R

 

RACŁAWICKA ULICA, w ►Zawodziu; (dawniej: Drichselstraße, Bahnhofstraße, Dworcowa, Posia, Frhr. Rithoffenstraße); o długości 160 m, w układzie południkowym, w pd. części skręcająca na wschód; brukowana kostką bitumiczną; wytyczona i nazwana w 1901 roku; właścicielami domów w okresie międzywojennym byli: Jan Bacia, Jan Debyas, Piotr Liczboń, Jan Posz, Elfryda Słowik, Wincenty Słowik; po 1956 roku powstał ►Klub Osiedlowy Katowickiej Spółdzielni Mieszkaniowej; obecnie: sklep sieci „Społem”.
Ulice. Nazewnictwo w przekroju historycznym. W: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. T. 2. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz (red.). Katowice 2012; Księga adresowa miasta wielkich Katowic 1935/36 r.

RADZIONKA, przykopa na gruntach plebańskich, wymieniona w protokole z 1792 roku (niewykluczone, że była to jedna z nazw rzeki ►Rawy).
P. Piwowarczyk, Rolnictwo i rolnicy w Bogucicach ze szczególnym uwzględnieniem rodziny Nyców. Chorzów 2017.

RAJWA Paweł (17 VIII 1879, Łąka – ?), górnik, działacz samorządowy, od 1923 roku komornik, rozjemca i członek rady ubogich w Gminie Bogucice
APK, zesp.: Gmina Bogucice sygn. 24; zesp. Miasto Katowice, sygn.192.

RAPID, obiekt Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji w Katowicach; obok ►Parku Budnioka, dwa boiska piłkarskie ze sztuczną nawierzchnią, w tym jedno pełnowymiarowe, z widownią na 1000 osób. Obiekt został oddany do użytku w 2006 roku, powstał kosztem 5,7 miliona złotych, z założenia miał funkcjonować jako podstawowe i treningowe boisko dla kilku katowickich klubów.

RATUSZ W BOGUCICACH, dla rozrastającej się od 1903 gminy bogucickiej dotychczasowe dzierżawione i opłacane przez władze samorządowe ciasne pomieszczenie okazało się niewystarczające; w 1910 zapadła decyzja o budowie nowego pomieszczenia – w dogodnej lokalizacji w pobliżu torów tramwajowych (zob. ►Tramwajowe linie) i kolejowych (zob. ►Stacja kolejowa Katowice-Zawodzie); powstał gmach wbudowany w l. 1911–1912 według projektu architekta Arnolda Hartmanna (Berlin-Grünenwald), nadzór nad budową sprawował J. Litsche. Do 1924 siedziba ►gminy Bogucice; do 1939 Wydział Spraw Obywatelskich, Biuro Meldunkowe, biuro wojskowe (Miejska Komenda Uzupełnień), ►Stacja Opieki nad Matką i Dzieckiem, kuchnia ludowa (Mleczna), Urząd Pośrednictwa Pracy i Bezrobotnych, Komisariat Policji Zawodzie, ►Urząd Stanu Cywilnego (►Zawodzie, ►Katowice II); do 1945 Sztab Centrali Przesiedleń. W 1945 budynek został uszkodzony w wyniku eksplozji materiałów wybuchowych. Po wojnie znajdował się w posiadaniu Ministerstwa Przemysłu; od 1946 siedziba ►Uniwersytetu Ekonomicznego. W l. 2011–2018 gmach poddano renowacji (m.in. odnowiono wieżyczkę zegarową uszkodzoną podczas eksplozji materiałów wybuchowych tuż po wkroczeniu wojsk sowieckich w II lub III 1945).
Architektura: gmach, 3-kondygnacyjny, wybudowany na planie zbliżonym do czworoboku, z trzema skrzydłami okalającymi dziedziniec; w bryle budynku dominują elementy neoklasycyzmu i secesji, elewację frontową zdobi ryzalit i ułożone w tzw. wielkim porządku pilastry zwieńczone figurami, z przodu tympanon udekorowany płaskorzeźbą – relief z wyobrażeniami: chłopa, górnika, hutnika, pomiędzy pilastrami półkoliste odrzwia, okna frontowe również zakończone półkoliście. We wschodnim skrzydle umieszczono datę: 1912; na 1 piętrze mieści się duża sala posiedzeń rady gminnej.
E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011; „Nasze Miasto” 2018, nr 28; „Polak” 1910, nr 42; „Polonia” 1928, nr 109.

RAWA, Towarzystwo Ogródków Działkowych w Bogucicach, powstałe w 1935 na terenie o powierzchni 1,53 ha dzierżawionym od ►Wspólnoty Interesów S.A.; zarejestrowane 5 VII 1937. W 1935 funkcjonowało 27 działek, a w 1937 – 41, które były uprawiane przez bezrobotnych, inwalidów i wdowy. Funkcję prezesa pełnił Karol Skupin. Po 1945 nie wznowiło działalności; wykreślone z rejestru organizacji 13 I 1953.
Dziesięć lat pracy Okręgowego Związku Towarzystw Ogródków Działkowych i Osiedli Województwa Śląskiego 1928–1938. Katowice 1938.

