DĄB, dzielnica w północnej części Katowic; pierwszą, nieudaną próbę utworzenia struktur zorganizowanej kultury fizycznej (Schützen Gilde) podjęły warstwy przemysłowe – kadra inżynieryjna kopalni „Waterloo” w 1867 r.; początkowo aktywność wykazywali działacze niemieccy: od 1906 propagowali ►turnerski ruch (►Mȁnner Turnverein Domb), i ►sportowy ruch (Sport Club Eiche, zob. ►Dąb Katowice); niemiecki monopol w dziedzinie k.f. w Dębie został przełamany w 1912 przez utworzenie gniazda ►TG „Sokół” Dąb i potem wspólną strukturę polskiego ruchu sportowego, realizowaną w latach 1920–1924 przez Dąb i Józefowiec w ramach KS Orzeł Dąb – Józefowiec (zob. ►Orzeł Wełnowiec); a od 1923 przez spolonizowany KS Dąb; na polskie struktury sportu w dzielnicy miały wpływ organizacje młodzieżowe (►Związek Młodzieży Polskiej „Jedność” przy Narodowej Partii Robotniczej, który jako pierwszy uprawiał croquet), świetlice dla bezrobotnych tworzone przez władze miejskie, ►Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Polskiej, ►Oddziały Młodzieży Powstańczej; z organizacji sportowych założonych po 1922: klub szachowy ►Pogoń Dąb, RKS ►Przyszłość, klub kolarski ►Legia, klub tenisowy Baildon. Założony w 1946 górniczy KS ►Dąb Katowice, związany z Rudzkim Gwarectwem Węglowym, zapoczątkował ogólnopolskie sukcesy, których kontynuatorem był KS ►Baildon Katowice; KS Dąb natomiast przyczynił wraz z kilkoma innymi klubami po północnej stronie Rawy do powstania ►GKS Katowice. Do sukcesów dębskich klubów w XX w. nawiązał w drugiej dekadzie XXI w. UKS ►Lider Katowice. W dziedzinie turystyki prężną organizacją był ►Oddział Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego przy hucie „Baildon”. Obiekty sportowe: hala sportowa Huty „Baildon”, stadion KS Dąb.
Łącznie sportowcy z Dębu zdobyli: 1 (0–0–1) medal IO (1956), 5 (1–2–2) medali MŚ w szermierce; 2 (1–0–1) medale ME (lekkoatletyka, tenis stołowy); 219 (80–59–80) medali MP w biathlonie, hokeju na lodzie, lekkoatletyce, piłce nożnej, podnoszeniu ciężarów, pływaniu, szermierce, tenisie, tenisie stołowym; oprócz tego były jeszcze uprawiane gimnastyka sportowa, kolarstwo szosowe i piłka ręczna. Sportowcy: Jadwiga Bęben-Ledwigowa, Wiesław Biełanowicz, Magdalena Bregulanka, Halina Chrząszcz-Bartkowiak, Edward Dytko, Feliks Góralczyk, Robert Góralczyk, Edward Herman, Bogusław Hnatyszyn, Monika Hojnisz, Ginter Hynek, Jan Hynek, Jadwiga Jędrzejowska, Wiesław Jobczyk, Mieczysław Kasprzycki, Herta Liszkowska-Stanoszek, Gerd Langner, Andrzej Licis, Henryk Nowara, Jan Nawrocki, Tadeusz Obłój, Jerzy Ogórczyk, Jerzy Procel, Wojciech Rydz, Hilary Skarżyński, August Skórski, Józef Sklorz, Anna Skupień, Franciszek Sobczak, Franciszek Szołtysek, Elżbieta Szyroka-Ćmok, Jerzy Twardokens, Krystyna Urbańska, Jerzy Wandzioch, Michalina Wawrzynek-Piwowar, Anna Włodarczyk, Andrzej Zabawa, Jerzy Zub, Karol Żurek; działacze: Henryk Jonszta, Brunon Absalon, Jerzy Dyrda, Zbigniew Grajkowski, Antoni Keller, Franciszek Klimontowicz, Walerian Klimonowicz, Feliks Olszak, Eryk Ślossorz, Jan Trzeciak
U. Rzewiczok: Huta „Baildon i jej twórca. Katowice 2009; U. Rzewiczok: Dąb. Dzieje dzielnicy Katowic. Katowice 2014.
DĄB DĄB zob. ►Dąb Katowice.
