W

 

WAGABUNDA, klub turystyki rowerowej, założony z inicjatywy Barbary Biśty-Wagner 17 czerwca 1985 r. pod nazwą Klub Turystyki Kolarskiej „Szprycha”; od listopada 1985 r. wcielony do Koła PTTK nr 325 „Wagabunda” w ►Panewnikach. Klub brał udział: w imprezach cyklicznych („Rowerowy Rajd Zwycięstwa” z metą w Stargańcu; „Tydzień Kultury Fizycznej”, w ramach którego organizowano Dzień Dziecka z kursem na kartę rowerową, „Święto roweru” na zakończenie roku szkolnego; „Lato w mieście” połączone z wycieczką rowerową do lasu, najczęściej z metą w ośrodku w Radoszowach, wrześniowych Dni Osiedla z okazji „Kontraktów Roździeńskich”, w październiku – w regionalnych zakończeniach sezonu kolarskiego na zamku w Chudowie, imprezach inaugurujących sezon rowerowy, z topieniem Marzanny na ►Stargańcu, w zlotach kolarskich w Łaziskach, rajdach rowerowych w Krakowie – „Rowerem po wiosnę”, „Rowerem po złoty liść”, kilkudniowych wyjazdach (rodzinnych rajdach rowerowych, szczególnie po Jurze Krakowsko-Częstochowskiej); kilku członków brało udział w zlotach i rajdach międzynarodowych (w Anglii, Belgii, Danii, Holandii, Francji i Portugalii), a także w imprezach organizowanych w Polsce.
https://www.wagabunda.katowice.pl/

WAGANT, Klub Turystyki Kolarskiej; początkowo sekcja kolarska (1953) w ramach ►Koła PTTK przy Hucie „Baildon", od 1968 roku w Komisji Turystyki Kolarskiej, od 1976 struktura autonomiczna, do 1998 odbywało się, przy minimalnej frekwencji, kilka imprez rocznie. Od 1999 organizuje się ok. 30–35 imprez rowerowych, z udziałem ponad 100 osób w każdej. przeważają wycieczki rowerowo-krajoznawcze (Wyżyna Śląska, Jura Krakowsko-Częstochowska, ziemia opolska, Beskidy; zwiedzanie muzeów, izb  pamięci, miejsc historycznych, przyrodniczych itd.); rajdy rowerowe; w 2007 zorganizowano wyprawę na  Bornholm z udziałem 24 rowerzystów (na wyspie przejechano ponad 450 km). W klubie zrzeszonych jest kilkadziesiąt osób, m.in. członków Oddziału PTTK przy hucie „Baildon”, z Siemianowic, oddziałów katowickiego i krakowskiego PTTK; w tym 18 Przodowników Turystyki Kolarskiej (siedmiu zweryfikowanych dożywotnio oraz jeden honorowy), przedstawicieli międzynarodowej organizacji kolarskiej (AIT), Krajowej Narady Aktywu Kolarskiego i Regionalnej Federacji Kolarskiej Woj. Śląskiego. Prezes: Ryszard Mielnik; KTK „Wagant" odznaczono Srebrną Honorową Odznaką PTTK (1991), Złotą Honorową Odznaką PTTK (1997); od 2003 klub jest organizatorem polowej mszy świętej rowerzystów (w dniu 1 maja w kościele św. Cyryla i Metodego w Załęskiej Hałdzie, z udziałem przeszło 100 osób, w tym niejednokrotnie prezydenta Katowic.
https://www.baildon.katowice.pttk.pl/wagant.html

WAGONS-LITS/COOK, World Travel Service WLC, potocznie: Biuro Cooka; biuro usług turystycznych; powstało w 1927 w Londynie, zajmowało się sprzedażą kuszetek, rezerwacją miejsc sypialnych w pociągach pośpiesznych; w Katowicach od połowy l. 30. XX w., z siedzibą przy ul. Dyrekcyjnej 9; zamknięte 1 IX – 21 XII 1939, przejęte przez przedstawiciela Urzędu Powierniczego Wschód, zostało włączone do struktur niemieckiej organizacji Reisebüro der Internationalen Schlafwagen-Gesellschaft; prowadziło działalność w l. 1945– 48 i od połowy l. 60. do końca l. 80. Drugie biuro turystyczne w Katowicach.
J. Gaj: Dzieje turystyki w Polsce. Warszawa 2008.

WALKIRIE KATOWICE, sekcja lacrosse kobiet (zob. ►Lacrosse), założona w 2013 roku, jako pierwsza w województwie śląskim, przy ►AZS Uniwersytet Śląski Katowice.
K.Miroszewski, K.Wilczok: Akademicki Związek Sportowy Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach (1968–1918). Katowice 2018.