RAWA (Roździanka), potok w dorzeczu Wisły, największy prawy dopływ Brynicy, dł. 19,6 km); źródła na terenie Rudy Śląskiej lub Świętochłowic; płynie przez Bogucice, dzieląc je na dwie historyczne części: Bogucice i ►Zawodzie; w średniowieczu nad jej brzegami funkcjonował ►Olszowy Młyn (od ok. 1390), od XVIII w. drugi młyn; w 1913 w ramach regulacji rzeki został zlikwidowany jaz w Zawodziu; nad korytem rzeki umieszczone są 4 mosty – przy ►ul. Bogucickiej, 2 przy ►ul. Murckowskiej, przy ul. Bohaterów Monte Cassino i ul. J. Dudy-Gracza, a pod korytem przepust przy ul. Bagiennej; kładki dla pieszych są usytuowane przy ►Liceum im. I. Paderewskiego, obok ►Śląskiego Uniwersytetu Ekonomicznego, 2 przy ul. Murckowskiej i 2 przy ul. Monte Cassino; dopływy: ►Leśny Potok, ►Rów Norma, dawniej bezimienny ►Potok.
E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011; Monografia rzeki Rawy. Red. J. Psiuk. Katowice 2006; G. Grzegorek, J. Psiuk: Wodociągi i kanalizacja Katowic. Katowice 2016.

RAWA KATOWICE, klub sportowy w Katowicach-Piotrowicach, założony w 2006 roku, z siedzibą przy ul. Radockiego, boisko KS Kolejarz Piotrowice; prezes Michał Glumiński; od 2014 sekcje: dziecięce przy ►Zespole Szkolno-Przedszkolnym nr 4 w Bogucicach, baseballu (mężczyzn), softballu (kobiet), występy w Śląskiej Lidze Baseballowej, aktualnie jedyna sekcja softballu w województwie śląskim.
https://www.rawa.katowice.pl/

RAWASTRAßE zob. ►Rawy ulica

RAWY ULICA (Rawastraße), położona w Zawodziu, pierwsza wzmianka pochodzi z 1884. Właścicielami posesji i domów przed I wojną światową byli: Ignacy Adamiec, Paweł Adamiec, Barziński, Józef Nitko, Julius Nothmann, Olszówkowie (m.in. Franciszka i Johann), Georg Rosental z Roździenia, Izydor Treumann, Józef Ulfig, Maria Więskowski, w okresie międzywojennym – ►kopalnia „Katowice”, Paweł Mika. Przed I wojną światową prowadził tam stajnie Olszówka; w okresie międzywojennym czynne były: restauracja Roberta Brzeziny, warsztat kołodziejski, piekarnia Alfonsa Hampla. Po II wojnie światowej postępowało niszczenie budynków; obecnie ulica nie istnieje (zob. ►Bulwary Rawy).
AUM, zesp. 2, sygn. 43, 44; AUM, zesp. Miasto Katowice, sygn. 191.

RECES UWŁASZCZENIOWY, akt z 13 lipca 1830 roku, objął 14 chłopów gospodarujących na 73 ha ziemi.

REDEN, nazwa pokładu, zob. ►Paulinenglück (kopalnia)

REGIONALNY OŚRODEK DOSKONALENIA NAUCZYCIELI „WOM” W KATOWICACH, z siedzibą przy ulicy kard. Stefana ►Wyszyńskiego 7 został powołany decyzją wojewody katowickiego z 9 czerwca 1989 jako Wojewódzki Ośrodek Metodyczny w Katowicach; od 17 grudnia 2001 ośrodek ten nosi obecną nazwę. Jest to jedna z największych w Polsce publicznych placówek doskonalenia nauczycieli, prowadzona przez samorząd województwa śląskiego i akredytowana przez śląskiego kuratora oświaty. W placówce prowadzonych jest ponad 200 form doskonalenia w różnych zakresach i dziedzinach.
https://www.womkat.edu.pl/pl/O_osrodku/O_nas

REMBIESA Jadwiga, z d. Kogut (16 V 1914, Kęty – po 1964), pedagog, polonistka, absolwentka UJ w Krakowie; kierownik ośrodka metodycznego nauczycieli szkół zawodowych w Katowicach, w okresie okupacji niemieckiej uczestniczyła w kompletach tajnego nauczania, mieszkała przy Placu Grunwaldzkim na Koszutce.
APK, Prezydium WRN Katowice Wydział Organizacyjny, sygn.4330.

