A

 

A. TRAPP, biuro budowlane w Zawodziu, którego specjalnością było obliczanie parametrów technicznych kotłów przemysłowych i podłoży maszyn budowlanych; występuje w aktach z 1909 roku.

ACHTELIK Karol (4 VIII 1873, Bogucice – [?]), górnik, działacz sanacyjny, członek Rady Naczelnej ►Narodowo-Chrześcijańskiego Zjednoczenia Pracy w Katowicach; radny miejski po wyborach komunalnych w 1929 z listy nr 12 ►Narodowo-Chrześcijańskiego Bloku Gospodarczego w dzielnicy Bogucice-Zawodzie; prezes Okręgu Śląskiego Stowarzyszenia Funkcjonariuszy Niższych w Katowicach; mieszkał przy ►ul. Ryszarda.
APK, Dyrekcja Policji Katowic, sygn. 155; „Gazeta Urzędowa Województwa Śląskiego” 1929, nr 41; E. Długajczyk Sanacja śląska 1926–1939. Zarys dziejów politycznych. Katowice 1983.

ACHTELIK Piotr (11 IX 1895, Bogucice – [?]), inwalida górniczy, rębacz, po 1918 górnik na powierzchni ►kopalni „Katowice”; działacz ►Zjednoczenia Zawodowego Polskiego Oddział Górników; działacz plebiscytowy. Odznaczony Medalem Niepodległości.
APK, Dyrekcja Policji Katowic, sygn. 13.

ADAM Z MYSŁOWIC, prawdopodobnie Adam Bogutzky (Bogucki), herbu Pilawa, dziedzic dóbr mysłowickich przed 1414–1421; z bratem ►Janem z Mysłowic obdarzyli darowizną (rzeką Roździanką, namiarkiem i łąką) młynarza ►Macieja z Bogucic.
A. Sulik: Historia Myslowic do 1922. Mysłowice 2000; L. Musioł: Materiały do dziejów wielkich Katowic (1299–1789). Katowice 1936; L. Musioł: Załęże. Monografia historyczna dzisiejszej dzielnicy miasta Katowic. Katowice 1969.

ADAMIEC Jan (29 V 1898, Zawodzie – po 1939), mistrz w hucie cynku ►Kunegunda, w latach 1919–1921 członek Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska, strzelec w piechocie, działacz ►Związku Peowiaków.
APK, zesp. Śląskie Kopalnie i Cynkownie sygn. 490.

ADOLFSTRAßE zob. ►Władysława Łokietka ulica

ADOLPH, szyb ►kopalni „Katowice” o głębokości 15,58 m; drążony ok. 1823–1833; jeden z 4 najwcześniej drążonych szybów kopalni „Ferdynand” („Katowice”); w XIX w. zakończył działalność.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

ADORACJI NAJŚWIĘTSZEGO SAKRAMENTU BRACTWO, przy ►Parafii Opatrzności Bożej w Zawodziu, parafialna grupa modlitewna; adoracje w każdy trzeci wtorek miesiąca.
E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011.

AFFA Jan (24 V 1880, Gamów – 12 XII 1964, Racibórz), architekt. W 1904 roku założył w Raciborzu przedsiębiorstwo budowlane, znany był szczególnie z tworzenia architektury kościelnej; od 1927 roku był działaczem Banku Ludowego w Raciborzu (członkiem rady nadzorczej), Towarzystwa Polsko-Górnośląskiego i spółek budowlanych „Strzecha", „Rolnik", „Sokół", a także jedynym polskim członkiem rady miasta (1922–1932). Od 1932 roku osiadł z rodziną w Katowicach, związał się z kurią biskupią, a do 1939 był jednym z kierowników budowy katowickiej katedry. Po wojnie, w czerwcu 1945 roku, znalazł się ponownie w Raciborzu. Był członkiem komisji weryfikacyjnej dla miejscowej ludności oraz kierownikiem Wydziału Wojskowego i Obywatelstwa Urzędu Miejskiego. Wybudował na Śląsku kilkanaście kościołów, dom misyjny i kaplicę ojców werbistów w Rybniku (1931–1932), klasztor z kaplicą sióstr boromeuszek w Rybniku (1936–1937), klasztor z kaplicą sióstr elżbietanek w Katowicach (1937–1938), ►klasztor sióstr Najświętszej Maryi Panny w Katowicach wraz z kaplicą (1951–1952). Odznaczony został Śląskim Krzyżem Powstańczym, Srebrnym Krzyżem Zasługi oraz medalem „Pro Ecclesia et Pontifice” (1964).
https://silesia.edu.pl/index.php/Affa_Jan

AGACIŃSKI Stanisław (21 X 1911, Poznań – po 1964), budowniczy, pracownik Katowickiego Przedsiębiorstwa Budownictwa Mieszkaniowego nr 1; zasłużył się jako budowniczy pierwszych bloków mieszkalnych osiedla ►Koszutka, mieszkał przy ►ul. Nowotarskiej. Odznaczony Srebrną Odznaką Zasłużonemu w rozwoju województwa katowickiego (1964) i Srebrnym Krzyżem Zasługi (1955).
APK, zesp. Prezydium WRN Katowice, Wydział Organizacyjny, sygn. 2399.