WANDERVOGEL (Bund der Jugend), organizacja turystyczna młodzieży niemieckiej (Wędrowne Ptaki), powstała w 1913 na Śląsku Cieszyńskim, po 1924 w Katowicach (pod nazwą Oberschlesische Wanderbund lub Schlesische Freischar; posiadała schroniska młodzieżowe w Beskidach, utrzymywała kontakty z podobnymi organizacjami w Czechosłowacji, Austrii, Niemiec; od 1927 roku mocno się upolityczniła, w strukturach Deutsche Jungmannschaft in Polen; w 1935 podjęła współpracę z Hitlerjugend i zajęła się kaperowaniem młodzieży polskiej, co spowodowało rozwiązanie organizacji.
E. Wieczorek: Szkice z dziejów turystyki i krajoznawstwa na Górnym Śląsku. Katowice 2007.

WELTOUR-RADIO KATOWICE, pierwsza w województwie śląskim profesjonalna grupa kolarska kategorii 3 wg Międzynarodowej Unii Kolarskiej (UCI), powstała w poł. l. 90 XX w. na bazie sekcji kolarskiej ►Policyjnego Klubu Sportowego Katowice; po połączeniu (2003) z zagłębiowską grupą kolarską Ambra Obuwie – SNC Odziez/Servisco-Koop przeniosła się do Sosnowca, gdzie występowała p.n. Weltour-Radio Katowice-Ambra. W l. 2004–2006 przerwała działalność, odrodziła się w 2007, a w 2008 zakończyła działalność i przekształciła się w grupę amatorską; w 2001 liczyła 11, a w 2003 – 15 członków, głównie narodowości polskiej (1 Ukrainiec). Była jak dotąd ostatnią strukturą kolarstwa szosowego w Katowicach, prekursorem kolarstwa MTB. Działacze: Henryk Krawczyk, Jarosław Machalec, Bogusława Pelka; sportowcy: Grzegorz Gronkiewicz, Tomasz Kłoczko, Kazimierz Stafiej, Dariusz Wojciechowski. Osiągnięcia: 4 (1–0–3) medale MP (1997–2003).

WEŁNOWIEC, północna dzielnica Katowic; zorganizowane formy kultury fizycznej kształtowały się w niej od początku XX w.; pod wpływem niemieckim, administracji i przemysłu, w Józefowcu powstały dwa stowarzyszenia związane z ruchem ►Volks- und Jugendspiele, ►Spiel- und Eislaufverein Josephdorf (Józefowiec), w Wełnowcu ruch gimnastyczny reprezentował ►Turnverein, a sportowy ►Klub Cyklistów (Radfahrer Verein); złamanie monopolu niemieckiego w ►ruchu sportowym nastąpiło w 1920 r., w Józefowcu rozpoczął działalność KS ►Orzeł (kontynuował ją z przerwą wojenną do 1964, w latach 1949–1956 p.n. Stal do 1964), w latach 1924–1939 ►Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” Wełnowiec. Od 1925 struktury ruchu sportowego tworzyły KS ►25 przy szybie „Agnieszka” należącym do Polskich Kopalń Skarbowych „Skarboferm”, ze Związkiem Halerczyków związał swoje losy KS ►Haller; do jednosekcyjnych klubów funkcjonujących w gminie należały: struktura sportowa Związku Powstańców Śląskich KS ►Powstaniec; z robotniczą k.f. związane były ►Siła Wełnowiec i ►Wolność, ponadto ►Towarzystwo Cyklistów „Sport”, KS ►Hetman i jedyny niemiecki klub ►Freier Schachverein; w latach 30. XX w. Klub Szybowcowy oraz Towarzystwo Sportowe ►Biały Orzeł i jego agendy przejął KS ►Strzelec Wełnowiec, wyodrębniony jako autonomiczna struktura z miejscowego oddziału ►Związku Strzeleckiego; sport uprawiano także w miejscowych organizacjach młodzieżowych: ►Stowarzyszeniu Młodzieży Polskiej Józefowiec i ►Stowarzyszeniu Młodzieży Polskiej Wełnowiec oraz w ►Oddziałach Młodzieży Powstańczej (►Józefowiec, ►Wełnowiec); w okresie okupacji hitlerowskiej, pod patronatem koncernu Hohenlohe, funkcjonował jedyny klub Hohenlohehütter Turn- und Sportverein (zob. ►Orzeł Wełnowiec); przemysłowy mecenat był rozwijany w latach 1945–1964 przez Hutę Metali Nieżelaznych (Orzeł) i Fabrykę Narzędzi Górniczych (►Rapid); od 1964 obydwa kluby weszły w skład struktury ►GKS-u Katowice; w 1965 do Wełnowca przeniosła się sekcja piłki nożnej KS ►Kolejarz 24 Katowice. W 1997 nastąpiło odrodzenie struktur sportowych w Wełnowcu (UKS ►Orzeł); znane jest także koło TKKF przy Klubie Osiedlowym „Józefinka”. Obiekty sportowe: ►stadiony GKS Katowice, KS ►Kolejarz Katowice, sala gimnastyczna ►Józefowska. W Wełnowcu uprawiano: boks, hokej na lodzie, kolarstwo, lekkoatletykę, narciarstwo, piłkę nożną, piłkę ręczną, podnoszenie ciężarów, siatkówkę, szachy, szybownictwo, zapasy; dzielnicę rozsławiły zapasy w stylu klasycznym. Działacze: Wacław Bokacki, Aleksander Ciszewski, Karol Fabris, Karol Hetwer, Wilhelm Rusecki; sportowcy: zapaśnicy – Roman Bierła, Henryk Dziewiór, Ernest Szmatloch, Andrzej Kierpacz, Roman Kierpacz; piłkarz ręczny Henryk Kłosek.
U. Rzewiczok: Wełnowiec i Józefowiec. Dzieje dzielnicy Katowic. Katowice 2019.

