S

 

SAMOLOTOWE SPORTY, dyscyplina z grupy ►lotniczych sportów; początki (1923) związane z działalnością Warsztatu Konstrukcyjnego „Silesia” braci Soporów w Wielkich Hajdukach (lądowania na poniemieckim ►lotnisku wojskowym w ►Panewnikach); działania propagandowe na rzecz s.s.: ►Klub Pilotów Województwa Śląskiego (1927–1929), ►Kolejowa Kadra Lotnicza; działalność szkoleniową (1928–1939 i 1946–nadal) prowadziły ►Śląski Klub Lotniczy Katowice (samoloty: „Ślązak” i „Powstaniec”, poświęcone przez bpa Arkadiusza Lisieckiego, ufundowało społeczeństwo śląskie), ►Aeroklub Śląski w Katowicach (1931–1939, 1946–1949, 1957–nadal), ►Liga Lotnicza (1949–1953), ►Liga Przyjaciół Żołnierza (1953–1956), ►Służba Polsce; na ►lotnisku w ►Muchowcu: w zakresie sportowym (z pierwszym śmiertelnym wypadkiem – Zbigniewa Prabuckiego w 1931) i wojskowego przysposobienia wojskowego; Aeroklub Śląski brał udział w zawodach samolotowych: w III Południowo-Zachodnim Locie Polskim (1931), I Rajdzie Kobiecym z udziałem Marii Wardas (1931); organizował Śląskie Zawody Lotnicze (1937); wznowił działalność sportową w 1946; startował w MP (od 1956), w 1961 zorganizowanych w Katowicach (obejmowały także ►akrobację samolotową); w l. 70 XX w. sporadycznie brał udział w zawodach rajdowo-nawigacyjnych, bez spektakularnych sukcesów; osiągnięcia sportowe: 7 (1–3–3) medali w ogólnopolskich zawodach samolotowych (1938–1949) i MP (1956–1965); czołowi piloci: Felicjan Kawala, Wiktor Pełka, Zbigniew Rowiński, Leonard Satel, Maria Wardasówna, Władysław Wojnar.
Polskie lotnictwo sportowe. Almanach. Kraków 1987

SANECZKARSTWO, dyscyplina sportu; na obszarze współczesnych Katowic najstarszą znaną jej formą były wyścigi konnych zaprzęgów sań, lokalne w zasięgu (ograniczone do jednej wsi – Podlesia), wiążą się ze świecką oprawą świąt kościelnych – towarzyszyły tradycyjnym pasterkom w wigilię Bożego Narodzenia; zawody miejscowych gospodarzy z metą na dziedzińcu kościoła parafialnego należały do niezorganizowanych form kultury fizycznej. Wraz ze zmniejszaniem się gabarytów sprzętu s. stało się formą rekreacji ruchowej społeczeństwa katowickiego, do tego celu służyły aleje: ►Parku Południowego w Katowicach; w 1933 na ►Wzgórzu Wandy w ►Murckach wybudowano pierwszy w nizinnej części województwa śląskiego tor saneczkowy; s. znajdowało się w programie wychowania fiz. szkół podstawowych, np. w ►Janowie i ►Szopienicach; od 1952 w sposób zorganizowany: pierwsze sekcje – w KS ►Górnik przy Zakładach Drzewnych Przemysłu Węglowego oraz w Kole Sportowym ►Zryw przy ►Technikum Wychowania Fizycznego w Katowicach, a także w KS ►Start Katowice (do końca l. 50. XX w.). Sekcja saneczkarsko-bobslejowa ►Wojewódzkiego Komitetu Kultury Fizycznej w Katowicach przekształciła się w ►Śląski Związek Sportów Saneczkowych (1957); osłabienie s. w końcu l. 50 XX w.) spowodowane było odległą od Katowic bazą (Mikuszowice Śl.), co doprowadziło do sytuacji, że działała tylko jedna sekcja – ►GKS Katowice (1964–koniec l. 70. XX w.); działacze: Piotr Bałowski, Józef Kaszper, Leon Kaźmierczak, Jan Steller. W konstrukcji sprzętu wysokiej klasy zasłużył się Paweł Stolecki (produkcją zajmowały się Zakłady Mechaniczne Rapid w Wełnowcu), który przyczynił się do większości sukcesów katowickich saneczkarzy. S. obok ►szermierki i ►zapasów w stylu klasycznym należało w dziejach kultury fizycznej w Katowicach do najbardziej „medalodajnych” dyscyplin – osiągnięcia: 2 (1–0–1) medale MŚ (1970–1971); 4 (1–0–3) medale ME; 39 (14–13–12) medali MP zdobytych przez zawodników ►Górnika Katowice, ►GKS-u Katowice i ►Kolejarza Katowice (1956–1961). Z katowickich klubów wywodziło się 6 olimpijczyków; ośrodek katowicki należał w tym czasie do najsilniejszych w Polsce; rywalizował skutecznie z klubami Bielska-Białej, Krynicy i Krakowa. Wśród przyczyn upadku dyscypliny w Katowicach (ale i w całej Polsce) należy wskazać zbyt duże odległości od bazy saneczkarskiej w Beskidach oraz rozwój s. na świecie, powodujący wymianę torów śniegowych na bardzo drogie w utrzymaniu tzw. rynny lodowe (II połowa l. 70. XX w.). Katowickie s. odrodziło się w 2010 w ►AZS AWF Katowice. Najbardziej znani sportowcy: Helena Macher, Wiesława Martyka, Irena Pawełczyk-Kowalska, Barbara Piecha, Ryszard Siuda.

 

SASANKA, Koło PTTK nr 83 przy DOPKP Katowice oraz Biurze Projektów Kolejowych; założycielami byli: Irmina Gorzkowska, Joanna Gawrońska, Domicela Kruk, Mirosława Marchewka, Hanna Flak, Irmina Wójcicka, Krystyna Solarska, Stefan Harasiewicz, Zbigniew Palcewicz, Marek Kobielski; 99 członków (1973). W 1984 roku Koło przejęło organizację Ogólnopolskiego Rajdu Kolejarzy „Szlakiem Orlich Gniazd”, który odbywa się do dzisiaj, a od 1998 co roku we wrześniu rajd górski pod nazwą „Jesień na Groniach" w Beskidach. Wskutek restrukturyzacji Polskich Kolei Państwowych, a tym samym przeobrażeniu Śląskiej DOKP w inne struktury PKP, Koło PTTK nr 83 przynależało kolejno do Dyrekcji Infrastruktury Kolejowej, Zakładu Infrastruktury Kolejowej, Zakładu Linii Kolejowych, zaś obecnie do Śląskiego Zakładu Przewozów Regionalnych w Katowicach.
https://pttk-sasanka.5v.pl/hiskol.html

SCHLAGBALL, zob. ►palant

SCHLESISCHE WINTERSPORT VEREIN KATOWICE, niemiecki klub sportowy, zał. 1929. Był członkiem ►Deutsche Turnerschaft in Polen i ►Deutsche Turnerbund. Prowadził sekcje: hokeja na lodzie (uczestniczyła w mistrzostwach Śląska), kajakarską (powstała w wyniku rozłamu w ►Katowickim Klubie Kajakowym), narciarską (będącą członkiem Polskiego Związku Narciarskiego) ze szkółką narciarską w Szczyrku. Filia klubu działała w Nowej Wsi (Wirek, dz. Rudy Śl.). W 1933 klub skupiał 500, w 1936 – 700, w 1938 – 650 członków. Prezesem był Benno Libera. Klub nie miał osiągnięć sportowych.

SCHLEUDERBALL, zob. ►PIŁKA USZATA

SEKCJA GIMNNASTYKI WOJEWÓDZKIEGO KOMITETU KULTURY FIZYCZNEJ W KATOWICACH zob. ►Okręg Katowicki Polskiego Związku Gimnastycznego

SEKCJA GROTOŁAZÓW KOŁA PTTK PRZY ZAKŁADACH WYTWÓRCZYCH URZĄDZEŃ SYGNALIZACYJNYCH zob. ►Katowicki Klub Speleologiczny

SEKCJA HARCERSKIEGO KLUBU SZYBOWCOWEGO W KATOWICACH NA KOLONII  BOERA: zob. ►Harcerski Klub Szybowcowy.

SEKCJA SPELEOLOGII KLUBU TURYSTYKI NARCIARSKIEJ I GÓRSKIEJ PTTK „WIERCHY” zob. ►Katowicki Klub Speleologiczny

SEKCJA SZYBOWCOWA PRZYSPOSOBIENIA WOJSKOWEEGO W KATOWICACH, od 16 XI 1933 zrzeszona w ►Okręgowym Komitecie Szybowcowym w Katowicach. Liczyła 23 członków. Dysponowało szybowcem Komar przystosowanym do lotu za samolotem.
A. Steuer: Z dziejów szybownictwa w woj. śląskim 1928–1939. W: „Kronika Katowic”. T. 5. Katowice 1995.

SEKCJA TURYSTYKI ZAGRANICZNEJ, struktura ►Zakładowego Koła PTTK Huty „Baildon”, działająca od 20 maja 1970 roku; współorganizująca wycieczki i wczasy zagraniczne – w krajach obozu socjalistycznego Europy; m.in. loty samolotem do Belgradu czy zwiedzanie Targów Lipskich; współpracowała z Katowickim Biurem Turystyki Zagranicznej; działacze: Józef Wróblewski, Adolf Krzystanek.
PTTK w Hucie „Baildon” Katowice 1953–2003. Wspólnie tworzyliśmy tę już 50-letnią historię, opr. H. Czarnik. Katowice 2004.

SIATKÓWKA, dyscyplina sportu; pierwsze próby jej uprawiania w województwie śląskim miały miejsce w latach 20. XX wieku, głównie w szkolnictwie średnim; stosowne kursy nauczyciele wychowania fizycznego odbyli w Warszawie. W 1928 roku s. znalazła się w strukturach Polskiego Związku Gier Ruchowych, a od 1929 w Śląskim Związku Gier Ruchowych; pierwotnie popularne były trójki siatkarskie; od połowy lat 30. funkcjonowało kilka drużyn klubowych (żeńskich i męskich), m.in. ►TG „Sokół” I, KS ►Pogoń Katowice i ►Kolejowe Przysposobienie Wojskowe (KPW) Katowice – uczestnicy MP w 1939. Po 1945 roku dokonywała się odbudowa dyscypliny – Pogoń, ►Pocztowy KS, ►HKS Szopienice, Tęcza (zob. ►Sparta Katowice), od 1954 w odrębnej strukturze sekcji siatkówki Wojewódzkiego Urzędu Kultury Fizycznej, od października 1957 w ►Śląskim Okręgowym Związku Piłki Siatkowej w Katowicach; udział w rozgrywkach I ligi: ►Górnik 1920 Katowice, ►GKS Katowice wśród mężczyzn i KS ►Baildon Katowice i ►Kolejarz 24 Katowice wśród kobiet. W ►Spodku zorganizowano mistrzostwa Europy mężczyzn (2013, 2017, 2021) i kobiet (2009), mistrzostw świata mężczyzn (2014, 2022); siatkarze: Krystyna Czajkowska, Milena Sadurek, Damian Dacewicz, Tadeusz Siwek.
K. Mecner: 85 lat siatkówki na Śląsku. Katowice 2012.

Ważniejsze imprezy w Katowicach w latach 1939–2022 (tabela)

Sekcje siatkówki w Katowicach (1945–2024) (tabela)

 

SIBERIAN HUSKY CLUB P. K., zob. ►Polarex Katowice.

SIGMA KATOWICE, KS, zał. 2005, sekcja hokeja na lodzie; działalność związana ze ►Spodkiem; należy do Zrzeszenia Amatorskich Klubów Hokeja na Lodzie w Polsce, występuje w amatorskiej II lidze.

SILESIA, Towarzystwo Gier i Wycieczek w Zawodziu, organizacja powstała 14 sierpnia 1932 roku; działalność sportowa, wycieczki krajoznawcze, teatralna, śpiewacza; pierwszy zarząd tworzyli Jan Czekański (prezes), Ludwik Żurek (sekretarz) i Józef Cierpioł (skarbnik).
„Polonia" 1932, nr 2824.

SILESIA 2000 KATOWICE, klub piłki nożnej w Piotrowicach, przy ul. Adama Asnyka; założony w 2000 roku, występował w klasie B, obecnie nie istnieje.
https://www.90minut.pl/skarb.php?id_sezon=61&id_klub=4060

SILESIA GISZOWIEC (Silesia Katowice II), niemiecki klub hokeja na lodzie, zał. 1931 w Zawodziu, od I 1934 w Giszowcu, korzystał z lodowiska w Giszowcu; istniał do ok. 1937.
Z dziejów Bogucic. Materiały z sesji popularnonaukowej zorganizowanej przez Miejski Dom Kultury „Bogucice-Zawodzie" z okazji 650-lecia Bogucic w dniach 13–14 października 2010 roku. [Red. A. Niesyto]; „Polonia” 1933, nr 2885; „Siedem Groszy” 1934, nr 3.

SILESIA KATOWICE, Robotniczy KS przy Fabryce Porcelany „Giesche”, jednosekcyjny, piłkarski, zał. ok. 1946–1947, połączył się z KS Ferrum Katowice (zob. ►Słowian Katowice)
APK, zesp. Okręgowy Związek Piłki Nożnej w Katowicach, sygn. 50.

SILESIA KATOWICE, Stowarzyszenie Integracyjny KS, założone w 2015 r.; sekcja ►tenisa stołowego dla niepełnosprawnych intelektualnie (16 członków –2020); działalność prowadzona jest m.in. w ośrodku MOSiR w Katowicach przy ul. Wczasowej, siedziba klubu przy ul. Stabika.
https://ikssilesia.pl/

SILESIAMAN TRIATHLON, zawody rozgrywane od 2014 roku w ►Dolinie Trzech Stawów; na trasie 1/8 i 1/4 Iron Mana, w kategorii mężczyzn i kobiet.
https://katowice.naszemiasto.pl/za-nami-silesiaman-triathlon-2023-w-katowicach-zobaczcie/ar/c2-9433715

SIŁA GISZOWIEC, stowarzyszenie kultury fizycznej, zał. 1922, ideowo związane z działalnością kulturalno-oświatową Polskiej Partii Socjalistycznej. Pierwotnie występowało pod nazwą: Organizacja Młodzieży Robotniczej Siła Giszowiec i było związane z ruchem gimnastycznym (od 1925 z sekcją żeńską); od l. 30. XX w. z ruchem sportowym jako Robotniczy Klub Sportowy. Reaktywowany 11 III 1945 przy Domu Robotniczym w Giszowcu; w 1948 występował przejściowo jako Organizacja Młodzieży Towarzystwa Uniwersytetów Robotniczych i połączył się z GKS ►„Naprzód” Janów. Prowadził sekcje: gier sportowych, gimnastyki (1922–1939), hokeja na lodzie (1945–1948), lekkoatletyki (l. 20. i 30. XX w.), palanta (1925), piłki nożnej (1945–1948), pływania (1947–1948), siatkówki (1945–1948), tamburyno (1925). Działacze: Walter Gansiniec, Jan Guzik, Paweł Hajduk, Jan Piecha, Wiktor Piecha, Paweł Witczak, Tomasz Wójcik. Osiągnięcia: 1 (0–0–1) medal MP – 3 m. w hokeju na lodzie (1946). Wybitni sportowcy: Henryk Bromowicz Alfred Gansiniec, Wiktor Gburek, Hilary Skarżyński, Adolf Wróbel, Alfred Wróbel, Antoni Wróbel.
APK, Okręgowy Związek Piłki Nożnej Katowice, sygn. 49, J. Tofilska: Giszowiec. Monografia historyczna. Katowice 2016; „Siłacz” 1925, nr 1; „Gazeta Robotnicza” 1925, nr 162, 178.