AGATA, jedna z czołowych polskich firm branży meblarskiej, z siedzibą w Bogucicach przy Alei Walentego ►Roździeńskiego 93. Historia firmy sięga roku 1952, najpierw jako Bytomskiej Fabryki Mebli, a od 1973 jako Katowickich Fabryk Mebli „Agata”, w 1994 roku przedsiębiorstwo zostało jednoosobową spółką skarbu państwa, a nazwa została zmieniona na Katowickie Przedsiębiorstwo Meblowe „Agata” SA. W 2015 roku firma kolejny raz zmieniła nazwę – na „Agata” Spółka Akcyjna. W 2022 roku posiadała 32 salony wielkopowierzchniowe w całym kraju. W 2020 przekazała placówkom medycznym 1 mln zł na walkę z pandemią covid-19.

AGATHE BERGWERKSCHAFT GMBH zob. ►Katowicka Spółka Akcyjna.

AGNIESZKA-AMANDA zob. ►Kolonia Amandy

AKADEMICKA ULICA, dł. 310 m, układ równoleżnikowy, równoległa do ►Bulwarów Rawy; łaczy ►ul. Bogucicką z ►Szkołą Podstawową nr 2.

AKCJA KATOLICKA, zrzeszenie ludzi świeckich, którzy podjęli się współudziału w misji apostolskiej Kościoła. W Bogucicach zapoczątkowała działalność w 1931, funkcję prezesa pełnił ►Jan Kędzior, w 1938 należały do niej: ►Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Męskiej (zob. ►Stowarzyszenie Młodzieży Polskiej), ►Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Żeńskiej, ►Katolickie Stowarzyszenie Kobiet, ►Katolickie Stowarzyszenie Mężów. W Zawodziu w ►parafii Opatrzności Bożej działała od 1931, funkcje prezesa pełnił ►Artur Matysik, w 1938 należały do niej: ►Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Męskiej (zob. ►Stowarzyszenie Młodzieży Polskiej), ►Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Żeńskiej, ►Katolickie Stowarzyszenie Kobiet, ►Katolickie Stowarzyszenie Mężów.
Akcja Katolicka na Śląsku: powstanie, rozwój, działalność. Katowice 1938.

ALBERT, kopalnia węgla kamiennego, eksploatowana w l. 1842–1843 na polu górniczym ►Albert; 3 szyby; urobek roczny 2,7 tys. ton.
G. Grzegorek, A. Frużyński, P. Rygus: Kopalnie i huty Katowic. Katowice 2017.

ALBERT, pole górnicze o powierzchni 82 136 m² lub 0,7 km² zlokalizowane po południowej stronie dzisiejszej Alei Górnośląskiej; graniczyło z nadaniami: od północy z ►Schiling, ►Arcona, od wschodu ►Wilhelms Freunde, od południa ►Präserwative, od zachodu z Neue Beate Grube; nadane 12 XI/29XI 1839 Albertowi von Sallawa (jego kuksy odkupiło gwarectwo Kramsty) i ►Franzowi (Franciszkowi) Wincklerowi (kuksy przekazał księciu Kraft zu Hohenlohe, ostatecznie ich właścicielem od 1899 było gwarectwo Oheim); część pola włączono do pola ►Wilhelms Freude w związku z tworzeniem ►kopalni „Katowice” („Kattowitz”).
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997; G.Grzegorek, A. Frużyński, P. Rygus: Kopalnie i huty Katowic. Kreacja i redakcja G. Grzegorek. Wstęp L. Jodliński. Katowice 2017.

ALBERT GOLDSTEIN, firma budowlana specjalizująca się w budowie pieców piekarskich; wzmianki o firmie pochodzą z 1903 i 1910; miała siedzibę w Królewskiej Hucie, zakład budowlany mieścił się w Zawodziu przy ►ul. Waleriana 12; zajmowała się też handlem drzewem.
AUM Katowice, zesp. 2, sygn. 548, 550.

ALE BABY, żeński zespół wokalno-instrumentalny działający w strukturach ►Zakładowego Domu Kultury Kopalni Węgla Kamiennego „Katowice”; w 1989 skupiał 6 członków, a kierowała nim M. Konczewicz.
Amatorskie zespoły artystyczne. Katowice 1989.