WEŁNOWIECKI PARK W KATOWICACH, park w katowickiej dzielnicy Wełnowiec, pomiędzy ulicami: Cisową, Jesionową i Owocową; teren zieleni urządzonej z placami zabaw o powierzchni 4,18 ha. Od wschodu graniczy z terenami zadrzewionej pokopalnianej hałdy (według planów Urzędu Miasta Katowice tereny te stanowią naturalne zaplecze rekreacyjne parku i rezerwę terenu pod jego powiększenie). Nazwa nadana oficjalnie uchwałą Rady Miasta Katowice nr LXV/1303/10 z 27 IX 2010 była używana potocznie już wcześniej; park istniał już w okresie międzywojennym. Przez park biegnie ►Szlak Historii Górnictwa Górnośląskiego.

WESOŁA FALA, ośrodek wypoczynkowy z zbiornikiem wodnym położony na granicy Katowic i Mysłowic w obrębie ►Leśnego Pasa Ochronnego GOP, niedaleko rezerwatu przyrody ►Las Murckowski, nad rzeką Przyrwą; węzeł szlaków turystycznych (►Szlaku Turystycznegoy Wesołej Fali, ►Szlaku Turystycznego im. Mariana Kantora-Mirskiego i ►Hołdunowskego Szlaku Turystycznego). Osrodek dysponuje: kortami tenisowymi, wypożyczalnią sprzętu wodnego, placem zabaw, restauracją, klubem jeździeckim, kołem wędkarskim i domkami kempingowymi do wynajęcia.
B Tokarska-Guzik: Przyroda Katowic. Katowice 1995.

WĘDKARSTWO RZUTOWE, zob. ►Casting.

WĘDROWNE PTAKI, zob. ►Wandervogel.

„WIADOMOŚCI POLSKIEGO ZWIĄZKU ATLETYCZNEGO”, czasopismo nieregularne, ukazujące się w Katowicach w latach 1936–1939; o zróżnicowanej objętości; redagowane przez zespół w składzie: W. Kwadyński, .W. Gałuszka, Stawarski, L. Brandys.
B. Tuszyński: Sprintem przez prasę sportową. Warszawa 1975.

„WIADOMOŚCI SPORTOWE DZIENNIKA ZACHODNIEGO”, dodatek sportowy „Dziennika Zachodniego”, ukazywał się od sierpnia 1945 do lipca 1946 roku; charakter głównie informacyjny; słowo wstępne: Stefan Kisieliński.

WICHER BOGUCICE (Katowice II), Towarzystwo Cyklistów, zał. 12 IV 1931, prezes: Man sekretarz: Krakowczyk, kapitan sportowy: Seget, siedziba: restauracja Zagórskiego.
„Polonia” 1931, nr 2128, 2345.

WIERCHY, klub turystyki górskiej, zał. w maju 1959, kontynuował działalność Komisji Turystyki Górskiej Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego; prezes: Zbigniew Rowiński; w 1961 zorganizował IX Nocny Rajd Górski. Rozwiązany w 1962.
Katowicki Oddział PTTK w latach 1922–1975. Katowice 1976.

WIEŻA JANÓW, klub szachowy; w l. 1927–1939 członek Polskiego Związku Szachowego Województwa Śląskiego; uczestnik drużynowych i indywidualnych mistrzostw Śląska. Działacz: Pieczka.
A. Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim 1922-1939. Opole 2008; „Polska Zachodnia” 1928, nr 290.

WIEŻA SPADOCHRONOWA W KATOWICACH, konstrukcja stalowa; w pierwotnej wersji wys. 50–62 m (obecnie 35 m) w ►Parku im. Tadeusza Kościuszki, jedyna zachowana (i największa) w Polsce; zbudowana w 1937 r. z inicjatywy ►Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. Jej projekt wykonano w Biurze Technicznym Budowy Mostów w Chorzowie, projektantem był Jerzy Kozubek.
Wieża posiadała schody prowadzące na szczyt, wewnętrzny szyb windowy z kursującą dwuosobową windą elektryczną, platformą na szczycie wieży, z której wykonywano skoki, wokół której zamontowano stalową balustradę obrotową (umożliwiającą skoki bez względu na kierunek wiatru), z zamontowanymi drzwiami. Spadochron połączony był stalową linką z obracanym wysięgnikiem oraz przeciwwagą, która poruszała się w rurze umieszczonej w osi wieży. Do końca lat 50. XX w. (odbudowana 1951 z inicjatywy ►Ligi Lotniczej) była wykorzystywana do początkowego szkolenia lotniczego i szkolenia skoczków spadochronowych; obecnie miejsce upamiętnione, jeden z punktów oporu w czasie obrony Katowic (1939), zob. też ►Szlak Bohaterów Wieży Spadochronowej.
Polskie lotnictwo sportowe. Almanach, Kraków 1986; T. Czylok: Szlak wieży spadochronowej, Katowice 1991.