DĄB 19 KATOWICE, Uczniowski KS zał. w Szkole Podstawowej nr 19 przy ul. Agnieszki w Dębie. Zarejestrowany 29 VIII 2003; sekcja gimnastyki artystycznej; członek Śląskiego Związku Gimnastycznego oraz Polskiego Związku Gimnastycznego.
http://gimnastykadab.pl/
DĄB KATOWICE, KS, początkowo pod nazwą Sport Club „Eiche” Domb (1912), potem KS Dąb Dąb (1923–1924) i KS Dąb Katowice (1925–1939); 24 I 1945 nieudana próba reaktywowania pod nazwą Dąb Katowice; zob. KS ►Baildon Katowice; w l. 1957–1968 powrócił do niej GKS Dąb Katowice. Pierwotnie klub niemiecki – jednosekcyjny (piłkarski); od 1923 polski – wielosekcyjny (od 1936). Główny klub sportowy Rudzkiego Gwarectwa Węglowego, wykorzystujący organizacyjne doświadczenia i częściowo kadrę klubów tego zjednoczenia: „Slawii” i „Naprzodu” Ruda Śląska, „Pogoni” i KS „Kopalnia Pokój” Nowy Bytom. Prowadził sekcje: boks, ciężka atletyka, gry sportowe, hokej na lodzie, kolarstwo, lekkoatletyka, piłka nożna, piłka wodna, pływanie ze skokami do wody, tenis stołowy. Pod koniec l. 30. XX w. współuczestniczył w rozbudowie bazy sportowej („Strefa Miasta Katowice”). Polityka kadrowa zakładów Rudzkiego Gwarectwa Węglowego umożliwiła zatrudnienie najwybitniejszych sportowców Polski, m.in. reprezentantów Polski w hokeju na lodzie (np. w Hucie „Baildon” i kopalni „Eminencja”). Działacze: Zygmunt Czuszek, Feliks Demuth, Antoni Keller, Feliks Olszak, Leon Wolf. Do tradycji tego klubu odwoływał się KS ►Baildon Katowice. Osiągnięcia: 1 olimpijczyk; 39 (24–6–9) medali MP (1937–1939), w tym: 1 (1–0–0) medal w hokeju na lodzie (1939), 24 (16–4–4) medale w pływaniu (1938–1939), 13 (7–1–5) medali w skokach do wody (1937–1939), 1 (0–1–0) medal w zapasach w stylu klasycznym (1937). W l. 1936–1937 drużyna piłki nożnej uczestniczyła w rozgrywkach I-ligowych. Wyróżniający się sportowcy: Helmut Bredlich, Kazimierz Burda, Ewald Dytko, Ewald Heidrich, Richard Hermann, Mieczysław Kasprzycki, Zofia Szczepańska, Adam Szczepański, Kazimierz Tarłowski, Henryk Ursoń, Alfred Ziaja.
Z. Grajkowski: 40 lat Klubu Sportowego „Baildon”. Katowice 1945–1985. Informator. Katowice 1985; A. Steuer: Miejsce Katowic w ruchu sportowym II Rzeczpospolite. W: Katowice w minionej rzeczywistości. Katowice w 140. rocznice uzyskania praw miejskich. Katowice 2006, s. 167–201; A. Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008; U. Rzewiczok: Dąb: dzieje dzielnicy Katowic. Katowice 2014.
DĄB KATOWICE, Górniczy KS, zał. 1946; nazwy Górniczy Związkowy KS „Kopalnia Eminencja”, Górniczy Związkowy KS „Górnik” Dąb-Załęże (1949), Koło Sportowe „Górnik” przy kopalni „Eminencja – Gottwald” (1950–1956), GKS D.K. (1957–1968), połączył się z ►GKS Katowice; uważał się za jednego z dwóch spadkobierców przedwojennego KS ►„Dąb” Katowice. Prowadził sekcje: boks, piłka nożna, piłka ręczna, szachy, tenis stołowy. Działacze: F. Demuth, dr. W. Rusecki, J. Sosin. Osiągnięcia: piłka nożna – II liga (1962–1963); sportowcy: Edward Hermann.
