M

 

MACIEJA ULICA (1900–1922 i 1939–1945 Mathiasstrasse), dł. ok. 200 m, położona w południowej części Załęża, powstała w ramach planu gminnego jako ul. Projektowana (koniec XIX w.). Mieszczą się przy niej siedziby: ►Miejskiej Izby Wytrzeźwień, ►Katowickiego Stowarzyszenia Trzeźwościowego „Jędruś”.

MACIERZYŃSKI Paweł (28 VIII 1893, Kijew Królewski na Pomorzu – 25 III 1945, Bergen-Belsen), ksiądz. Podczas I wojny światowej służył w czynnej służbie wojskowej; uczestnik walk na froncie zachodnim; po wyleczeniu i zwolnieniu w 1916 z wojska kontynuował studia we Wrocławiu; święcenia kapłańskie przyjął w 1919; pracę duszpasterską rozpoczął w Marklowicach i jako wikary w Nowym Bytomiu (od IX 1919). Od początku starał się łączyć pracę duszpasterską z działalnością polsko-narodową. Brał regularnie udział w zebraniach Koła Górnośląskich Księży-Polaków w hotelu „Lomnitz” w Bytomiu, a od XI 1920 redagował dodatek niedzielny do wychodzącego w Gliwicach dziennika plebiscytowego „Oberschlesische Post”. Potajemnie należał do miejscowego oddziału POW. W uznaniu zasług dla sprawy polskiej na Górnym Śląsku Naczelna Komenda Wojsk Powstańczych nadała mu Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi I klasy. W XI 1923 został odwołany z Nowego Bytomia i przeniesiony do Roździenia-Szopienic (do VIII 1931). W 1925 złożył egzamin proboszczowski. Od IX 1930 roku na krótko był zatrudniony w charakterze nauczyciela w Komunalnym Gimnazjum Koedukacyjnym w Roździeniu. Od 1 IX 1931 wikary w ►parafii p.w. św. Józefa w Załężu (współpracował z polskimi organizacjami społeczno-politycznymi, m.in. Towarzystwem Polek, Związkiem Powstańców Śląskich). Od 1935 był proboszczem parafii w Bieruniu Starym, gdzie dał się poznać jako doskonały organizator, działacz społeczny i patriota czynnie zaangażowany w sprawy polskie; aresztowany, 20 IX 1939 wrócił do parafii, ale wkrótce został ponownie aresztowany i osadzony w prowizorycznym więzieniu w Bieruniu Starym; po trzech dniach przewieziono go do więzienia w Pszczynie, stamtąd do więzienia w Rawiczu, a w październiku 1939 roku do obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie. Dzięki staraniom rodziny i parafian 22 XI 1940 zwolniono go z obozu, zakazując pracy duszpasterskiej. Aktywnie pomagał więźniom obozu koncentracyjnego w Auschwitz; przekazywał także wiadomości o sytuacji w obozie do Berlina za pośrednictwem swej matki (wiadomości trafiały do nuncjatury apostolskiej). 17 I 1944 został ponownie aresztowany pod zarzutem pracy konspiracyjnej i wywieziony do Auschwitz. Gdy zbliżał się front, wraz z innymi więźniami został przewieziony do obozu w Sachsenhausen, a stamtąd do Bergen-Belsen, gdzie zmarł na tyfus plamisty (ciało spalono). W Starym Bieruniu jego zasługi parafianie uczcili specjalną tablicą.
https://silesia.edu.pl/index.

MADE YOU LOOK, MURAL powstały w 2013 roku przy ul. Joachima ►Lelewela 3. namalował go brytyjski artysta Mobstr w ramach ►Street Art Festival.
P. Fuglewicz, B. Zygmańska: Spacerownik po Katowicach. Śródmieście, część południowa. Katowice 2022.

MAGRYŚ Michał (26 VIII 1883, Zabratówka – 17 II 1969, Katowice?), kierownik ►Szkoły Podstawowej nr 20 w Załężu; absolwent Wyższego Gimnazjum Klasycznego w Rzeszowie i Uniwersytetu Jagiellońskiego (Wydział Prawa i Administracji). Pracował jako nauczyciel w Jaworniku Polskim; w l. 1907–1910 służył w wojsku austro-węgierskim w Rzeszowie; działał w Polskich Drużynach Strzeleckich (kierownik kursów oświatowych); uczestnik I wojny światowej (żołnierz 17. pp w Rzeszowie, walczył na froncie rosyjskim, jeniec w Mandżurii, trafił do tworzących się oddziałów polskich pod dowództwem gen. Czumy); od 1912 do 1922 pracował w Galicji (Kańczuga), kierował szkołą podstawową w Kobiórze, a potem ►Szkołą Podstawową nr 20 (1926–1951). Był działaczem: ►Polskiej Partii Socjalistycznej, ►Ligi Morskiej i Kolonialnej, ►Polskiego Związku Zachodniego, ►Towarzystwa Czytelni Ludowych, ►Związku Powstańców Śląskich, ►Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, chóru ►Chopin; pełnił funkcję prezesa Ogniska Robotniczego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci. W l. 1939–1945 przebywał w Zabratówce; związany z tajnym nauczaniem i ruchem oporu (kolportaż prasy). W 1945 wrócił do Załęża; działał w Polskim Stronnictwie Ludowym. Zwolniony ze względów politycznych, pracował jako nauczyciel języka rosyjskiego i fizyki, był twórcą ogrodu przyrodniczego. Pochowany na cmentarzu przy ul. Sienkiewicza w Katowicach.
Kronika Szkoły Podstawowej nr 20 w Katowicach-Załężu (wersja internetowa); „Dziennik Zachodni” 1969, nr 42.