WILHELMINA 35 SZOPIENICE, jednosekcyjny klub piłki nożnej, założony w styczniu 1935 roku, w 1939 stał się jedną ze struktur Zjednoczonego Towarzystwa Sportowego Szopienice (zob. ►Pierwszy Klub Sportowy Szopienice); pierwszy zarząd tworzyli Wilhelm Grzyb, Teodor Gorycka i Alfons Cober.
A. Steuer, Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939, Opole 2008; „Siedem Groszy" 1935, nr 14.

WKS KATOWICE, zob. ►Wojskowy Klub Sportowy 73 pp. Katowice.

WKS 73 pp. KATOWICE, zob. ►Wojskowy Klub Sportowy 73 pp. Katowice.

WODNE OCHOTNICZE POGOTOWIE RATUNKOWE; 20 kwietnia 1926 roku na posiedzeniu zarządu Polskiego Związku Pływackiego utworzono komisję do spraw ratownictwa z siedzibą w Siemianowicach (przewodniczący: Feliks Berlik); w okręgu katowickim dzieliła się na ośrodki ratownictwa wodnego: bielski, giszowiecki, lipiński, mikołowski i świętochłowicki; reaktywowana w 1945 roku, przewodniczący: Paweł Broll; w 1956 przeprowadzono w Katowicach pierwszy kurs ratownictwa wodnego (kierownik: Jan Nogaj); wprowadzono karty pływackie; w 1962 roku powołano do życia WOPR, którego działaczem (ze Śląska) i członkiem-założycielem był Lucjan Wilichnowski, w 1972 powstała samodzielna jednostka wojewódzka w Katowicach.
Tabaczewska-Bejster: Organizacje zajmujące się ratownictwem wodnym na ziemiach polskich (do 1969 r.). Rzeszów 2010; M. Jęzor: Rozwój ratownictwa wodnego w województwie śląskim (do 1972 roku). W: Z najnowszej historii kultury fizycznej, 5. Gorzów Wielkopolski 2002; https://www.woprbytom.pl/index.php/historia-wopr

WODNE OCHOTNICZE POGOTOWIE RATUNKOWE przy Uniwersytecie Śląskim; jedna z agend Klubu Sportowego ►AZS Uniwersytet Śląski, założone w 1975 roku; organizator kursów na stopnie ratownicze, nauki pływania, szkolenia na tzw. żółty czepek, „Dni zdobywania karty pływackiej”; uczestniczyło w obozach organizowanych przez AZS UŚ; zarząd (1977): Grzegorz Brysz, Feliks Soroka, Ewa Kisiel, Marek Krzeszowski, Izabela Makowska, Romuald Szopa, Ewa Warchoł, Jolanta Wojaczkowska.
K.Miroszewski, K.Wilczok: Akademicki Związek Sportowy Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach (1968–1918). Katowice 2018.

WODNE PLACE ZABAW, obiekty rekreacyjne podległe ►Miejskiemu Ośrodkowi Sportu i Rekreacji w Katowicach, m.in. ośrodki: ►3 Stawy (zał. 2017), ►Gliwicka (2018), ►Biedronki (2019).
https://www.mosir.katowice.pl/obiekty_mosir/biedronki-wodny-plac-zabaw/

WODNIK 29 KATOWICE, jednosekcyjny klub pływacki, zał. 2007 przy Szkole Podstawowej nr 29 w Katowicach. W 2016 skupiał 14 zawodników, którzy trenują na basenie w Kostuchnie; działa też oddział Master. Klub jest członkiem ►Śląskiego Związku Pływackiego i Polskiego Związku Pływackiego; zawodnicy uczestniczą w Mistrzostwach Śląska w dziecięcych kategoriach wiekowych. Kadrę trenerską tworzą absolwenci AWF Katowice. Funkcje prezesa pełni Michał Spławiński.
http://wodnik29.pl/zawody.html.