APK, zesp. Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Katowice, Urząd Spraw Wewnętrznych, sygn. 116 III; A. Steuer: Górnicze kluby i koła sportowe Katowicach w latach 1945–1989. W: Tradycje i dziedzictwo kulturowe na obszarze Katowic z perspektywy XXI wieku. Red. A. Barciak. Katowice 2010, s.408–433; U. Rzewiczok: Dąb: dzieje dzielnicy Katowic. Katowice 2014.
DĄBRÓWKA MAŁA, wschodnia dzielnica Katowic; początki kultury fizycznej związane są z ruchem turnerskim: w 1908 roku powstał ►Turnverein Eichenau, od 1911 włączony do ruchu ►Volks Und Jugendspiele; od 1919 datowany jest rozwój polskiego ruchu gimnastycznego, realizowanego w gnieździe ►Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” Dąbrówka Mała, kierowanym przez Dominika Magierę i Franciszka Ledwonia, najbardziej znani sportowcy: gimnastyk Edward Pradela, Antoni Domagała, Steinert, oszczepnik Walter Gralka, Teodor Rzeźniczek, Franciszek Kurpanik, sprinter Oswald Sidło, kulomiot Antoni Klimczok, Augustyn Płotnik; zebrania, ćwiczenia i zawody organizowano w lokalu Domu Związkowego przy obecnej ul. Strzelców Bytomskich 33, powstała też gimnastyczna grupa dziewczęca. W 1934 roku TG wybudowało sztuczny tor łyżwiarski (przy dzisiejszej ul. ks. Siwka), a także „plac hokejowy” (w ogrodzie Domu Związkowego). Na rok 1920 datowane są początki piłki nożnej, do 1939 uprawiano także akrobatykę rowerową, boks, hokej na lodzie, kolarstwo szosowe, lekkoatletykę, palanta, piłkę ręczną, tenis stołowy, piłkę rowerową, podnoszenie ciężarów, siatkówkę, zapasy, szermierkę, zapasy. Pierwszym klubem sportowym był od 1920 KS Haller (w latach 1922–1939), KS 22; szerzej znane było także Towarzystwo Cyklistów ►Szarotka i sekcja szermiercza TG „Sokół”; do wybuchu II wojny światowej w ruchu sportowym uczestniczyły ponadto: związane z socjaldemokracją polską RKS ►Siła, z ruchem młodzieżowym – ►Oddział Młodzieży Powstańczej Dąbrówka Mała, ►Stowarzyszenie Młodzieży Polskiej Dąbrówka Mała. Po II wojnie światowej sport odrodził się w ramach związków zawodowych, a organizacyjnie został zredukowany do jednego klubu, KS ►Hetman, odwołującego się do tradycji KS 22, dominowały boks i piłka nożna; zasłużeni sportowcy związani z Dąbrówką Małą: Bernard Bem, Marek Koniarek, Zygmunt Pieda, Edward Szymkowiak, Józef Wawrzyn, Andrzej Wojciechowski.
M. Bulsa, Dąbrówka Mała. Dzieje dzielnicy Katowic. Katowice 2023.
DEUTSCHE EICHE, nazwa niemieckiej organizacji turnerskiej (zob. ►turnerski ruch) Männer Turn Verein 1896, pierwsza organizacja kultury fizycznej w ►Bogucicach. Brała udział w akcji ►Volks- und Jugensdspiele. Istniała do około 1922 r.; sekcja ciężkoatletyczna.
J. Kocurek, A. Steuer: Stowarzyszenia społeczne w Bogucicach w latach 1848–1939 oraz parafia pw. św. Szczepana w Bogucicach w XIX i na początku XX w. W: Parafia bogucicka – tradycja i współczesność. Księga jubileuszowa. Red. W. Świątkiewicz, J. Wycisło. Katowice 2000; Z dziejów Bogucic. Materiały z sesji popularnonaukowej zorganizowanej przez Miejski Dom Kultury „Bogucice-Zawodzie" z okazji 650-lecia Bogucic w dniach 13–14 października 2010 roku. Miejski Dom Kultury „Bogucice-Zawodzie" 2011.
DEUTSCHE JUGEND KRAFT, zob. ►St. Peter und Paul, ►St. Maria
DEUTSCHE JUGEND KRAFT SZOPIENICE (także Jungmanner und Jugendvereins), niemiecka organizacja przy parafii św. Jadwigi; działalność w zakresie przysposobienia zawodowego, pogłębienia wiary katolickiej, wychowania fizycznego, zał. 10 VII 1908, prezes Woehl, sekretarz A. Ploch, później sekcja śpiewu, drużyna piłki nożnej - 91 członków (1926).