REMBIESA Zdzisław (30 XII 1923, Kraków – 21 I 1990, Katowice), redaktor, dyrektor rozgłośni Polskiego Radia w Katowicach, ośrodka Telewizji Polskiej w Katowicach, organizator popularnych programów rozrywkowych, m.in. „Radiowej Czelodki”, odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, mieszkał na ►Koszutce.
APK, Prezydium WRN Katowice Wydział Organizacyjny, sygn.4330.

REZONANS, klub ►Spółdzielni Mieszkaniowej im. I.J. Paderewskiego z siedzibą przy ►ulicy gen. Józefa Sowińskiego 5a. W klubie są organizowane zajęcia dla wszystkich grup wiekowych, w tym sekcja plastyczna i modelarska dla dzieci, warsztaty plastyczne dla dorosłych, sekcja brydża, spotkania i kursy komputerowe dla seniorów, zajęcia z karate, baletu i tańca współczesnego dla dzieci, pilates, gimnastyka dla seniorów, gimnastyka zdrowotna, nauka sportów walki czy języka angielskiego dla dzieci.

RICHARDSTRASSE, zob. ul. ►Ryszarda.

ROCKSTROH Józef (1934, Gliwice – 2018, Niemcy), artysta grafik, amator, założyciel grupy artystycznej ►Gwarek 58; plastyk w ►Katowice (KWK „Katowice”) (1953–1987); od 1987 roku na emigracji.

ROGALEZ, rola o bliżej nieustalonej lokalizacji, której nazwa występuje w rejestrze gruntów pierwszego recesu uwłaszczeniowego Bogucic.
P. Piwowarczyk: Rolnictwo i rolnicy w Bogucicach ze szczególnym uwzględnieniem rodziny Nyców. Chorzów 2017.

ROGOWSKA Sonia (22 IV 1930, Katowice – ?), pracownik WPKiW w Katowicach (od 1958), kierownik Wydziału Kulturalno-Propagandowego; autorka projektu Muzeum Rzeźby Śląskiej, organizatorka wystaw ogrodniczych i kwiatowych, a także koncertów, których celem było umuzykalnienie młodzieży; otrzymała indywidualną nagrodę Ministerstwa Kultury i Sztuki. Mieszkała przy ul. Korfantego 80.
APK, Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej, Organizacyjno-Prawny, sygn. 3434.

RONDO, kino w l. 70.–80. XX w. w ►Hali Widowiskowo-Sportowej „Spodek”, obliczone na 3 tys. widzów; ekran wznoszony i opuszczany mechanicznie; w 2009 podczas remontu „Spodka” odnaleziono urządzenia projekcyjne.
APK, zesp. Wojewódzki Urząd Statystyczny, sygn. 4/ 38–4/40.

RONDO im. gen. JERZEGO ZIĘTKA W KATOWICACH (początkowo Rondo), węzeł drogowy wraz z podziemiami oddany do użytku 20 VII 1965, znajduje się w centrum Katowic (rozgranicza Katowice od ►Koszutki i Bogucic); umożliwia ruch na osi północ–południe (►al. W. Korfantego) oraz swobodny ruch tranzytowy na osi wschód–zachód (DTŚ w ciągu drogi krajowej nr 79, ul. Chorzowska, ►al. W. Roździeńskiego). W podziemiach Ronda na początku funkcjonował pasaż (m.in. sklep galanterii luksusowej, sklep cukierniczy, sklep perfumeryjny, sklep z pamiątkami, bar kawowy, kwiaciarnia, punkty gier losowych, 2 kioski ruchu, WC i budki telefoniczne). W l. 2000–2005 zdecydowano się całkowicie przebudować Rondo. 9 XII 2006 oddano dwunawowy tunel, którym użytkownicy DTŚ mogą bezkolizyjnie przejechać przez centrum Katowic (Tunel Katowicki); wjazd do miasta umożliwiąją dwie drogi serwisowe znajdujące się na stropach tunelów. Rondo pełni także funkcję centrum przesiadkowego; utworzono nowe przystanki autobusowe i tramwajowe (dostosowane do obsługi osób niepełnosprawnych). Rondo ma trzy poziomy: na najniższym poziomie (-1, poziom techniczny) znajdują się urządzenia nadzorujące pracę tunelu drogowego, na parterze (0, poziom wystawienniczy) – galeria Rondo Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach, kiosk oraz Centrum Utrzymania Tunelu, na górnym poziomie (+1, poziom gastronomiczno-wystawienniczy) – Klub i Restauracja Królestwo oraz jedna z galerii ASP. Kopuła przykrywająca połowę platformy Ronda w najwyższym punkcie sięga prawie 14 m (stalowa konstrukcja z rur o dużym przekroju przykryta niebiesko-szarymi szybami i w części blachą w kolorze srebrnym).

