OCHOJSKI SZLAK TURYSTYCZNY, znakowany (czarny) pieszy szlak turystyczny w województwie śląskim (dł. 18,1 km). Pierwotnie przebiegał od stacji kolejowej PKP Katowice-Ochojec do stacji kolejowej PKP Katowice-Kostuchna, obok rezerwatu Ochojec; w 2000 zmodyfikowany i wydłużony do Lędzin (Zamoście, Pomnik); poprowadzony granicą rezerwatu, przebiega w większości przez tereny leśne; atrakcją jest Płone Bagno. Dawny przebieg wyznaczają obecnie następujące szlaki: czarny (Ochojec PKP – Ochojec Rezerwat), niebieski (Ochojec Rezerwat – Kostuchna Las), żółty (Kostuchna Las – Kostuchna Łopianowa – fragment ►Szlaku Historii Górnictwa Górnośląskiego), czarny (Kostuchna Łopianowa – Kostuchna PKP).
OCHOTNICZE DRUŻYNY ROBOCZE, organizacja paramilitarna i regionalna formacja służby pracy; powstała w ramach ofensywy władz wojewódzkich w walce z bezrobociem wśród młodzieży; pierwsze struktury tej organizacji tworzyły w 1931 władze samorządowe m.in. Radzionkowa, Rybnika i Świętochłowic; pogłębiające się bezrobocie młodzieży spowodowało, że inicjatywę w tworzeniu struktur formacji pracy od 1933 przejęły władze województwa śląskiego (Michał Grażyński); korzystając z doświadczeń Rybnika oraz niemieckiej organizacji Freiwillige Arbeitsfront, powołały one O.D.R. zgodnie z uchwałą podjętą 22 X 1932 na zjeździe Narodowo-Chrześcijańskiego Zjednoczenia Pracy; pierwsza tego typu struktura powstała w ►Ligocie, jako jedna z trzech tego typu jednostek organizacyjnych (Mysłowice, Świętochłowice), patronami akcji organizacyjnej były Wojewódzki Komitet do Spraw Bezrobocia Województwa Śląskiego (1932), Wojewódzki Komitet Funduszu Pracy, Stowarzyszenie Opieki Nad Bezrobotną Młodzieżą; z doświadczeń śląskich korzystały władze polityczne II Rzeczpospolitej, tworząc ogólnopolskie Stowarzyszenie Opieki nad Niezatrudnioną Młodzieżą; jej autonomiczną częścią były organizacje śląskie; przesłaniem ideologicznym O.D.R. był kult państwa (wychowanie fizyczne, przysposobienie wojskowe) i wodzostwa; przyświecała im idea „walka to legiony, kult pracy to hasło młodzieży państwowej”; organizacja miała charakter paramilitarny (bataliony, drużyny i zastępy), młodzież była skoszarowana i umundurowana; łączono szkolenie ideowe (w ramach działalności oświatowej), z ►wychowaniem fizycznym i ►przysposobieniem wojskowym, kształceniem zawodowym i codzienną sześcioipółgodzinną pracą zawodową w ramach robót publicznych (regulacje rzek: Wisły, Czarnej Przemszy, budowa dróg: Wisła-Malinka, linii kolejowej: Żory-Pszczyna); front pracy, który został stworzony, był krytykowany przez lewicę i prawicę (mała skuteczność akcji, indoktrynacja polityczna młodzieży, wyzysk junaków), po reformach Pawła Musioła (wzmocnienie roli procesu wychowawczego z rozległymi uprawnieniami tzw. inspektorów oświatowych rekrutujących się z tzw. Młodej Polski) stały się, obok ►Oddziałów Młodzieży Powstańczej i Robotniczego Instytutu Oświaty i Kultury im. Stefana Żeromskiego (zob. ►Robotnicze Towarzystwo Oświatowo-Kulturalne im. Stefana Żeromskiego), jednym z ośrodków propagandy ideologii narodowo-radykalnej; O.D.R. nie spełniły pokładanych w nich nadziei, jednak dzięki osobistej interwencji Pawła Musioła u wojewody udało się je utrzymać, w 1937 wcielono je do Junackich Hufców Pracy; skupiały ok. 2–2,6 tys. członków w 19 drużynach (1934); organ prasowy „Junak”: komendanci: Romuald Pitera-Ratepi, Paweł Musioł.