WOJEWODSCHAFT FUßBALLVERBAND, centrala regionalna niemieckich klubów piłki nożnej w przemysłowej cz. województwa śląskiego (zał. 7 VIII 1921) w Królewskiej Hucie, od 1922 w Katowicach (43 kluby); rozgrywki o mistrzostwo Górnego Śląska w obwodach katowickim i królewskohuckim; poczynił nieudane próby połączenia się z centralą niemieckiego piłkarstwa we Wrocławiu, a także z Polskim Związkiem Piłki Nożnej w Krakowie; po „demonstracji zbrojnej” oddziału ►Związku Byłych Powstańców na boisku KS ►„Diana” Katowice (IV.1923) zakończył działalność; niemieckie kluby przystąpiły do ►Górnośląskiego Związku Piłki Nożnej w Katowicach, bądź łączyły się z polskimi organizacjami sportowymi w poszczególnych miejscowościach. Prezes Paul Stephan.
A. Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim w latach 1922–1939, Opole 2008; A. Szlak wieży spadochronowej, Katowice 1991. A. Gowarzewski, J. Waloszek: 75 lat OZPN [Okręgowego Związku Piłki Nożnej] Katowice: 1920–1995, ludzie, historia, fakty. Księga pamiątkowa. Katowice 1996.

WOJEWÓDZKA FEDERACJA SPORTU W KATOWICACH, stowarzyszenie związków i klubów sportowych (działające w okresie 12 VI 1973–1991), przekształconych w sekcje sportowe WFS; w strukturach Polskiej Federacji Sportu (1973–1978), potem w strukturze Departamentu Sportu Wyczynowego Ministerstwa Sportu i Turystyki; działające w zakresie sportu kwalifikowanego (prawidłowa obsługa administracyjno-finansowa, pomoc merytoryczno-szkoleniowa, szkolenie i doskonalenie kadry trenersko-instruktorskiej i sędziowskiej, organizacja wojewódzkich spartakiad młodzieży, przygotowanie kandydatów do występów w Ogólnopolskich Spartakiadach Młodzieży. Organem wykonawczym WFS było biuro z siedzibą przy ul Stanisława 9 w Katowicach; przekształcone na makroregion sportowy (1982) obejmujący województwa: katowickie, bielskie, częstochowskie i opolskie; bez sekcji ►Ludowych Zespołów Sportowych, klubów Zrzeszenia Sportowego Spółdzielczości Pracy ►Start, Okręgowego Związku Piłki Nożnej (obecnie ►Śląskiego Związku Piłki Nożnej w Katowicach), które wystąpiły z WFS (1981). WFS zrzeszała 23 związki sportowe, 150 klubów, 12 tys. zawodników, 1203 szkoleniowców, 1407 sędziów (1986); prezesi: Roman Szeląg, Witold Pietrek, Julian Sobas.
W. Klimontowicz: Sport pływacki Górnego Śląska. Katowice 1998.

WOJEWÓDZKA KOMISJA TURYSTYCZNA, struktura utworzona w 1926 roku w Wydziale Komunikacyjno-Budowlanym Urzędu Wojewódzkiego Śląskiego w Katowicach; zajmowała się budową domów noclegowych, rozwojem komunikacji kolejowej, opieką nad pamiątkami, ochroną przyrody, była inicjatorką powstania Śląskiego Związku Propagandy Turystycznej, wybudowała Dom Wycieczkowy w Katowicach. Przewodniczący: Władysław Miedniak, członkowie: Antoni Kęsa, Stefan Kaufmann, Tadeusz Stark, Mieczysław Świerz;
APK, zesp. Urząd Wojewódzki Śląski Wydział Komunikacyjno-Budowlany w Katowicach, sygn.4486.

WOJEWÓDZKA PRZYCHODNIA SPORTOWO-LEKARSKA, przy ul. Warszawskiej 6, otwarta w lutym 1951 roku, działy: internistyczny i chirurgiczny; kierownikiem był Lucjan Rakowski.
„Sport” 1951, nr 16, 32.

WOJEWÓDZKI KOMISJA TURYSTYKI W KATOWICACH, pierwsza w Polsce wojewódzka struktura turystyczna, założona w 1922 roku; w programie miała uregulowanie zabudowy Wisły, budowę dróg na Kubalonce i Równicy; Domy Turysty w Królewskiej Hucie, Katowicach, Bielsku, Cieszynie, Bystrej, Jaworzu Brennej, Wiśle, Zawoi, Istebnej.
Z. Kulczycki: Zarys historii turystyki w Polsce. Warszawa 1980.

WOJEWÓDZKI KOMITET UPOWSZECHNIANIA PŁYWANIA W KATOWICACH, struktura (w latach 1962-–75) przy ►Wojewódzkim Komitecie Kultury Fizycznej w Katowicach: zadania: nauka pływania, podnoszenie stopnia bezpieczeństwa na wodach strzeżonych i niestrzeżonych, opieka nad obiektami służącymi nauce pływania, propaganda sportu pływackiego.
W. Klimontowicz, Sport pływacki Górnego Śląska. Katowice 1998.