RONDO SZTUKI, przy ►Rondzie im. gen. Jerzego Ziętka, galeria sztuki powstała w 2007 roku, prowadzona jest przez Akademię Sztuk Pięknych w Katowicach przy finansowym wsparciu miasta Katowic; jest miejscem spotkań artystów związanych z katowicką uczelnią, twórców lokalnych, studentów i debiutantów z artystami światowej sławy. Do 2021 roku zorganizowano w tym miejscu 300 różnorodnych wystaw (grafiki, fotografii, malarstwa, plakatu, dizajnu i ilustracji książkowej, a także wiele koncertów; prezentowano twórczość takich artystów, jak: Dušan Kallay, Maciej Bieniasz, Lex Drewiński, Waldemar Świerzy czy Erwin ►Sówka. Współpracując z Instytucją Kultury Ars Cameralis, R.S. było ponadto gospodarzem wystaw Davida Lyncha, Jake’a i Dinosa Chapmanów, Ilyi i Emilii Kabakovów, Jean-Michela Alberoli, Santiago Sierry czy Pabla Picassa. R.S. było realizatorem autorskiego programu wydarzeń kulturalnych, podzielonych na kilka cykli tematycznych. W 2011 roku, jako jedyne na Śląsku, było współorganizatorem kulturalnego programu polskiej prezydencji w Parlamencie Europejskim; było realizatorem autorskiego projektu TAKK! (Tymczasowej Akcji Kulturalnej Katowice!).Pieczę nad programem galerii sprawuje rada programowa, menedżerem jest Adrian Chorębała.

ROSBANKA, zob. ►Górnośląskie Koleje Wąskotorowe.

ROSZKO Kajetan (4 III 1930 – 14 IX 1989), prof. dr hab. w Wyższej Szkole Ekonomicznej i potem Akademii Ekonomicznej w Katowicach w latach 1970–1989; specjalista ekonomiki transportu pasażerskiego, problemów rozwoju transportu w miastach, ruchu drogowego oraz rozwoju i możliwości wdrożeń, w tym w warunkach polskich, niekonwencjonalnych systemów transportowych, opartych na innowacyjnych rozwiązaniach w zakresie infrastruktury, budowy i napędu samych środków przewozowych. Autor licznych publikacji i prac badawczych, opartych na wieloletnich doświadczeniach zdobytych w jednostkach projektowo-badawczych, zwłaszcza w Biurze Projektów Komunikacyjnych, Instytucie Urbanistyki i Architektury oraz Instytucie Kształtowania Środowiska. twórca szkoły ekonomiki transportu i mobilności miejskiej, która powstała i funkcjonuje do dzisiaj w Uniwersytecie Ekonomicznym w Katowicach; działał społecznie, zwłaszcza w Automobilklubie Śląskim, którego był wiceprezesem i później prezesem.

ROŹDZIEŃSKIEGO WALENTEGO ALEJA (ul. Ferdynanda, Ferdinandstrasse), jedna z najważniejszych arterii komunikacyjnych w woj. śląskim; dwujezdniowa droga ekspresowa nr 86 łącząca Katowice z Sosnowcem, z kilkoma wiaduktami na terenie Bogucic; infrastruktura: dawniej – kilka domów urzędniczych kopalni „Katowice”, stawy, ►Biurowiec Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w Katowicach (DOKP), obecnie – ►Gmach Muzeum Śląskiego; osiedle Walentego ►Roździeńskiego, ►NOSPR; aleja rozpoczyna bieg od ►Ronda im. gen. Jerzego Ziętka; wielokrotnie wiodły przez nią trasy wyścigów kolarskich (m.in. etapów Tour de Pologne) oraz biegów (m.in. Silesia Marathon).

ROŹDZIEŃSKIEGO WALENTEGO OSIEDLE (potoczna nazwa: Gwiazdy), osiedle w Katowicach przy ►alei Roździeńskiego (po stronie Bogucic, Zawodzia i Katowic). Wybudowane w 1.1970–1978 (architekci: ►Henryk Buszko, ►Aleksander Franta, Tadeusz Szewczyk, konstrukcja mgr inż. J. Bohoniuk) na terenach należących wcześniej do ►kopalni „Katowice”). Składa się z 7 wieżowców mieszkalnych, których podstawą jest gwiazda ośmioramienna. Każdy z wieżowców ma takie same parametry: wysokość: 81 m, liczba kondygnacji: 27 (w tym 24 użytkowe), powierzchnia: 18 720 m², kubatura: 55 456 m³. Są to najwyższe (po „Kukurydzach” na Osiedlu Tysiąclecia) budynki mieszkalne w Katowicach. Konstrukcja budynków jest jednak różna. Gwiazdy 3, 4, 5 i 7 są zamieszkane jedynie na 23 kondygnacjach (na 1 piętrze znajdują się pomieszczenia przeznaczone na przychodnię, przedszkole, sklepy, żłobek i gabinet dentystyczny. Część bloków ma 192 mieszkania, część 184. Mieszkania mają powierzchnię od 54 do 62 m2. Do osiedla należą również bloki mieszkalne przy ul. Uniwersyteckiej nr 25 i 29 (parametry budynków – wysokość: ponad 40 m, liczba kondygnacji: 15, w tym 14 użytkowych). Na osiedlu mieszka około 6500 osób. Znajdują się na nim ►Szkoła Podstawowa nr 2 im. Jana III Sobieskiego i pawilon handlowy (oba te budynki również mają kształt gwiazdy) oraz ►Przychodnia Rejonowa. Pod względem przynależności parafialnej od 1970 osiedle należy do 3 parafii: ►Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Katowicach, ►Opatrzności Bożej w Zawodziu i ►św. Szczepana Męczennika w Bogucicach.
J. Tofilska, A. Steuer: Osady i osiedla. W: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. Red. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz. T. 2. Katowice 2012.