Festschrift zum 25-jahrigen Stiftungsfest des Katholischen Jungmanner-und Jugendvereins, Rozdzień-Szopienice am 5. und 6. August 1933. Katowice 1933.
DEUTSCHE JUNGMANN UND JUNGLINGVEREIN, zob. ►St. Peter und Paul, ►St. Maria (Deutsche Jugend Kraft)
DEUTSCHE JUNGMÄNNER- UND JUNGLINGSVEREIN, katolicka organizacja młodzieży niemieckiej, której zadaniem było wychowanie członków na światłych i czynnych ludzi Kościoła w oparciu o zasady katolickiej doktryny społecznej, wykluczające aktywność polityczną. Prowadzona działalność pierwotnie miała charakter głównie religijny, a ponadto kulturalny (odczyty, prelekcje, występy chórów, przedstawienia teatralne) i sportowy – wspólnie z Katolischer Gesselenvereine, w ramach Deutsche Jugend Kraft, na budowanym od 1935 boisku przy ul. Raciborskiej. Od 1908 organizacja intensywnie rozwijała się na terenie Katowic, pierwotnie za sprawą Deutsche Jugend Kraft St. Maria przy kościele Mariackim w Katowicach. Wg danych z 1935 istniało 7 organizacji DJK (parafie: Mariacka, św. św. Piotra i Pawła - Peter und Paul, w Szopienicach, Janowie, Załężu, Bogucicach i Dąbrówce Małej. DJK próbowała upolitycznić Związek Niemieckich Katolików i jego młodzieżową przybudówkę (działacz Alfons Przewolka), efektem były pozaparafialne jednostki organizacyjne, np. w Dąbrówce Małej, bądź grupy rozłamowe (kościół Mariacki). Na początku l. 30. XX w. niebezpieczeństwem stała się ideologia hitlerowska, jej wpływy starano się ograniczać w l. 1933–38 (m.in. w tym czasie drużyny DJK St. Maria i DJK Peter und Paul brały udział w rozgrywkach o mistrzostwo Śląska w piłce ręcznej), jednak wzmogła się wiosną 1939 (prowokacje wobec polskiej ludności: wznoszenie antypolskich okrzyków, hitlerowskie pozdrowienia itp); DJ należała do central organizacyjnych: Katholischer Jugendverband der Diözese Breslau (1908–22), Verband der Katholischen Jugend und Jungmännervereine Deutschland w Berlinie (1908–1922), Bezirks- Verband der Katholischen Jünglingsvereine in Oberschlesische Industriebezirk, Verband der Katholischen Jungmänner- und Jugendvereine der Diözese Katowice. Był częścią Misji Wewnętrznej Diecezji Katowickiej. Działacze – księża: Ryszard Cichy, Paweł Dudek, Franz Wosnitza. Po wybuchu II wojny światowej wcielona do Hitlerjugend.
P. Greiner, R. Kaczmarek: Leksykon organizacji niemieckich w województwie śląskim w latach 1922–1939. Katowice 1993.
DEUTSCHE FORPOSTEN zob. ►Altes Turnverein Katowice.
DEUTSCHE REICHSBAHN SPORT VEREIN KATTOWITZ zob. ►Kolejarz „24” Katowice
DEUTSCHE TURNERSCHAFT IN POLNISCH OBERSCHLESIEN, zał. 13 XI 1921; funkcję prezesa sprawowali: Thomas Ronge i Gustaw Vogt; skupiało 10 towarzystw w 2 okręgach (Gau) – zadecydowano o redukcji istniejących niemieckich organizacji turnerskich do najsilniejszych. Od 1925 siedziba mieściła się w Katowicach w Deutsche Turnerschaft in Polen; czasopismo „Mitteilungen der Deutsche Turnerschaft in Polnisch Oberschlesien”; pod koniec l. 30 XX w. podporządkowany młodoniemcom.
T. Jurek: Rozwój organizacyjny niemieckiego, związku gimnastycznego na śląsku w okresie międzywojennym. W: Z najnowszej historii kultury fizycznej w Polsce. Red. B. Woltmanna. Chycina 1997.