MAGRYŚ Zofia z d. Lach (15 V 1886, Hyżne – 31 XII 1986), nauczycielka, absolwentka Liceum Utrakwistycznego w Przemyślu, członek organizacji niepodległościowej Orła Białego. Po maturze od 1905 uczyła w Górnym Kółku (rzeszowskie), Błażowej. Związana z ruchem ludowym, w l. 1922–1925 uczestniczyła w procesach repolonizacyjnych w Kobiórze, gdzie w 1926 została kierownikiem szkoły. W 1927 przeniesiona do ►Szkoły Podstawowej nr 20 w Załężu; działaczka ►Towarzystwa Śpiewaczego Halka, ►Towarzystwa Czytelni Ludowych, harcerstwa, ►Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, ►Związku Obrony Kresów Zachodnich, ►Towarzystwa Polek; autorka kilku sztuk teatralnych dla teatrów amatorskich. Od 1935 z powodu choroby przebywała na emeryturze; w okresie okupacji prowadziła komplety tajnego nauczania w Zabratówce w woj. rzeszowskim; do Szkoły Podstawowej nr 20 w Załężu wróciła w l. 1947–1950. Żona ►Michała Magrysia.
Kronika Szkoły Podstawowej nr 20 w Katowicach-Załężu (wersja internetowa).

MAJĄTEK ROLNY ZAŁĘŻE, utworzony w 1945 na bazie przedwojennego ►Dobra Ziemskiego Załęże i przejęty przez Katowickie Zjednoczenie Przemysłu Węglowego o pow. 286 ha, w tym 75 ha zajmowały drobne dzierżawy, drogi, podwórza, zabudowania: 5 domów mieszkalnych, stajnie, obory, spichlerz, mleczarnia, ►Dwór w Załężu, ►Park Zamkowy (zredukowany w wyniku prac eksploatacyjnych, m.in. budowa magistrali piaskowej, w l. 1946–1949 i po 1950 budowa sortowni, powiększenie hałdy Huty Batory, rozbudowa szybów ►Wschodniego i ►Zachodniego oraz 211 ha grunty orne z polami uprawnymi zboża (jęczmień, owies, pszenica, mieszanka poznańska), buraków pastewnych, koniczyny, ziemniaków, zagrodą dla bydła (hodowla: koni – 10 szt., źrebiąt – 7 szt., bydła rogatego – krów załęskich i przejętych z Brzegu z majątków poniemieckich, trzody chlewnej, drobiu (gęsi); w 1943 spaleniu uległ dach stodoły, w 1947 część gruntów (2 ha) przekazano na cmentarz parafialny (inwestycja niezrealizowana), część na budowę osiedla fińskich domków (zob. ►Załęska Hałda), wytyczenie boiska sportowego dla RKS (zob. ►Kleofas 06), ogródków działkowych. Majatek zatrudniał 41 pracowników; został zlikwidowany w 1950.
APK, zesp. Katowickie Zjednoczenie Przemysłu Węglowego, sygn. 1186.

MAJOWA ULICA, nazwa ulicy na Osiedlu Fińskich Domków ►Załęska Hałda; figuruje w źródłach kartograficznych (planach) z l. 50.–60. XX w. Po wybudowaniu ►Osiedla Wincentego Witosa zniesiona.

MALARSTWO POKOJOWE; dział rzemiosła; w latach 1922–1945 zakłady prowadziło co najmniej pięć osób: Władysław Badyna, Maria Buroszek, Teodor Dobrowolski, Zofia Wycisk. Antoni Zipper; lokalizacje: przy ul. Feliksa ►Bocheńskiego, Stanisława Wojciechowskiego (zob. ul. ►Gliwicka).
APK zesp. Miasto Katowice, sygn. 400; Skorowidz branż przemysłu, handlu, finansów, rzemiosła i zawodów wyzwolonych. Województwo śląskie 1929/30. Katowice 1930; Księga adresowa Wielkich Katowic. Katowice 1935.