WOJEWÓDZKI KOMITET WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I PRZYSPOSOBIENIA WOJSKOWEGO W KATOWICACH, regionalna struktura kierująca całokształtem spraw związanych z kulturą fizyczną (wychowanie fizyczne i przysposobienie wojskowe) w armii i poza nią, od 1927 w obrębie województwa śląskiego; odegrała podstawową rolę w realizacji idei mecenatu państwowego w kulturze fizycznej. Funkcjonowała w dwóch pionach: wojskowym, podległym Dowództwu Okręgu Korpusu V z siedzibą w Krakowie – kierowanym przez kadrę wojskowych (kierowników); fachowo-technicznym, podległym Państwowemu Urzędowi Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego w Warszawie, koordynującym pracą poza sferą wojskową. Podlegały mu struktury niższego szczebla; miejskie (m.in. ►Miejski Komitet Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego w Katowicach), powiatowe i gminne komitety WF i PW; jego zadaniem było koordynowanie działalności organów państwowych Ministerstwa Spraw Wojskowych, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, Ministerstwa Oświecenia Publicznego i Wyznań Religijnych oraz organizacji społecznych (klubów sportowych, struktur typu wf i pw w organizacjach paramilitarnych i młodzieżowych). Do pracy zapraszano działaczy cywilnych. WKWFiPW składał się z 8 osób (wojewody, dowódcy okręgu korpusu, od 1928 także kuratora szkolnego i 4 działaczy społecznych); dysponował budżetem, o który stale rywalizowały ►Związek Powstańców Śląskich i ►Związek Strzelecki; wchłonął ►Śląską Radę Sportową; był inicjatorem utworzenia ►Śląskiego Podkomitetu Olimpijskiego; przy WKWFiPW funkcjonowała ►Poradnia Lekarsko-Sportowa; w polu zainteresowania tej instytucji znalazły się budownictwo sportowe (inicjator przebudowy ►Starej Strzelnicy w Zawodziu, budowy obiektów dla ►Ośrodka Wychowania Fizycznego w Katowicach, zob. też ►Technikum Wychowania Fizycznego w Katowicach przy ul Raciborskiej). WKKFiPW sprawował mecenat państwowy w zakresie kultury fizycznej, zwracając uwagę na podniesienie kultury fiz. społeczeństwa, rozwój i pogłębienie w społeczeństwie poczucia społecznego i organizacyjnego; wspierał sport polski na Zaolziu i w Rejencji Opolskiej. Instytucja istniała w l. 1927–1939. W zupełnie innych realiach społeczno-politycznych nominalnie nawiązywała do jego zakresu działań struktura istniejąca w l. 1946–1948 (zob. ►Wojewódzki Komitet Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego (2). Organem prasowym było czasopismo „Na Straży”; działacze i członkowie: Michał Grażyński, Karol Grzesik, mjr Andrzej Hałaciński, mjr Henryk Kowalówka, dr Ignacy Nowak, Ludwik Ręgorowicz, kpt Tadeusz Smołucha, Józef Uhacz, gen. Józef Zając;
A. Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008; J. Kęsik: Wojsko polskie wobec tężyzny fizycznej społeczeństwa 1918–1939; P. Rozwadowski: Państwowy Urząd Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego 1927–1939. Warszawa 2000.

WOJEWÓDZKI MILICYJNY KLUB SPORTOWY KATOWICE, zał. 1945, pierwszy milicyjny KS w Katowicach. Po połączeniu w l. 1946 i 1949 z KS ►„Piechur” Katowice, KS ►„Płomień” Katowice i ►„ORMO-Zryw” Katowice dał początek KKS ►„Gwardia” Katowice. Zapoczątkował rozwój organizacyjny boksu (angażując m.in. kadrę bezdomnych po II wojnie światowej pięściarzy warszawskich) w województwie śląsko-dąbrowskim.
H. Marzec: 80 lat śląskiego boksu. Katowice 2002.

 

WOJEWÓDZKI URZĄD WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I PRZYSPOSOBIENIA WOJSKOWEGO W KATOWICACH (2); organizator sportu i przysposobienia wojskowego w województwie śląsko-dąbrowskim, zał. 13 IV 1946, od 8 XII 1946 z siedzibą przy ul. Raciborskiej 1; działalność w sekcjach wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego; powstał na bazie sekcji sportu Wojewódzkiego Urzędu Informacji i Propagandy w Katowicach; sporządził ewidencję związków sportowych, klubów sportowych, obiektów sportowych na terenie województwa śląsko-dąbrowskiego; pilotował sprawy odbudowy stadionu sportowego w Katowicach, ►Torkatu, sal ►Wojewódzkiego Ośrodka Wychowania Fizycznego w Katowicach; prowadził akcję szkoleniową – kursy letnie i zimowe w ramach współpracy z jednostkami wychowania fizycznego. Zakończył działalność w 1948. Dyrektorem WUWFiPW był Stefan Kisieliński.
B. Cimała, A. Steuer: Sport w województwie katowickim. Struktura, baza, kadry. W: Z dziejów kultury fizycznej na Śląsku: rozwój kultury fizycznej na Śląsku w latach 1919–1989, T. 1. Katowice 2009.

WOJSKOWY KLUB SPORTOWY KATOWICE, zob. ►Wojskowy Klub Sportowy 73 pp. Katowice.