P. Rozwadowski: Państwowy Urząd Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego 1927–1939. Warszawa 2000.
ODDZIAŁ MIĘDZYUCZELNIANY PTTK W KATOWICACH, zał. w 1959 (wg innych źródeł w 1963) z inicjatywy członków Międzyuczelnianego Koła PTTK; działalność prowadzona jest na Uniwersytecie Śląskim, Uniwersytecie Ekonomicznym, Śląskim Uniwersytecie Medycznym; w strukturach OM działały bądź działają: Studenckie Koło Przewodników Beskidzkich, Akademicki Klub Turystyczny „Gronie”, Sekcja Żeglarska PTTK (do 1969), komisja wydawnicza; 1320 członków (1980); prezesi: Janusz Kalinowski, Grzegorz Górka, Zygmunt Kałuża, Zenon Ledwoch, Jerzy Wróblewski, Krystyna Borys.
J. Nowak: Działalność Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w województwie katowickim w latach 1951–1985 (zarys historyczny). Katowice 1989.
ODDZIAŁ MŁODZIEŻY POWSTAŃCZEJ BOGUCICE, założony 24 III 1933 przez 31 osób, 31 XII 1933 skupiał 78 członków, a w 1934 – 101. Dysponował własną świetlicą; prowadził sekcje: oświatową, teatralną, muzyczną, szachową, koszykówki, tenisa stołowego. Działacze: Henryk Kolon, Augustyn Rzepka, L. Szczyrba. Osiągnięcia: 3 miejsce w mistrzostwach okręgu katowickiego OMP w 1937 w koszykówce, siatkówce i tenisie stołowym.
Sprawozdanie roczne z działalności Organizacji Młodzieży Powstańczej. Katowice 1934; II sprawozdanie roczne z działalności Organizacji Młodzieży Powstańczej za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1934 roku. Katowice 1935; „Młodzież Powstańcza” 1937, nr 3.
ODDZIAŁ MŁODZIEŻY POWSTAŃCZEJ BRYNÓW, organizacja młodzieżowa, zał. 8 IV 1934, liczba członków: 15 (1933), 44 (1934); sekcje: lekkoatletyczna, tenisa stołowego; prezes: Piotr Napora.
Sprawozdanie roczne z działalności Organizacji Młodzieży Powstańczej. Katowice [b.m.w.], 1935.
ODDZIAŁ MŁODZIEŻY POWSTAŃCZEJ CENTRUM, zał. 14 III 1933 dla Śródmieścia Katowic. Członkowie: 27 (1933) 87 (1934); świetlica, teatr, szachy; prezes: Łukasz Baron.
Sprawozdanie roczne z działalności Organizacji Młodzieży Powstańczej. Katowice [b.w.] 1935.
ODDZIAŁ MŁODZIEŻY POWSTAŃCZEJ DĄB, organizacja młodzieżowa założona 22 grudnia 1933 roku, liczba członków: 21 (1933), 98 (1934); sekcje: ►piłki nożnej, ►piłki ręcznej, ►szachów, ►tenisa stołowego; prezes Feliks Demuth.
ODDZIAŁ MŁODZIEŻY POWSTAŃCZEJ DĄBRÓWKA MAŁA, organizacja młodzieżowa działająca pod patronatem Grupy Związku Powstańców Śląskich, zał. 18 III 1933; w 1933 skupiał 44–50 członków. Prowadził sekcje: lekkoatletyczną i piłki nożnej (w l. 1936 i 1938 uczestniczyła w rozgrywkach o mistrzostwo OMP w województwie śląskim); odnosił sukcesy w Marszach nad Odrę (3 m. w 1936).
A. Chmiel: Marsz Powstańców nad Odrę jako zawody wojskowo-sportowe Związku Powstańców Śląskich w II RP – dlibra.bg.ajd.czest.pl:8080 /Content/ 3866/6.pdf; „Młodzież Powstańcza” 1936, nr 3; „Polska Zachodnia” 1935, nr 205.
ODDZIAŁ MŁODZIEŻY POWSTAŃCZEJ GISZOWIEC, organizacja polskiego ruchu młodzieżowego, zał. 19 X 1933. Należał do okręgu mysłowickiego OMP. W 1933 skupiał 35 członków. Początkowo prowadził działalność artystyczną w sekcjach teatru i muzycznej; od 1936 – sekcje: hokeja na lodzie (członek ►Śląskiego Okręgowego Związku Hokeja na Lodzie) i koszykówki; od 1937 – drużynę junaków. Dysponował własnym lodowiskiem przy Starym Szybie Południowym. Prezes: Feliks Pilarski, działacz: Mol, referent sportowy: P. Hochuł. Hokeista na lodzie Alfred Gansiniec, późniejszy reprezentant Polski, zaczynał karierę w OMP Giszowiec.
A. Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2009; „Młodzież Powstańcza” 1937, nr 1, 2, 3; „Polska Zachodnia” 1935, nr 205.
ODDZIAŁ MŁODZIEŻY POWSTAŃCZEJ JANÓW, zał. 4 XII 1933, 64 członków; sekcje: szachowa, palantowa, lekkoatletyczna, tenisa stołowego; 48 odznak POS; prezes: Sabriel.
Sprawozdanie roczne z działalności Organizacji Młodzieży Powstańczej. Katowice [b.w.] 1935.
ODDZIAŁ MŁODZIEŻY POWSTAŃCZEJ KATOWICE-CENTRUM, organizacja młodzieżowa, zał. 14 III 1933, członkowie: 27 (1933), 81 (1935); sekcje: szachowa, tenisa stołowego.
Sprawozdanie Sekretarjatu Oddziałów Młodzieży Powstańczej. Za rok 1933–1934, Katowice 1935.
ODDZIAŁ MŁODZIEŻY POWSTAŃCZEJ SZOPIENICE, organizacja młodzieżowa, zał. 6 IV 1933, członkowie: 31 (1933), 100 (1935); sekcje lekkoatletyczna, tenisa stołowego; prezes: Markiefka.
Sprawozdanie Sekretarjatu Oddziałów Młodzieży Powstańczej. Za rok 1933-1934. Katowice 1935.
ODDZIAŁ MŁODZIEŻY POWSTAŃCZEJ ZAŁĘŻE, organizacja młodzieżowa założona 21 XI 1933 (m.in. przez Stanisława Cebulskiego). W 1934 roku skupiał 12–30 członków, a w 1935 – 45. Prowadził sekcje: lekkoatletyczną (w 1938 mistrzami OMP w województwie śląskim byli: Paduła w biegu na 200 m i Wylecioł w biegach na 400 m i 800 m), koszykówki, tenisa stołowego (w połowie lat 30. XX w. należała do najlepszych na terenie Katowic), muzyczną i teatralną. Funkcję prezesa pełnili: Ryszard Szefer, Teodor Lis, wiceprezesa – Paweł Ciasnocha (1936), kierownikiem sportu był Edward Raszyk, a komendantem Paweł Brychcy; delegatem Związku Powstańców Śląskich do tej jednostki był inspektor Stanisław Koźma.
APK, zesp. Śląski Instytut Naukowy, sygn. 3/1; Sprawozdanie roczne z działalności Organizacji Młodzieży Powstańczej za rok 1933. Katowice 1934; Sprawozdanie roczne z działalności Organizacji Młodzieży Powstańczej za rok 1934. Katowice 1935; „Polska Zachodnia” 1936, nr 13.
ODDZIAŁ MŁODZIEŻY POWSTAŃCZEJ ZAWODZIE IM. HENRYKA DĄBROWSKIEGO, zał. 2 IV 1933; w 1933 liczył 19 członków, a w 1934 – 96. Oddział wybudował własną świetlicę na terenie podarowanym przez władze miejskie Katowic. Prowadził bibliotekę (w 1934 r. dysponowała 150 tomami) oraz sekcje: oświatową, teatralną, muzyczną, mandolinistów, śpiewacką, boksu, lekkoatletyczną, piłki nożnej, koszykówki, siatkówki, szachową. Prezesi: J. Zorembik, A. Niemczyk; opiekun: Rudolf Niemczyk. Osiągnięcia: drugie miejsce w Marszu nad Olzę (1936) w kategorii Oddziałów Młodzieży Powstańczej.
Sprawozdanie roczne z działalności Organizacji Młodzieży Powstańczej. Katowice 1934; II sprawozdanie roczne z działalności Organizacji Młodzieży Powstańczej za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 1934 roku. Katowice 1935; „Powstaniec Śląski" 1936, nr 9–10. „Polska Zachodnia” 1933, nr 291.