SIŁA MAŁA DĄBRÓWKA, zał. 1924 (utożsamiała się z nieznaną dotąd organizacją powstałą w Małej Dąbrówce w 1907, niewykluczone, że z „Rolandem” Szopienice); w 1927 – nawiązując do tradycji – obchodziła jubileusz XX-lecia klubu. W 1925 pierwsza polska organizacja związana z Polską Partią Socjalistyczną. Sekcja szachowa klubu zorganizowała pierwszy robotniczy turniej szachowy w woj. śląskim; działacz: Augustyn Iwan. Sekcja ciężkoatletyczna (1925) została utworzona z inicjatywy Towarzystwa Ciężkoatletycznego ►„Biały Orzeł” Szopienice, z którym połączyła się 13 VI 1926; odtąd do 1928 w zawodach mistrzowskich organizowanych przez Polski Związek Atletyki i jego agendy terenowe występowała jako „Biały Orzeł”, a w zawodach Związku Robotniczych Stowarzyszeń Sportowych i jego agend jako RKS „Siła”. Działacze: Emanuel Hornik, Franciszek Wieczorek.
A. Steuer: Dzieje ciężkiej atletyki na Górnym Śląsku 1878–1939. Katowice 1986; „Gazeta Robotnicza” 1925, nr 221; 1926, nr 148.

SIŁA WEŁNOWIEC, RKS zał. 1926 (wg innych źródeł w 1931), funkcjonował w l. 1930–1932; sekcje: piłki nożnej, piłki ręcznej; działacze: Paweł Zawisza, I, Paweł Zawisza II, Adam Kasperek; ostatnia źródłowa wzmianka w 1937.
APK. Dyrekcja Policji Katowice sygn. 118, A. Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008; „Gazeta Robotnicza” 1932, nr 7, 39; U. Rzewiczok: Wełnowiec i Józefowiec. Dzieje dzielnicy Katowic. Katowice 2019.

SIŁA ZAWODZIE, KS, pierwsza polska organizacja kultury fizycznej w Zawodziu, powstała latem 1920 r. (sekcja ►piłki nożnej) występował w rozgrywkach mistrzowskich ►Górnośląskiego Związku Piłki Nożnej, 7 X 1920 połączył się z KS ►Pogoń Katowice.
B. Cimała, A. Steuer: Ruch sportowy na Górnym Śląsku w okresie powstań śląskich (1918–1922). W: Studia Śląskie. Seria Nowa, t. 40 (1982).

SKAT, gra karciana i dyscyplina sportu powstała na początku XIX w.; zasady gry ustalił Fryderyk Ferdynand Hampel, w 1817 r. Carl Weefe opracował tzw. rachunek szczytów; ujednolicone zasady zostały wprowadzone na pierwszym kongresie skatowym w 1886 w Hamburgu; grę tę w woj. śląskim upowszechnili po 1922 reemigranci z Nadrenii-Westfalii; pierwsza próba utworzenia struktur sportowych gry, podjęta w 1957 przez znanego dziennikarza Jana Rakoczego, zakończyła się fiaskiem ze względów ideologiczno-politycznych; przeszkodą była konieczność dostosowania się do niemieckich przepisów i występująca w tej grze niemiecka terminologia; w warunkach upadku komunizmu w Polsce w 1982 z inicjatywy Jana Jojko (pierwszy prezes ►Polskiego Związku Skata) w Mikołowie powstała rada koordynacyjna, która stała się zalążkiem PZSkat. (1984); w Katowicach pionierską rolę w rozwoju zorganizowanych form s. odegrał klub s. huty „Ferrum” (początek lat 80.); aktualnie prowadzi działalność 9 jednostek organizacyjnych zrzeszających 140 członków (2009); osiągnięcia: 30 (9–13–8) medali MP (1985–2009) zdobytych przez 6 klubów: ►4 Korony Katowice, ►Amicus przy KWK „Staszic” Katowice, ►Ferrum Katowice, ►KWK „Wujek” Katowice, ►MDK Zawodzie, ►Metal Szopienice.

SKATEPARK, obiekty rekreacyjne przeznaczone do uprawiania skateboardingu; na terenie Katowic znajdują się przy ulicach: Ceglanej, Piastów (Poderwa), Kazimierza Pułaskiego; Przyjaznej (w Giszowcu).

SKATING ACADEMY KATOWICE, zob. ►Edge Skating Academy Katowice.

SKI CLUB KATOWICE, narciarski klub turystyczny w Osiedlu Tysiąclecia, założony w 2002 roku przez Tomasza Ślużyńskiego; w jego strukturach działa Rower Club; specjalnością organizacji są wyjazdy narciarskie w Alpy francuskie (w tym na lodowce), od 2012 w Alpy austriackie; w okresie zimowym wypady narciarskie w Beskidy Śląskie.
https://skiklub.pl/czym-jest-skiklub/

SKOKI DO WODY, dyscyplina sportu zaliczana do sportów pływackich (zob. ►piłka wodna, ►pływanie); Katowice to jeden z pięciu ośrodków w Polsce (obok Warszawy, Rzeszowa, Częstochowy i Tychów), w których są uprawiane. Tradycja katowickich s.d.w. sięga początku lat 20. XX w.; pionierską rolę odegrał ►Erster Kattowitzer Schwimmverein 1912, jednak najbardziej prężnym z czterech klubów, gdzie działały sekcje s.d.w., było ►Towarzystwo Pływackie 23 Giszowiec-Nikiszowiec (prócz nich jeszcze KS ►Dąb Katowice i ►Śląski Klub Lekkoatletyczny). Przy basenie utworzonym na stawie ►Małgorzatka postawiono wieżę (podobnie jak na ►Bugli), trenerem był wybitny specjalista, Amerykanin Steep. Po zakończeniu II wojny światowej, popularna jeszcze w latach 40. i 50. XX w., przeżywała regres (spowodowany likwidacją obiektów sportowych); mimo braku trampolin w Katowicach, odrodziła się na przełomie l. 80. i 90. XX w. w KS ►Sparta Katowice, a obecnie jest uprawiana w MKS ►Pałac Młodzieży (wcześniej działalność prowadził także ►Delfin Katowice), co związane jest z wyjazdami na treningi do Tychów). Czołowi sportowcy: Wilhelm Breguła, Rudolf März, Zofia Szczepańska-Ruhsan; Halina Chrząszcz-Bartkowiak; trenerzy: Tadeusz Ślusarek, Alina Gruszka; osiągnięcia: 113 (43–34–34) medali MP zdobytych w latach 1924–2017 przez 22 sportowców z 9 klubów katowickich ►Baildon Katowice: (Stal) 4 (4–0–0), ►Budowlani Katowice: 2 (1–1–0), Dąb Katowice: 12 (7–2–5), ►EKS Katowice: 5 (4–0–1), ►Gwardia Katowice: 9 (2–5–2), ►Pałac Młodzieży Katowice: 12 (1–2–9), ►Pogoń Katowice: 4 (1–3–0), ►Sparta Katowice: 18 (0–8–10), ►Towarzystwo Pływackie 23 Giszowiec-Nikiszowiec: 43 (23–13–7); reprezentantami Polski i uczestnikami ME byli Rudolf März (1927, 1929, 1931) i Halina Chrząszcz-Bartkowiak (1954).
W. Klimontowicz: Sport pływacki Górnego Śląska. Katowice 1998; Kronika sportu polskiego (tomy za lata 2000–2010).

 

SŁOWIAN KATOWICE, KS w Zawodziu. Powstał w 1920, początkowo jako „Siła” Zawodzie, w 1924 reaktywowany jako „Słowian” Zawodzie. W 1939 połączył się z KS ►„Pogoń” Katowice, w l. 1945–1949 działał pod nazwą Zakładowy Klub Sportowy Ferrum, w 1949 fuzja z KS ►„Pogoń” Katowice i KS ►„Baildon” Katowice; w l. 1950–1959 Koło Sportowe „Stal” Huty Ferrum, od 1957 „Słowian” Katowice. Zlikwidowany w 2001. Prowadził sekcje: piłki nożnej i piłki ręcznej (1958–1973). Osiągnięcie: udział w rozgrywkach I ligi w piłce ręcznej kobiet (1962–1967). Obiekt sportowy: stadion przy ul. 1 Maja (ob. administrowany przez MOSiR). Działacze: Rudolf Niemczyk, Paweł Wybierski.
APK, zesp. Okręgowy. Związek Piłki Nożnej Katowice, sygn. 56; E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie: monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011; H. Marzec: Piłka ręczna na Śląsku (1929–2004). W: Z dziejów Bogucic: materiały z sesji popularnonaukowej zorganizowanej przez Miejski Dom Kultury „Bogucice-Zawodzie” z okazji 650-lecia Bogucic w dniach 13–14 października 2010. Miejski Dom Kultury „Bogucice-Zawodzie” 2011.

SMART GYM KATOWICE ZAŁĘŻE, Śląski Klub Fitness, założony w 2019 roku w Centrum Handlowym Załęże, przy ul. Feliksa Bocheńskiego 69; powierzchnia klubu: 2400 m kw., 12 stref ćwiczeń, 80 maszyn siłowych, 77 maszyn cardio, 60 miejsc w sali fitness; strefy: alternatywnej rozgrzewki, cardio, kobiet, chili, eleiko, power, core, funkcjonalna, maszyn półwolnych, maszyn izotonicznych, wolnych ciężarów, sauna, parking.
https://smartgym.club/katowice-zaleze/o-klubie/

SMOK SZOPIENICE, KS, istniał w l. 1927–1928; sekcje: piłki nożnej, lekkoatletyki; członek ►Śląskiego Związku Lekkoatletycznego.
A.Steuer, Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939. Katowice 2008.

SNOWBOARD, dyscyplina sportu obejmująca slalom gigant, slalom równoległy, half-pipe, big-air, snowboardcross; w Katowicach uprawiana w strukturach ►AZS AWF Katowice od 2001 r.; od ok. 2007 w sekcji ►AZS Uniwersytet Śląski oraz UKS ►Snowboard Team; działalność prowadzą szkoła snowboardu przy Uniwersytecie Ekonomicznym oraz Stowarzyszenie Instruktorów i Trenerów przy AZS AWF Katowice; na arenę międzynarodową katowicki s. wprowadził w 2002 Marek Sąsiadek. Uczestnicy IO: Paulina Ligocka (2006), Mateusz Ligocki (2010), Marek Sąsiadek (2002), Zuzanna Smykała (2018); osiągnięcia 2 (0–0–2) medale MŚ (2007, 2009) Pauliny Ligockiej w half-pipe. Snowboardziści AZS AWF Katowice zdobyli 101 (32–35–34) medali MP (2003–2019), wywalczonych przez 28 sportowców, najwięcej przez Małgorzatę Kukucz-Legień – 16 (7–6–3) , Biankę Iselonis – 7 (4–3–0) i Marka Sąsiadka 7 (0–3–4).

SOKÓŁ 43 KATOWICE, UKS, zał. 1997 przy Szkole Podstawowej nr 43 (Gimnazjum nr 13) w Szopienicach. Prowadzi sekcje siatkówki i tenisa stołowego. Działacze: Krzysztof Turek, Krzysztof Nowosielski. Osiągnięcia: udział w rozgrywkach II ligi w siatkówce męskiej (2011– nadal); zwycięstwa w zawodach różnej rangi młodszych grup wiekowych.
www.sokol43katowice.pl.

„SOKÓŁ NA ŚLĄSKU”, organ prasowy ►Dzielnicy Śląskiej Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Polsce, miesięcznik założony w 1919 roku w Katowicach przez przedstawicieli gniazd ►Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” (TGS). Z racji lokalizacji jego redagowaniem zajmowali się głównie działacze Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Katowicach, wieloletnim redaktorem był Albin Koczur. Pismo wychodziło przez cały okres II RP, jego wydawanie zakończył wybuch drugiej wojny światowej, propagowało zdrowy styl życia, gimnastykę, sport oraz poruszało tematykę związaną z działalnością organizacyjną TGS na Śląsku i adresowane było do jego członków. Do czasopisma dołączany był również „Dodatek Techniczny Sokoła na Śląsku” omawiający techniki gimnastyczne.
W. Ogrodziński: Dzieje Dzielnicy Śląskiej Sokoła. Katowice 1937.

SPADOCHRONIARSTWO, dyscyplina z grupy ►lotniczych sportów; u jej podstaw legła zaostrzająca się sytuacja międzynarodowa (utworzenie spadochronowych formacji wojskowych w III Rzeszy i ZSRR), która wywarła wpływ na rozwój s. w Katowicach, inspirowanego działaniami propagandowymi Okręgu Katowickiego ►Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej (1937–1939), inicjatora budowy ►Wieży spadochronowej w ►Parku Kościuszki, głównego ośrodka szkolenia spadochroniarskiego młodzieży, rekrutującej się zwłaszcza z szeregów Związku Harcerstwa Polskiego (działalność ►Aeroklubu Śląskiego stanowiła w tym zakresie wąski margines); zniszczenie obiektu przez okupanta hitlerowskiego opóźniło powojenny rozwój s., nad którym opiekę przejęła ►Liga Lotnicza; która przyczyniła się do odbudowy wieży spadochronowej (wykorzystywanej do celów szkoleniowych do końca l. 50. XX w.); zaakceptowała też szkolenie spadochroniarzy z użyciem samolotu, zapoczątkowane kursem w Nowym Targu (1950), ukończonym przez 3 katowickich instruktorów; udział w MP w 1954 zapoczątkował etap s. sportowego w Katowicach, rozwijanego pod egidą ►Ligi Przyjaciół Żołnierza, kontynuowanego w reaktywowanym Aeroklubie Śląskim (1957–2003), organizatora MP (1967, 1972), aktualnie nieuprawianego (likwidacja warsztatów spadochronowych w Legionowie k. Warszawy –dostarczyciela sprzętu dla katowickiej organizacji); instruktorzy: Józef Bugaj, Stanisław Figołuszka, Jan Filus, Krzysztof Filus, Andrzej Gemza; czołowi sportowcy: Edward Kulesza (występy w MŚ 1958 i 1967), Krystyna Pączkowska (dwukrotna zwyciężczyni ogólnopolskich zawodów kobiet); Zdzisław Piasecki, Maria Walter; osiągnięcia 2 (0–0–2) medale MP (1955, 1961) w wieloboju drużynowym.
Polskie lotnictwo sportowe. Almanach. Kraków 1987

SPARTA KATOWICE, Klub Sportowy, zał. 1946; nazwy: Tęcza Katowice (1946–1949), Koło Sportowe Spójnia Katowice (1950–1955), Sparta (1956–nadal); początkowo przy Wojewódzkim Zrzeszeniu Sportowym; S. połączyła się z KS ►Budowlani Ligota (1965), miał siedzibę przy ul. Dąbrówki 10, Korfantego (Dzierżyńskiego) 73a, Rolnej 43 w Katowicach, sponsorami były: Zakłady Mleczarskie w Katowicach, Zakłady Przemysłu Piekarniczego, Elektrobudowa Katowice; sekcje: akrobatyki sportowej, gimnastyki sportowej, koszykówki, piłki nożnej, piłki ręcznej, podnoszenia ciężarów siatkówki, skoków do wody. Działacze: Stanisław Jarecki, Emil Kwaśny, Jan Łagdan, Edward Hałup, Tadeusz Ślusarek. Osiągnięcia: 1 (0–0–1) medal ME (1976) w akrobatyce sportowej oraz 25 (7–9–9) medali MP (1955–99): w akrobatyce sportowej 3 (1–1–1), gimnastyce sportowej 3 (0–1–2), piłce ręcznej 10 (6–3–1), skokach do wody 9 (0–4–5); sportowcy: Barbara Eustachewicz, Rudolf Hoeflich, Jan Suski, Stanisław Świetliński, Stanisław Wygas, Ryszard Zawadziński.
APK, zesp. Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Urząd Spraw Wewnętrznych, sygn. 150; S. Jarecki, B. Gryszczyk: 50 lat BKS Sparty Katowice. [1974]; W. Zieleśkiewicz: 90 lat polskiej piłki ręcznej. Warszawa 2008; W. Klimontowicz: Sport pływacki Górnego Śląska. Katowice 1998.