ALEXANDER, szyb ►kopalni „Katowice”, drążony w 1823, nazwa od imienia trzeciego syna ►Johana Friedricha Weddinga; w XIX w. zakończył działalność.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

ALMECO COMPANY, pierwsza na terenie Katowic fabryka perfum, olejków eterycznych i farb do makijażu, utworzona 27 II 1924 na podstawie umowy między wspólnikami Józefem Pisarkiem z ►Zawodzia i Alfredem Wende z Lipska, z siedzibą w Zawodziu przy ul. Krakowskiej (ob. ►ul. 1 Maja) 88. Pracowała na licencji A. Wende. Wpisana do rejestru handlowego sądu grodzkiego w Katowicach 24 V 1924 pod nr B.708 (umowa z 27 II 1924 Józef Pissaerek [Pisarek] z Zawodzia i Alfred Wende z Lipska). Kapitał zakładowy wynosił 5 mln marek polskich. Po 1927 popadła w ogromne tarapaty finansowe; jednoosobowa często zmieniała kierowników spółki; jeden z właścicieli (J. Pisarek) próbował zmienić jej nazwę (Wawel) i profil produkcji; ostatecznie zlikwidowana w 1935.
APK, zesp. Rejestr handlowy, sygn. B.708.

ALOJZEGO BUDNIOKA PLAC, zob. ►Budnioka Park.

ALOJZJANIE, Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży p.w. św. Alojzego, organizacja młodzieży męskiej powyżej 17. roku życia. W Bogucicach założone w 1894, w 1895 skupiało 500 członków; wzbudzało aspiracje narodowe młodzieży polskiej; od 25 II 1895 tradycją stały się modlitwy przed ►obrazem Matki Boskiej Boguckiej; w 1897 włączyło się w struktury ►Sodalicji (Kongregacji) Mariańskiej.
J. Górecki: Sanktuarium Bogucickie w tradycji pielgrzymkowej Górnego Śląska. W: Parafia bogucicka. Tradycja i współczesność. Księga jubileuszowa. Red. W. Świątkiewicz, J. Wycisło. Katowice 2000; J. Myszor: Parafia p.w. św. Szczepana w Bogucicach w XIX i na początku XX w. W: Parafia bogucicka. Tradycja i współczesność...; J. Myszor: Duszpasterstwo parafialne na Górnym Śląsku w latach 1821–1914. Katowice 1991.

ALPY WEŁNOWIECKE (BOGUCKIE), hałdy na granicy Bogucic i Wełnowca; do połowy XIX w. część ►Beneficjum Plebana Parafii św. Szczepana Męczennika; w połowie l. 50. XIX w. wybudowano na ich terenie kolonię ►Johanka; mieścił się tam też szyb ►Georgschacht; na początku XX w. część hałd nazywano ►Trupie Pole.
P. Piwowarczyk: Historia parafii i kościoła p.w. św. Szczepana w Katowicach-Bogucicach. Katowice 2014; G. Grzegorek, A. Frużyński , P. Rygus: Kopalnie i huty Katowic. Katowice 2017.

AM MEILENKRETSCHAM zob. ►Łączna ulica

AMANDA (Familienhäuser), osiedle górnicze w pobliżu huty cynku ►Kunegunda; zaznaczone po raz pierwszy na mapie z 1883; składało się z 3 budynków; wyburzone w 1990.
G.Grzegorek, A. Frużyński, P. Rygus: Kopalnie i huty Katowic. Katowice 2017.

AMBONA w ►Bazylice Mniejszej św. Szczepana w Bogucicach, powstała w 1894 w warsztacie Carla Buhla z Wrocławia, neogotycka, z drewna dębowego, z płaskorzeźbami przedstawiającymi: Kazanie na Górze, sylwety 4 ewangelistów: Mateusza, Marka, Łukasza i Jana, Jezusa siewcę i Chrystusa Nauczyciela oraz napisy w języku łacińskim: „Exiit qui seminat...” („Siewca wyszedł i gdy siał...”). Na baldachimie ambony umieszczono figurę Mojżesza.
AKAD, zesp. Akta lokalne, sygn. 126.

ANIOŁ Z RAVENSBRÜCK, zob. ►Kujawska Maria.

ANIOŁKI SZCZECIŃSKIE, sarkastyczny termin używany w pierwszej dekadzie XX w. na określenie grupy ok. 50 robotników (taniej siły roboczej) z okolic Szczecina, w latach 1908–1909 sprowadzonych, w miejsce robotników polskich i rusińskich, przez dyrekcję do pracy w kopalni „Ferdynand” (zob. ►KWK Katowice); zajęli ►Dom sypialny. Zbliżeni do niemieckiej socjaldemokracji, dali się poznać z awanturniczego trybu życia, z pracy zostali usunięci 15 lutego 1909 roku, rozpierzchli się po Górnym Śląsku, stanowiąc stałe zagrożenie dla porządku w gminie i całym regionie.
„Polak” 1909, nr 8, 25.