WOJSKOWY KLUB SPORTOWY 73 pp. KATOWICE (WKS 73 pp. Wojskowy Klub Sportowy Katowice, WKS Katowice); pierwsze wzmianki o klubie pojawiają się w 1924 roku; sekcje: boks, kolarstwo, lekkoatletyka, narciarstwo, pięciobój nowoczesny, pływanie, spadochroniarstwo, strzelectwo, szermierka, tenis, w latach 20. XX wieku także piłka nożna. Medalista MP: Emil Dylong (strzelectwo).
M. Łaśniewski, 73 pułk piechoty w latach 1919–1939 [praca magisterska pod kierunkiem doc. dr. hab. A. Topola, Katowice 1990 (kopia w posiadaniu MHK)].

WOLNOŚĆ ZAŁĘSKA HAŁDA, RKS, zał. 24 VII 1932, należał do ►Stowarzyszenia Robotniczych Klubów Sportowych w Katowicach; sekcja piłki nożnej (pierwszy występ w dniu sportu robotniczego w Katowicach 15 VIII 1932), uczestnik rozgrywek o mistrzostwo robotniczych klubów sportowych woj. śląskiego w piłce nożnej; siedziba: ul. Załęska Hałda 15; w 1939 majątek został przejęty przez Treuhandstelle Ost, następnie przekazany Sport Clubowi Blau-Weiß Idaweihe; próby reaktywowania RKS podjęte w 1945 przez OMTUR i PPS skończyły się na apelu prasowym. Działacze: Faustyn Derej, Jan Duka, Paweł Goleśny, Franciszek Szymczyk.
APK, zesp. Dyrekcja Policji Katowic, sygn. 117, Treuhandstelle Ost sygn. 2250; A. Steuer: Ruch sportowy w Katowicach-Załężu 1895–1998. „Kronika Katowic”, t. 8. Katowice 1999; „Gazeta Robotnicza” 1933, nr 15, 29, 142.

WYDZIAŁ SPORTOWY STOWARZYSZENIA MŁODZIEŻY POLSKIEJ w Katowicach, centrala regionalna dla parafialnych młodzieżowych sekcji sportowych, zał. 1925. Utworzony w strukturze ►Śląskiego Związku Katolickich Stowarzyszeń Młodzieży Polskiej w Katowicach, z odrębną administracją dla Okręgu Przemysłowego i Cieszyńskiego; podlegał centrali poznańskiej. Powstał z inicjatywy prymasa Augusta Hlonda oraz ks. Leopolda Biłko; początkowo jednoosobowe kierownictwo pełnił naczelnik sportu Wiktor Madejczyk, później ks. Alfons Krawczyk. Realizował prekursorską ideę wychowania młodzieży przez sport ks. Jana Bosco; skoordynował dotychczasowe jednostkowe działania katolickich grup młodzieży polskiej, m.in. w Królewskiej Hucie, Frydenshucie (szczególnie w okresie plebiscytowym). Był członkiem Sekretariatu Generalnego ►Stowarzyszenia Młodzieży Polskiej, komórki z której w 1929 powstały Wydział Sportu (Wincenty Karuga) i Wydział Szachowy (Roman Bąk). Podlegali mu naczelnicy w 7 wyodrębnionych okręgach (katowickim, kochłowickim, mysłowickim, tarnogórskim, mikołowskim, rybnickim, cieszyńskim). Prowadził mistrzostwa okręgowe Stowarzyszenia Młodzieży Polskiej w skali diecezji śląskiej (koszykówka, piłka nożna, lekkoatletyka, narciarstwo, szachy, hokej na lodzie, tenis stołowy), zorganizował wymianę przygraniczną z polskimi katolickimi klubami sportowyni rejencji opolskiej i na Zaolziu. Należał do ►Śląskiej Rady Sportowej. W ►Katolickim Stowarzyszeniu Młodzieży Męskiej (1933) miejsce Wydziału Sportowego zajęły Komisja Wychowania Fizycznego i Komisja Szachowa. Działacze: ks. J. Matuszek. Sportowcy: Wilhelm Chmiel, bracia Jan i Franciszek Klukowscy, Matylda Majowska-Szyndler, Werba.
A. Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008; M. Ponczek: Z działalności Katolickich Stowarzyszeń Młodzieży Męskiej i Żeńskiej w dziedzinie kultury fizycznej na Górnym Śląsku w II Rzeczypospolitej. W: Z najnowszej historii kultury fizycznej w Polsce. Red. B. Woltmann. T. 3. Gorzów Wlkp. 1998.

WYDZIAŁ SPORTU ODDZIAŁÓW MŁODZIEŻY POLSKIEGO ZWIĄZKU PRACOWNIKÓW, zał. 1931. Miał oddziały w Chorzowie, Katowicach, Nowym Bytomiu, Mysłowicach, Siemianowicach, Szopienicach, Świętochłowicach, Wielkich Hajdukach, które należały do: Okręgowych Związkow Sportowych (ŚLOZLA, ŚLZWTS). Działacze: Jerzy Dziuba, J. Dziura, E. Latka, A. Loch, G. Poloczek, R. Wielgosz.
R. Sobecki: Koszykówka mężczyzn na Górnym Śląsku w latach 1922–1998. Katowice 2010 – praca licencjacka napisana pod kier. prof. M. Ponczka na AWF w Katowicach; A. Steuer: Kultura fizyczna w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008.