DEUTSCHE TURNSCHAFT IN POLNISCH SCHLESIEN, zob. ►Deutsche Turnerschaft In Polnisch Oberschlesien
DEUTSCHER- ÖSTERREICHISCHER ALPENVEREIN KATTOWITZ, DÖAK, Klub Alpinizmu i Turystyki Wysokogórskiej, wyodrębnił się z sekcji gliwickiej sekcji DÖAK (1909), pod nazwą Deutscher Alpenverein Kattowitz (1922–1945), wybudował schronisko w Wysokich Taurach w Alpach austriackich nazwane Kattowitzer Hütte (1930), należał do Kulturbundu (1938), wykreślony z niego z powodu niepodporządkowania się „interesom niemieckiej wspólnoty narodowej”; działacze: dr Arendt, dr Oskar Bachmann, dr Fischer.
E. Wieczorek: Szkice z dziejów turystyki. Katowice 2007; P. Greiner, R. Karczmarek: Leksykon organizacji niemieckich w województwie śląskim w latach 1922–1939, Katowice 1993.
DEUTSCHER TURNSCHAFT IN POLNISCH SCHLESIEN, centrala niemieckich organizacji gimnastycznych w województwie śląskim; zał. 13 XI 1921 w Katowicach; podjęła decyzję o komasacji niewielkich organizacji gimnastycznych, działających bez niezbędnego poparcia społecznego w miejscowościach o przewadze ludności polskiej; po redukcji 94 organizacji turnerskich pozostawiono 14 w 2 okręgach: katowickim i królewskohuckim; w 1926 połączyła się pomorską i wielkopolską centralą niemieckich organizacji gimnastycznych ►Deutscher Turnschaft in Polen; prezes: Karl Ronge.
T. Jurek: Rozwój organizacyjny niemieckiego związku gimnastycznego na Śląsku w okresie międzywojennym. W: Z najnowszej historii kultury fizycznej w Polsce. T. 3. Pod red. Bernarda Woltmanna. Gorzów Wlkp.: PTNKF Sekcja Hist. KF, IWF poznańskiej AWF w Gorzowie Wlkp. 1998. VI Ogólnopolska Konferencja Historyków Kultury Fizycznej Chycina 1997.
DEUTSCHE TURNERSCHAFT IN POLEN zob. ►Deutsche Turnerschaft in Polnisch Oberschlesien.
DEUTSCHE VERBAND FÜR KÖRPERKULTUR, jedna ze struktur Deutsche Volksbund für Polnisch Schlesien, sprawowała opiekę nad kulturą fizyczną mniejszości niemieckiej na terenie woj. śląskiego; nacjonalistyczna i irredentystyczna; 56 stowarzyszeń, 16 tys. członków; utrzymywała kontakty z Amt für Deutsche Leibesübungen im Auslande w Berlinie.
H. Rechowicz: Sport na Górnym Śląsku do 1939 roku. Katowice 1997
DIAMENT, klub rowerowy założony w 1973 roku przy UŚ przez Wojciecha Haręźlaka, Pawła Girucia i Mieczysława Zięcia – studentów Wydziału Techniki, mieszkańców domu akademickiego w Ligocie; klub był organizatorem obozu kolarskiego na Suwalszczyźnie; a w 1975 wyprawy po Włoszech.
K.Miroszewski, K.Wilczok: Akademicki Związek Sportowy Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach (1968–1918). Katowice 2018.