MALEŃKI, bar mleczny, w okresie po 1945 roku jedyna tego typu placówka w Załężu, otwarta w 1958 przy ul. ►Gliwickiej 83, 48 miejsc, kierownik: Krystyna Kardyś.
APK, zesp. Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej Katowice – Śródmieście – Załęże, sygn. 59.

MAŁY OSIEK, staw dominalny, wymieniany w dokumencie ►Mikołaja V Raciborskiego z 1360 roku, w pobliżu strumyka ►Osiek.
L. Musioł: Załęże. Monografia historyczna parafii św. Józefa. Stalinogród 1955.

MAMOK Maciej (25 XII 1838, Radoszowy, dz. Rydułtów – 4 III 1896, Załęże), górnik przodowy, jedna z 104 ofiar poległych w wielkiej ►katastrofie górniczej na kopalni „Kleofas” w nocy 3/4 III 1896. Patron ulicy na ►Kolonii Ignacego Mościckiego.
U. Rzewiczok: Mamok Maciej. W: Patronowie katowickich ulic i placów. Katowice 2013.

MAMOKA MACIEJA ULICA (Anabergstraße), w Kolonii im. Ignacego ►Mościckiego, długości 90 m, powstała w 1927 roku, pokryta kostką; mieszkańcami byli głównie hutnicy – pracownicy Huty ►Baildon (zob. też: Maciej ►Mamok).
Księga adresowa Wielkich Katowic. Katowice 1935; P. Nadolski, Ulice. Nazewnictwo w przekroju historycznym. [w:] Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo, T. 2. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz (red.). Katowice 2012.

MAMUTA KOŚĆ, długości 70 cm i szerokości 45 cm, odkryta w XI 1929 podczas robót melioracyjnych na ►Bugli. Po ekspertyzie w Instytucie Archeologicznym we Lwowie datowana na ok. 30–50 tys. lat przed narodzinami Chrystusa. W I 1930 trafiła do zbiorów tworzącego się wówczas Muzeum Śląskiego.
„Polska Zachodnia” 1930, nr 25.

MANDOLONIŚCI zob. ►Zespół Mandolinistów ZDK Huty Baildon

MARCINA ULICA (Matinstraße), położona w północnej części Załęża, po wschodniej stronie ►ul. Gliwickiej, długości ok. 300 m (po ok. 200 m skręca w kierunku południowym), o powierzchni w dużej części nieutwardzonej. Na początku XX w. w pobliżu ul. Gliwickiej zbudowano pierwsze kamienice. W okresie międzywojennym 2 domy należały do ►Giesche SA, a 4 do właścicieli prywatnych; funkcjonowały zakłady pracy: ►Juliusz Dolmann, a pod nr 8 Fabryka Sprężyn i Resorów Fritza Grützmachera; warsztaty prowadzili rzemieślnicy: instalator (Ryszard Rostek), krawiec (August Lukaschek), malarz (Jerzy Meyer), monter (Piotr Banek), rzeźnik (Jan Kuc), ślusarze (Rudolf Jarocin, Szczepan Schwiertz), tokarz (Walenty Hanysek). W l. 1937–1939 funkcjonowało przedsiębiorstwo ►Tehate. Znanym mieszkańcem był ►Eugen Franz. Obecnie ulica prowadzi do zabudowań ►Nowy Baildon; znajduje się przy niej 7-kondygnacyjny biurowiec wchodzący w skład kompleksu Rawa Office oraz zakład stolarski.
APK, zesp. Izba Przemysłowo-Handlowe, sygn. 102; Skorowidz branż przemysłu, handlu, finansów, rzemiosła i zawodów wyzwolonych. Województwo śląskie. Katowice 1929/1930; Księga adresowa Wielkich Katowic. Katowice 1935; Śląska księga adresowa. Informator gospodarczy na rok 1958. Katowice 1958; http://mapy.eholiday.pl/ulica-pokoju-katowice,123925.html.

MAREK, restauracja przy ul. Wojciechowskiego 76 (ob. ►ul. Gliwicka) w Załężu, właściciele Augustyn Marek, Maria Marek; lokal zebrań Gewerkschaft Deutsche Arbeiter (1931), Związku Podoficerów Rezerwy (1931); lokal wyborczy w czasie wyborów komunalnych w 1919 i Sejmu Śląskiego trzeciej kadencji (1930).
APK, zesp. Urząd Wojewódzki Śląski, sygn. 809; APK, zesp. Śląski Instytut Naukowy w Katowicach, sygn. 107.

