni Steuer

autor koncepcji opracowania i treści haseł


 


wspolczesne granice bogucic
Współczesne granice Bogucic