 

SPARTAKUS, Klub Sportowo-Rekreacyjny ►Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycznej w Katowicach. Pierwotnie (1974–1975) nosił nazwę Ognisko Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycznej; od 1975 jako Spartakus, od 1998 pod aktualną nazwą KSR TKKF Spartakus. Dyscypliny sportu uprawiane w klubie: siatkówka, koszykówka, piłka nożna, kulturystyka, gimnastyka korygująca, yoga, tenis ziemny, tenis stołowy, badminton, jogging, narciarstwo oraz żeglarstwo. Odegrał pionierską rolę w rozwoju sztuk walki (karate kyokushin i ju-jitsu) w Katowicach. Obecnie prowadzone są zajęcia w sekcjach rekreacyjnych: karate kyokushin, ju-jitsu, kulturystyki, callanetics, gimnastyki korygującej, tenisa stołowego, narciarskiej i żeglarskiej. Jedna z najprężniej działających jednostek w strukturach organizacyjnych TKKF na Górnym Śląsku; współorganizator zawodów wysokiej międzynarodowej rangi w katowickim ►Spodku: w karate kyokushin – Puchar Europy (1986), ME (1987), Puchar Świata (1993), w kulturystyce – MŚ (1991, 1996), w hokeju na lodzie – MŚ grupy „B” (1997, 2000), a także masowych imprez sportowo-rekreacyjnych: Śląska Liga Tenisa Stołowego, Śląska Amatorska Liga Siatkówki, biegi uliczne im. Wojciecha Korfantego, Turnieje Tenisa im. Jadwigi Jędrzejowskiej, Rajdy Rowerowe. Działacz: Andrzej Badura.
https://spartakus.katowice.pl.

SPARTAKUS, zob. ►Katowicki Klub Speleologiczny

SPARTAKUS, Uczniowski KS powstały w latach 90. XX w. w ►Murckach, klub młodzieżowy współpracujący ze SP nr 48: sekcje: aikido, piłki nożnej, siatkówki, turystyki, gier ogólnorozwojowych.
Ach te Murcki. [Zebranie i ułożenie materiałów Sylwester Szweda]. [Katowice] 2013.

SPELEOKLUB „GÓRNIK” ODDZIAŁU PTTK KOPALNI WĘGLA KAMIENNEGO „WUJEK” zob. ►Katowicki Klub Speleologiczny

SPELEOKLUB KATOWICE zob. ►Katowicki Klub Speleologiczny

SPIEL- UND EISLAUVEREIN BRYNÓW, pierwsza organizacja kultury fizycznej w Brynowie, zał. 1913. Brak informacji o sekcjach.
A. Steuer: Kultura fizyczna i sport. W: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. Red. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz. T. 1. Katowice 2012.

SPIEL- UND EISLAUVEREIN DĄB, niemiecka organizacja działająca w ramach akcji Volks- und Jugendspiele, zał. ok. 1911. Uprawiane gry: palant, piąstkówka, tamburyno, trójbój i pięciobój lekkoatletyczny.
A. Steuer: Kultura fizyczna i sport. W: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. Red. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz. T. 1. Katowice 2012.

SPIEL- UND EISLAUVEREIN JÓZEFOWIEC, organizacja występująca w ramach akcji Volks- und Jugendspiele, zał. 1912. Uprawiane gry: bieg gońców, palant, piąstkówka, tamburyno.
A. Steuer: Kultura fizyczna i sport. W: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. Red. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz. T. 1. Katowice 2012.

SPIEL- UND EISLAUVEREIN KATOWICE, organizacja występująca w ramach akcji Volks- und Jugendspiele, zał. ok. 1909. Uprawiane dyscypliny: łyżwiarstwo figurowe, piąstkówka, tamburyno, trójbój i pięciobój lekkoatletyczny. Zakończyła działalność (jako jedyna w Katowicach, jedna z dwóch na terenie województwa śląskiego) w l. 30. XX w.
A. Steuer: Kultura fizyczna i sport. W: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. Red. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz. T. 1. Katowice 2012.

SPIEL- UND EISLAUVEREIN MAŁA DĄBRÓWKA, organizacja występująca w ramach akcji Volks- und Jugendspiele, zał. ok. 1912. Członkowie uprawiali łyżwiarstwo figurowe.
A. Steuer: Kultura fizyczna i sport. W: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. Red. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz. T. 1. Katowice 2012.

SPIELVEREIN BORKI, pierwsza organizacja kultury fizycznej w Borkach, zał. 1913 występująca w ramach akcji Volks- und Jugendspiele, zał. 1913. Prowadziła sekcję palanta.
A. Steuer: Kultura fizyczna i sport. W: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. Red. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz. T. 1. Katowice 2012.

SPIELVEREIN EICHENAU, struktura Akcji ►Volks- und Jugendspiele w ►Dąbrówce Małej, utworzona około 1905 r., brała udział w X Kongresie Akcji Volks- und Jugendspiele w 1909 w Gliwicach (w biegu gońców, palancie, piąstkówce).

SPIELVEREIN KOSTUCHNA, pierwsza organizacja kultury fizycznej w Kostuchnie Podleskiej, zał. 1912. Członkowie trenowali grę w palanta.
A. Steuer: Kultura fizyczna i sport. W: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. Red. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz. T. 1. Katowice 2012.

SPIELVEREIN ZAWODZIE. pierwsza organizacja kultury fizycznej w Zawodziu, zał. ok. 1909.

SPIN KATOWICE, Uczniowski Klub Łyżwiarski (UKŁ), zał. 1998, pod patronatem Przedsiębiorstwa Usługowo-Produkcyjnego SPIN sp. z o.o., z siedzibą przy ul. Z. Nałkowskiej w Janowie. Kontynuuje tradycje sekcji łyżwiarskiej ►„Naprzodu” Janów. W 2009 skupiał 25 członków; prowadzi szkółkę łyżwiarską w ►Spodku. Zawodnicy Przemysław Domański i Maciej Kuś występowali jako reprezentanci Polski. Osiągnięcia: 11 (7–2–2) medali MP (2003–2012) zdobytych przez 3 sportowców.

 

SPODEK, hala widowiskowo-sportowa w Katowicach, przy ►Rondzie; projektanci: Maciej Gintowtt i Maciej Krasiński (zwycięzcy konkursu Stowarzyszenia Architektów Polskich z 1959), wykonawca konstrukcji: Andrzej Żurawski; najbardziej reprezentacyjna budowla Katowic z okresu tzw. Polski Ludowej; pierwotna lokalizacja w ►Parku Śląskim (ówczesnym Wojewódzkim Parku Kultury i Wypoczynku) została na wniosek Jerzego Ziętka zmieniona – wybrano tereny poprzemysłowe – hałdę huty „Marta”; prace konstrukcyjne zapoczątkowano w 1964, otwarcie gotowego obiektu nastąpiło 9 V 1971. Spodek, obiekt o o powierzchni 19 600 m kw. i kubaturze 345 700 m sześc., jest kompleksem wielofunkcyjnym, z 3 widowniami, o charakterze amfiteatralnym, z krytym lodowiskiem, halą gimnastyczną (przylegającymi bezpośrednio do siebie, połączonymi antresolą); widownią na 18 tys. miejsc (powiększoną w 2009; nowością są wysuwane na płytę siedzenia oraz loże, zamontowano ponadto nowoczesne oświetlenie umożliwiające nagrywanie w technologii HD, klimatyzację oraz ogromny ekran diodowy w kształcie walca); hotelem, restauracją, kawiarnią, gabinetem odnowy, sauną, sportową przychodnią lekarską. S. jest jednym z pierwszych w skali światowej obiektów z dachem zrealizowanym w koncepcji tensegrity; ważąca 300 ton stalowa konstrukcja kopuły połączona jest z zewnętrznym stalowym pierścieniem za pomocą 120 lin nośnych w formie prętowo-cięgnowych kratownic, na których osadzone jest pokrycie dachowe. Hala główna z zewnątrz przypomina nieco kształtem latający spodek (ang. UFO), co wynikło z połączenia dwóch podstawowych funkcji planowanych dla tego obiektu: hali sportowej i hali widowiskowej. Schematy widowni w obu przypadkach znacznie się od siebie różnią: pierwszy preferuje układ centralny areny, drugi układ kierunkowy.
S. zarządzany jest przez ►Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Katowicach; był miejscem imprez sportowych najwyższej rangi: mistrzostw Europy w zapasach w stylu wolnym i klasycznym (1972); mistrzostw świata w zapasach w stylu klasycznym (1974); halowych mistrzostw Europy w lekkoatletyce (1975), mistrzostw Europy w ►boksie (1975), mistrzostw świata grupy A w hokeju na lodzie (1976), mistrzostw świata w piłce ręcznej kobiet (1983), mistrzostw Europy w podnoszeniu ciężarów (1985), Mistrzostw Europy w karate (1987), mistrzostw świata w akrobatyce sportowej (1989), mistrzostw świata w kulturystyce (1991), mistrzostw Europy w koszykówce kobiet (1999), mistrzostw świata we freestyle motocrossie (2005), mistrzostw Europy w koszykówce mężczyzn (2009), mistrzostw Europy w siatkówce kobiet (2009); mistrzostw świata w piłce ręcznej, mistrzostw świata w siatkówce mężczyzn (2016). W S. odbyło się też mnóstwo imprez artystycznych, koncertowali w tym miejscu m.in. Charles Aznavour, Suzie Quatro, John Mayall, Eric Clapton, Drupi, Sting, Jean-Michel Jarre, Chris Rea, Toto Cotugno, Cliff Richard, Joe Cocker, Tina Turner, Brian Adams, Elton John, Dalida, Vanesa Mae, Deep Purple, Simple Red, Metallica, The Cure, Status Quo, Cocteau Twins, Electric Light Orchestra, Genesis, Yes, Robert Plant i Jimmy Page, Pearl Jam, Sepultura, Black Sabbath, Kraftwerk, Saxon, Locomotiv GT, Mike Oldfield, The Kelly Family, Rammstein, Iron Maiden, Robbie Wiliams, Depeche Mode, Dżem, Kult, Myslowitz, Hey i in. Na scenie Spodka odbywały i odbywają się festiwale muzyczne: Rawa Blues, Metalmania, Mayday, a także przedstawienia cyrkowe, widowiska teatralno-muzyczne i seanse filmowe.
E. Chojecka: Sztuka Górnego Śląska od średniowiecza do końca XX wieku. Katowice 2009.

SPODEK KATOWICE, jednosekcyjny klub siatkówki męskiej, w 2011 przeniesiony do Katowic z Siemianowic, gdzie występował p.n. VC (Volley Club). Zawody rozgrywa w ►Spodku; prezes Józef Bauer; osiągnięcia: II liga (2011– 12)

SPOŁEM, Oddział Międzyzakładowy PTTK przy Oddziale Wojewódzkim Centralnego Zarządu Spółdzielni Spożywców w Katowicach, zał. 18 VII 1973 z inicjatywy Przedsiębiorstwa Przemysłu Gastronomicznego dysponującego 6 kołami PTTK; rajdy „O Zachodzie Słońca” (ok. 150 uczestników), Ogólnopolski Górski Rajd Spółdzielców i Handlowców; działalność gosp.: Biuro Obsługi Ruchu Turystycznego; 2 sklepy patronackie; 973 członków (1980); prezesi (m.in.): Jan Larysz, Leon Latusek.
J. Nowak: Działalność Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w województwie katowickim w latach 1951–1985. Zarys historyczny. Katowice 1989.

„SPORT”, gazeta redagowana i ukazująca się w Katowicach od 30 lipca 1945 roku; najpierw jako tygodnik, od 1947 dwa razy w tygodniu, następnie trzy (w poniedziałki, środy i piątki), ostatnio sześć razy w tygodniu; jeden z trzech, obok „Przeglądu Sportowego” i „Tempa” (wydawanego do 1995), dzienników sportowych o ogólnopolskim zasięgu. Pierwszą redakcję tworzyło kolegium w składzie: Tadeusz Bagier, Franciszek Gorzelany i Lucjan Korcyl; od 1946 z korespondentem zagranicznym; w 1947 pojawiły się jednotematyczne kolumny: motorowa, pływacka, lekkoatletyczna, piłki ręcznej, sportu na wesoło; w 1950 wchłonął ►„Sport i Wczasy”; w okresie 1957–1961 ukazywał się dodatek „Sport Śląski” (później kilkakrotnie wznawiany). Dziennik jest organizatorem plebiscytu na najlepszego piłkarza roku (od 1966), prowadzi też m.in. klasyfikacje „Złote Buty” na najlepszego piłkarza sezonu ligowego, „Złoty Kij’ na najlepszego hokeistę sezonu i „Złote Kolce” na najlepszego lekkoatletę sezonu. Najwyższe nakłady: 228 168 egz. (1963) oraz podobne w czasie MŚ w piłce nożnej w 1974 roku; redaktorzy naczelni: Tadeusz Bagier (1945–1969), Andrzej Konieczny (1969–1976), Andrzej Nawrocki (1976–1980), Janusz Jeleń (1980–1981), Tadeusz Janik (1982–1985), Lech Drapiński (1985–1987), Zygmunt Dziubek (1987–1990), Adam Barteczko (1990–2005), Zbigniew Cieńciała (2005), Rafał Zaremba (2005–2007), Andrzej Grygierczyk (2007–2014), Andrzej Wasik (od 2015); najbardziej znani dziennikarze: Zbigniew Dobrowolny, Wiesław Kaczmarek, Wacław Korycki, Piotr Koźmiński, Andrzej Gowarzewski, Tadeusz Maliszewski, Stanisław Penar, Stefan Sieniarski, Grzegorz Stański, Karol Weissberg, Jerzy Zmarzllik; wydawcy i właściciele tytułu: RSW Prasa-Książka-Ruch, Fibak Noma Press, Marquardt Press, KTK Sport (2005–2007), Ringier Axel Springer (2008–2017), Whizz (grupa Murapol; 2017–2020), od 2021 Gremi Media, które zakomunikowały zamknięcie tytułu z końcem listopada 2023. Znalazł się jednak nowy inwestor – firma Edicom. 30 listopada 2023 roku ukazało się ostatnie wydanie papierowe gazety, o numerze 276 (17791), od 1 grudnia „Sport” dostępny jest wyłącznie w wersji elektronicznej.
B. Tuszyński: Sprintem przez prasę sportową. Warszawa 1975.

SPORT AKADEMICKI W KATOWICACH, zob. ►Akademicki sport w Katowicach.

SPORT BALONOWY, zob. ►balonowy sport

„SPORT GÓRNOŚLĄSKI”, tygodnik wydawany przez ►Górnośląski Okręgowy Związek Piłki Nożnej; ukazywał się w Katowicach w 1924 roku, redakcję tworzyli Gustaw Niezabitowski i Stanisław Nogaj.

„SPORT I WCZASY”, ilustrowane czasopismo sportowe wydawane w okresie 16 IV 1947 27 IV 1950 przez wydawnictwo „Czytelnik”; początkowo w Krakowie i Katowicach; od czerwca 1947 wyłącznie w Katowicach; inicjatorem był Jerzy Borejsza. Redaktorzy: Stanisław Balicki, Stanisław Ziemba; 86 współpracowników (1947), format 50 x 35 cm, nakład 2070 tys. egzemplarzy; odegrał pionierską rolę w popularyzacji idei wczasów pracowniczych; połączył się z dziennikiem ►„Sport”.
B. Tuszyński: Sprintem przez prasę sportową. Warszawa 1975.

SPORT SZKOLNY, zob. ►szkolny sport

„SPORT ŚLĄSKI”, tygodnik wydawany przez RSW Prasa-Książka-Ruch, w pierwszym okresie ukazywania się wydano 50 numerów (27 V 1957 – 19 XII 1961), w latach 1962–1963 jego kontynuatorem był „Sport. Wydanie Śląskie”.
B. Tuszyński: Sprintem przez prasę sportową. Warszawa 1975.

SPORTS-TOURIST, biuro turystyczne powstałe w 1957 roku z inicjatywy Polskiego Komitetu Olimpijskiego; zajmowało się obsługą turystyczną prestiżowych imprez sportowych w Europie i Polsce; w Katowicach miało siedzibę przy ul. Mariackiej 12; prowadziło działalność w latach 60.–80. XX wieku.
Informator turystyczny województwa katowickiego (Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Usług Turystycznych, Wojewódzki Ośrodek Informacji Turystycznej w Katowicach). Katowice 1978.