DIANA KATOWICE, drugi w Katowicach klub piłki nożnej, zał. 13 II 1905 przez urzędników dyrekcji kolei i uczniów katowickich gimnazjów; kuźnia kadr dla polskich klubów sportowych. Organizacja, nominalnie niemiecka, brała udział w Akcji ►Volks- und Jugendspiele, była jednak przeciwna panującym w innych niemieckich klubach tendencjom nacjonalistycznym. W nazwie nawiązywała do antyku i integrujących wzorców kultury fizycznej z tamtych czasów. Jeszcze przed wybuchem I wojny światowej sportowcy nagminnie używali słów polskich i gwarowych (na co zwracali uwagę piłkarze „Pogoni” Lwów, „Cracovii” Kraków, z łatwością porozumiewający się z katowiczanami). Wbrew zarządzeniom władz niemieckich central sportowych „Diana” Katowice wznowiła kontakty z tymi polskimi klubami w okresie propagandy plebiscytowej. Należała do: Kattowitzer Ballspielverband (1906), Süd-Ostdeutscher Fußballverband (1907–1921) oraz ►Wojewodschaft Fußballverband (1921–1923). Na jej boisku (wybudowanym w 1921) doszło do „zbrojnej” demonstracji oddziału ►Związku Byłych Powstańców (niewykluczone, że akcja ta została wcześniej dokładnie omówiona pomiędzy środowiskiem powstańczo-niepodległościowym a propolskimi integrystami w klubie), która doprowadziła do likwidacji niemieckiej centrali sportowej i przyłączenia niemieckich klubów piłkarskich do ►Górnośląskiego Okręgowego Związku Piłki Nożnej. W 1924 klub skupiał 120 członków; prowadził sekcje: boksu, lekkoatletyczną i piłki nożnej. W 1925 nasiliły się procesy emigracyjne – do Niemiec wyjechali niektórzy czujący się bardziej Niemcami działacze; komisarycznym prezesem został Stanisław Nogaj. Z okazji jubileuszu 25- i 30-lecia prasa polska stawiała klub za wzór do naśladowania dla niemieckich klubów sportowych. W czasie okupacji władze hitlerowskie nie dopuściły do reaktywowania klubu. Działacze: Alojzy Budniok, Erich Burczyk, Paweł Snopek, Wilhelm Snopek, Georg Tschoede. Wychowankowie: Paweł Lubina, Alfons Rychter, Jerzy Snopek. Osiągnięcia: mistrzostwo Śląska w piłce nożnej (1913).
T. Jurek: Kultura fizyczna mniejszości niemieckiej w Polsce w latach 1918–1939. Gorzów Wlkp.–Poznań 2002; A. Steuer: Kultura fizyczna w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008.
DOLINA PIĘCIU STAWÓW, tworzą ją zbiorniki wodne (►Morawa, ►Borki, ►Hubertus I, II, III) na granicy Szopienic i Sosnowca: 150 ha; teren rekreacyjny, rewitalizacja od 2023
„Dziennik Zachodni” 2023, nr 132.
DOLINA TRZECH STAWÓW, Trzy Stawy (►Ozdobny, ►Łąka, ►Kąpielisko), dawniej Stauweier (potoczna nazwa: sztauwajery), ośrodek wypoczynkowy na pograniczu ►Zawodzia i Osiedla Paderewskiego. Teren po eksploatacji górniczej należący do kopalni „Ferdynand”, od 1912 użytkowany w celach rekreacyjno-sportowych, do 1921 przez ►Erster Kattowitzer Schwimmverein 1912, w latach 1922–1924 ►Towarzystwo Pływackie 23 Giszowiec-Nikiszowiec, w drugiej połowie lat 30. XX w. przez ►Ligę Morską i Kolonialną Obwód Zawodzie (został uznany za najpiękniejszy ośrodek tej organizacji w skali ogólnopolskiej). Po II wojnie światowej podupadł; od 1969 był bazą sekcji kajakarskiej GKS ►Naprzód Janów, w latach 80. XX w. rozbudowany jako ośrodek rekreacji ludności, z parkingiem i licznymi ►ścieżkami rowerowymi; teren wędkarski (m.in. jesiotr, węgorz); D.T.S. uznawana jest za część ►Katowickiego Parku Leśnego.
E.Breitkopf, E.Skorwider, A.Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011.
DOLINKA MURCKOWSKA, zob. ►Murckowska Dolinka
DOM SPORTOWY, nieprawidłowa, występująca niekiedy nazwa siedziby ►Miejskiego Ośrodka Wychowania Fizycznego w Katowicach przy ul. Raciborskiej.
DOM SPORTOWY, siedziba przy ul. Kilińskiego 23, bud. 1932, otwarty 28 II 1934, siedziba śląskich central sportowych; w 1945 przejęty przez Ochotniczą Rezerwę Milicji Obywatelskiej, po bezskutecznych próbach odzyskania podjętych w drugiej połowie l. 40. XX w przez ►Wojewódzki Komitet Wychowania i Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego w Katowicach, w 1950 został przekazany Ministerstwu Spraw Wewnętrznych i zaadaptowany na Poliklinikę Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji.
DOOKOŁA ŚLĄSKA, jednoetapowy wyścig kolarski rozgrywany od maja 1931 roku, z udziałem kolarzy z całej Polski, trasa indywidualnego wyścigu okrężnego prowadziła z rynku w Katowicach do Żor, Rybnika, Wodzisławia, Jastrzębia Zdroju, Pszczyny, Tych, Murcek i z powrotem na rynek w Katowicach, 68 zawodników (1934).