ODRODZENIE, Chrześcijański Związek Młodzieży Pracującej „Odrodzenie”; ogólnopolska młodzieżowa organizacja ideowo-polityczna (zał. 1928), w Katowicach od 1932, pierwsze koło założył ks. Stefan Schweinoch (Szwajnoch), na terenie Katowic utworzono koła w Załężu i Dąbrówce Małej (w tych miejscowościach utworzono również struktury sportowe); inicjatywa jego znalazła poparcie Wojciecha Korfantego i działaczy śląskiej chadecji; ideologia opierała się na chrześcijańskiej etyce społecznej, neotomizmie i społecznej doktrynie kościoła katolickiego, krytykowano ustrój kapitalistyczny z pozycji korporacjonizmu. O. cechowało się umiarkowanym nacjonalizmem; niechętna natomiast była mu kuria diecezjalna, upadek chadecji spowodował regres O., jego członkowie weszli do struktur Stronnictwa Pracy; liczba kół: 6 (1932), 30 (II 1934), 12 (XII 1934); przewodniczący Jan Lewandowicz; organ prasowy: „Nowe Hasła”.
P. Greiner: Słownik organizacji młodzieżowych w województwie śląskim w latach 1922–1939, Katowice 1993.
OGNIWO, szkolna sekcja tenisa stołowego (lub klub sportowy) przy Publicznej Szkole Dokształcającej w Katowicach; wzmiankowana w styczniu 1935 roku;
„Siedem Groszy” 1935, nr 4.
OGNIWO KATOWICE, KS i koło sportowe przy Urzędzie Miejskim w Katowicach; założone zostało 25 lipca 1950 roku, sekcje: piłki nożnej, lekkoatletyki, pływacka, gier sportowych, motocyklowa, kręglarska.
APK, zesp Śląski Okręgowy Związek Piłki Nożnej Katowice, sygn. 26, 27.
OGÓLNY ZWIĄZEK PODOFICERÓW REZERWY RZECZPOSPOLITEJ POLSKIEJ OKRĘG KATOWICE, organizacja paramilitarna, kombatancka (zał. 19 IV 1925); pierwotnie należała do Związku Rezerwistów Ziem Zachodnich Rzeczpospolitej Polskiej w Poznaniu; od 1927 do OZPR. w Warszawie, prorządowa; od 1928 w Federacji Związków Obrońców Ojczyzny, członek ►Wojewódzkiego Urzędu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego w Katowicach; działalność charytatywna (gwiazdki dla wdów i sierot), sportowa (►strzelectwo sportowe – na poziomie wyczynowym od l. 30. XX w. w ►Klubie Strzeleckim OZPR w Katowicach oraz ►kręglarstwo – organizator mistrzostw Śląska w 1929); filie: ►Ligota, ►Katowice, ►Janów, ►Roździeń; siedziba centrali: ul. Stawowa 19, Plebiscytowa 1; prezesi: Alojzy Mamok, J. Makosz; Jan Przybyła, Feliks Kupilas; działacz: Bernard Mączyński; 19 kół w powiecie katowickim; liczba członków: 1114 (1929), 4287 (1937).
A. Steuer: Kultura fizyczna w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008; M. Jabłonowski, Sen o potędze Polski. Z dziejów ruchu byłych wojskowych w II Rzeczypospolitej 1918–1939. Olsztyn 1998; P. Rozwadowski: Państwowy Urząd Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego 1927–1939. Warszawa 2000.
OGRODY JORDANOWSKIE, zob. ►Jordanowskie ogrody
OGRÓD JORDANOWSKI W ZAŁĘŻU, przy ul Gliwickiej, w parku załęskim, pierwszy na terenie Katowic, założony w 1938 r., zajmował obszar 2 ha z budynkiem otoczonym dużym parkiem z dwoma czynnymi basenami i ich zapleczem; przebudowany w 1974 r.; na jego terenie stoi Młodzieżowy Dom Kultury nr 2.
APK, zesp. Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej Katowice-Śródmieście-Załęże, sygn. 59; Prezydium Wojewódzkej Rady Narodowej Katowice Kuratorium Okręgu Szkolnego, sygn. 108; H. Śliwowska, K. Wędrowski: Ogrody jordanowskie. [Cz. 1]. Warszawa 1937; H. Śliwowska, K. Wędrowski: Ogrody jordanowskie. [Cz. 2]. Warszawa 1937.