SPORTY LOTNICZE, zob. ►lotnicze sporty

SPORTY MOTOCYKLOWE, zob. ►motocyklowe sporty

SPORTY SAMOLOTOWE, zob. ►samolotowe sporty

SPÓJNIA KATOWICE zob. ►Sparta Katowice

SPUTNIK, zob. ►Kosmos.

ST. MARIA DEUTSCHE JUGEND KRAFT, nazwa struktury sportowej niem. organizacji młodzieżowej Deutsche Jungmann und Junglingverein przy parafii mariackiej (NMP) w Katowicach; sekcja piłki ręcznej – członek ►Polskiego Związku Gier Sportowych, drużyna występowała w lidze śląskiej (1937–1939).
S. Jarecki: Rozwój piłki ręcznej na Śląsku. Cz. 1 (1925–1960). Katowice 1972.

ST. PETER UND PAUL, nazwa struktury sportowej niem. organizacji młodzieżowej Deutsche Jungmann und Junglingverein przy parafii św. Piotra i Pawła w Katowicach; sekcja piłki ręcznej – członek ►Polskiego Związku Gier Sportowych – występowała w kl. A.
S. Jarecki: Rozwój piłki ręcznej na Śląsku. Cz. 1 (1925–1960). Katowice 1972.

STADION AWF KATOWICE, 1,4 tys. widzów, obiekt lekkoatletyczny w Katowicach przy ulicy T. Kościuszki 84, wybudowany w 1925 roku z inicjatywy Baltazara Szaflika. Pierwszym właścicielem stadionu był klub ►Pogoń Katowice (1925–1932), w l. 1933–1939 ►Miejski Komitet Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego w Katowicach, w l. 1957–1963 ►Baildon Katowice; do 1970 AZS Akademii Ekonomicznej w Katowicach (zob. ►AZS Uniwersytet Ekonomiczny); od 1970 ►Wyższa Szkoła Wychowania Fizycznego, a obecnie jest nim ►Akademia Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach. Na stadionie rozegrano mecze piłki nożnej reprezentacji Polski z Jugosławią (1935) i Łotwą (1937), zorganizowano VIII Wszechpolski Zlot Sokoła (1937) oraz MP w lekkoatletyce kobiet (1947).
M. Sraga: Akademia Wychowania Fizycznego w Katowicach w latach 1970–2005 i jej rola w kształceniu kadr kultury fizycznej. Katowice 2009.

STADION AKADEMII WYCHOWANIA FIZYCZNEGO W KATOWICACH, przy ul. Kościuszki 84, lekkoatletyczny, 2,8 ha, z 8-torową bieżnią pokrytą tartanem, półkolami do skoku wzwyż, skoczniami w dal i do trójskoku, klatkami do rzutu dyskiem i młotem, kołem do pchnięcia kulą; widownią na 350 osób.
M. Sraga: Akademia Wychowania Fizycznego w Katowicach w latach 1970–2005 i jej rola w kształceniu kadr kultury fizycznej. Katowice 2009.

STADION GKS KATOWICE, stadion Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji w Katowicach przy ul. Bukowej, położony w Parku Śląskim, administracyjnie w granicach Chorzowa, aktualna pojemność to 6710 widzów, obiekt wyposażony jest w oświetlenie o mocy1800 luksów i podgrzewaną płytę boiska. Stadion powstał w 1955 roku, bez trybun, w 1956 zamontowano je na wałach, obiekt służył wtedy m.in. do przeprowadzania zawodów lekkoatletycznych (były tam bieżnie, skocznie i rzutnie); do dziś z tamtego okresu zachowała się trybuna zachodnia – podstawa słynnego „blaszoka” – oraz wyłączony już z użytku południowy łuk. W latach 80. XX w. powstała nowa trybuna główna, zaplecze klubowe, infrastruktura sportowa stadionu. nowa trybuna północna (już bez dachu) i tablica wyników. Ostatnia przebudowa miała miejsce w 2012 roku, w połowie drugiej dekady XXI w. powstała koncepcja budowy nowego stadionu w Załęskiej Hałdzie.

STADION MIEJSKI, obiekt usytuowany w granicach administracyjnych miasta Chorzowa, przy ulicy Bukowej 1 w Katowicach, powstał w latach 80. XX w. Składa się z: 1. pełnowymiarowego boiska piłkarskiego wraz z trybunami na blisko 7 000 widzów, 2. boiska treningowego, 3. sali gimnastycznej. W ostatnich latach zmodernizowane zostały płyty boisk (m.in. podgrzewana murawa boiska głównego) oraz oświetlenie obiektu. Trwają prace projektowe nad modernizacją pozostałej infrastruktury obiektu. Na stadionie regularnie rozgrywane są treningi oraz mecze drużyny piłkarskiej. Dodatkowe udogodnienia: parking dla samochodów z wyznaczonymi miejscami postojowymi dla niepełnosprawnych, specjalne miejsca na trybunach dla niepełnosprawnych
www.mosir.katowice.pl/obiekty/

STADNINY KONI. jednostki gospodarki hodowlanej nastawione na rozwój sportu, rekreacji jeździeckiej, zajęć hipoterapeutycznych (►hipoterapia), nauki; aktualnie na obszarze Katowic najstarsza s. k. znajduje się na ►Muchowcu (s.k. „Galop") jej użytkownikami były: sekcja hippiczna ►Gwardii Katowice (l. 40–50 XX w.), ►Śląski Związek Jeździecki (l. 1957–68), ►Akademicki Klub Jeździecki w Katowicach, aktualnie ►Katowicki Klub Jeździecki przy ul. Francuskiej 182; funkcjonują też s.k. przy Ośrodku Hipoterapeutycznym ►Padok (ul. Strumienna 8) i przy ul. Panewnickiej 260 (właściciele: Jakielaszek, Adamiec), Terra Hippica w Zarzeczu.
https://www.stadninykoni.info.pl/f,20,0/slaskie-katowice

STAL, Zrzeszenie Sportowe, w okresie odbudowy kraju i „zimnej wojny” najsilniejsze w województwie katowickim (stalinogrodzkim) i wśród finansowanych przez Centralną Radę Związków Zawodowych w Warszawie. Podlegało Radzie Okręgowej Zrzeszeń Sportowych Stal w Katowicach z siedzibą w gmachu Wojewódzkiej Rady Związków Zawodowych przy ul. Dąbrowskiego 23. Na terenie Katowic istniało 5 kół; 2 najsilniejsze działały przy Hucie Baildon (zob. ►Stal Katowice) i Hucie Metali Nieżelaznych w Szopienicach (zob. ►HKS Szopienice), natomiast typowo rekreacyjne przy Hucie Ferrum w Katowicach-Zawodziu, Zakładach Budowy Urządzeń Kotłowych w Ochojcu i Centrostali w Katowicach. W 1955 w województwie katowickim działało 90 kół, skupiając 18 118 członków.
B. Cimała, A. Steuer: Sport w województwie katowickim (struktura, baza, kadry). W: Z dziejów kultury fizycznej na Śląsku. Rozwój kultury fizycznej na Śląsku w latach 1918–1989. Katowice 2009.

STARA STRZELNICA, pierwszy obiekt sportowy w Zawodziu, druga strzelnica sportowa w Katowicach, obiekt utrzymywany przez gminę bogucicką, po przyłączeniu do Katowic – przez władze miejskie. Wybudowana w 1878 przy ul. Krakowskiej 45, kryta, pierwotnie użytkowana przez niemiecką ►Gildię Strzelecką w Katowicach, w l. 1926–1928 przez ►Kurkowe Bractwo Strzeleckie w Katowicach; przebudowana z inicjatywy Ryszarda Szefera i Rudolfa Niemczyka; stała się Domem Ludowym w Katowicach-Zawodziu; swoje siedziby miały tam oddziały organizacji paramilitarnych, a także restauracja prowadzona przez Jana Jandę, Antoniego Janusza, P. Sonnka, Ryszarda Szefera; w okresie międzywojennym mieścił się lokal wyborczy, a po 1945 restauracja Pod Ratuszem i strzelnica do strzelania z broni małokalibrowej; po 1950 pomieszczenia przejęła Szkoła Zawodowa i Szkolenia Pedagogicznego.
AUM, zesp. 1, sygn. 1203; E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011; „Polak” 1924, nr 241.

STARGANIEC, zbiornik wodny oraz ośrodek wypoczynkowy znajdujący się w Katowicach przy ul. Owsianej, przy granicy z Mikołowem. W latach PRL-u staw S., od 1969 ośrodek wodno-rekreacyjny dla pracowników huty „Baildon”, z przystanią kajakową i basenem kąpielowym, obecnie ośrodek nie należy już do huty. S. leży w otulinie Leśnego Pasa Ochronnego GOP. Przez ośrodek przechodzą szlaki: ►Bohaterów Wieży Spadochronowej, ►Żwakowski oraz ►Dwudziestopięciolecia PTTK.
K. Szaraniec, L.Szaraniec: Katowice. Przewodnik. Katowice 1981.

START KATOWICE, KS ►Zrzeszenia Sportowego Start; do 1957 koło, od 1962 z Międzyspółdzielczym Ogniskiem Kultury Fizycznej Inwalidów Województwa Katowickiego, od 1978 w strukturze Wojewódzkiego Zrzeszenia Sportowego Spółdzielczości Pracy Start. Prowadził sekcje: bokserską (poł. l. 50. XX w.); gimnastyki sportowej (poł. l. 50 XX w.); hokeja na lodzie (1953–1961); lekkoatletyczną (1958–1990); piłki rowerowej (1957–1962); saneczkarską (1955–1968), szachową (1955–1990). Miał stadion na Muchowcu i tor saneczkowy w Mikuszowicach. Działacze: Stefan Kolarczyk. Wyróżniający się sportowcy: Wiktor Balcarek, Roland Bielczyk, Roland Brehmer (olimpijczyk, 1968), Stefan Brzóska, Edward Bugała, Wilhelm Korc, Krystna Hołuj. Osiągnięcia: 66 (9–19–38) medali MP, w tym 1 ( 0–0–1) medal w hokeju na lodzie; 31 (7–18–17) medali w lekkoatletyce; 4 (1–2–1) medale w piłce rowerowej; 20 (1–6–13) medali w szachach.

START PODLESIE zob. ►Podlesianka Podlesie.

STASZIC (Kopalnia Staszic) GISZOWIEC, klub żeglarski (sekcja wiodąca) przy KWK „Staszic”; zał. XII 1970, przez Kazimierza Trzeciaka, Janusza Wawrzynka, Ryszarda Leszczewskiego; sekcje: żeglarska (w jej strukturach uprawiano sport motorowodny), szachowa, narciarska. 45 członków (1970), akweny: Jezioro Turawskie, od 1978 Ogonki na Mazurach; wyciąg narciarski na stoku Jarzębatej w Wiśle; pracownia szkutnicza, pomost i hangar jachtowy; sukcesy w sporcie motorowodnym na arenie ogólnopolskiej.
J. Tofilska: Giszowiec. Monografia historyczna. Katowice 2016.

STAW NR 6, zob. ►Sumik

STAWIKI, jeden z pięciu stawów w zespole przyrodniczo-krajobrazowym ►Szopienice-Borki na granicy Katowic-Sosnowca; teren połowów wędkarskich (sandacze, okonie, szczupaki) o pow. 8,0 ha, administrowany przez ►Okręg Śląski Polskiego Związku Wędkarskiego w Katowicach.
B. Tokarska-Guzik i in.: Przyroda Katowic. Katowice 1995.

STAWY NA TYSIĄCLECIU, zob. ►Maroko.

STEPHAN FRÖLICH KNIPPEL PIOTROWICE zob. ►Efeska Piotrowice

STOWARZYSZENIE KOLARSKIE 17 (EBICOM PM BIKE RACING TEAM); struktura kolarska (drużyna), zrzeszona w Polskim Związku Kolarskim i ►Śląskim Związku Kolarskim w Katowicach, aktualnie jedna z trzech na terenie Katowic amatorska sekcja kolarstwa szosowego, uczestniczy w imprezach regionalnych i ogólnopolskich dla amatorów; siedziba przy ul. Ceglanej.
https://sla.pzkol.pl/druzyny

STOWARZYSZENIE MŁODZIEŻY POLSKIEJ DĄBRÓWKA MAŁA, w 1928 skupiało 85 członków; prowadziło sekcje: palanta, piłki nożnej, wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego. Funkcję prezesa pełnił ks. Jan Osyra, naczelnikiem był Hubert Namysło.
Spis stowarzyszeń Związku Młodzieży Polskiej. Królewska Huta [b.r.w., po 1925]; Spis Stowarzyszeń Związku Młodzieży Polskiej Męskiej i Żeńskiej. Katowice. [b.r.w., 1929].

STOWARZYSZENIE MŁODZIEŻY POLSKIEJ JANÓW, pod opieką św. Stanisława Kostki, organizacja katolicka młodzieży przy parafii św. Anny w Janowie, założona 22 kwietnia 1920 roku; sztandar został poświęcony 1 września 1930 roku; należała do mysłowickiego okręgu Stowarzyszenia Młodzieży Polskiej, liczba członków: 163 (1929); prowadziła sekcje: lekkoatletyczną (1928), strzelecką (1932), tenisa stołowego (1933–1936), koszykówki, palanta, szachową, wf i pw. W 1933 roku była organizatorem mistrzostw Janowa w tenisie stołowym; w 1936 uczestniczyła w mistrzostwach okręgu mysłowickiego Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Męskiej. Działacze: Alojzy Knapik, Franciszek Misz, ks. Walenty Piaskowski; czołowy sportowiec: Władysław Jelonek.
A. Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008; J. Tofilska: Katowice Nikiszowiec. Miejsce, ludzie, historia. Katowice 2007; „Polska Zachodnia” 1930, nr 225; „Siedem Groszy” 1936, nr 16; Spis Stowarzyszeń Związku Młodzieży Polskiej Męskiej i Żeńskiej. Katowice 1929.

STOWARZYSZENIE MŁODZIEŻY POLSKIEJ JÓZEFOWIEC, organizacja katolickiej młodzieży przy parafii św. Józefa Robotnika w Józefowcu; zał. w l. 20. XX w. sekcje: piłki nożnej i palanta.
Spis Stowarzyszeń Związku Młodzieży Polskiej Męskiej i Żeńskiej. Katowice 1929.

STOWARZYSZENIE MŁODZIEŻY POLSKIEJ KATOWICE KATEDRA (przy prokatedrze św. św. Piotra i Pawła); liczba członków: 120 (1925). 122 (1929) trzy drużyny piłki nożnej, ok. 1929 – jedna drużyna piłki nożnej, dwie drużyny szachowe; sekcje wf i przysposobienia wojskowego, od 1931 – tenisa stołowego; opiekun: ks, Józef Matuszek, prezes: Antoni Piekarek.
Spis Stowarzyszeń Śląskiego Związku Młodzieży Polskiej. [b.r.m.w., Królewska Huta, po 1925 r.]; Spis Stowarzyszeń Związku Młodzieży Polskiej Męskiej i Żeńskiej. [b.m.w., Katowice], 1929.

STOWARZYSZENIE MŁODZIEŻY POLSKIEJ KOLONIA BOERA, organizacja młodzieżowa, zał. w poł. l. 20. XX w. przez ks. Wiktora Matejczyka (proboszcza z Murcek); w okręgu katowickim SMP. Sekcja piłki nożnej została zrzeszona w ►Śląskim Związku Piłki Nożnej w Katowicach, a drużyna brała udział w rozgrywkach mistrzowskich centrali piłkarskiej Górnego Śląska. Stowarzyszenie skupiało 35 członków, posiadało też drużynę palanta; prezes Emil Foltys, działacz: Wiktor Mrozek.
Spis Stowarzyszeń Związku Młodzieży Polskiej Męskiej i Żeńskiej. Katowice [b.m.w.] 1929.

STOWARZYSZENIE MŁODZIEŻY POLSKIEJ LIGOTA, organizacja parafialna katolickiej młodzieży męskiej, należała do ►Katowickiego okręgu SMP; liczba członków: 104 (1929), sekcje: palanta, piłki nożnej, wychowania fizycznego; działacze: o. Pankracy Dombek, Teodor Bonk, Alojzy Waszek.
Spis Stowarzyszeń Związku Młodzieży Polskiej Męskiej i Żeńskiej. Katowice 1929.