WYPOŻYCZALNIA SPRZĘTU TURYSTYCZNEGO, struktura ►Zakładowego Koła PTTK Huty „Baildon”, funkcjonująca w latach 1965–2002; wypożyczała sprzęt narciarski, rowery, do turystyki pieszej; wartość sprzętu – 100 tys. zł (1970).
PTTK w Hucie „Baildon” Katowice 1953–2003. Wspólnie tworzyliśmy tę już 50-letnią historię, opr. H. Czarnik. Katowice 2004.

WYŚCIG POKOJU, wieloetapowe zawody kolarskie, rozgrywane na trasie Praga – Warszawa i Warszawa – Praga (1948–1951), Berlin – Warszawa – Praga (1952–1992), w Czechosłowacji (1993), w 2006 w Austrii i Niemczech; od 2007 nie rozgrywane ze względów finansowych; Katowice były miejscem startu bądź mety etapu w latach 1948–1960, 1968, 1988.

Etapy wyścigu Pokoju w Katowicach

Lp.	Nr wyścigu	Rok	Etap	Zwycięzca indywidualny	Zwycięzca drużynowy
1.	I	1948	Żylina – Katowice	Emanuel Krejčí Czechosłowacja	Jugosławia
2.	II	1949	Ostrawa – Katowice	Charles Riegert Francja	Polska II
3.	IV	1951	Ostrawa –Katowice	Kaj Allan Olsen Dania	NRD
4.	VII	1954	Łódź – Katowice	Władysław Klabiński Polonia Francuska	Belgia
5.	VIII	1955	Wrocław –Katowice	Maurice van den Daele Belgia	Belgia
6.	IX	1956	Łódź – Katowice	Dino Bruni Włochy	NRD
7.	X	1957	Wrocław –Katowice	Willy Butzen Belgia	Szwecja
8.	XI	1958	Łódź – Katowice	Piet Damen Holandia	Belgia
9.	XII	1959	Kraków – Katowice	Roger Vindevogel Belgia	Belgia
10.	XIII	1960	Kraków –Katowice	Stanisław Gazda Polska	NRD
11.	XXI	1968	Karwina – Katowice	Josef Ripfel Szwecja	Dania
12.	XLI	1988	Karwina – Katowice	Rob Harmeling Holandia	–

B. Tuszyński: Wyścig Pokoju 1948–1988. Warszawa 1989.

WYŻSZA SZKOŁA LOTÓW NAD TERENAMI PŁASKIMI, zał. 1937 z inicjatywy działaczy ►Obwodu Miejskiego LOPP W Katowicach – pionierska w Polsce, zaczęła ćwiczyć nowatorskie loty za pomocą szybowców holowanych za samolotem na lince; dała początek motoszybownictwu i akrobacji szybowcowej. Szkolono pilotów z najwyższą licencją D – wyszkolono 23 akrobatów i 10 pilotów motoszybowców. Absolwenci w 1938 brali czynny udział w rewindykacji Zaolzia w zwiadzie lotniczym.
A. Steuer: Z dziejów szybownictwa w woj. śląskim 1928–1939. W: „Kronika Katowic”. T. 5. Katowice 1995.

WYŻSZA SZKOŁA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO W KATOWICACH, założona 1.09.1970 z siedzibą przy ul. Świerczewskiego (obecnie Raciborskiej) skupiała pierwotnie 10 jednostek naukowo-dydaktycznych, od 1972 r. 3 instytuty z 16 zakładami naukowo-dydaktycznymi i pracowniami; w pierwszym roku działalności kształciła 133, w ostatnim – 676 studentów; kierunki: nauczycielski, trenerski, rehabilitacji, rekreacji ruchowych, rektorzy: Lechosław Dec, Włodzimierz Reczek; Zespół Pieśni i Tańca „Trojak” (1979). W 1979 WSWF przekształcona została w ►Akademię Wychowania Fizycznego.
R. Sobecki, Koszykówka mężczyzn na Górnym Śląsku w latach 1922–1998, Katowice 2010 (praca doktorska napisana pod kier. prof. zw. dr. hab. Mirosława Ponczka).

WZGÓRZE WANDY (pierwotnie Białobrzeska Góra, w okresie przed I wojną światową Wzgórze Erdmana), najwyżej położony punkt Katowic i Zrębu Mikołowskiego Wyżyny Katowickiej (352,4 m n.p.m.); w Lesie Murckowskim, na południe od zabudowań osiedla Murcki; na początku XX w. powstał ►tor saneczkowy (którego resztki można zobaczyć przy trasie rowerowej nr 101). Wzgórze porastają lasy bukowe z okazami, których wiek sięga trzystu lat.
Ach te Murcki. [Zebranie i ułożenie materiałów: Sylwester Szweda]. [Katowice] 2013.