OKRĘG KATOWICKI POLSKIEGO ZWIĄZKU GIMNASTYCZNEGO, zał. 1947, zastąpił ►Dzielnicę Śląską Związku Towarzystw Gimnastycznych w Polsce; siedziba mieściła się w Katowicach (lokale m.in. przy ul. Dąbrowskiego, ul. Stanisława, ul. Mikołowskiej). W 1949 zorganizował w Katowicach MP w gimnastyce sportowej. W l. 1950–1956 był sekcją gimnastyki ►Wojewódzkiego Komitetu Kultury Fizycznej w Katowicach (do 1957 zajmował się akrobatyką sportową), w l. 1973–1980 – sekcją gimnastyki ►Wojewódzkiej Federacji Sportu w Katowicach. W 1957 zrzeszał 15, w 1965 – 35, a w 1975 – 23 kluby sportowe, w tym katowickie: ►Baildon Katowice, ►Gwardia Katowice, ►Naprzód Janów, MKS ►Pałac Młodzieży Katowice, ►Sparta Katowice, ►Start Katowice, ►Zryw Katowice przy Technikum Wychowania Fizycznego w Katowicach uczniowskie kluby: ►„19”, ►Carramba. W 1974 pod opieką okręgu znajdowało się 2237 zawodników. Działacze: Paweł Chrószcz, Lesław Euchstachewicz, Tadeusz Ślusarek.
G. Bielec: Lata świetności i upadku polskiej gimnastyki sportowej w PRL (1945–1989). Rzeszów 2012.
OKRĘGOWY KOMITET SZYBOWCOWY KATOWICE, regionalna centrala szybownictwa (V 1933–1936) przy ►Aeroklubie Śląskim w Katowicach. Komitet zrzeszał 29 terenowych sekcji szybowcowych ►Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej Województwa Śląskiego i powiatów: zawierciańskiego i będzińskiego (od 1934), które zmieniły nazwy na Koła Szybowcowe; powołał do życia Szkołę Szybowcową na górze Chełm k. Goleszowa.
A. Steuer: Z dziejów szybownictwa w województwie śląskim 1928–1939. W: „Kronika Katowic”. T. 5. Katowice 1995.
OKRĘGOWY OŚRODEK WYCHOWANIA FIZYCZNEGO W KATOWICACH, instytucja zajmująca się kulturą fizyczną, zał. 1 II 1927, filia w Siemianowicach (1929); obejmował zasięgiem całe województwo śląskie, powiaty przygraniczne województwa krakowskiego i kieleckiego oraz Zagłębie Dąbrowskie (1935); w 1939 uległ likwidacji; na skoszarowanych kursach szkolił instruktorów wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego, przodowników niektórych dyscyplin sportu (boks, kolarstwo, lekkoatletyka, narciarstwo, pływanie, szermierka); prowadził osobne kursy dla kobiet. Siedziby: ul. św. Jana 15, ►Dom Sportowy przy ul. Raciborskiej 1 w Katowicach; z jego inicjatywy powstały: ►Klub Hokejowy Katowice, ►Śląski Klub Lekkoatletyczny; zatrudniał absolwentów Centralnej Szkoły Wojskowej Gimnastyki i Sportu, Centralnego Instytutu Wychowania Fizycznego w Warszawie; czołowi instruktorzy: Felicjan Gilewski, Roman Ostałowski, Tadeusz Paczkowski; kier.: Józef Uhacz, Bronisław Schlichtinger.
30 lat Akademii Wychowania Fizycznego w Katowicach 1970–2000. (Kserokopia w zbiorach biblioteki AWF Katowice)
OLIMP KATOWICE, Terenowe Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej zał. w 1971 pod patronatem Katowickiej Spółdzielni Mieszkaniowej; sekcje: karate, kulturystyki, kaskaderska. Założyciel: Jerzy Drynda.
J. Jasiak: Olimp – ognisko kaskaderów. W: Trzydziestolecie Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycznej. Warszawa 1989.
OLIMPIA SZOPIENICE, KS, sekcja hokeja na lodzie, wzmiankowany w 1933.
A. Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008.