RÓW NORMA, lewy dopływ ►Rawy, dł. 2,8 km, na całej powierzchni ujęty w rury.
G. Grzegorek, J. Psiuk: Wodociągi i kanalizacja Katowic. Katowice 2016.

RÓW WEŁNOWIECKI, zob. ►Budnioka Park.

RÓŻA, hurtownia kwiatów (florystyczna i kwiatów sztucznych) z siedzibą w Zawodziu przy ►ul. Hutniczej 6; organizuje pokazy florystyczne z okazji świąt (np. Bożego Narodzenia i Wielkanocy).

RÓŻY LUKSEMBURG ULICA, zob. ulica ►Dunikowskiego Xawerego.

RUCH KOBIECY, formowany w dwóch głównych nurtach: a) parafialnym, reprezentowanym przez struktury działające przy ►Parafii św. Szczepana (pionierska rola przypadła ►Stowarzyszeniu Kobiet Pracujących (1891); od 1898 roku w ►Sodalicjach (kongregacjach, z podziałem na oddziały – polski, 1898, i niemiecki Jungfrau Marianische Kongregation, 1902); w bractwach (►Matek Chrześcijańskich); od 1931 przy ►Parafii Opatrzności Bożej w Zawodziu; b) świeckim – organizacje niem. aktywne do 1922 roku (►Deutsche Muter Verein); polskie zapoczątkowane przez ►Czytelnię Ludową dla Kobiet; od 1919 kontynuacja w Towarzystwie Polek (zob. ►Towarzystwo Polek w Bogucicach, ►Towarzystwo Polek w Zawodziu); po 1926 podziały polityczne – na ►Chrześcijańskie Towarzystwo Polek, sanacyjne Towarzystwo Polek (►Narodowa Organizacja Kobiet w Zawodziu przy ►Narodowej Partii Robotniczej); od 1928 wpływano na rozwój ►Towarzystwa Młodych Polek (próba usunięcia prezes Opielowej przez zarząd koła Towarzystwa Polek – nieuznawany przez zarząd główny organizacji), działalność charytatywna; odrębny nurt socjalistyczny w ►Sekcji Kobiet przy Polskiej Partii Socjalistycznej (od 1920); działalność kobiet w ►Ruchu śpiewaczym: (►Chór żeński Fabryki Porcelany „Giesche”), ►Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół” Bogucice. Po zakończeniu II wojny światowej ruch parafialny funkcjonował w szczątkowej postaci, a ruch świecki przeniósł się z dzielnicy do zakładów pracy (►Liga Kobiet Polskich); po 1990 reaktywacja struktur parafialnych. Działaczki: Zofia ►Koniarkowa, Maria ►Kujawska, Olga Olkisowa, Maria Wróblowa.
A. Steuer, J. Kocurek: Stowarzyszenia społeczne w Bogucicach w latach 18431939. W: Parafia bogucicka. Tradycja i współczesność, Katowice 1994; E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011.

RUCH KOŚCIOŁA DOMOWEGO, wspólnota w ►Parafii Opatrzności Bożej w Zawodziu, powstała w latach 80. XX w. z inicjatywy ks. Karola ►Wollnika, celem wzajemnego uświęcenia w małżeństwie i rodzinie oraz pogłębienia autentycznego życia chrześcijańskiego w oparciu o ewangelię; pierwsze kręgi obejmowały 3–6 rodzin.
E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011.