STOWARZYSZENIE MŁODZIEŻY POLSKIEJ PANEWNIKI, przy klasztorze oo. franciszkanów, założony około roku 1925, 300 członków, trzy drużyny piłki nożnej, a w latach 30. XX w. sekcje hokeja na lodzie i lekkoatletyczna; opiekun: o. Jan Adamski, prezes: Wiktor Szymonek. Stowarzyszenie istniało do 1939 r.
Spis Stowarzyszeń Śląskiego Związku Młodzieży Polskiej. [b.r.m.w., Królewska Huta, po 1925 r.]; Spis Stowarzyszeń Związku Młodzieży Polskiej Męskiej i Żeńskiej. [b.m.w., Katowice], 1929.

STOWARZYSZENIE MŁODZIEŻY POLSKIEJ PRZY PARAFII MARIACKIEJ (NIEPOKALANEGO POCZĘCIA NMP) W KATOWICACH; organizacja młodzieży polskiej zał. w połowie lat 20. XX w.; liczba członków: 80 (1925); trzy drużyny piłki nożnej, w późniejszym okresie uprawiano tenis stołowy; opiekun: ks. Anastazy Muża, prezes: Pawel Bednarz.
Spis Stowarzyszeń Śląskiego Związku Młodzieży Polskiej. [b.r.m.w., Królewska Huta, po 1925 r]; Spis Stowarzyszeń Związku Młodzieży Polskiej Męskiej i Żeńskiej. [b.m.w., Katowice], 1929.

STOWARZYSZENIE MŁODZIEŻY POLSKIEJ PRZY PARAFII ŚW. SZCZEPANA W BOGUCICACH (Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Męskiej), rodowodem sięgało Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży (zał. w 1906). W połowie lat 20. XX w. dzieliło się na oddział starszy (w 1925 skupiający 40 członków, w 1935 – 84, w 1937 – 130), opiekunem był ks. Wilhelm Salbert, a funkcję prezesa pełnili: Antoni Zając, Piotr Kierysz, Karol Gondzik, oraz oddział młodszy (w 1926 liczący 100 członków, w 1927 – 140), gdzie funkcję prezesa pełnił Ryszard Dolina. Stowarzyszenie, łączone z kongregacją młodzieńców, jako pierwsze zostało włączone w struktury Akcji Katolickiej (1931); w 1928 r. w strukturze funkcjonowało kółko śpiewackie; według danych z 1929 prowadziło działalność sportową w sekcjach: piłki nożnej, piłki ręcznej, koszykówki, szachowej i wychowania fizycznego; w latach 30. XX w. funkcjonowała sekcja tenisa stołowego.

STOWARZYSZENIE MŁODZIEŻY POLSKIEJ SZOPIENICE, organizacja parafialna katolickiej młodzieży męskiej, należała do mysłowickiego okręgu SMP; liczba członków: 105 (1925), drużyna piłki nożnej.
Spis Stowarzyszeń Związku Młodzieży Polskiej Męskiej i Żeńskiej. Katowice 1929.

STOWARZYSZENIE MŁODZIEŻY POLSKIEJ W ZAŁĘŻU (Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Męskiej, Katolickie Towarzystwo Młodzieży Polskiej), polska młodzieżowa organizacja katolicka, zał. w 1907; należała do katowickiej centrali SMP (skarbnikiem był m.in. Ludwik Szolc). W 1924 skupiała 195 członków, w latach 30. XX w. – 205, w 1935 – 125. 5 VIII 1928 odbyła się uroczystość poświęcenia sztandaru. Do 1926 funkcjonowały: dwa zespoły palanta, jedna, a czasem dwie drużyny szachowe, trzy drużyny piłki nożnej. Działała też trupa teatralna (zrzeszona w Towarzystwie Teatrów Ludowych), W latach 30. XX w. stowarzyszenie prowadziło drużyny lekkoatletyczną, szczypiorniaka, tenisa stołowego, które uczestniczyły w rozgrywkach o mistrzostwo Śląska SMP. Opiekunowie: ks. Wilhelm Wyciślik (1927), ks. Józef Miczka; prezesi: Franciszek Lis, Alfons Grolik; wiceprezes: nauczyciel Gola; działacze: Ludwik Szolc, Paweł Mnich, Alojzy Szołtysik, Jan Koziarz; naczelnik gier: Józef Chlebicki. Osiągnięcia: drugie miejsce w mistrzostwach SMP diecezji śląskiej w piłce nożnej w 1935 r.
AKAD, zesp. Akta Lokalne, sygn. 02520 i 2521; Spis Stowarzyszeń Śląskiego Związku Młodzieży Polskiej. [b.r.m.w., Królewska Huta, po 1925 r.]; Spis Stowarzyszeń Związku Młodzieży Polskiej Męskiej i Żeńskiej. [b.m.w., Katowice], 1929. J. Myszor: Duszpasterstwo parafialne na Górnym Śląsku w latach 1821–1914. Katowice 1990; „Polonia" 1930, nr 1903; „Gość Niedzielny" 1935, nr 39; „Polska Zachodnia" 1928, nr 222.

STOWARZYSZENIE MŁODZIEŻY POLSKIEJ WEŁNOWIEC, organizacja parafialna katolickiej młodzieży męskiej, należała do ►Katowickiego okręgu SMP; liczba członków: 34; sekcja piłki nożnej; działacze ks. Józef Karowski, Paweł Przybyłka.
Spis Stowarzyszeń Związku Młodzieży Polskiej Męskiej i Żeńskiej. Katowice 1929.

STOWARZSZENIE ŚLĄSKICH KLUBÓW TENISOWYCH zob. ►Śląski Związek Tenisowy

STRZAŁ KARBOWA, jedyny polski klub piłkarski w dziejach miejscowości, zał. w I poł. 1920. Występował w rozgrywkach o mistrzostwo obwodu katowickiego Górnośląskiego Okręgowego Związku Piłki Nożnej. Dysponował własnym boiskiem; znany z krewkich kibiców i sportowców. Po 1922 nie został reaktywowany.
A. Steuer: Kultura fizyczna w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008; „Sportowiec” 1920, nr 1, 17.

STRZELEC DĄBRÓWKA MAŁA, organizacja paramilitarna związana z sanacją; skupiała młodzież męską i żeńską podzieloną na grupy młodocianych, zuchów, orląt, strzeleckich i strzelców; kilka sekcji sportowych: Związku Strzeleckiego „Śląsk” z oddziałem wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego; sekcje lekkoatletyczna, boksu, tenisa stołowego, ,narciarska lekkoatletyczna, tenisa stołowego
Sprawozdanie Zarządu i Komendy ZS powiatu Katowice [b.m.w.] 1935.

STRZELEC GISZOWIEC, organizacja paramilitarna, ok. 1924–1926, związana z Polską Partią Socjalistyczną (nacisk na szkolenie wojskowe), po przewrocie majowym z sanacją. Skupiała młodzież męską i żeńską, podzieloną na grupy: młodocianych, zuchów, orląt strzeleckich i strzelców. Prowadziła kilka sekcji sportowych: strzelecką (najlepsza w powiecie – podokręgu – katowickim), boksu, ciężkiej atletyki, gier sportowych (szczypiorniak, koszykówka, siatkówka), kolarską, lekkoatletyczną, pływacką, tenisa stołowego, krótkofalówkową. Dysponowała boiskiem przy ul. Modrzejewskiej (ul. Mysłowicka) – w 1938 wyposażonym w zaplecze gospodarcze i odnowy. Funkcje sprawowali: komendant – Józef Pacuła, komendantka sekcji kobiet – Elżbieta Maruszczakówna, prezeska – Euzebia Gołygowska.
J. Tofilska: Giszowiec. Monografia historyczna. Katowice 2016; „Gazeta Robotnicza” 1924, nr 33.

STRZELEC KATOWICE, KS ►Związku Strzeleckiego „Śląsk”, zał. 1933; prowadził sekcje: automobilizmu, bokserską, hippiczna, ciężkoatletyczną (podnoszenia ciężarów i zapaśnicza), kolarską, lekkoatletyczną, łuczniczą, piłki nożnej. W barwach klubu mogli występować członkowie sekcji sportowych terenowych oddziałów Związku Strzeleckiego; niekiedy był traktowany jako sportowa reprezentacja środowiska strzeleckiego województwa śląskiego (zob. też ►Klub Motocyklowy Związku Strzeleckiego w Katowicach, ►Klub Szybowcowy Podokręgu Związku Strzeleckiego „Śląsk” w Katowicach). Osiągnięcia: 16 (3–8–5) medali MP w lekkoatletyce zdobyte przez 4 zawodników.

STRZELEC KATOWICE-BRYNÓW, organizacja paramilitarna; wzmianka o jej działalności sportowej (drużynie piłki nożnej) pochodzi z września 1936 roku.
„Siedem Groszy” 1936, nr 240.

STRZELEC WEŁNOWIEC, organizacja paramilitarna – Oddział Związku Strzeleckiego „Śląsk” z sekcjami: boksu, ciężkiej atletyki, gier sportowych, kolarstwa, lekkoatletyki, narciarstwa, tenisa stołowego. Funkcję prezesa sprawowała: Felicja Madejowa, a komendantami byli: Róża Szczepanikówna i Romuald Kempa. Sekcja ciężkoatletyczna (dawniej ►„Biały Orzeł” Wełnowiec) w latach 1935–1939 była klubem sportowym zrzeszonym w ►Polskim Związku Atletycznym i ►Śląskim Okręgowym Związku Atletycznym. W 1938 zasilony sztangistami „Powstańca” Siemianowice. Działacz: Wincenty Morcinek. Osiągnięcia: 4 (2–0–2) medale MP w podnoszeniu ciężarów (1938–1939), 2 (0–0–2) medale MP w zapasach w stylu wolnym (1937–1938). Wyróżniający się sportowcy: Wilhelm Augustyn, Wilhelm Boba, Stefan Niedziela.
Sprawozdanie Zarządu i Komendy Związku Strzeleckiego Powiatu Katowice za czas od 13 maja do 23 marca 1935 r. s.11

STRZELEC ZAŁĘŻE, KS przy ►Związku Strzeleckim w Załężu; sekcja ciężkoatletyczna (zob. ►ciężka atletyka) odegrała pionierską rolę w popularyzacji stylu wolnego w ►zapasach; w nowym stylu odbyła się jedna walka podczas meczu zapaśniczego ze ►Strzelcem Nikiszowiec, rozegranego 2 listopada 1936 r.; w walce tej wystąpił niejaki Pyka.
A.Steuer: Dzieje ciężkiej atletyki na Górnym Śląsku 18761945. Katowice 1986.

STRZELECTWO, dyscyplina sportu i przysposobienia wojskowego; rozwój jej pierwotnych struktur był ograniczony koniecznością posiadania przez miejscowość praw miejskich; jej rozwój zapoczątkowała w 1869 roku Gildia Strzelecka (zob. Gildie strzeleckie), powołana z inicjatywy hr. Huberta Thiele-Wincklera; nie udały się wzorowane na działalności hr. Donnersmarcka próby stworzenia zakładowych gildii s. (w Dębie przy kopalni „Waterloo”), bądź gminnych (w Załężu). Z rozwojem organizacyjnym s. związane jest powstanie najstarszych obiektów sportowych na terenie Katowic (zob. strzelnica Gildii Strzeleckiej w Katowicach), w tym:strzelnicy w Parku Kościuszki, Starej Strzelnicy w Zawodziu, wysokiej klasy strzelnicy na Bugli; po kryzysie 1922–1926 s. odrodziło się w wyłącznie polskich organizacjach paramilitarnych, młodzieżowych, a pierwsze polskie strzeleckie bractwo kurkowe powstało w 1926 roku (Kurkowe Bractwo Strzeleckie). W Katowicach sekcje s. sportowego zakładano w Wojskowym Klubie Sportowym 73 pp, Policyjnym Klubie Sportowym; w strzelaniu do rzutków specjalizował się Klub Strzelecki „Kościuszko” w Giszowcu; nastąpił wtedy rozwój strzelnic dla broni małokalibrowej (pierwszą w 1927 otworzył Związek Hallerczyków w Załęskiej Hałdzie. Znaczenie s. rosło od 1933 i powstania III Rzeszy, po II wojnie światowej, z uwagi na niestabilną sytuację polityczną w Polsce, rozwój s. nie był możliwy. Odrodzenie dyscypliny, w ograniczonym zakresie (brak możliwości regularnych treningów, broń zdeponowana w wartowniach przemysłowych) nastąpiło w 1949 roku dzięki Powszechnej Organizacji Służba Polsce”, której prerogatywy przejęła potem Liga Obrony Kraju. Regionalną strukturą s. był Śląski Związek Strzelectwa Sportowego (sekcja strzelecka Wojewódzkiego Komitetu Kultury Fizycznej); od 1962 roku nastąpił rozwój s. sportowego w Katowickim Klubie Sportowym Gwardia Katowice, korzystającym ze strzelnicy Milicji Obywatelskiej w Piotrowicach. W XXI w. s. w Katowicach znajduje się w dużym kryzysie organizacyjnym; jedyną strukturą organizacyjną jest odrodzone w 2011 roku Kurkowe Bractwo Strzeleckie, istnieje też Związek Strzelectwa Praktycznego Osiągnięcia sportowe: 22 (12–4–6) medale MP zdobyte przez sportowców z trzech klubów: WKS 73 pp Katowice, Policyjnego KS i Gwardii (1928–1997).
A. Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008.

Medale MP w strzelectwie (tabela)

 

STRZELNICA do strzelania z broni pneumatycznej w ►Murckach; powstała w latach 80. XX w., pierwotnie z 4 stanowiskami, później powiększona; znajdowała się w dawnym kinie.
Ach te Murcki. [Zebranie i ułożenie materiałów Sylwester Szweda]. [Katowice] 2013.

STRZELNICA DO RZUTKÓW W GISZOWCU, obiekt sportowy Klubu Strzeleckiego ►Kościuszko, z trzema maszynami do wypuszczania asfaltowych krążków (rzutków), stanowiskiem dla strzelców, dołami dla chłopców uruchamiających urządzenia; powstała ok. 1930 w terenie leśnym, na pograniczu z Wesołą; nad brzegiem Boliny.
J. Tofilska: Giszowiec, Monografia historyczna. Katowice 2016.

STRZELNICA GILDII STRZELECKIEJ W KATOWICACH, pierwszy obiekt sportowy w Katowicach (1869); wybudowany z inicjatywy Huberta ►Thiele-Wincklera dla ►Gildii Strzeleckiej w Katowicach, użytkowany do 1912; usytuowany na pograniczu Parku Południowego – Süd Park (dzisiejszego ►Parku Kościuszki).
K. Gwóźdź: W jedności siła: historia i tradycje bractw strzeleckich z terenów województw śląskiego i opolskiego. Katalog wystawy czasowej, Muzeum w Tarnowskich Górach 9 września 2011 - 31 stycznia 2012. Tarnowskie Góry 2011.

STRZELNICA POLICYJNA W PIOTROWIACH, obecnie (początek lat 20. XXI w.) obiekt ćwiczebny szkoły policyjnej, złożony z pięciu stanowisk: strzelnicy kulowej 25 m, trzech strzelnic kulowych 50 m, strzelnicy do broni pneumatycznej;  od lat 60. XX w. używana przez sekcję strzelecką KKS Gwardia Katowice.

STRZELNICA SPORTOWA w ►Murckach, do broni kulowej; wybudowana w 1966 r. przy ul. Roberta Mruczka, obecnie nieistniejąca.
Ach te Murcki. [Zebranie i ułożenie materiałów Sylwester Szweda]. [Katowice] 2013.