OLIMPIJCZYK KATOWICE, klub bokserski (K-1, boks olimpijski, thai boks, MMA) zrzeszający kobiety i mężczyzn), założony w 2016 roku, z siedzibą przy ul. W. Witosa (klub miał także siedzibę w lokalu przy ul. S. Kossutha); osiągnięcia: 1 (0–0–1) brązowy medal MP (2023) – Julia Michałek (kat. do 70 kg).
https://spis.ngo.pl/92784-klub-sportowy-olimpijczyk
OMTUR, ORGANIZACJA MŁODZIEŻY TOWARZYSTWA UNIWERSYTETÓW ROBOTNICZYCH W KATOWICACH, struktura ►młodzieżowego ruchu; przybudówka Polskiej Partii Socjalistycznej, założona w 1926; razem z Robotniczym Stowarzyszeniem Kulturalno-Oświatowym „Siła”; Deutscher Sozialistischer Jugendbund i Związkiem Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej powołała do życia Federację Związków Socjalistycznej Młodzieży w Polsce; w l. 1936–1939 nieistniejąca, rozwiązana przez PPS (wskutek infiltracji Komunistycznej Partii Polski) na Śląsku oddziały OMTUR przekształciły się w grupy Młodzieży Socjalistycznej; reaktywowana 8–9 X 1944 w Lublinie; w Katowicach pierwsze OMTUR-y (rekrutujące się s;pośród dawnych członków tej organizacji, Czerwonego Harcerstwa, Młodzieży Socjalistycznej) powstały na przełomie II–III 1945 w ►Dębie, ►Załężu, ►Załęskiej Hałdzie, ►Zawodziu i ►Śródmieściu; równolegle, przy silnym poparciu PPS, powstawały zakładowe koła OMTUR (Fabryka Porcelany Giesche, Montana, Moj, huty „Baildon” i „Ferrum”); od 1946 szkolne koła (Miejski Instytut Kształcenia Handlowego, Śląskie Techniczne Zakłady Naukowe); 1050 członków w 7 kołach (1945), nad którymi pieczę sprawował Miejski Komitet OMTUR w składzie: S. Beldoch, S. Pokorski, M. Kampa; do aktywnych członków należał Edward Babiuch (późniejszy sekretarz KC PZPR i premier); działalność: polityczna: umacnianie władzy ludowej (milicja robotnicza, udział w kampanii propagandowej przed referendum, agitacja przedwyborcza do Sejmu Ustawodawczego w 1947), współudział w odbudowie kraju, od 1947 we współzawodnictwie pracy; działalność kulturalno-oświatowa: zasługi w powstaniu Gimnazjum i Liceum dla Dorosłych w Katowicach; kursy stenografii, czytania i pisania po polsku, przysposobienia kupieckiego prowadzone w ramach sekcji i zespołów: tanecznych, świetlicowych (od 25 II 1945), muzycznych; sportowych (przeciwny idei upaństwowienia sportu realizowanej m.in. przez ►Wojewódzki Urząd Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego), sekcje: ►tenisa stołowego, ►piłki nożnej, ►koszykówki, ►siatkówki), imprezy zamknięte (tylko dla członków organizacji); KS OMTUR Szopienice (1932–1937 i 1945–1948); uległ likwidacji 22 VII 1948 po zjeździe zjednoczeniowym tzw. postępowych organizacji młodzieżowych (►Związku Walki Młodych, OMTUR, ►Związku Harcerstwa Polskiego, Związku Młodzieży Demokratycznej); organ prasowy: „Młodzi Idą”.
J. Walczak: Robotnicze drogi Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego (do roku 1939). Katowice 1985; P. Greiner: Słownik organizacji młodzieżowych w województwie śląskim w latach 1922–1939. Katowice 1993; A. Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008; Z. Studencki: Organizacja Młodzieży Towarzystwa Uniwersytetów Robotniczych. „Rocznik Katowicki” 1980.