RUCH MŁODZIEŻOWY, na przełomie XIX−XX w. inicjatywę zorganizowania młodzieży podjął się Kościół katolicki − przed 1896 ►parafia św. Szczepana w Bogucicach (►Alojzjanie), następnie ►parafia św. Józefa w Załężu (z podziałem na płeć: ►sodalicje młodzieńców i dziewcząt oraz narodowość: niemieckie odpowiedniki polskich organizacji p.n. Kongregation). Świeckie struktury powstały ok. 1919 – Jugendheim (ogniska młodzieżowe) tworzyła gmina; ważną rolę w dziejach miejscowości odegrało ►harcerstwo. Po regresie organizacyjnym ożywienie nastąpiło w l. 1922−1926 w ramach struktur ruchu kobiecego (►Towarzystwo Młodych Polek), organizacji paramilitarnych (►Związek Halerczyków − Błękitna Drużyna, ►Związek Powstańców Śląskich, ►Oddziały Młodzieży Powstańczej); w ►Związku Strzeleckim próby tworzenia młodzieżowych struktur nie przekonywały i rodziły konflikty (walka o finanse i prestiż); również partie polityczne partycypowały w tworzeniu struktur młodzieżowych: chadecja patronowała organizacji ►Odrodzenie, Narodowa Partia Robotnicza − Związkowi Młodzieży Polskiej ►Jedność, Polska Partia Socjalistyczna – ►Organizacji Młodzieży Towarzystw Robotniczych (OMTUR); młodzieZ niemiecka skupiona była w Deutsche Jugend Partei; w l. 1939−1945 oficjalnie działały jedynie Hitlerjugend i Bund Deutsche Mädel, zdelegalizowane w 1945. Zob. też ►Organizacje i stowarzyszenia (1843—1938).

RUCZKA Gerard (22 II 1941, Katowice-Zawodzie – 24 VI 2009, Chorzów-Batory), ksiądz; w 1959 roku wstąpił do Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego w Krakowie; w l. 1962–1964 odbył zasadniczą służbę wojskową w Ciechanowie i Płocku w charakterze sapera mostowego (otrzymał odznakę wzorowego żołnierza). Święceń kapłańskie przyjął 5 VI 1966 w katedrze Chrystusa Króla w Katowicach. Był wikariuszem w parafiach: Świętych Cyryla i Metodego w Knurowie (1966–1970), Najświętszego Serca Pana Jezusa w Rybnej-Strzybnicy (1970–1973), św. Józefa w Zgodzie (1973–1977), św. Wojciecha w Radzionkowie (1977–1981) i Najświętszego Serca Pana Jezusa w Piotrowicach (1981–1982). 16 VI 1982 uzyskał nominację na wikariusza ekonoma parafii Zmartwychwstania Pańskiego w Siemianowicach Śląskich; od 30 X 1982 proboszcz. Udzielał się w Akcji Katolickiej. Od 30 VII 2006 przebywał na emeryturze; zamieszkał na probostwie parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Chorzowie Batorym. Pochowany w Siemianowicach Śląskich.
E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia historyczna dzielnicy Katowice-Zawodzie i parafii p.w. Opatrzności Bożej. Katowice 2011.

RUDKOWSKA Krystyna (1933 – 25 II 1980, Katowice), dyrektor i założycielka ogniska artystycznego i zespołu baletowego na ►Koszutce; dyrektor Dzielnicowego Domu Kultury na Koszutce; pochowana na ►Cmentarzu parafialnym w Bogucicach.
„Dziennik Zachodni” 1980, nr 46.

RUDOLPH, szyb ►kopalni „Katowice”, drążony ok. 1832; w XIX w. zakończył działalność.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

RUDY ŻELAZA, odkryte (ruda darniowa) w Bogucicach, ok. 1850 roku na posesjach Mateusza Krupy, w latach 30. XX w. na posesji Jana Posza w ►Zawodziu; prawo wydobycia mieli książęta Hohenlohe ze Sławęcic, nieeksploatowane.
APK, zesp. Hohenlohe, sygn. 412.

RYSZARD zob. szyb ►Bogucice.

RYSZARDA ULICA, dawniej: Richardstrasse, Świętojańska; w Bogucicach, długości 170 m; krzyż u zbiegu z ul. ►Wróblewskiego (postawiony w 1865); ogródki działkowe (do końca XX w.), szyb „Bogucice”; w okresie międzywojennym pięć kamienic, których właścicielami byli: Jan Adamczyk, Maria Koniarek, Józef Piecka i kopalnia ►Katowice; nazwa ulicy zapożyczona od szybu „Ryszard” (zob. szyb ►Bogucice).