STUDENCKIE KOŁO PRZEWODNIKÓW BESKIDZKICH W KATOWICACH (SKPB), powstało w 1963 z inicjatywy grupy najbardziej doświadczonych turystów, tworzących od 1961 Akademicki Klub Turystyczny ►Gronie w Katowicach, podlegało Związkowi Studentów Polskich. W 1963 utworzono Oddział Międzyuczelniany PTTK, przy którym SKPB działa do dzisiaj, prowadząc corocznie kursy na przewodnika beskidzkiego. Od początku działalności przeszkolono ok. 300 przewodników. Członkami honorowymi są: Janusz Kamocki, Roman Reinfuss, Tadeusz Staich. SKPB działa społecznie na rzecz środowiska akademickiego Górnego Śląska. Od 1964 organizuje też wyjazdy zagraniczne. Wielu członków uprawia nie tylko trekking, ale i wspinaczkę, wspinaczkę wysokogórską, narciarstwo – najczęściej skiturowe, biegi na orientację itp. Działalność  odbywa się na zasadzie pracy społecznej. Imprezy turystyczne organizowane przez SKPB Katowice: Rajd Nocny, Jesienne Bacowanie, Wyrypa Beskidzka, Fasolka. W III 2012 Koło stało się właścicielem chatki studenckiej (Chata na Zagroniu) w Beskidzie Żywieckim. Od 1985 prowadzi studenckie bazy namiotowe na Hali Górowej w Beskidzie Żywieckim oraz na Polanie Wały w Beskidzie Wyspowym, a od 1992 roku na Przełęczy Głuchaczki. Funkcję prezesów kolejno pełnili: Krystyna Marys, Stefan Kowalski, Adam Fostiak, Piotr Bednorz, Edward Kudelski, Krystyna Nizio, Jan Dulewski, Andrzej Pałubicjki, Maria Wojtaszek, Franciszek Chwila, Wojciech Siwek, Bogusław Sanowiski, Mateusz Drożdżowski, Ryszard Woźnica, Stanisław Iwańczak, Dariusz Filip Gacek, Paweł Balcerowski Michał Żemła Elżbieta Machander, Edward Pyrtek, Remigiusz Bonk, Magdalena Tukaj, Sebastian Lampart, Aleksandra Długosz, Jakub Pasieka, Krzysztof Latosiński, Michał Wolf Wilczek, Marta Olszówka, Agnieszka Kalisz Dzik, Bartosz Piekaruś, Piotr Bednorz.
Ale to już było...: historia Studenckiego Koła Przewodników Beskidzkich w Katowicach 1963–2013. Red. E. Wieczorek, współpr. P. Bednorz, D. Filip. Katowice 2013.

STUDIUM NAUCZYCIELSKIE WYCHOWANIA FIZYCZNEGO W KATOWICACH, zakład kształcenia nauczycieli wychowania fizycznego i biologii stopnia wyższego dla szkół wszelkich typów; utworzone zarządzeniem Przewodniczącego Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki (16 XI 1957) w miejsce ►Technikum Wychowania Fizycznego w Katowicach; utworzone w jego siedzibie, przejęło po nim kadrę pedagogiczną (dyr. Tadeusz Madej); organizowało dzienne studia stacjonarne dla absolwentów liceów ogólnokształcących i wieczorowe dla pracujących nauczycieli; 1596 absolwentów (1959–1971); po utworzeniu ►Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego w Katowicach zakończyło działalność.
M. Sraga: Akademia Wychowania Fizycznego w Katowicach w latach 1970–2005 i jej rola w kształceniu kadr kultury fizycznej. Katowice 2009.

SUMIK, Staw nr 6, (dawniej: milicyjny), w obrębie ►Doliny Trzech Stawów; od 2005 r. łowisko rybackie ►Polskiego Związku Wędkarskiego.
https://www.cdpgs.katowice.pl/attachments/article/310/PGS_2012_69.pdf

SÜD PARK, zob. ►Park im. Tadeusza Kościuszki w Katowicach.

SYGNAŁ KATOWICE, klub szachowy, wzmiankowany w drugiej połowie l. 60 XX w. w biuletynach Śląskiego Związku Szachowego; występował w drużynowych zawodach o mistrzostwo kl. A.

SZABELKA, UKS przy Zespole Szkół Ogólnokształcących nr 22 Katowice w Brynowie, działał w l. 2000–2004. Zorganizował turniej szablowy o puchar prezesa Izby Rzemieślniczej w Katowicach. Trenerem był Sebastian Góra.
www.bazy.ngo.pl

SZACHY, dyscyplina sportu; w Katowicach uprawiana i przybierająca zorganizowane formy od co najmniej 1916 roku (Pierwszy Klub Szachowy 1916 Katowice); pierwsze polskie kluby (►Klub Szachowy Szopienice przy dworcu w Szopienicach, 1923) – były efemerydami; od 1924 działał Klub Szachowy ►Pogoń Dąb, co zapoczątkowało proces scalania organizacji szachowych województwa śląskiego (głównie Królewskiej Huty i Katowic) w ►Polskim Związku Szachowym Województwa Śląskiego; do 1939 utworzono w Katowicach 16 jednostek szachowych, w wyspecjalizowanych klubach (►Policyjny KS) i w wielosekcyjnych strukturach oraz w organizacjach młodzieżowych – Oddziałach Młodzieży Powstańczej, Stowarzyszeniach Młodzieży Polskiej (od 3 czerwca 1930 działał Sekretariat Szachowy SMP), świetlicach młodzieżowych dla bezrobotnych. Po 1945 roku w odbudowie sportu szachowego pierwszorzędną rolę odegrał ►Katowicki Klub Szachowy i Wojewódzki Dom Kultury (dziś tzw. stary gmach Biblioteki Śląskiej) przy ul. Francuskiej 12. W latach 1945–2021 szachy uprawiano w Katowicach w co najmniej 31 jednostkach organizacyjnych. Z organizowanych imprez należy wymienić W sporcie wyczynowym największe osiągnięcia, obok ►Startu Katowice i Kolejarza Katowice (zob. ►Kolejarz 24 Katowice), odniósł zwłaszcza ►Hetman Szopienice (obecnie GKS–Hetman Katowice). Działacze: Roman Bąk, Włodzimierz Borkowski, Franciszek Burczyk, Henryk Pokorski (Paskuda), obecnie (2022) wiceprezesem FIDE – Międzynarodowej Organizacji Szachowej – jest Łukasz Turlej. W Katowicach zorganizowano IMP w odmianie klasycznej kobiet (1959), klasycznej mężczyzn (1952,1961), DMP (1934, 1946, 1953, 1977, 2015, 2016); IMP w szachach szybkich (1989); IMP w szachach błyskawicznych (1982, 1988, 2011); DMP (1988), 11 edycji memoriału „9 z Wujka” (od 1998); Puchar Prezydenta Katowic w szachach klasycznych i rozwiązywaniu zadań szachowych; osiągnięcia: 4 (2–0–2) medale w IME i DME zdobyte przez dwie szachistki Hetmana Szopienice.

Kluby szachowe na terenie dzisiejszych Katowic (1922–1939) (tabela)

Kluby szachowe w Katowicach po 1945 roku (tabela)

Międzynarodowe osiągnięcia szachistów katowickich (tabela)

Medaliści MP (tabela)

 

SZAROTKA MAŁA DĄBRÓWKA, Towarzystwo Cyklistów, kontynuator zał. w 1901 na terenie Siemianowic Towarzystwa Cyklistów „1901” (po zmianach administracyjnych znalazło się w granicach Dąbrówki Małej). Specjalizowało się w piłce rowerowej; odegrało pionierską rolę w popularyzacji jej boiskowej – 6-osobowej – odmiany. Jedno z większych w województwie śląskim; w 1929 skupiało 67 członków. W 1924 zorganizowało szosowe wyścigi kolarskie (pierwszy na Górnym Śląsku wyścig drużynowy – 10 VIII). Propagowało piłkę rowerową i akrobatykę rowerową, podjęło próbę wprowadzenia do programu działalności polo rowerowego. W 1928 zorganizowało MP w piłce rowerowej w hali Muca na Burowcu; w 1930 uczestniczyło w rozgrywkach o MP w piłce rowerowej. Działacze: A. Ziemba, B. Mycielski. Zlikwidowane w 1939.
A. Steuer: Kultura fizyczna w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008; „Kattowitzer Zeitung” 1924, nr 148; „Polonia” 1925, nr 47, 1930, nr 1823; „Polska Zachodnia” 1928, nr 355.

SZERMIERKA, pionierską rolę w województwie śląskim w rozwoju nowoczesnej szermierki odegrały Katowice i Rybnik (II poł. l. 20. XX w.); nacisk na nabycie umiejętności szermierczych kładli Franciszek Hrnczarek w Gimnazjum Matematyczno-Przyrodniczym im. Mikołaja Kopernika, Alojzy Świerczyński w ►Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół” Mała Dąbrówka, kpt. J. Szczerbiński w Śląskim Klubie Szermierczym (zob. ►Pierwszy Śląski Klub Szermierczy Katowice); przełomem było wprowadzenie tej dyscypliny w l. 30. XX w. do programu szkolenia Policji Państwowej Województwa Śląskiego (związane z etatową pracą fechmistrza Leona Kozy- Kozarskiego w ►Policyjnym Klubie Sportowym Katowice), organizacji paramilitarnych (►Kolejowe Przysposobienie Wojskowe Katowice) oraz w kolejnych szkołach średnich miasta. W aktywizacji środowiska kobiecego ważną rolę odegrał ►Pierwszy Śląski Klub Szermierczy Katowice (Helena Jeziorowska, Cecylia Malczyk, Herta Stanoszek). Rozwój imprez szermierczych w Katowicach nastąpił w l. 30. XX w.: w 1930 rozegrano I Szermiercze Mistrzostwa Śląska, a w 1932 I Szermiercze Mistrzostwa Śląska w florecie kobiet (wznowione w 1945); Katowice były częstym organizatorem MP: w szabli i szpadzie (1939, 1946, 1947, 1948, 1955, 1957, 1961, 1973), w florecie (1960), w szabli, szpadzie i florecie (1974, 1984, 1987, 1990, 2002); Piotrowice w szabli i w szpadzie(1952). Od 1936 w Katowicach mieściła się siedziba ►Śląskiego Związku Szermierczego. Po II wojnie światowej Katowice były centrum odbudowy szermierki w skali ogólnokrajowej, w l. 1945–1948 w mieście funkcjonowała siedziba Polskiego Związku Szermierczego, którego prezesem był płk Włodzimierz Stahl. Po wojennej przerwie (nazanczonej stratami personalnymi: E. Koerner, K. Paszek, J. Szczerbiński) oparciem dla katowickiej szermierki była sekcja KS ►Pogoń Katowice (skupiała przedwojenne środowisko szermiercze miasta oraz bezdomnych szermierzy z Warszawy: Jana Nawrockiego i Irenę Nawrocką); do przedwojennych tradycji nawiązywały też szkoły średnie (m.in. Szkolne Koło Sportowe w Liceum im. Mikołaja Kopernika). To głównie z ich szeregów rekrutowała się kadra KS ►Górnik 1920 Katowice; kuźnią talentów była także sekcja szermiercza MKS ►Pałac Młodzieży Katowice; w obydwu fechmistrzem był Wacław Walnik. W l. 1928–2009 w Katowicach prowadziło działalność 25 sekcji szermierczych; Huta Baildon była producentem kling szermierczych. Do wzrostu osiągnięć sportowych przyczynił się wybitny węgierski trener Janos Kevey, od 1947 zamieszkały w Katowicach. Związane z okresem zimnej wojny działania na rzecz włączenia szermierki na bagnety preferowane w ►Lidze Przyjaciół Żołnierza (l. 50. XX w.) miały charakter epizodyczny, upadły w wyniku przemian popaździernikowych w 1956. Do osiągnięć organizacyjnych należało powstanie zakładu szermierki na ►Akademii Wychowania Fizycznego w Katowicach, który w 1980 zorganizował Zbigniew Czajkowski. Dorobek sportowy: pierwszy medal mistrzostw Polski wywalczyła w 1932 Herta Stanoszek; w l. 1932–2019 łącznie 193 katowickich szermierzy z 7 klubów: ►Pierwszego Śląskiego Klubu Szermierczego 6 (4–2–0), ►Policyjnego Klubu Sportowego 20 (6–7–7), KS ►Pogoń Katowice 27 (12–10–5), KS ►Baildon (►Stal) Katowice 62 (16–25–21), ►AZS AWF Katowice 97 (30–37–30), ►Górnik 1920 Katowice 29 (14–4–11), ►GKS Katowice 69 (23–22–24) oraz w reprezentacji Katowic (Śląska, CRZZ) 15 (4–5–6) wywalczyło 327 (110–113–104) medali MP. Od 1934 katowiccy szermierze brali udział w ME – pierwszym medalistą został Antoni Sobik; po raz pierwszy wystąpili na IO w 1936, a podczas IO w 1956 Zygmunt Pawlas i Ryszard Zub po raz pierwszy zdobyli srebrne medale; od 1953 startowali w MŚ, zdobywając 13 (3–3–7) medali; na U wywalczyli 2 (0–1–1) medale.

SZKOLNE KOŁO KRAJOZNAWCZO-TURYSTYCZNE POLSKIEGO TOWARZYSTWA TURYSTYCZNO-KRAJOZNAWCZEGO NR 76 PRZY ŚLĄSKICH TECHNICZNYCH ZAKŁADACH NAUKOWYCH, jednostka organizacyjna ruchu turystycznego; założona w 2000 roku. Koło propaguje turystykę górską, krajoznawstwo; organizuje wycieczki turystyczno-krajoznawcze, jego członkowie uczestniczą w rajdach, wycieczkach, konkursach, prelekcjach i marszach na orientację; opiekunem k. jest Angelika Felka.
https://www.sltzn.katowice.pl/index.php/strefa-ucznia/skkt-pttk

SZKOLNY SPORT, system współzawodnictwa sportowego obejmujący uczniowskie środowisko szkolne (podstawowe i ponadpodstawowe); w Katowicach jego rozwój poprzedziła akcja ►Volks- und Jugendspiele (1904–1922), s.s. rozwinął się od 1925, początkowo w oparciu o ►szkolne kluby sportowe, m.in. w Gimnazjum Miejskim im. Mikołaja Kopernika (zasłużony działacz Franciszek Hrenczarek), Gimnazjum Państwowym pw. św. Stanisława Kostki (Stefan Kisieliński), Śląskie Techniczne Zakłady Naukowe (Stanisław Żeliga-Żuławski), od 1935 scalonych w ►Międzyszkolny Klub Sportowy Katowice, (biorący udział w dorocznych świętach sportu młodzieży szkolnej województwa śląskiego). Bezpośrednio po zakończeniu drugiej wojny światowej, w l. 1945–1950, powrócono do koncepcji opartej na szkolnych klubach sportowych; od 1953 funkcjonował odrębny system organizacyjny dla sportu w szkołach zawodowych (►zrzeszenia sportowe i koła sportowe ►Zryw), od 1957 wspólna organizacja dla nich i szkół średnich typu licealnego: ►Śląski Szkolny Związek Sportowy, z klubami i kołami sportowymi odgórnie scalanymi decyzjami ministerialnymi (1972–1975) z klubami ►Akademickiego Związku Sportowego (np. SKS ►Ekonomik z AZS Katowice), obecnie niekiedy dobrowolnie (SKS ►Mickiewicz z ►AZS AWF Katowice, od l. 90. XX w. działają ►uczniowskie kluby sportowe, Diecezjalny Klub Sportowy ►Zorza. Ze s.s. było związanych wielu działaczy: Mikołaj Bańczyk, Antoni Gołaś, Andrzej Groele, Tadeusz Madej, Cecylia Malczyk, Stanisław Rybicki, Józef Szczypa, Wacław Walnik; uprawiane dyscypliny sportu: ►boks, ►dżudo, ►gimnastyka sportowa, ►hokej na lodzie, ►koszykówka, ►łyżwiarstwo figurowe, ►piłka ręczna, ►pływanie, ►skoki do wody, ►szermierka, ►zapasy; udział w ogólnopolskich spartakiadach młodzieży, ogólnopolskich igrzyskach młodzieży szkolnej; z szeregów katowickiego s.s. wyrosło wielu znakomitych sportowców: Joanna Barlak-Kamasińska, Marian Foik, Jan Jędrysek, Otylia Jędrzejczak, Erwin Kalus, Franciszek Klukowski, Jan Klukowski, Janina Porembska, Fryderyk Siuda, Ryszard Siuda, Zdzisław Siuda, Piotr Sczypa, Jan Wadas, Wojciech Zabłocki; medale w MP zdobywali przedstawiciele: MKS ►Iskra Katowice, MKS ►Pałac Młodzieży i ►Zryw Katowice.
S. Pilarek: Ogólna charakterystyka dziejów Szkolnego Związku Sportowego na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim w latach 1945–2000. W: Z dziejów kultury fizycznej w Polsce. Rzeszów 2005.