MAREK Alojzy (13 XII 1911, Łabędy–po 1945), nauczyciel kontraktowy w szkole powszechnej im. Józefa Lompy w Załężu (zob. ►Szkoła Powszechna nr 21 im. Józefa Lompy); działacz harcerski, współpracownik Aleksandra Kamińskiego w ośrodku harcerskim w Górkach Wielkich; w 1945 roku organizator Szkoły Podstawowej nr 4 im. Mikołaja Kopernika w Bytomiu.
APK, zesp. Wydział Oświecenia Publicznego i Wyznań Religijnych – nauczyciele M 418; https://www.spnr4.bytom.pl/index.php/monografia

MARGIEL, skała osadowa, pod utworami dewońskimi, występująca w Załężu i Osiedlu ►Witosa; składająca się głównie z węglanów i minerałów ilastych.

MARIANISCHE FRAUEN KONGREGATION zob. ►Sodalicja Mariańska

MARIE, szyb kopalni ►„Charlotte”, głęb. 14,63 m, zgłębiony przed III 1824; nazwa patronimiczna o nieustalonym pochodzeniu.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

MARTINSTRAßE zob. ►Marcina ulica

MARYSIN DWÓR, hotel konferencyjny/kongresowy w Załężu, prowadzony przez rodzinę; nowoczesny obiekt przy ►ul. J. Pukowca 17 a wybudowany w 2006. Nazwa wywodzi się od pierwszej właścicielki obiektu, rodowitej góralki Marii, która za miłością swojego życia przywędrowała do stolicy Śląska. W 5-piętrowym obiekcie mieszczą się 62 komfortowo wyposażonych pokoje jedno- i dwuosobowe (mogace pomieścic do 150 osób), stylowa restauracja i park (organizowane są występy zespołów bułgarskich, góralskich, kaszubskich, cygańskich, śląskich) oraz centrum konferencyjne (3 sale o łącznej powierzchni 800 m2). Zarówno w restauracji, jak i w całym obiekcie wykorzystano bele drewniane ze starego 130-letniego młyna i 100-letnich budynków mieszkalnych. Tworząc i projektując wnętrza, starano się utrzymać przywiązanie do staropolskiej kultury, jednocześnie łącząc ją z nowoczesnymi rozwiązaniami.
http://www.restauracja-katowice.com.pl/hotel

MARZĘCKI Edward (1908 – 1 II 1959, Katowice), inż. hutnictwa; założyciel Koła ►Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego przy Hucie Baildon.
„Głos Baildonu” 1959, nr 2.

MASARZE, zob. ►Mięsna branża rzemieślnicza.

MASZKETY, rodzinny zespół muzyczny, powstał w 2018 roku w Załężu z inicjatywy skrzypaczki Izabeli Kopiec oraz basisty Marka Kopca, współtworzących do tej pory zespół KIM; skład uzupełniają ich synowie, Maciej i Michał (flet poprzeczny, gitara, puzon); nazwa wywodzi się z gwary śląskiej i oznacza słodycze, słodkości, coś dobrego; zespół akcentuje śląskie korzenie (ludowymi strojami śląskimi, muzyką i gwarą); popularna piosenka: ►Lover na Zołynżu.
http://www.findglocal.com/PL/Katowice/MASZKETY

MASZYNOWY I METALOWY PRZEMYSŁ, ważna w dziejach Załęża gałąź gospodarki, której rozwój zapoczątkowała w 1913 (przed wybuchem I wojny światowej) Schlesische Gruben und Hüttenbedarfsgesellschaft m.b.H (Śląska Górniczo-Hutnicza Spółka Akcyjna). W okresie międzywojennym przemysł ten reprezentowały: Fabryka Kotłów Broll i S-ka [1922], Fabryka wyrobów drucianych Franciszka Hrubego, ►Traugoth (Montaż i demontaż kotłów, konstrukcji żelaznych); fabryka sprzętu pożarniczego ►Miarczyński i Spółka; dominowały fabryki sprężyn i resorów (►Fabryka Sprężyn i Resorów Augustyna Kühnholza przy ul. Wojciechowskiego 43, ►Fabryka Sprężyn Dittrich przy ul. Wojciechowskiego 49, ►Fabryka Sprężyn Fritza Grützmachera przy ul. Marcina 8, ►Fabryka Spręzyn Hoinkesa i Jarząbka przy ul. Anioła). Zlicytowana przez Alfreda Wagnera Fabryka Maszyn Górniczych od 1933 wznowiła działalność jako Fabryka Maszyn, Odlewnia Żeliwa i Metali Kolorowych ►MOJ (pod dyrekcją Gustawa Różyckiego); nowym asortymentem produkcji w 1937 były motocykle; fabryka ta została włączona w rozwój przemysłu wojennego III Rzeszy; wznowiła działalność po II wojnie światowej. Do końca l. 40. XX w. przy ul Wojciechowskiego 2 istniała fabryka ►Pieczonka E. junior (rury, kolanka piecowe, blachy do pieczenia ciast, łopatki do węgla, okucia meblowe). W l. 70. XX w. powstała Fabryka Narzędzi Górniczych ►Gonar.
APK, zesp. Miasto Katowice, sygn. 400; APK, zesp. Urząd Wojewódzki Wydział Przemysłu i Handlu, sygn. 2583; Księga adresowa województwa śląskiego na rok 1926/1927. Katowice 1927; „Polonia” 1926, nr 1; Skorowidz branż przemysłu, handlu, finansów, rzemiosła i zawodów wyzwolonych. Województwo śląskie. Katowice 1929/1930; Księga adresowa Wielkich Katowic. Katowice 1935; Śląska księga adresowa. Informator gospodarczy na rok 1958. Katowice 1958.