RYŚ 2 zob. ►Łojkiewicz Adolf

RZEMIOSŁO BRANŻY MIĘSNEJ (obejmuje masarzy, rzeźników, wędliniarzy), reprezentowane przez co najmniej 38 rzemieślników – do 1922 należeli do nich aktywni w gminie boguckiej działacze społeczno-polityczni: Kazimierz Broda, ►Bartłomiej Broda, Józef Jarecki, Józef Kallabis, Karol Kaluza, ►Max Rzymełka, Augustyn Rokus, a także: ►Emil (Emanuel) Baczinski, Waleska Baczinski, Teodor Froncek, ►Alfred Greinert, Thomas Greinert, Max Holetzek, Jan Łakomy (Johann Lakomy), Jozsef Lebek, ►Wincenty Lelonek, ►Heinrich Schott, ►Emil Soika, ►Teofil Szczygieł, Józef Tłuczykont, Johann Trzaskalik; w okresie międzywojennym: ►Ernest Anschütz, ►Hugo Anschütz, Alfons Baczyński, Leopold Boguszewski, ►Bartłomiej Broda, Kazimierz Broda, Jakub Cygan, ►Piotr Cygan, ►Eugeniusz Czopek, Franciszek Gajda, Alfred Greinert, Ignacy Janda, Lucjan Jasiński, Józef Plewnia, ►Franciszek Słowik, Michalina Wielkiewicz; w l. 1939–1945: Adhelheid Borys, Roman Borys, Emilie Paprota; po 1945: Franciszek Janicki, Robert Kapłonek, Erwin Michalik, Władysław Wodniak, Henryk Zaporowski. Najwięcej zakładów było zlokalizowanych przy ulicach: ►1 Maja, ►L. Markiefki, ►K. Mieroszewskiego.
APK, zesp. Inspekcja Przemysłowo-Handlowa Katowice, sygn. 2; „Polak” 1908, nr 66.

RZEMIOSŁO OBUWNICZE, do 1939 reprezentowane przez co najmniej 20 rzemieślników: Hubert Grüth, Józef Humpa, Kaluza, Piotr Kopiec, Piotr Kruczek, Wiktoria Krügerówna, Jan Kubica, Kubista, Wilhelm Leks, Lesinszek, Józef Ludwikowski, Herbert Müller, Jan Nega, Stanisław Noska, Adam Warzecha, Alojzy Wodniczak, Paweł Zaskórnik; po I wojnie światowej działaczami społeczno-politycznymi byli: A. Szopa, Franciszek Płoneczka, Józef Oczko. Zakłady były rozmieszczone przy: ul. Franzla (ob. ►ul. Z. Koniarkowej), ul. Górniczej, ul. J. Hallera (ob. ►ul. Bohaterów Monte Cassino), ►ul. Katowickiej, ul. Krakowskiej (ob. ►ul. 1 Maja), ►ul. L. Markiefki, ►ul. K. Mieroszewskiego, ►ul. I. Paderewskiego i na ►placu Stefana.
APK, zesp. Miasto Katowice, sygn. 135; Księga adresowa Wielkich Katowic. Katowice 1935.

rzepka-augustyn

RZEPKA Augustyn (3 VIII 1892, Sielec – 21 V 1951, Dąbrówka Mała), drukarz (zecer), działacz narodowy i społeczny; od 1912 w Bogucicach (mieszkał przy ►ul. L. Markiefki); uczestnik I, II i III ►powstania śląskiego; członek Komendy Powiatowej Katowickiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska; prezes gniazda ►Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Bogucicach; od VI 1922 prezes grupy miejscowej w Bogucicach ►Związku Powstańców Śląskich; po 1926 działacz ►Narodowo-Chrześcijańskiego Zjednoczenia Pracy w Bogucicach; zaangażowany w działalność charytatywną w ►Komitecie Niesienia Pomocy Biednemu Dziecku w Bogucicach; inicjator odbudowy zniszczonego ►pomnika Powstańców; w l. 1935–1939 naczelnik gminy Dąbrówka Mała; w okresie okupacji hitlerowskiej ukrywał się na terenie Krakowa; w l. 1945–1949 prezes koła ►Związku Weteranów Powstań Śląskich. Odznaczony Śląskim Krzyżem Powstańczym. Pochowany na cmentarzu parafialnym w Dąbrówce Małej.
A. Hampel: Augustyn Rzepka (1892–1951), działacz narodowy i społecznej. „Rozdzień” 1999, nr 5.

RZEZNITZEK Florian (3 V 1863, Nieborowice – [?]), nauczyciel języków: niemieckiego, angielskiego i francuskiego, absolwent Seminarium Nauczycielskiego w Głogówku (1885); zatrudniony w szkolnictwie – od 1883 tymczasowo, od 1885 na stałe; uczestnik jednorocznego kursu języków wschodnich w Berlinie (1897–1898); w l. 1898–1902 pierwszy rektor szkoły ludowej (Knabenschule) w Bogucicach-Zawodziu; egzaminator języków oraz historii w szkole żeńskiej w Katowicach; radca szkolny. Po podziale Górnego Śląska prawdopodobnie wyemigrował do Republiki Weimarskiej.
E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011.