ANTHON, szyb ►kopalni „Katowice” o głębokości 14,12 m; drążony w l. 1833–1844 w pobliżu pokładu głównego; ok. 1844 zakończył działalność.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

ANTOSZ Marek (24 III 1967, Siemianowice Śląskie – 26 XI 2023, Katowice), ksiądz; w młodości mieszkaniec Zawodzia, gdzie w latach 1974–1982 uczęszczał do ►Szkoły Podstawowej nr 14 im. Pawła Stellera; kleryk zaangażowany w działalność duszpasterstwa młodzieży (animator w czasie rekolekcji i potem działacz ►Ruchu Światło-Życie) uczeń w I LO im. Mikołaja Kopernika w Katowicach w klasie o profilu matematyczno-fizycznym, ministrant i lektor w ►parafii Opatrzności Bożej w Zawodziu, działacz w ►Krucjacie Wyzwolenia Człowieka; organizator spektakli religijnych w parafii, nauczyciel śpiewu, prezes szkolnego Koła PTTK, w latach 90. XX wieku współorganizator festiwalu Gaude Fest, egzorcysta, ceniony spowiednik. Jako wikariusz pracował w parafiach: Najświętszego Serca Pana Jezusa w Świętochłowicach-Piaśnikach (1993–1995), św. Augustyna w Świętochłowicach-Lipinach (1995–1996), św. Barbary w Bieruniu Nowym (1996–1999); Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa w Katowicach-Piotrowicach (1999–2004), Podwyższenia Krzyża Świętego w Katowicach-Brynowie (2004–2008), Matki Bożej Częstochowskiej w Knurowie (2008–2011), od 2013 rezydent w Domu Świętego Józefa w Katowicach. Pochowany został w Katowicach-Załężu.
E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia historyczna dzielnicy Katowice-Zawodzie i parafii pw. Opatrzności Bożej. Katowice 2011; https://www.archidiecezjakatowicka.pl/o-diecezji/aktualnosci/2146-sp-ks-marek-antosz.

APHRODITE, fabryka perfum (Aphrodite, Chypre, Lilas) i wody kolońskiej, zał. w poł. l. 20. XX w. Siedziba mieściła się przy ul. Krakowskiej 29 (ob. ►ul. 1 Maja). Właścicielem był Erich Freund. W l. 30. XX w. działała pod nazwą Fabryka Chemiczna.
AUM Katowice, zesp. 1, sygn. 1184; Skorowidz branż przemysłu, handlu, finansów, rzemiosła i zawodów wyzwolonych. Województwo śląskie 1929/1930. Katowice 1930.

APTEKA BONIFRATRÓW, szpitalna, założona w 1874 przez Matariusa Berlida; od 1922 apteka powszechna (kier. Karol Proksa, ►Antoni Palarczyk). W l. 1939–1945 główny dystrybutor leków dla miasta Katowice; od 1945 – miejska; w 1951 upaństwowiona – funkcjonowała jako szpitalna, a później punkt apteczny. Po 2009 wznowienie działalności.
„Górnoślązak” 1923, nr 78.

APTEKA ŚW. BARBARY (St. Barbara Aphoteke), zał. 1898, właścicielami byli: Walerian Bauer, Erwin Bauer – syn i spadkobierca pierwszego właściciela, członek zarządu Związku Aptekarzy Województwa Śląskiego, w l. 1930–1939 ►Franciszek Krauze. Pierwsza siedziba mieściła się przy ul. Bogucickiej 1, potem funkcjonowała przy ul. Krakowskiej 46; od 1935 apteka prowadziła laboratorium przy ►ul. Bogucickiej 1; powstała też filia w Nikiszowcu. Reaktywna po II wojnie światowej.
AUM, zesp. 1, sygn. 103a; Księga adresowa Wielkich Katowic. Katowice 1935; D. Moska: Apteki i aptekarstwo w autonomicznym województwie śląskim w II Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1922–1939. Sosnowiec 1992; Spis abonentów sieci telefonicznych Dyrekcji Okręgu Poczt i Telegrafów w Katowicach na 1946 r. Katowice 1946.

ARBOR, Spółka Akcyjna, zał. 19 XI 1923. Prowadziła handel drewnem i używanym drewnem; działała na podstawie kontraktu wspólników: Israela Maryanki z Sosnowca, Jakuba Sternera i Jakuba Ruebnera z Zawodzia i statutu z 23 XI 1923. Zapisana w rejestrze sądowym pod numerem B 647 z 15 I 1924. Została zlikwidowana 17 V 1924.
„Gazeta Urzędowa Województwa Śląskiego” 1924, nr 4.

ARCHIDIECEZJALNY OŚRODEK ODNOWY W DUCHU ŚWIĘTYM, został utworzony w 1994 przy kościele Najświętszego Serca Jezusowego w Murckach; do jego powstania przyczyniły się wcześniejsze działania duszpasterskie i doświadczenia ks. Tadeusza Skrzypczyka; prowadzono tam regularną formację poprzez szkolenia, rekolekcje i różne formy ewangelizacji. Od 2007 Biuro mieści się w ►Ośrodku Formacyjno-Rekolekcyjnym przy parafii św. Szczepana w Bogucicach; zajmuje się koordynacją grup modlitewnych Katolickiej Odnowy w Duchu Świętym Archidiecezji Katowickiej; zasadniczy trzon pracy stanowią: rekolekcje letnie i zimowe, dni jedności dla wszystkich wspólnot rejonu, cykliczne spotkania formacyjne dla animatorów oraz różnego rodzaju rekolekcje dla wszystkich.
http://www.katowice.odnowa.org.