ORBIS, zał. 1920 we Lwowie jako Polskie Biuro Podróży O., początkowo przedsiębiorstwo prywatne. O. prowadził działalność na terenie Małopolski od 1928, w Katowicach od pocz. l. 30. XX w.; przez wiele dziesięcioleci potentat na rynku ►biur turystycznych, nastawiony na zamożniejszych klientów, od 1933 spółka z o.o.; siedziba przy ul. Pocztowej 1 (1937) – jako jednego z 91 (1938) oddziałów terenowych; działalność przerwana w czasie wojny, reaktywowana w 1945. O. podlegał Ministerstwu Komunikacji; na pocz. l. 50 XX w. jeden z oddziałów Centralnego Zarządu Przedsiębiorstw Usługowych, przejął hotele i restauracje o najwyższym standardzie (wśród nich hotel ►Monopol), restauracje dworcowe, wagony sypialne, prowadził sprzedaż biletów do kin i teatrów. Po odwilży październikowej O. powrócił do organizacji wycieczek zagranicznych (początkowo do krajów tzw. demokracji ludowej i Jugosławii); od 1960 prowadził wyłącznie działalność turystyczną (zob. ►Wars); od 1972 Zjednoczenie Gospodarki Turystycznej O. (podlegał mu ►Sport-Tourist); siedziby: przy ul.: ►Warszawskiej 4, ►Młyńskiej 1 (1959), ►Korfantego 2. Po 1990 Przedsiębiorstwo Państwowe O. stało się jednoosobową spółką Skarbu Państwa, a w 1993 wydzielono z niej dwie spółki zależne: Orbis Travel (ogłosił bankructwo w 2010) oraz Orbis (który zajmował się hotelarstwem).
Jerzy Gaj: Dzieje turystyki w Polsce. Warszawa 2008.
ORGANIZACJE PARAMILITARNE, zob. ►Paramilitarne organizacje.
ORIENTACJA SPORTOWA, grupa dyscyplin sportowych obejmująca biegi na orientację, kolarstwo na rowerach górskich (MTB) na orientację, narciarstwo na orientację; w drugiej połowie lat 50. XX w. w Polsce (w województwie katowickim) były znane jedynie marsze na orientację (bez jednolitych regulaminów zawodów, z mapami zawierającymi z zasady 30% błędów) organizowane (także na terenie Katowic) przez ►Związek Młodzieży Polskiej, Powszechną Organizację ►Służba Polsce); o.s. opartą na współczesnych zasadach wprowadziła Barbara Pacholska z Katowic, uczestniczka II Centralnego Zlotu Turystów w Czechosłowacji (1957), zawody na Jesiennym Złazie Wygów; o.s. rozwijała się trzytorowo: w ruchu turystycznym – Podkomisja Imprez na Orientację funkcjonowała w strukturach Komisji Pieszej ►PTTK Katowice (1966–1971), przekształcona w Samodzielną Komisję INO; w katowickich kołach PTTK o.s. propagowała jednostka przy Biurze Projektów Kolejowych; w ruchu sportowym – istniały sekcje przy KS ►Start Katowice i KS ►Podlesianka 38 Podlesie; w środowisku harcerskim początki o. s. związane są z akcją ►Zamonit, w ramach której powstał Klub Imprez na Orientację (1979) ►Zamonit Katowice przy Komendzie ►Chorągwi Śląskiej Związku Harcerstwa Polskiego w Katowicach (jedyny aktualnie klub w tej dyscyplinie sportu w Katowicach); członek Polskiego Związku Orientacji Sportowej w Warszawie). Imprezy: Ogólnopolskie Harcerskie Zawody na Orientację (1968–1983), mistrzostwa młodzieży szkolnej w marszach na orientację, „Złoty Kompas Kolejowy”; osiągnięcia: 5 (2–2–1) medali MP (1978–1982) zdobyte przez dwa kluby: Start Katowice, Podlesianka 38 Podlesie.
Po ziemi naszej roześlem harcerzy… Z dziejów harcerstwa polskiego na Górnym Śląsku, pod red. Krystyny Heskiej-Kwaśniewicz, Katowice 2006; https://orientujsienawat.pl/pliki/Bilans%20Sezonu%201983.pdf
ORMO-ZRYW, klub założony w lutym 1947 r.; sekcje: boksu, dżiu-dżitsu, gimnastyki, strzelecko-łowiecka, fotograficzna, hippiczna, kajakarska, pływacka; siedziba przy ul. Powstańców 43.
APK Urząd Wojewódzki Śląski. Wydział Społeczno-Polityczny, sygn. 578.
ORZEŁ KATOWICE, UKS, zał. w 1996 r. przy SP nr 26, klub jednosekcyjny – zapaśniczy; z siedzibą przy ul. ►Józefowskiej, spadkobierca tradycji zapaśniczych ►GKS Katowice; 40 członków (2003); prezes: Roman Bierła; znany zawodnik: Ryszard Marciniak – srebrny medalista MMP.