SZKOŁA LOTNICZA LOPP IM. MARSZAŁKA J. PIŁSUDSKIEGO W KATOWICACH, pierwsza w Polsce, utworzona w V 1936 na lotnisku ►Aeroklubu Śląskiego, 3 dwumiesięczne kursy, 18 samolotów.

SZKWAŁ KATOWICE, klub żeglarski, utworzony 29 III 1957 przy Przedsiębiorstwie Budownictwa Przemysłu Węglowego w Katowicach, z siedzibą przy ul. Powstańców 5. Prowadził szkolenia w klasie „Finn”, później „Cadet” i „Omega”. Dysponował bazą na jeziorze Pogoria. Funkcje prezesów pełnili: Władysław Mikołajko, Zygmunt Kłaszczak. Działacze: Stefan Grodzki, Waldemar Wasilewski, Karol Marek, Ignacy Żelanowski, Krystyna Raszka, Mieczysław Miller, Marian Lesicki. Andrzej Szczygielski. Członkowie brali udział w rywalizacji w okręgu i w kategorii juniorów. W 1964 nastąpiła fuzja z ►GKS Katowice.
APK, zesp. Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Urząd Spraw Wewnętrznych, sygn. 168 II.

SZLAK BOHATERÓW WIEŻY SPADOCHRONOWEJ, znakowany (czerwony) szlak turystyczny w województwie śląskim (dł. 38,4 km). Wiedzie przez miejscowości i miejsca, w których we IX 1939 żołnierze Wojska Polskiego, oddziały powstańców śląskich i harcerze stoczyli bitwy i potyczki z wkraczającymi na Śląsk oddziałami hitlerowskimi. Prowadzi przez wszystkie ważniejsze punkty obrony, m.in. okolice bunkrów i śladów umocnień należących do Obszaru Warownego Śląsk. Na jego drodze znajdują się m.in.: pomnik Powstańców Śląskich w Katowicach, ►Park im. Tadeusza Kościuszki w Katowicach, ►Wieża Spadochronowa, Ligota, Stare Panewniki, Zadole, Starganiec, Jamna, Mikołów, Goj, Mokre, Kolonia Huta, Sośnia Góra, Bujaków, zamek w Chudowie.
https://www.old.katowice.eu/pl/wypoczynek-i-rekreacja/atrakcje-turystyczne/trasy-wycieczkowe.htm.

SZLAK DOLINKI MURCKOWSKIEJ, pieszy, znakowany (czarny) szlak turystyczny (dł. 6,8 km). Biegnie z Ośrodka Wypoczynkowego ►Bolina przez Giszowiec do ►Dolinki Murckowskiej.
https://www.old.katowice.eu/pl/wypoczynek-i-rekreacja/atrakcje-turystyczne/trasy-wycieczkowe.htm.

SZLAK HISTORII GÓRNICTWA GÓRNOŚLĄSKIEGO, żółty znakowany szlak turystyczny w województwie śląskim, ma 100,6 km długości, na terenie Katowic biegnie ulicą Alfreda w Wełnowcu, w miejscu, gdzie Katowice graniczą z Siemianowicami Śląskimi, a po przecięciu Alei W. Korfantego prowadzi przez teren kolonii Alfred, Wełnowiec, „Alpy” wełnowieckie, ►Bogucice, Katowice (ul. Warszawska), Osiedle Paderewskiego, ►Dolinę Trzech Stawów, Giszowiec, Nikiszowiec, Murcki, Kostuchna, Zarzecze i dalej do Mikołowa.
P. Zdanowicz, B. Zatorski: W krainie murckowskich lasów: Katowice w cieniu pradawnej puszczy, cz.2. Katowice 2017.

SZLAK TURYSTYCZNY 25-LECIA PTTK, szlak okrężny, zielony, trasa długości 116 km obejmuje Stadion Śląski (ze startem i metą), Siemianowice Śląskie, Czeladź, Będzin, Pogorię, Dąbrowę Górniczą, Sosnowiec, Jaworzno, Mysłowice, Janów, Giszowiec, Ochojec i Piotrowice; na terenie Katowic prowadzi przez ►Bolinę, ośrodek jeździecki ►Padok, Giszowiec, Dolinę Boliny, stawy ►Barbara i Janina, Prochownię w Piotrowicach, kapliczkę szwedzką przy ul. Grottgera, ►Panewnickie Lasy, uroczysko Buczynę aż po Rudę Śląską.
P. Zdanowicz, B. Zatorski: W krainie murckowskich lasów: Katowice w cieniu pradawnej puszczy, cz.2, Katowice 2017.

SZLAK TURYSTYCZNY HAMERLA – CHORZÓW, pieszy, niebieski, dł. 24,3 km; prowadzący z H. (pd. część Lasów Murckowskich), przez ►Murcki i ►Brynów, centrum Katowic – do Chorzowa. Na trasie – ►Aeroklub Śląski i ►lotnisko na Muchowcu, „drapacz chmur” przy ul. Żwirki i Wigury, Akademia Muzyczna wraz z Muzeum Organów Śląskich oraz Centrum Nauki i Edukacji Muzycznej „Symfonia”, gmachy: Sejmu Śląskiego, Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego, Biblioteki Śląskiej oraz Towarzystwa Czytelni Ludowych, Urzędów Niezespolonych, Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Śląskiego, III LO, Sądu Okręgowego przy ul. Francuskiej i Sądu Okręgowego przy ul. Andrzeja, więzienie, stary dworzec kolejowy, VI LO w ►Szopienicach (siedziba dowództwa i władzy cywilnej III powstania śląskiego), browar Mokrskiego w Szopienicach, Galeria Szybu „Wilson”, kamienny most na rzece Mlecznej w ►Podlesiu, wieżowiec Altus, willa Goldsteinów przy pl. Wolności, budynek Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego, dawny hotel „Grand”, Muzeum Śląskie, Teatr Śląski im. S. Wyspiańskiego, Centrum Scenografii Polskiej, Międzynarodowe Targi Katowickie, Teatr Lalki i Aktora „Ateneum”, Centrum Kultury im. K. Bochenek, kampus Uniwersytetu Śląskiego przy ul. Bankowej, Muzeum Archidiecezjalne, Muzeum Historii Katowic, najstarsza oś miejska Katowic: Plac Wolności – rynek – kościół Mariacki, pomnik Dziewięciu z Wujka i Izba Tradycji Kopalni „Wujek”, Rondo Sztuki, Pomnik Powstańców Śląskich, pomnik Jerzego Ziętka, Hala Widowiskowo-Sportowa ►Spodek, zabytkowa zabudowa ul. Mickiewicza, osiedle robotnicze Giszowiec, osiedle robotnicze Nikiszowiec, rezerwat Las Murckowski, rezerwat Ochojec, Park Kościuszki – wieża spadochronowa, pomnik T. Kościuszki, Ośrodek Edukacji Leśnej w Panewnikach, ►Dolina Trzech Stawów (ścieżka dla rolkarzy, ośrodek jeździecki), cmentarz przy ul. Sienkiewicza, drewniany kościół św. Michała Archanioła, archikatedra Chrystusa Króla, kirkut, klasztor Franciszkanów w ►Panewnikach (m.in. kościół św. Ludwika Króla, grota lurdzka, kalwaria, ruchoma szopka), kościół ewangelicki w Szopienicach, kościół ewangelicki Zmartwychwstania Pańskiego, kościół Niepokalanego Poczęcia NMP, kościół św. Jadwigi w Szopienicach, kościół św. Szczepana w ►Bogucicach, sanktuarium Matki Boskiej Boguckiej, zabytkowy cmentarz przy ul. Francuskiej, ►szlak turystyczny Moderny, ►ośrodek jeździecki w Panewnikach, ►Katowicki Klub Jeździecki, stadnina koni ►Galop; w Chorzowie i okolicach – poczta główna (architektoniczny symbol miasta), budynek Komunalnej Kasy Oszczędności, kościół ewangelicki św. Elżbiety, kościół św. Antoniego Padewskiego, kościół św. Barbary i grób Juliusza Ligonia, stadion KS Ruch, Stadion Śląski, I LO, IV LO, szpital przy ul. Strzelców Bytomskich, willa dyrektora Huty „Bismarck”, ratusz, Królewska Inspekcja Górnicza, „drapacz chmur” przy ul. Wolności, schron bojowy OWS przy ul. Katowickiej, park na Górze Wyzwolenia ze schronem dowodzenia OWS, Chorzowskie Centrum Kultury, Plac Hutników i pomnik Redena, szyby „Elżbieta” i „Prezydent”, zabytkowy kompleks „Sztygarka”, Górnośląski Park Etnograficzny, Muzeum Miejskie, Planetarium Śląskie i Obserwatorium Astronomiczne, Teatr Rozrywki, zabytkowa zabudowa ul. Wolności, zabytkowy układ przestrzenny Chorzowa Starego z zabudową chłopską i kościołem św. Marii Magdaleny, kolonia robotnicza przy ul. Kalidego, Śląski Ogród Zoologiczny, Park Śląski, „Żabie Doły” – użytek ekologiczny, Śląskie Wesołe Miasteczko (Legendia), drewniany kościół św. Wawrzyńca, sanktuarium św. Floriana w Chorzowie-Batorym, kościół ewangelicki im. Lutra, kościół św. Jadwigi, Klub Sportowo-Rekreacyjny „Trial”.
https://www.slaskie.travel

SZLAK TURYSTYCZNY im. AUGUSTA CZARNYNOGI znakowany (żółty) szlak turystyczny (dł. 12,2 km). Prowadzi ze Starej Kuźnicy (Ruda Śląska) do zachodniej granicy Katowic w Starych Panewnikach (tereny leśne wzdłuż rzeki Kłodnicy); na wysokości ul. Panewnickiej skręca w kierunku ośrodka Radoszowy i dalej w kierunku dworca PKP w Chorzowie Batorym; w kompleksie Lasów Panewnickich przecina Szlak Obrońców Polskiej Granicy.
B. Tokarska-Guzik: Przyroda Katowic. Katowice 1995.

SZLAK TURYSTYCZNY im. MARIANA KANTORA-MIRSKIEGO, znakowany (czerwony) szlak turystyczny (dł. 19 km). Biegnie od stawów ►Janina i ►Barbara przez Giszowiec, ►Dolinę Murckowską, rezerwat ►Las Murckowski, ►Wesołą Falę, Wesołą, Morgi, szyb „Stanisława” do kąpieliska „Słupna”; krzyżuje się z ►Szlakiem Historii Górnictwa Górnośląskiego i ►Szlakiem Turystycznym 25-lecia PTTK.
B. Tokarska-Guzik: Przyroda Katowic. Katowice 1995.

SZLAK TURYSTYCZNY MODERNY, w Katowicach, dł. 5,5 km, obejmujący: Dom usługowo-mieszkalny przy ul. Dworcowej 13, Dom Oświatowy przy ul. Francuskiej 12, domy mieszkalne przy ul. Wojewódzkiej 23, Dąbrowskiego 24, Podchorążych 3, PCK 6 i 10; gmachy Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego i Sejmu Śląskiego przy ul. Jagiellońskiej 25 oraz Urzędów Niezespolonych przy Placu Sejmu Śląskiego 1, wille przy ul. Bratków 4, Kościuszki 65, Kilińskiego 46, willę architekta Tadeusza Michejdy przy ul. Poniatowskiego 19, gmach I Urzędu Skarbowego, tzw. Drapacz Chmur przy ul. Żwirki i Wigury 15, kościół garnizonowy przy ul. Skłodowskiej-Curie 20, Bank Gospodarstwa Krajowego przy ul. Mickiewicza 3. (zob. też inne szlaki turystyczne w Katowicach).
https://slaskie.travel › Atrakcje turystyczne

SZLAK TURYSTYCZNY WESOŁEJ FALI, jednoetapowy, znakowany (zielony), pieszy szlak turystyczny (dł. 2,8 km). Łączy ►Dolinę Murckowską z Ośrodkiem ►Wesoła Fala; przebiega przez rezerwat przyrody ►Las Murckowski i koło zbiornika wodnego na potoku Przywra. Atrakcją jest widok na maszty radiostacji Telewizji Katowice w Kosztowach.
https://www.sportosporto.pl/Obrazy/Naucza/Jola/Szlaki.doc.

SZLAK ZABYTKÓW TECHNIKI, samochodowy, znakowany szlak turystyczny w województwie śląskim, pierwszy szlak tematyczny w Polsce. Szlak prowadzi z Częstochowy do Żywca przez 32 miejsca związane z historią przemysłu na terenie obecnego województwa śląskiego, które wyróżnia unikatowa wartość architektoniczna i historyczna. Z terenu Katowic do SZT zostały zaliczone Galeria Szybu Wilson, ►Giszowiec i ►Nikiszowiec; kandydat do Szlaku Europejskiego Dziedzictwa Kulturowego.