DRUKARZ KATOWICE, KS Związku Zawodowego Drukarzy, z siedzibą przy ul. Kościuszki; wzmiankowany w aktach ►Śląskiego Związku Piłki Nożnej, kontynuator tradycji RKS ►Typografia Katowice; działał w latach 1947–1949; sekcje: piłki nożnej i lekkoatletyczna; w 1949 wraz z ►Transportowcem Katowice, ►Pocztowym KS Katowice wszedł w skład ►Związkowca Katowice; po 1950 roku KS ►Ogniwo.
APK zesp. Śląski Okręgowy Związek Piłki Nożnej Katowice, sygn. 26, 27.
DUSZPASTERSTWO SPORTOWCÓW ARCHIDIECEZJI ŚLĄSKIEJ, rodzaj duszpasterstwa specjalnego; znane było w okresie międzywojennym (duszpasterstwo ►Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”), odrodziło się w 1990; u jego genezy legły uchwały pierwszego synodu katowickiego, nauki Jana Pawła II, list pasterski Episkopatu Polski z Jasnej Góry z 30 XI 1990 (wszyscy zwracali uwagę na pozytywne i negatywne zjawiska towarzyszące sportowi, oceniając generalnie sport jako wartość pozytywną) duszpasterze – księża: Jerzy Goppek (1990–1994, 1996–1999), Stanisław Kołodziej (1995–1996), Kazimierz Czempiel (2000–2005), Jerzy Sitek (2006–nadal); własnego kapelana sportu ma np. KS ►Rozwój Katowice (ks. Ireneusz Tatura); z d.s. wiąże się zainicjowana w 1991 coroczna pielgrzymka sportowców do Piekar.
M. Ponczek, Episkopat polski wobec sportu i turystyki w latach dziewięćdziesiątych XX wieku. [b.m.w.] 2000.
21 PODLESIE, jednosekcyjny klub szachowy; założony w 2009 roku przy MDK Południe; członek ►Śląskiego Związku Szachowego i Polskiego Związku Szachowego; 60 członków (2010); osiągnięcia międzynarodowe: Szymon Walter – I miejsce w ME 2011 w szachach błyskawicznych (dzieci do lat 12).
www.mdkpoludnie.com
23 MURCKI, KS, założony w 1923 r., pierwsza organizacja sportowa w ►Murckach, sekcja piłki nożnej; jeden z inicjatorów utworzenia ligi śląskiej (1927), zlikwidowany ok. 1928.
Ach te Murcki. [Zebranie i ułożenie materiałów Sylwester Szweda]. [Katowice] 2013.
25 WEŁNOWIEC KS, zał. I 1925. Należał do Federacji Klubów Polskich Kopalń Skarbowych Skarboferm. Siedziba mieściła się w szybie „Alfred” kopalni w Wełnowcu. Działacze: Franciszek Gondzik, Augustyn Marszalski, Augustyn Pytlok, Eryk Susek, Aleksander Szweda. Drużyna piłki nożnej w l. 1932–1938 uczestniczyła w rozgrywkach ligi B.
A. Konieczny: Piłka jest okrągła i A. Steuer: Mecenat przemysłowy w ruchu sportowym Katowic w okresie międzywojennym. W: Przemiany protoindustrialne i industrialne jako czynnik miastotwórczy Katowic. Red A. Barciak. Katowice 2007; „Siedem Groszy” 1936, nr 10; 1938, nr 50.
26 GISZOWIEC, piłkarski KS założony w 1926 roku; występy w B-lidze (1929, 1932); jesienią 1933 wykluczony z szeregów ►Śląskiego Okręgowego Związku Piłki Nożnej.
J. Tofilska, Giszowiec, Monografia historyczna. Katowice 2016; „Siedem Groszy” 1933, nr 186, 273.
29, BOKSERSKI KLUB SPORTOWY 29 BOGUCICE, jednosekcyjny KS, zał. w 1929 z inicjatywy Franciszka Drozdka, działał jako sekcja sportowa ►Związku Strzeleckiego w Bogucicach; członek ►Śląskiego Okręgowego Związku Bokserskiego. Osiągnięcia: 3 (0–0–3) medale MP.