RZEŹNICY zob. ►Rzemiosło branży mięsnej

 


LEKSYKON BOGUCKI

WSTĘP

Leksykon bogucicki ma charakter popularny, będzie zawierać minimum 2000 haseł ujmujących okres od czasów zamierzchłych do współczesności. Granice terytorialne powstającego dzieła wyznaczają granice historyczne Bogucic z ich obszarem dworskim, Zawodziem, Koszutką, Kuźnicą Bogucką, Burowcem i włączoną już po I wojnie światowej do Dzielnicy II kolonią Agnes-Amanda, różniące się od współczesnych. Uwzględniono także najdalszy zasięg parafii p.w. św. Szczepana Męczennika. Miejscowości, które jej podlegały (Katowice, Kuźnica Bogucka, Dąbrówka Mała, Załęże, Brynów), zostaną opisane w kontekście ich związków z kościołem. Ponadto opisane zostaną struktury administracji terenowej, w obrębie których funkcjonowały miejscowości Bogucice i Zawodzie (jednostki terytorialne takie, jak: księstwo cieszyńskie, księstwo raciborskie, majorat mysłowicki, powiat bytomski i powiat katowicki), a także struktury administracji kościelnej (dekanaty), do których miejscowości należały.

W hasłach poruszono tematy: biograficzne, topograficzne, topograficzno-historyczne, historyczne, gospodarcze, wyznaniowe, kulturalno-oświatowe, omówiono zabytki i pomniki, struktury lecznictwa i kultury fizycznej, parę haseł poświęcono kulturze ludowej.

Notki biograficzne dotyczą wyłącznie osób nieżyjących, pochodzących z Bogucic, Koszutki, Zawodzia, a także tam zamieszkałych bądź działających, rozsławiających je poza ich granicami, o ile o ich działalności zachowały się ślady w źródłach lub dostępnych opracowaniach. Było to jedyne kryterium, jakie zastosowano, stąd w leksykonie znalazły się osoby o różnych opcjach narodowych i różnych orientacjach politycznych (m.in. działacze lewicowi, przedstawiciele duchowieństwa, osoby konsekrowane, właściciele Bogucic – przedstawiciele rodów Salomonów, Mieroszewskich, Tiele-Wincklerów, działacze samorządowi, powstańcy śląscy, sportowcy, nauczyciele, przedstawiciele świata kultury, dyrektorzy zakładów pracy, osoby zasłużone dla nauki polskiej).

Ważną część leksykonu stanowią hasła topograficzne – zarówno z topografii urzędowej (dotyczą  większości ulic Bogucic, Koszutki i Zawodzia), nazw osiedli i kolonii, miejsc historycznych, jak i z onomastyki ludowej (np. Tyfus, Drajok, Mrówcza Górka). Pewna grupa haseł dotyczy wydarzeń historycznych, ich wpływu na dzieje Bogucic (np. działalności Armii Radzieckiej w styczniu 1945, II wojny światowej, struktur ruchu oporu podczas okupacji, I wojny światowej, powstań śląskich, plebiscytu górnośląskiego, wojny trzydziestoletniej, wojen saskich, wielkiego kryzysu gospodarczego).

Duża grupa haseł dotyczy jednostek gospodarczych. W tej grupie znajdują się wszystkie kopalnie z  szybami i polami górniczymi, huty, kuźnica i inne jednostki gospodarcze różnych branż. Pewna grupa haseł odnosi się do rzemiosła, usług i handlu – obejmuje opracowania dotyczące nazw branżowych (np. fryzjerstwo, kowalstwo, piekarstwo), rzemieślników wykonujących wybrane zawody (np. budowlańcy, piekarze, stolarze), a także niektórych hurtowni, sklepów i mających długoletnie tradycje restauracji. Nie pominięto również haseł związanych z rolnictwem (np.  hodowla bydła, drobiu, koni, trzody oraz uprawa roślin użytkowych, ziemniaków i żyta).

Starając się uwzględnić wszystkie aspekty dziejów Bogucic, Koszutki i Zawodzia opracowano też hasła związane z życiem parafialnym realizowanym w 3 istniejących kościołach (parafie, związki i stowarzyszenia kościelne, obiekty sakralne), edukacją przedszkolną, szkolną, pozaszkolną i akademicką, lecznictwem (szpitale, ważniejsze przychodnie, apteki), kulturą fizyczną i turystyką (struktury i kluby sportowe).

Przy opracowaniu leksykonu korzystano z archiwaliów Archiwum Państwowego w Katowicach i jego oddziałów w Pszczynie i Gliwicach, Archiwum Miejskiego w Katowicach, Archiwum Kurii Archidiecezjalnej w Katowicach oraz zgromadzonych w Muzeum Historii Katowic, a także informacji zamieszczanych w prasie historycznej i współczesnej, okolicznościowych wydawnictwach jubileuszowych oraz literaturze naukowej i popularnonaukowej.

Antoni Steuer

autor koncepcji opracowania i treści haseł


 


wspolczesne granice bogucic
Współczesne granice Bogucic