ORZEŁ WEŁNOWIEC, KS, zał. w Józefowcu. Kolejne nazwy: KS Orzeł Dąb-Józefowiec (1920–1924), KS Orzeł Wełnowiec (1924–1939, 5 III 1957 – 22 I 1962), Hohenlohehütter Turn- Und Sportverein Hohenlohehütte, RKS Orzeł Wełnowiec (25 II 1945 – 1948), KS „Metalowiec” Wełnowiec (1948–1949), Koło Sportowe „Stal” przy Zakładach Cynkowych „Silesia” w Wełnowcu; fuzja z KS ►„Rapid” Wełnowiec (zob. ►RAPID-Orzeł Wełnowiec). W 1949 skupiał 375 członków. Prowadził sekcje: boksu (1925–1934, 1945), gimnastyki sportowej (1948–1950), gier sportowych (1945), hokeja na lodzie (1945), lekkoatletyczną (1924–1928), piłki nożnej (1920–1939, 1945–1962), tenisa (1925–?), tenisa stołowego (1945–1951), zapasów (1945–1962). Osiągnięcia: występy w I lidze zapasów w stylu klasyczny (1960–1961); 9 (3–2–4) medali MP (1946–1963) w zapasach. Działacze: E. Dróźdż, Tadeusz Klukowski, Wilhelm Rusecki, Sussek. Prezesi: Stefan Madej, Karol Hetwer, Filip Copik. Wybitni sportowcy: Eugeniusz Dziewior, Stanisław Maruszewski, Eugeniusz Skowronek, Ernest Szmatloch.
APK, zesp. Okręg Śląski Polskiego Związku Piłki Nożnej, sygn. Kat 87a; A. Baran: 100 lat sportu zapaśniczego w Katowicach. Katowice 2005; https://www.zapasy.org.pl „Kattowitzer Zeitung” 1924, nr 191; „Polonia” 1926, nr 151.
OŚRODEK PRZYGOTOWAŃ OLIMPIJSKICH W SZERMIERCE; powstały w 1962 w Katowicach przy ul. Żelaznej wg projektu Wojciecha Zabłockiego, przy założeniach programowych Polskiego Komitetu Olimpijskiego i Polskiego Związku Szermierczego.
AUM, zesp. 5, sygn. 857.
OŚRODKI WYPOCZYNKU SOBOTNIO-NIEDZIELNEGO I ŚWIĄTECZNEGO, dawniej Ośrodki Wczasów Niedzielnych, zespół obiektów i urządzeń zlokalizowanych w niedużej odległości od aglomeracji miejskiej, w bezpośrednim sąsiedztwie terenów o walorach przyrodniczych, korzystnych dla rekreacji, w strefach z zapewnioną komunikacją publiczną. Powstanie OWSNiŚ planowano zaraz po zakończeniu drugiej wojny światowej; wyposażone były zgodnie z potrzebami krótkiego wypoczynku i rekreacji. Umożliwiały jednoczesne obsłużenie znacznej liczby osób o różnych upodobaniach. W Katowicach propagowaniem tego typu wypoczynku zajęło się czasopismo „Sport i Wczasy”; jednym z pierwszych popularyzowanych tego typu zespołów obiektów na terenie miasta był ►Muchowiec; w l. 50 XX w. powstał największy z nich – ►Park Śląski, a na kolejną falę zainteresowania ideą OWSNiŚ wpłynęło powstanie ►Leśnego Pasa Ochronnego GOP, oprócz nich w końcu l. 70 XX w. zaliczono do tego typu ośrodków: ►Katowicki Park Leśny, ►Dolinę Trzech Stawów, ►Zadole i ►Starganiec utrzymywane przez konkretne zakłady pracy. Przemiany społeczno-polityczne l. 90 XX w., zwalniające zakłady pracy od organizowania turystyki i wypoczynku, oraz postępująca degradacja środowiska, zwłaszcza Leśnego Pasa Ochronnego GOP spowodowały kryzys O. W ostatnich opracowaniach poświęconych potrzebom wypoczynku mieszkańców Katowic termin ten w zasadzie nie występuje (wyjątkowo za taki obiekt nadal jest uznawany Park Śląski). Zupełnie inną kategorią są Ośrodki Wczasów Niedzielnych ►Polskiego Związku Wędkarskiego.
OTORI KATOWICE, UKS, zał. w 2016 przy ul. Lechickiej; sekcja dżudo; prezes Jakub Kubieniec.
https://www.krs-online.com.pl/msig-5273-208994.html