ARCONA (Arkona), pole górnicze na terenie kuźnicy boguckiej, o powierzchni: 1 kopalnia znalazcza + 1200 miar; od wschodu graniczyło z polem ►Schilling; na wniosek z 1 X 1855 nadane 17 VI 1856 Leonardowi Erbeichowi i ►Marii von Winckler-Domes; połączone z polem ►Kleine Franziska (1859–1860), zgłoszone jako Franciska-Glück; eksploatowane od 1856.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

ARCONA I (kopalnia „Arcona I”), pole górnicze o powierzchni 176,257 m², nadane 29 XI – 4 XII 1894 ►Franciszkowi Hubertowi von Tiele-Winckler; w 1920 – skonsolidowane z innymi polami – weszło do ►kopalni „Katowice”; obejmowało obszar od ul. Kościuszki i Andrzeja do wschodniej części ul. Kordeckiego, szkoły przy ul. Stawowej, ul. Warszawską i Mielęckiego, wzdłuż torowisk PKP dochodziło do ul. Kościuszki.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

ARCONA CONSOLIERT, skonsolidowane pole kopalni o nazwie „Arcona Consoliert” o powierzchni 1916,134 m²; powstało z połączenia pól ►Arcona i ►Kleine Franziska; należało do ►Giesche SA i ►Huberta von Tiele-Wincklera.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

ARCONA-OSTFELD, skonsolidowane pole ►kopalni „Katowice” o powierzchni 565 723 m²; w jego składzie znalazły się pola: ►Arcona, ►Kleine Franziska, ►Arcona Consoliert; w 1920 włączone do nowego pola projektowanej ►kopalni „Kattowitz”.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

ARCYBRACTWO MATEK CHRZEŚCIJAŃSKICH p.w. św. MONIKI, parafialna stanowa organizacja kobieca przy ►parafii św. Szczepana w Bogucicach, założona w 1903; w 1935 skupiała 149 członkiń; miała własny sztandar. Zdaniem ►ks. Ludwika Skowronka był to związek bojowniczek za wiarę i cnotę. Miesięczny porządek zebrań, pouczenia i modlitwy dla tej struktury organizacyjnej zostały zawarte w ►Drodze do Nieba.
B. Czaplicki: Ksiądz Ludwik Skowronek (1859–1934) i jego dzieła. Katowice 2016; „Rocznik Diecezji Śląskiej (Katowickiej) 1936”. Katowice 1936.

ARCYBRACTWO MATKI BOSKIEJ Z GÓRY KARMEL zob. ►Arcybractwo Szkaplerzne

ARCYBRACTWO SZKAPLERZNE (Arcybractwo Matki Boskiej z Góry Karmel) przy ►parafii św. Szczepana w Bogucicach, założone 22 VIII 1856 (wg innych opracowań 29 VI 1857) przez Hieronima Marię Prioriego (generała Zakonu Karmelitów Trzewiczkowych). Wśród pierwszych zapisanych byli: ►ks. Leopold Markiefka wraz z kilkoma krewnymi, ►ks. Konrad Ściborski; w 1860 zaprowadzono księgi rejestracyjne arcybractwa. Skupiało czcicieli ►obrazu Matki Boskiej Boguckiej; w 1893 skupiało 11 tys. członków (w tym również mieszkańców dalszych miejscowości, takich jak: Wilkowyje, Mokre, Gostyń, Michałkowice, Siemianowice, Podlesie Śląskie, Kosztowy, Łaziska Górne), którzy mieli obowiązek noszenia szkaplerza. Niewykluczone, że arcybractwo przyczyniło się do przeniesienia odpustu parafialnego na niedzielę po 15 lipca.
J. Myszor: Parafia p.w. św. Szczepana w Bogucicach w XIX i na pocz. XX w. W: Parafia bogucicka. Tradycja i współczesność. Księga jubileuszowa. Red. W. Świątkiewicz, J. Wycisło. Katowice 2000; B. Czaplicki: Ksiądz Ludwik Skowronek (1859–1934) i jego dzieła. Katowice 2016; B. Czaplicki: Górnośląski duszpasterz ks. Leopold Markiefka (1813–1882) i jego dzieła. Lubliniec–Kokotek 2014.

ARESIN Maria zob. ►Winckler Maria

ARKA, miesięcznik ►parafii Opatrzności Bożej w Zawodziu. Powstał z inicjatywy parafialnego zespołu synodalnego; pierwszy numer ukazał się w XII 1992; porusza aktualne i historyczne sprawy parafii oraz tematy poświęcone złożonym problemom życia religijnego; redaktor Halina Zajpelt, oprawa graficzna Marek Watras.
E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011.