MATHIASSTRASSE zob. ►Macieja ulica

MATLOCH Józef (5 VII 1876, Stara Wieś – 26 IV 1939, Bogucice), ksiądz. Początkowo po odbyciu studiów w Rzymie (1893–1900) i po święceniach kapłańskich (1900 w Rzymie) przebywał w zakonie salwatoriańskim. Po opuszczeniu szeregów zakonnych kontynuował studia w Krakowie (1906–1908); studiował filozofię w Innsbrucku (1908–1911) i teologię w Monachium (1911–1914). W l. 1914–1918 był kapelan rannych jeńców we Francji. Po powrocie na Śląsk pomagał duszpastersko w parafii św. Michała w Starej Wsi oraz w Poznaniu (parafie św. Wojciecha i św. Łazarza). W czasie plebiscytu powrócił na Śląsk, do Raciborza, gdzie pracował w redakcjach pism polskich: „Nowiny Raciborskie”, „Gazeta Opolska”, „Katolik” i niemieckich: „Weisser Adler”, „Grenzzeitung”, które wydawane były duchu polskim. Pisał artykuły i publikował swoje wiersze. Naraził się władzom pruskim i w 1921 musiał uchodzić na teren Śląska przydzielony Polsce. Zamieszkał w Rydułtowach. Po krótkim zatrudnieniu w Śląskim Urzędzie Wojewódzkim podjął pracę jako wikariusz w parafiach: Rydułtowy, Radlin, Jedłownik, Chorzów, Kochłowice, Szopienice, Dąb, Chropaczów, Lipiny, Niedobczyce, Brenna, Rudzica i Lipowiec, gdzie był administratorem. W l. 1936–1939 przebywał na emeryturze w Załężu. Zmarł w Szpitalu Bonifratrów w Bogucicach; pogrzeb odbył się w Załężu.
Encyklopedia wiedzy o Kościele katolickim na Śląsku – www.encyklo.pl/index.php?title=E-ncyklopedia.

MĄCZYŃSKI Stanisław (7 VI 1913, Lwów – 18 IV 1981, Katowice); działacz Koła ►Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego przy Hucie Baildon, przewodnik oddziału przy ►Domu Kultury Huty Baildon; wprowadził do programu działalności spotkania z piosenką, satyrą i humorem; pochowany na ►Cmentarzu w Załężu.
„Głos Baildonu” 1982, nr 2.

MÄNNER GESANGVEREIN CLEOPHAS GRUBE, stowarzyszenie muzyczne, początkowo Beamten Gesang Verein Cleophasgrube, najstarsze wzmianki pochodzą z pierwszej dekady XX w. (występuje w księgach adresowych tego okresu; prezes: Bolz) dokładna data założenia organizacji nie jest znana; w latach 20. XX w. M.G.C.G. (pod koniec lat 30. XX w. przemianowana wskutek nacisków władz policyjnych na Männer Gesangverein Katowice III, poprzednia nazwa nie była adekwatna do sytuacji narodowościowej w kopalni ►Kleofas, gdzie wskutek procesów polonizacyjnych nie było już urzędników narodowości niem.); działacze. Holz, Augustyn Hirsch, Georg ►Bombellka, Edward Kubiczek, Edward Patzek, Józef Pilarek, Ignacy Gawenda, Pawel Urbanek, Jerzy Jany, Maksymilian Niemiec; organizacja działała pod patronatem Volksbundu; siedziba w hotelu „Hospitz” w Katowicach; 31 członków (1937).
APK, zesp.: Volksbund II 3, Dyrekcja Policji Katowic, sygn. 276.