SZLOJDERKA, zob. ►PIŁKA USZATA

SZOPIENICE; zorganizowanie form nowożytnej (na podbudowie nacjonalistycznej, zdrowotnej i wychowawczej) kultury fiz. w tej miejscowości towarzyszyło procesom industrializacyjnym w XIX w.; w formie gimnastyki została wprowadzona do programów szkolnych; struktury organizacyjne jako pierwszy zaczął przybierać niemiecki ruch gimnastyczny, przeciwny idei rywalizacji, w Sz. reprezentowany przez ►Männer Turnverein „Eintracht” (objął zasięgiem obszar Szopienic i Roździenia), 1890–1891, ►Männer Turnverein „Jahn” (organizacje należały do I Okręgu ►Deutsche Turnschaft In Polnisch Schlesien – Górnośląskiego Związku Turnerskiego); Od 1904 Szopienice i Rozdzień rozwijają akcję ►Volks- und Jugendspiele (udział 3 roździeńskich i jednej szopienickiej szkoły), ►Deutsche Jugendheim, towarzystw turnerskich (w 1920 Spielverein „Einigenkeit”; zob. ►turnerski ruch). 27 VIII 1905 pod protektoratem przemysłowca Antona Uthemana. z udziałem 32 stowarzyszeń, na boisku TV „Jahn” w Szopienicach 27 VIII 1905 ►Śląski Okręgowy Związek Gier Sportowych przeprowadził zawody w grach ludowych (palant, piąstkowka, tamburyno, piłka uszata, biegi terenowe). Pierwszym przedstawicielem ruchu sportowego był niemiecki klub ciężkoatletyczny ►Roland, z niego oraz z Deutsche Jugendheim wywodzili się zasłużeni w wymiarze ponadlokalnym działacze sportowi Szopienic okresu międzywojennego (Augustyn Musioł, Antoni Oska). Sieć polskich organizacji kultury fizycznej zapoczątkowało zał. 15 V 1898 gniazdo Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sz. (Edward Kalinowski, zob. ►Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” Roździeń); od 1920 w sieci tej znalazły się kluby sportowe: Towarzystwo Ciężkoatletyczne ►Biały Orzeł Szopienice, ►Brynica Szopienice, ►Olimpia Szopienice, Klub Sportowy ►Brynica Borki. W okresie międzywojennym na rozwój sieci organizacyjnej Szopienic i Roździenia wpływ miały nie tylko kluby, ale również organizacje młodzieżowe i paramilitarne rozmieszczone następująco: w Borkach prowadziły działalność 2 jednostki organizacyjne – były to: Robotnicze Kluby Sportowe: ►Gwiazda oraz ►Zgoda. Na Wilhelminie sportem zajmowały się organizacje: Chrześcijański Związek Młodzieży Pracującej ►„Odrodzenie”, Klub Sportowy Związku Powstańców Śląskich ►Powstaniec, ►Robotniczy Klub Sportowy Wilhelmina i KS ►„35”. Najwięcej, bo aż 27, organizacji działających w różnych okresach II Rzeczpospolitej miało w swoim szyldzie nazwę Roździeń-Szopienice lub jedną z tych miejscowości. Były to: Towarzystwo Ciężkoatletyczne „Biały Orzeł”, Bokserski Klub Sportowy ►Roździeń, Klub Hokeja „33”, KS ►Brynica, KS ►„24”, ►Deutsche Jugend Kraft Szopienice, Klub Sportowy ►Kościuszko, ►Moto-Club przy Związku Powstańców Śląskich, Robotniczy Klub Sportowy ►Naprzód, Klub Sportowy ►Orzeł, ►Pierwsze Towarzystwo Sportowe, Policyjny Klub Sportowy ►Mewa (zob. ►Policyjny Klub Sportowy Katowice), ►Oddział Młodzieży Polskiego Związku Pracowników Biurowych, Przemysłowych i Handlowych, ►RKS Gwiazda Borki, Klub Sportowy ►Roździeń, Robotniczy Klub Sportowy Organizacji Młodzieżowej Towarzystwa Uniwersytetów Robotniczych ►„Siła” , KS ►Smok, ►Klub Sportowy Związku Strzeleckiego, ►Szopienicki Klub Szachowy, ►Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, ►Towarzystwo Cyklistów „1931”, ►Oddział Młodzieży Powstańczej Szopienice, ►Deutsche Evangelische Jungmannverein. Niektóre kluby miały znaczenie pionierskie w dziejach polskiego ruchu sportowego w województwie śląskim. Do takich należał założony 16 marca 1923 r. Szopienicki Klub Szachowy, który zapoczątkował tworzenie w tym regionie sieci polskich klubów szachowych. W okresie międzywojennym pod względem organizacyjnym Szopienice i Roździeń, połączone w 1931 w jeden organizm administracyjny, z liczbą 33 organizacji i 59 sekcji propagujących sport i wychowanie fizyczne należały do potentatów w powiecie katowickim, za Siemianowicami (36 stowarzyszeń), a przed gminami Janów (30) i Mysłowice (29).
Wiele klubów szopienickich należało do regionalnych związków sportowych: ►Dzielnicy Śląskiej Związku Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce, ►Śląskiego Okręgowego Związku Piłki Nożnej, ►Górnośląskiego Związku Ciężkiej Atletyki, ►Górnośląskiego Związku Lekkoatletycznego i innych. Jednak aż do 1925 r. wskutek braku integracji sportu górnośląskiego z centralami ogólnopolskimi, sportowcy szopieniccy zostali pozbawieni możliwości rywalizacji na ogólnopolskiej arenie sportowej. W związku z takim stanem rzeczy, najbardziej poszkodowanym sportowcem nie tylko Szopienic, ale w województwie śląskim był Antoni Oska. Wachlarz dyscyplin uprawianych przez mieszkańców obydwu miejscowości został znacznie rozszerzony wraz z zakończeniem I wojny światowej. Przyczyniły się do tego przemiany kulturalno-obyczajowe towarzyszące powrotom Ślązaków ze zwycięskiego w tej wojnie Zachodu, najczęściej z obozów jenieckich. Popularnością cieszyły się 22 dyscypliny sportu (►boks, ►hokej na trawie, ►hokej na lodzie, ►kolarstwo szosowe, ►koszykówka, ►kręglarstwo, ►lekkoatletyka, ►narciarstwo, ►palant, ►piąstkówka, ►piłka nożna, ►piłka ręczna, ►piłka rowerowa, ►podnoszenie ciężarów, ►siatkówka, ►sport motocyklowy, ►strzelectwo, ►szachy, ►tamburyno, ►tenis, ►tenis stołowy oraz ►zapasy); rolę mecenasa odegrał dla tutejszych klubów Polski Komisariat Plebiscytowy w Bytomiu, a po jego rozwiązaniu – Jacobsen (właściciel browaru), gmina z naczelnikiem Franciszkiem Bienioskiem, członkiem zarządu Śląskiego Okręgowego Związku Piłki Nożnej, Polska Partia Socjalistyczna, kościół katolicki, koncern Giesche. Najbardziej znanymi obiektami były boiska KS „24” Szopienice (pow. 9832 m²) i stadion KS Roździeń; działacze: Antoni Oska, Marian Zaporowski, Jerzy Anders, Leon Kazimierczak. Wybuch II wojny światowej spowodował, że utworzone w okresie okupacji kluby niemieckie przyjęły struktury obowiązujące w III Rzeszy. Na terenie Szopienic organizacją sportową były: działający przy miejscowej stacji kolejowej Deutsche Reichsbahn Sport Gemeinde oraz Turn und Sportverein i reaktywowany Altes Turnverein. W programach ich działalności znalazły się gimnastyka sportowa, piłka nożna, piłka ręczna i tenis.
W l. 1945–1950 działalność prowadziły: ►Atom Szopienice (zob. też ►Atom-Naprzód), ►HKS Szopienice, ►Naprzód Szopienice, ►OMTUR, Ormowiec (zob. ►Gwardia Szopienice), Związkowy Klub Sportowy Zakładów Mechanicznych; w Borkach reaktywowana Gwiazda – w l. 1950–1957 jako koła sportowe, w tym fikcyjne Koło Sportowe ►Górnik Szopienice; po 1957 jedynym klubem był HKS Szopienice; rozwój organizacyjny nastąpił po 1989, liczba organizacji wzrosła do 5, w tym m.in. ►Hetman Szopienice, ►UKS Szopienice, ►Sokół 43, UKS ►Junga i HKS. Na dorobek sportowy składały się osiągnięcia (w tym międzynarodowe) sztangistów – przed II wojną światową na arenie ogólnopolskiej – TA „Biały Orzeł”, po 1945 – HKS Szopienice; lekkoatletów – w II połowie l. 20. XX w. w KS Roździeń; szachistów – reprezentujących, po 1989, klub szachowy Hetman. Najwybitniejsi sportowcy: Czesław Białas, Joanna Dworakowska, Bartosz Haberla, Gertruda Kilos, Ernest Rychter, Marek Seweryn, Janusz Sidło, Leszek Skorupa, Monika Soćko, Walter Szołtysek (zob. też: ►lekkoatletyka, ►podnoszenie ciężarów, ►szachy) Łącznie 110 (56–34–20) medali w MP. Bazą dla ruchu sportowego w Szopienicach w okresie powojennym były początkowo dwa boiska piłkarskie, z tego jedno o wymiarach 105 x 70 m i trybuną na 6 tys. widzów, zlokalizowane przy ul. Krakowskiej, stadion o wymiarach 110 x 75 m przy ul. Mickiewicza; boiska do koszykówki i siatkówki na 500 widzów; sala gimnastyczna przy ul. 1 Maja 22 na 50 miejsc, ring i mata zapaśnicza przy ul. Mickiewicza; korty tenisowe, a zimą ślizgawka; strzelnica do broni małokalibrowej przy ul. Urbanowicza z 4 stanowiskami strzeleckimi; na przełomie l. 40–50. XX w. do 10 wzrosła liczba boisk do koszykówki i siatkówki, dzieci natomiast zajmowały się rekreacją fizyczną w ogrodzie jordanowskim. W 1951 r. na liście obiektów znalazł się również basen letni. Dom Sportowy HKS przy ul. Oświęcimskiej 44 był miejscem treningów sztangistów, gimnastyków, siatkarzy, siatkarek, gimnastyków, tenisistów stołowych, obiekt ten jako hala spełniał swoją rolę do 2008 r., w 2011 r. zapadła decyzja o jego wyburzeniu.

SZOPIENICE, ośrodek sportowy ►MOSiR Katowice, hala wielofunkcyjna o rozmiarach 51,20 x 69,58 i wys. 15,30 m (hala główna, na parterze – boisko do: ►siatkówki, ►koszykówki, ►piłki ręcznej, ►futsalu; pomieszczenia dla sportowców i trenerów, sanitarno-higieniczne, sala ćwiczeń dla ciężarowców, siłownia oraz punkt gastronomiczny; z widownią na 1300 miejsc; dwa korty tenisowe: o wymiarach 8,85 x 36,50 m o pow. 688 m² oraz 18,30 x 36,50 m o powierzchni 668 m². Teren wokół kortów jest ogrodzony i oświetlony; dwa boiska do piłki nożnej – boisko główne o wymiarach 74,10 x 116,10 m o pow. 8603 m² z boiskiem treningowym (53,75 x 103,90 m o pow. 5584,62 m²); murawa: trawa syntetyczna; parkingi.
www.mosir.katowice.pl/obiekty

SZOPIENICKI KLUB SZACHOWY, zał. 1923, z siedzibą w świetlicy dworcowej w Szopienicach; pierwszy pol. klub szachowy w woj. śląskim; dalsze losy nieznane.
A. Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008.

SZTAG YACHT CLUB AWF KATOWICE, zał. 1973 przy Komitecie Turystyki i Sportu Rady Uczelnianej ZSP (SZSP WSWF Katowice) przez Tadeusza Szostoka, dr. Piotra Gałeckiego, Bogdana Zahajkiewicza, Jana May-Majewskiego, Zdzisława Gołębiowskiego. Organizuje rejsy żeglarsko-stażowe po jeziorach mazurskich, rywalizuje w regatach o Puchar Śląska, prowadzi szkolenia na stopnie żeglarskie. Od 1979 dominowali byli mieszkańcy akademika filii AWF w Raciborzu: Bogdan Burzyński, Ryszard Kumalski, Andrzej Snopczyński. Od 2013 bierze udział w rejsach morskich, zadebiutował też w regatach o MP (kl. Omega).

SZYBOWNICTWO, pierwotnie lotnictwo żaglowe, dyscyplina sportów ►lotniczych, w okresie II Rzeczpospolitej stanowiło drugi stopień szkolenia ►Lotniczego Przysposobienia Wojskowego, po ►modelarstwie lotniczym, przed sportami ►samolotowymi i ►spadochroniarstwem. Początki szybownictwa katowickiego związane są z rozwojem tej dyscypliny w republice weimarskiej (loty członków niemieckich organizacji młodzieżowych nad Górą Św. Anny); do pionierów katowickiego sz. należą Roman Koncki i Antoni Pawliczek; dominujące pierwotnie formy niezorganizowane (1928–30) zostały zastąpione strukturami organizacyjnymi (►Pierwszy Śląski Klub Lotnictwa Żaglowego w Katowicach, sekcja szybowcowa ►Aeroklubu Śląskiego w Katowicach); z inspiracji ►Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej powstały przyzakładowe koła szybowcowe (►Koło Szybowcowe Pracowników Kopalni „Wujek” w Brynowie, ►Koło Szybowcowe Pracowników Kopalni „Katowice” w Bogucicach, ►Koło Szybowcowe Pracowników Kopalni „Giesche” w Janowie) i w szkołach średnich (►Szkolne Koło Szybowcowe Śląskich Technicznych Zakładów Naukowych); wskutek ogólnopolskiej reorganizacji sz. istniejące dotąd struktury przekształciły się na koła skupione w ►Okręgowym Komitecie Szybowcowym w Katowicach (1933–36), tworzące zalążki klubów szybowcowych (1937–39) w tym ►Klubu Szybowcowego Związku Strzeleckiego „Śląsk” i ►Harcerskiego Klubu Szybowcowego w Katowicach. Zmianom ulegały formy szkolenia młodzieży, pierwotnie związane z niewielkimi wyniosłościami terenu (m.in. na terenie Zadola), z użyciem zaprzęgu konnego, wyciągarki, za samolotem; organizowano wyjazdy do ośrodków szkolenia sz. w Bezmiechowej i Polichnie k. Kielc, do Szkoły Szybowcowej Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej na górze Chełm k. Goleszowa; ćwiczono na terenie ►Lotniska na Muchowcu (od 1935) przy Aeroklubie Śląskim, w roku 1937 otwarto ►Wyższą Szkołę Lotów Nad Terenami Płaskimi (1937–39, komendant Michał Offierski); na rok 1938 datowane są początki motoszybownictwa; wykorzystywany sprzęt: m.in. szybowce Komar, Wrona, Wrona bis oraz motoszybowiec Bąk; wyszkoleni szybownicy brali udział w działaniach zbrojnych (zwiadzie) na Zaolziu (1938); w 1939 Katowicom przyznano prawo organizacji międzynarodowych zawodów sz. (ISTUS), które jednak zostały odwołane wskutek zakulisowych działań Niemiec i Włoch. Podczas II wojny światowej zginęli m.in. Józef Bielec, Antoni Kocjan, a zniszczeniu uległa większość sprzętu; w 1946 dzięki inicjatywie Ireny Kępy rozpoczęto odbudowę sz. w strukturach Aeroklubu Śląskiego (powstało biuro szybowcowe), ruszyła organizacja kursów teoretycznych i praktycznych, odbywały się loty propagandowo-pokazowe – do Zakopanego, na górę Żar; pod koniec lat 40. XX wieku szybownictwo znalazło się w obszarze działalności ►Ligi Lotniczej, a następnie ►Ligi Przyjaciół Żołnierza (pocz. lat 50. XX w.); do struktur Aeroklubu Śląskiego sz. powróciło w 1957 roku. Udział w MP (od 1953), MŚ (1958); osiągnięcia: dwa rekordy świata w motoszybownictwie (1938) ustanowione przez Michała Offierskiego, 2 (1–1–0) medale MŚ (1958, 1963) , 5 (4–1–0) medali MP (1955–78) zdobytych dla Aeroklubu Śląskiego przez Edwarda Makulę; którego nazwiskiem została nazwana fundacja wspierająca młodych szybowników Aeroklubu Śląskiego legitymujących się już pewnymi osiągnięciami.
A. Steuer, Z dziejów szybownictwa w woj. śląskim 19281939; Kronika Katowic, t. 5. Katowice 1995; Polskie lotnictwo sportowe. Almanach, Kraków 1987, s. 157; T. Malinowski, Aeroklub śląski (19271987), Katowice 1987.

 


LEKSYKON STRUKTUR KATOWICKIEGO SPORTU I TURYSTYKI

WSTĘP

Leksykon Struktury katowickiego sportu i turystyki zawiera hasła dotyczące polskich, niemieckich i żydowskich organizacji kultury fizycznej działających w przeszłości i obecnie na terenie miasta Katowice (w jego współczesnych granicach). Hasła, ułożone alfabetycznie, poświęcone są między innymi: reprezentującym polski ruch gimnastyczny gniazdom Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, niemieckim i żydowskim organizacjom turnerskim, organizacjom kultury fizycznej związanym z działalnością socjaldemokracji niemieckiej i polskiej, polskim i niemieckim klubom sportowym, regionalnym bądź ogólnopolskim związkom sportowym, jeżeli miały siedzibę w Katowicach, sekcjom sportowym i turystycznym polskich i niemieckich i organizacji młodzieżowych oraz bractw strzeleckich, a także współcześnie funkcjonującym stowarzyszeniom, zrzeszeniom, organizacjom, sekcjom i klubom, które w swoich założeniach statutowych uwzględniają działalność na rzecz wychowania fizycznego, sportu i turystyki. Wśród haseł leksykonu nie mogło zabraknąć opisu obiektów sportowych, gdzie katowiczanie mogli podziwiać zmagania sportowców bądź uprawiać amatorsko wybrane dyscypliny.

Różnorodność opisywanych struktur organizacji sportowych i turystycznych sprawiła, że niemożliwe stało się ujednolicenie treści poszczególnych haseł. Chcąc jednak zawrzeć jak najwięcej informacji, starano się umieścić w każdym haśle takie informacje, jak: profil działania, data powstania, lata funkcjonowania, adres siedziby, działające sekcje, nazwiska wybitnych i zasłużonych sportowców, trenerów i działaczy, osiągnięcia medalowe (seniorów, juniorów i młodzieży) na najważniejszych imprezach sportowych, dorobek w poszczególnych dyscyplinach sportu.

Przy opracowaniu leksykonu korzystano z archiwaliów Archiwum Państwowego w Katowicach i jego oddziałów w Pszczynie i Gliwicach, Archiwum Miejskiego w Katowicach, Archiwum Kurii Archidiecezjalnej w Katowicach oraz zgromadzonych w Muzeum Historii Katowic, a także informacji zamieszczanych w prasie historycznej i współczesnej, okolicznościowych wydawnictwach jubileuszowych oraz literaturze naukowej i popularnonaukowej.

Antoni Steuer

autor koncepcji opracowania i treści haseł