ARKADA, klub młodzieżowy w ►Zawodziu przy ul. ►Bogucickiej 14a, założony w połowie drugiej dekady XXI wieku. Podstawową działalnością klubu jest organizowanie imprez kulturalno-rozrywkowych: koncertów, student party, wieczorów poezji śpiewanej, wieczorów karaoke, wystaw prac plastycznych i fotograficznych, imprez charytatywnych, warsztatów muzycznych; przy klubie działa też szkoła tańca.
https://muno.pl/kluby/arkada-katowice/

ARKADA, Klub Studencki ►Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, z siedzibą w budynku F, powstał w październiku 1994 roku, w latach 1999–2005 zawiesił działalność, reaktywowany w listopadzie 2005 w nowym miejscu; organizator ponad tysiąca imprez kulturalno-rozrywkowych: koncertów, tzw. student party, wieczorów poezji śpiewanej, karaoke, wystaw plastycznych i fotograficznych, imprez charytatywnych, warsztatów muzycznych, dyskotek. Przy klubie działa też szkoła tańca, ►Dyskusyjny Klub Filmowy, Klub Kibica Telewizyjnego. Gośćmi A. byli m.in.: Kasia Kowalska, Maanam, Budka Suflera, Raz Dwa Trzy, Kazik na Żywo, Pidżama Porno, Myslovitz, Elektryczne Gitary, Stanisław Soyka, Martyna Jakubowicz, De Mono, Wolna Grupa Bukowina, Pod Budą, Stare Dobre Małżeństwo, Renata Przemyk, Dżem, Pudelsi, Gang Olsena, Obstawa Prezydenta, Electric Blues Band, John Porter, Universe, Tomasz Żółtko, Voo Voo, Illusion, Nocna Zmiana Bluesa, Liga Dusz, Easy Rider, Monkey Business, Whiskey River, Stonehenge, kabarety: Ecik i Masztalski, Długi, DNO, Szum, Jurki, Mumio, Kabaret Moralnego Niepokoju oraz Marcin Daniec, Jerzy Kryszak, Grzegorz Halama Oklasky, Ireneusz Krosny i in. W latach 1995–2005 organizator 11. edycji Festiwalu Twórczości Studenckiej, do którego w sumie zgłosiło się 812 wykonawców polskich i 3 zagranicznych; W 1996 roku klub nawiązał współpracę z Telewizją Katowice, efektem której było emitowanie na żywo dwa razy w miesiącu koncertów organizowanych w klubie w programie „100% Live”.
Vademecum Studenta Akademii Ekonomicznej im. Karola Adamieckiego w Katowicach. 1995.

ARKONA, uskok tektoniczny na terenie Bogucic i Załęża, pomiędzy polami ►A. Westfeld i Kleofas Cons.; miąższość utworów 6 m, średni zrzut 36 m na pd.-wsch.; odnoga uskoku kłodnickiego; na A. wznosi się ►Spodek.
https://www.sitg.pl/przegladgorniczy/pokaz/art-1100a9-pdf.html

ARTHUR, pole górnicze – 0,82 km² lub 1 kopalnia znalazcza + 949 miar (zob. ►Arthurgrubbe) na pograniczu Bogucic i Dębu (teren ►Koszutki), graniczyło z nadaniami: od północy Waterloo, od wchodu ►Ferdynand, od południa ►Belle Alliance, od zachodu König (w Królewskiej Hucie); nadane ►Johnowi Baildonowi 26 IV 1836; w 1858 powiększone o pole Arthur Erweiterung; w l. 1845–1846 przepisano 61 kuksów na Szpital św. Ducha i probostwo parafii w Chorzowie; w l. 1846–1864 spekulowano i handlowano kuksami; działalność górnicza zamarła; od 1866 wyłącznym właścicielem pola został ►Hubert Tiele-Winckler.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997; G.Grzegorek, A. Frużyński, P. Rygus: Kopalnie i huty Katowic. Kreacja i redakcja G. Grzegorek. Wstęp L. Jodliński. Katowice 2017.

ARTHUR, szyb ►kopalni „Susanna”, głęb. 21,2 m; eksploatowany w l. 1864–1878.
G.Grzegorek, A. Frużyński, P. Rygus: Kopalnie i huty Katowic. Katowice 2017.

ARTHUR ERWEITERUNG zob. ►Arthur.

ARTYSTYCZNA OFICYNA DRUKARSKA, zakłady drukarskie, zał. 1933 pod nazwą Drukarnia „Artystyczna” przez Franciszka Plotnickiego. Siedziba mieściła się przy ul. Krakowskiej 8 (ob. ►ul. 1 Maja) w kamienicy z 1908 należącej do Pawła Tomali.
AUM Katowice, zesp. 1, sygn. 1161.

AS, bar samoobsługowy, usytuowany w przejściu podziemnym pod ►Rondem im. gen. J. Ziętka; serwował desery, grzanki z grzybami, hamburgery, napoje zimne i gorące; funkcjonował do końca XX wieku.
Katowice. Informator. Oprac. S. Adamczyk i in. Katowice 1993.