MÄNNER GESANGVEREIN CLEOPHAS GRUBBE, początkowo Beamten Gesang Verein Cleophasgrubbe, organizacja śpiewacza, dokładna data jej założenia nie jest znana, o. ujawniła się w pierwszej dekadzie XX wieku (występuje w księgach adresowych tego okresu, prezes Bolz); w latach 20. XX wieku jako M.G.C.G., pod koniec lat 30. przemianowana wskutek nacisków władz policyjnych na Männer Gesangverein Katowice III (poprzednia nazwa nie była adekwatna do sytuacji narodowej na kopalni Kleofas, gdzie wskutek procesów polonizacyjnych nie było już urzędników niemieckich); działacze: Holz, Augustyn Hirsch, Georg Bombellka, Edward Kubiczek, Edward Patzek, Józef Pilarek, Ignacy Gawenda, Paweł Urbanek, Jerzy Jany, Maksymilian Niemiec; działała pod patronatem Volksbundu; 31 członków (1937), niewykluczone, że było ono spadkobiercą niemieckiego ruchu śpiewaczego reprezentowanego przed I wojną światową m.in. przez ►Arbeiter Gesang Verein Cleophasgrubbe (w latach 20. Arbeiter Gemeindsschaft für Musik w Załężu), zob. też ►Organizacje społeczne w Załężu i Załęskiej Hałdzie.

MÄNNER TURN VEREIN ZALENZE, zał. 1895, pierwsza niemiecka organizacja kultury fizycznej w Załężu. Należała do I Okręgu Deutsche Turnerschaft. W 1906 skupiała 20 członków. Uczestniczyła w akcji ►Volks- und Jugendspiele. Ok. 1921–1922 nastąpiła ewolucja w kierunku ruchu sportowego (sekcja piłki nożnej). Rozwiązana decyzją Deutsche Turnschaft in Polnisch Schlesien. W okresie okupacji hitlerowskiej do jej tradycji odwoływała się niemiecka organizacja ►Sport- und Turnverein „1895” Zalenze. Działacze: Johann Adamek, Kober.
A. Steuer: Ruch sportowy w Katowicach-Załężu (1895–1998). W: „Kronika Katowic”. T. 8. Katowice 1999.

MEDYCZNE STUDIUM ZAWODOWE NR 1 W KATOWICACH, przy ul. ►Gliwickiej 276; powołane decyzją Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej; uruchomione 1 września 1955 roku jako Liceum Farmaceutyczne; od 1 września 1962 roku połączone z Państwową Szkołą Medyczną Techników Dentystycznych; od 25 marca 1972 roku działało jako Studium Medyczne z wydziałami farmaceutycznym i dentystycznym, od 1978 także higienistek farmaceutycznych; zlikwidowana w 1981 roku; dyrektorzy: Alojzy Swoboda, Zygmunt Zarzycki, Stanisław Cejski, Jan Andrzej Frez.
J. Rauch, M. Prudel: 65 lat nauczania stomatologicznego na Górnym Śląsku (w latach 1948–2013). Wadowice–Rybnik 2013.

MESZNE, opłata ponoszona przez Załęże na rzecz plebana bogucickiego; ½ korca żyta i owsa od każdego siodłaka, zniesiona w połowie XIX w.
L. Musioł: Załęże. Monografia historyczna parafii św. Józefa w Stalinogrodzie-Załężu. Maszynopis, b.m.w. [1955].

METZNER Wiktor (? – 15 I 1933, Załęże), współorganizator ►Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Załężu, działacz plebiscytowy.
„Polonia” 1933 nr 2970.

METZNER Wiktor (? – zm. ok. 13. I 1933), działacz narodowy; członek organizacji społecznych w Załężu, współzałożyciel gniazda ►Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Załężu, członek ►Towarzystwa Śpiewaczego „Chopin”.
„Polonia” 1933, nr 2970.

MIARCZYŃSKI I SPÓŁKA, Fabryka Sprzętu Przeciwpożarowego, zwana też Biurem Sprzętu Przeciwpożarowego, spółka rodzinna zał. 11 I 1930 przez Czesława i Krystynę Miarczyńskich z siedzibą w Załężu przy dawnej ul. Miechowice 7; rejestrowana w Rejestrze Handlowym 15 V 1930. W 1938 zatrudniała 78 pracowników. Produkowała drabiny mechaniczne, motopompy Silesia, wozy rekwizytowe, samochodowe, konne, gaśnice Minimax, pianowe, płynne, śniegowe, sikawki ręczne, sprzęt dla straży pożarnych, instytucji państwowych i wojska polskiego. W 1938 powstał oddział w Krakowie. W l. 1939–1944 pod Zarządem ►Treuhandstelle Ost (Georg Karl Holzer z Bytomia); w l. 1944–1945 funkcjonowała pod nazwą ►Feuerwehrgerätefabrik Willy Winckler. Od 16 XI 1945 obowiązki kuratora pełnił ►Edmund Kaźmierczak, od 1947 reprezentujący interesy Hermana Miarczyńskiego (mieszkańca Londynu) i pozostałych współwłaścicieli spółki (Krystynę, Helenę i Franciszkę – wdowy po zmarłych członkach rodziny Miarczyńskich). W 1950 zlikwidowana.
AUM, zesp. 1, sygn. 1545.