DZIELNICA ŚLĄSKA ZWIĄZKU TOWARZYSTW GIMNASTYCZNYCH „SOKÓŁ” W POLSCE, centrala regionalna polskiego ruchu gimnastycznego; utworzona 25 X 1920 w Bytomiu, od 1922 działająca w Katowicach. W 1936 skupiała 11 okręgów: nowobytomski, katowicki (zob. ►Katowicki Okręg Dzielnicy Śląskiej Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”), chorzowski, tarnogórski, siemianowicki, mysłowicki, pszczyński, rybnicki, wodzisławski, cieszyński, brzeziński, w których funkcjonowało 116 gniazd, zrzeszających 9373 członków. Od 1938 objęła zasięgiem również Zaolzie. Dysponowała 5 sokolniami, 12 boiskami własnymi, 115 obiektami dzierżawionymi. Od 1933 traktowana jako regionalna centrala gimnastyki sportowej; organizator VIII Wszechpolskiego Zlotu Sokolstwa w Katowicach (1937), Dzielnicowych Zlotów Sokoła w: Katowicach (1920), Królewskiej Hucie (1928), Krywałdzie (1932), Orłowej (1939). W strukturach Dzielnicy Śląskiej działały: Przewodnictwo Dzielnicowe, Rada Dzielnicowa, Komisja Oświatowa, a także centralne sekcje sportowe reprezentujące Dzielnicę na zewnątrz: gier sportowych, kajakarstwa, lekkoatletyki. Miała własny organ prasowy: „Sokół na Śląsku”; wydawała: „Kalendarz Sokoli” oraz sprawozdania roczne. Prezesi: Michał Wolski (1920–1922), Józef Dreyza (1922–1932), Tomasz Kowalczyk (1932–1939).
A. Steuer: Kultura fizyczna w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008; Zarys dziejów Sokolstwa Polskiego w latach 1867–1997. Red. E. Małolepszy, Z. Pawluczuk. Częstochowa 2001; W. Ogrodziński: Dzieje Dzielnicy Śląskiej „Sokoła”. Katowice 1937.
10 HARCERSKA DRUŻYNA ŻEGLARSKA IM. MARIUSZA ZARUSKIEGO, zał. 1957 w Szopienicach, z siedzibą na Morawie; w 2005 rozkazem Naczelnika ZHP nadano jej „Patent flagowy"; w jej skład wchodzą 4 załogi: wilczki (zuchy), jungi (harcerze), harcerze starsi, wędrownicy; w jej posiadaniu są łodzie żaglowe i motorowe.
www.10hdz.pl/o-10hdz
DŻUDO, judo; dyscyplina sportu o rodowodzie japońskim; w województwie katowickim najwcześniej, pod koniec lat 50. XX w., sekcje powstały w Cieszynie, Gliwicach, Wodzisławiu Śląskim-Wilchwach; w Katowicach (od 1960); pionierską rolę odegrała sekcja MKS ►Pałac Młodzieży (od 1959; organizator I i II Mistrzostw Śląska w 1960 i 1961 r.) oraz Katowicki KS ►Gwardia (zob. ►Policyjny Klub Sportowy Katowice), który dał początek uprawianiu dżudo w Bielsku-Białej; dżudo kobiece przybrało zorganizowane formy pod koniec lat 90. XX w.; na przełomie XX i XXI w. d. propagował KS Dalekowschodnich Sztuk Walki ►Ippon Katowice; aktualnie dyscyplina jest uprawiana na szczeblu akademickim (w ►AZS AWF Katowice, ►AZS Uniwersytet Śląski Katowice) i dziecięco-młodzieżowym (MKS ►Pałac Młodzieży, UKS ►Żaczek Katowice). Osiągnięcia: pierwszą indywidualnością katowickiego d. był Wiesław Pasieka, uczestnik ME (1971), MŚ (1971), członek kadry olimpijskiej (1972), wychowanek MKS Pałac Młodzieży; jego następca, Piotr Kamrowski, olimpijczyk; zdobył srebrny medal ME (1991); 15 judoków zdobyło 39 (11–10–18) medali MP (1970–1998 i 2014–2020); w I lidze występował zespół męski Gwardii Katowice (lata 70. XX w.); w odmianie judo kata specjalizuje się MKS Pałac Młodzieży, zdobywca dwóch tytułów mistrzowskich.