ASPIRANTINNEN (niem.) zob. ►Sodalicja Mariańska.

ASPIRANTKI zob. ►Sodalicja Mariańska.

ASSUMPTO, chór w ►parafii pw. Wniebowzięcia NMP, założony w 2002 roku, w roku 2006 przyjął obecną nazwę, w 2008 został zarejestrowaany jako chór kameralny w Polskim Związku Chórów i Orkiestr.

ASZA, zob. ►Budnioka Park.

ASZA, klub studencki na ►Koszutce, przy ul. Michała ►Grażyńskiego 49a, w podziemiach budynku ►Śląskiej Izby Lekarskiej, funkcjonował od połowy lat 90. do połowy pierwszej dekady XXI w.; był jednym z pierwszych klubów przygotowanych do grania muzyki na żywo (propagował szczególnie bluesa); na otwarcie klubu wystąpił Andrzej Urny z zespołem Huligani.
https://dziennikzachodni.pl/kultowe-kluby-studenckie-w-katowicach-sprzed-lat-hobbit-asza-wahadlo-i-pod-rura-zdjecia/ga/c1-14468647/zd/39079003

ATLANTIC, nazwa kina w ►Zawodziu przy ul. Krakowskiej (ob. ►ul. 1 Maja). Funkcjonowało w sali ►restauracji Besucha (por. ►restauracja Posza). Od 1932 wydzierżawione przez braci Ludwika i Jana Żabińskich. Przechodziło zmienne koleje losu. Od 1941 Atlantis Lichtspiele; w 1942 Deli Theater – właściciel Ewald Schiwek z Gliwic. Zlikwidowane w 1945. W salach po kinie zorganizowano stołówkę Studium Przygotowawczego Wyższej Szkoły Ekonomicznej (zob. ►Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach).
E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011.

ATOM KATOWICE II (Zawodzie), KS przy Fabryce Chemicznej „Giesche”, zał. 30 IX 1946, jednosekcyjny klub piłkarski. Działacze: Józef Frey, Wiktor Horboła, Józef Kędzior, Wiktor Piechota. Boisko dzierżawione od KS Ferrum (zob. ►Słowian Katowice). Po fuzji w VIII 1948 z RKS Naprzód Szopienice działał pod nazwą KS Atom-Naprzód Szopienice.
APK, zesp. Okręg Śląski Polskiego Związku Piłki Nożnej Katowice, sygn. 43; Z dziejów Bogucic. Materiały z sesji popularnonaukowej zorganizowanej przez Miejski Dom Kultury „Bogucice-Zawodzie” z okazji 650-lecia Bogucic w dniach 13–14 października 2010 roku. Miejski Dom Kultury „Bogucice-Zawodzie”. Katowice 2011; A. Steuer: Kultura fizyczna. [W:] Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. Red. A. Barciak, E, Chojecka, S. Fertacz. T. 1. Katowice 2012; E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011.

AUGUSTA HÜTTE, huta cynku w ►Zawodziu; założona w 1839 przez Józefa Heine; w 1840 przeszła w ręce Wilhelma Schneidera, w 1852 Antoniego Nolepy, w 1858 ►Marii Winckler. W 1858 produkowała 503 t cynku; w 1870 unieruchomiona.
J. Jaros: Słownik katowickich kopalń i hut. Katowice 1994.

AUTOSTRADA A4, najdłuższa autostrada w Polsce o długości 672,75 km prowadząca z zachodu na wschód przez południową Polskę (wzdłuż Sudetów i Karpat). Należy do III Paneuropejskiego Korytarza Transportowego. Kontynuując bieg niemieckiej autostrady A4 z kierunku Drezna, na terenie Polski przebiega od granicy z Niemcami w Jędrzychowicach koło Zgorzelca poprzez Legnicę, Wrocław, Opole, Gliwice, Katowice, Kraków, Tarnów, Dębicę, Rzeszów, Jarosław do przejścia granicznego z Ukrainą Korczowa – Krakowiec. Odcinek przecinający Zawodzie od ul. Francuskiej do węzła Katowice Murckowska został oddany do użytku w 1996; węzeł Katowice Murckowska łączy autostradę A4 (Aleja Górnośląska) z ►drogą krajową nr 86 (►ul. Murckowska).