MIECHOWICE zob. ►Szewczenki Tarasa ulica

MIEJSCA PAMIĘCI W ZAŁĘŻU; odnotowane w okresie międzywojennym, w tym niezachowany krzyż upamiętniający przyłączenie ►Gminy Załęże do Polski; do dziś istnieją (w innej już lokalizacji): tablica upamiętniająca mieszkańców Załęża poległych za wolność i demokrację w latach II wojny światowej w ►Załęskiej Hałdzie (przeniesiona ze ►Szkoły Podstawowej nr 25 przy ul. ►Bocheńskiego 149 na pomnik przy ►Skwerze Antoniego Węglarczyka); płyta upamiętniająca Teofila ►Patalonga na fasadzie wiaduktu nad ul. Józefa ►Pukowca; pomnik – krzyż z tablicą z nazwiskami (zob. ►Krzyż Kalwaryjski na placu przykościelnym w Załężu, ul. ►Gliwicka 76) ku czci poległych o wolność ojczyzny w okresie ►Powstań śląskich i zgładzonych w hitlerowskich obozach koncentracyjnych; ►Kwatera górników (15/131G) poległych w kopalni ►Kleofas w 1927 roku; ►Epitafium (15/191U) – tablica upamiętniająca księdza prałata Józefa ►Kubisa – w ►Kościele pw. św. Józefa; ►Cmentarz w Załężu: tablica upamiętniająca Marię Grzegorzewską (15/228U) – w ►Szkole Podstawowej nr 60 im. Marii Grzegorzewskiej, ul. ►Gliwicka 148a; tablica upamiętniająca żołnierzy Armii Krajowej i ludzi niosących pomoc więźniom KL Auschwitz-Birkenau w latach 1940–1945 – w budynku ►Zespołu Szkół Zawodowych i Ogólnokształcących nr 5 przy ul. ►Obroki 87; popiersie z tablicą upamiętniające prof. dr. inż. Jerzego Rabsztyna – w budynku Zespołu Szkół Zawodowych i Ogólnokształcących nr 5 przy ul. ►Obroki 87, ►Izba Pamięci Ofiar Katynia w ►Zespole Szkół Ogólnokształcących nr 7 przy ul. ►Witosa 23 (15/294U); tablica poświęcona rotmistrzowi Witoldowi Pileckiemu (zob. ►Skwer rotmistrza Witolda Pileckiego).
http://www.archiwalnastrona.slask.eu/mp/katowice.html

MIEJSKA IZBA WYTRZEŹWIEŃ W ZAŁĘŻU, otwarta w 2001 w budynku dawnego ►Szpitala Dziecięcego przy ►ul. Macieja 10 (w miejsce placówki przy ul. Chorzowskiej wyburzonej pod Drogową Trasę Średnicową), z 13 salami. Swoje siedziby mają tam też: ►Katowickie Stowarzyszenie Trzeźwościowe „Jędruś” oraz Ośrodek Pomocy dla Osób Uzależnionych od Alkoholu.
https://oi.katowice.pl/.

MIEJSKIE PRZEDSZKOLE NR 30, z siedzibą w Kolonii im. Ignacego ►Mościckiego (od lat 50. XX w.; kiedy funkcjonowała tam także druga taka placówka – nr 31) przy ul. ►Gliwickiej 157; założone w 1933 roku, pierwotnie jako nr 10. Przedszkole wznowiło działalność po 1945 roku, ulokowane w ►Szkole Podstawowej nr 24 im. Powstańców Śląskich; obecnie odrębny budynek, ogrodzony, z dwoma przylegającymi ogrodami, od lat 70. XX w. z ogniskiem przedszkolnym; do 31 sierpnia 1992 roku placówka państwowa. Przed wojną działalność merytoryczna, oświatowa i wychowawcza prowadzona była w sali lekcyjnej o pow. 35 m kw. i harcówce szkolnej o pow. 68 m kw., 52 dzieci: 30 chłopców i 22 dziewcząt; obecnie cztery grupy wiekowe: „Biedronki”, „Gumisie”, „Muminki” i „Sówki”; kierownictwo placówki: dawniej – Maria Ślusarczykówna, Adelajda Michalska, obecnie (2022) dyrektorem jest Teresa Skrzypek.
J. Prażmowski: Szkolnictwo w województwie śląskim. Katowice 1936; https://mp30katowice.przedszkolowo.pl/nasze-przedszkole

MIEJSKIE PRZEDSZKOLE NR 31, w Kolonii Belojanisa, zob. ►Miejskie Przedszkole nr 30.