AZS KATOWICE (Akademicki Związek Sportowy), założony 12 X 1945 (Juliusz Szaflik, Tadeusz Janik, Tadeusz Kopel, Franciszek Ogół) przy Wyższej Szkole Ekonomicznej (ob. ►Uniwersytet Ekonomiczny) w Katowicach; w 1950 przekształcony w Akademickie Zrzeszenie Sportowe (będące klubem sportowym całego środowiska akademickiego woj. katowickiego); w 1957 uzyskał osobowość prawną i powrócił do pierwotnej nazwy. Prowadził sekcje: bobslejową, gimnastyki sportowej, hokeja na lodzie, lekkoatletyczną, narciarską, pływacką, tenisa stołowego. W 1973 połączył się ze Szkolnym Związkiem Sportowym w Katowicach. Zasłużeni mistrzowie sportu: ►Alfreda Ograbek, Stefan Sowa, Kazimierz Mieleszczuk, Aleksander Wrona, Roman Micał; mistrzowie sportu: Maria Thym, ►Henryk Gonsior, Józef Biernacki, ►Ryszard Tomczak, Edward Makuła, Wiktor Garcorz (piłka ręczna). Osiągnięcia: 16 (4–2–9) medali MP w l. 1949–1967, w tym 1 (0–0–1) medal w bobslejach, 4 (1–0–3) medale MP w hokeju na trawie, 11 (3–2–6) medali MP w piłce ręcznej.
APK, zesp. Socjalistyczny Związek Studentów Polskich, sygn. 8, p. 1; APK, Prezydium WRN Katowice, Wydział Org., sygn. 1336; Biblioteka Śląska, Dział Życia Społecznego, sygn. XXI A2 K-ce; Główne zadania SZS–AZS oraz kalendarz i regulaminy imprez sportowych województwa katowickiego w roku szkolno-studenckim 1974/75. Katowice 1974.

MP w bobslejach

Rok	Imię, nazwisko	Konkurencja	Miejsce
1949	Jan Steller, [?]	dwójki	3

A. Steuer: Dzieje sportu w Bogucicach i Zawodziu. W: Z dziejów Bogucic. Materiały z sesji popularnonaukowej zorganizowanej przez Miejski Dom Kultury „Bogucice-Zawodzie” z okazji 650-lecia Bogucic w dniach 13–14 października 2010 roku. Katowice 2011.

MP w hokeju na trawie mężczyzn (hala)

Rok	Skład drużyny	Miejsce
1962	Lucjan Blacharz, Jan Brzoza, Mirosław Brzoza, Bydłowski, Chlebowski, Chowaniec, Andrzej Kokoszka, Krupa, Kuczkowski, Ryszard Kurasz, Jan Pieniążek, Przybyłowski, Zalewajko	1
1964	[?]	3
1966	[?]	3
1967	[?]	3

A. Steuer: Dzieje sportu w Bogucicach i Zawodziu. W: Z dziejów Bogucic. Materiały z sesji popularnonaukowej zorganizowanej przez Miejski Dom Kultury „Bogucice-Zawodzie” z okazji 650-lecia Bogucic w dniach 13–14 października 2010 roku. Katowice 2011; T. Socholik: 50 lat. Jubileusz śląskiego hokeja na trawie. Katowice 2000.

MP w piłce ręcznej

Rok	Skład drużyny	Konkurencja	Miejsce
1952	Garcorz, Kałdonek, Kapuściński, Kopel, Maroń, Niestrój, Sidełko, Stangrecki, Szołtysek, Wiatrok, Zibert	11-osobowa – mężczyźni	3
1953	[?]	11-osobowa – mężczyźni	3
1954	[?]	11-osobowa – mężczyźni	3
1955	Zygfryd Nowak, Joachim Szołtysek, Zdzisław Weiss, Wiktor Garcorz, Henryk Gąsior, Sylwester Hauffe, Tadeusz Kopel, Józef Machnik, Jan Malik, Roman Niestrój, Wiktor Wiatrok, Marian Zaborski, Roman Zaborski	11-osobowa – mężczyźni	1
1957	Garcorz, Skrzyborski, Józef Biernacki, Weiss	11-osobowa – mężczyźni	2
1959	Edyta Drzyzga, Alicja Kieszek, Maria Łabowska, Alfreda Ograbek, Halina Operhalska, Orlik, Maria Polok, Cecylia Rickert, Maria Thym-Gajda, Adela Wieczorek	7-osobowa – kobiety	1
1960	[?]	7-osobowa – mężczyźni	3
1961	[?]	7-osobowa – mężczyźni	3
1963	Henryk Gąsior, Kazimierz Lewkowski, Henryk Liber, Hubert Skiba, Bernard Targiel, Walerian Tim	7-osobowa – mężczyźni	2
1964	Józef Biernacki, Rudolf Bugla, Henryk Gąsior, Janusz Karpuk, Kazimierz Lewkowski, Henryk Liber, Edward Makuła, Kazimierz Mieleszczuk, Jan Olszówka, Hubert Skiba, Stefan Sowa, Bernard Targiel, Walerian Tim, Ryszard Tomczak	7-osobowa – mężczyźni	1

„Sport” 1957, nr 129 i 1962, nr 15; W. Zieleśkiewicz: 90 lat polskiej piłki ręcznej. Warszawa 2008; S. Jarecki: Rozwój piłki ręcznej na Śląsku. Cz. 1: 1925–1960. Katowice 1972; S. Jarecki: Rozwój piłki ręcznej na Śląsku. Cz. 2: 1961–1970. Katowice 1972.