MIEJSKIE PRZEDSZKOLE NR 85 W KATOWICACH, zlokalizowane przy ul. Eugeniusza ►Kwiatkowskiego 20 w Osiedlu ►Witosa; powstało w 1983 roku; obecnie uczęszcza do niego ok. 100 dzieci, w czterech grupach: „Misie”, „Krasnale”, „Biedronki” i „Sówki”, każda grupa ma do dyspozycji salę zabaw, bogato wyposażoną w zabawki i inne pomoce dydaktyczne, a także znajdującą się tuż obok szatnię i łazienkę; dyrektorem placówki jest (2022) Anna Dobosz.
https://mp85katowice.edupage.org/contact/

MIEJSKIE PRZEDSZKOLE nr 94 W KATOWICACH, zał. 4 II 1985, z siedzibą w parterowym, wolno stojącym budynku, otoczonym dużym ogrodem, przy ►ul. Macieja Rataja. Do dyspozycji przedszkolaków pozostają: pracownia plastyczna oraz dobrze wyposażona garderoba teatralna, aula przystosowana do zajęć i występów artystycznych oraz atrium ze sceną letnią. Od 2002 organizuje „Rodzinne kolędowanie przedszkolaków” w ►parafii Podwyższenia Krzyża Świetego i św. Herberta i imprezy integracyjne – piknik pod hasłem: Mama, tata i ja (z zawodami sportowymi, loterią, bufetem pod chmurką); od 2003 – Międzyprzedszkolny Przegląd Twórczości Ekologicznej. W 2004 przyjęło profil artystyczny, prowadząc dodatkowe zajęcia plastyczne, muzyczno-taneczne, teatralne oraz gimnastyczne dla dzieci 5- i 6-letnich. Otrzymało Statuetkę Cedryka za kilkuletnią współpracę z Centrum Ekspresji Dziecięcej; aktywnie uczestniczyło w organizacji III Ogólnopolskiego Festiwalu Ekspresji Dziecięcej. Dyrektorzy: Halina Głogowska, Janina Przebindowska, Danuta Posny-Klima.
www.osiedlewitosa.katowice.pl.

MIELCZARSKI Stefan (20 I 1890 – 26 VI 1957), właściciel drogerii „Pod Orłem”, członek ►Narodowej Partii Robotniczej, Związku Obrony Kresów Zachodnich, ►Związku Powstańców Śląskich w Załężu, ►Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Załężu, ►Związku Halerczyków w Załężu, ►Ligi Morskiej i Kolonialnej Załęże. Pochowany na cmentarzu ►parafii św. Józefa.
„Polak” 1925, nr 177; inskrypcja nagrobkowa na Cmentarzu Parafii św. Józefa.

MIĘSNA BRANŻA RZEMIEŚLNICZA; w okresie międzywojennym i po 1939 roku grupa rzemieślników branży spożywczej reprezentująca warsztaty rzeźnicze, wędliniarskie i masarskie; co najmniej 16 przedstawicieli: Piotr Borowczyk, Antoni Danielczak, Ludwik Frank, Rudolf Frank, Maria Kaluza, Hugon Kałuża, Erich Koleder, Józef Lassończyk, Ludwik Paszek, Maksymilian Paszek, Franciszek Pilarski, Paul Schlossarek, Ryszard Schmidt, Ludwik Schymik, Edmund Skwara, Strzelczyk; zakłady znajdowały się przy ul. ►Janasa, ►Gliwickiej; w 1940 roku (okres II wojny światowej) w masarstwie zatrudnionych było zaledwie dziesięć osób.
APK zesp. Miasto Katowice, sygn. 400; AUM zesp.2434; Skorowidz branż przemysłu, handlu, finansów, rzemiosła i zawodów wyzwolonych. Województwo śląskie 1929/30. Katowice 1930; Księga adresowa Wielkich Katowic. Katowice 1935.

MIKOŁAJ II, Mikołaj II opawski, Przemyślida (ok. 1288 – 8 XII 1365), od 1318 książę opawski, od 1337 raciborski, 1318–1336 i od 1361 prudnicki, właściciel Załęża; w 1364 przekazał je ►Ottonowi z Pilczy.

MIKOŁOWSKA ULICA zob. ►ks. Pawła Pośpiecha ulica

MIKOŁOWSKI OBWÓD, jedna z najstarszych struktur administracyjnych funkcjonująca w związku z utworzoną ok. 1222 kasztelanią mikołowską; do 1308 możliwa przynależność Załęża.

MIKULCZYCE zob. ►Lisa Jerzego ulica

MILKO, Hurtowe Centrum Nabiału, hurtownia artykułów nabiałowych i spożywczych, z siedzibą przy ul. ►Dulęby; blisko 4000 asortymentów (sery, tłuszcze, mleka, masła, proszki serwatkowe, napoje, kawy, przekąski, garmażeryjne dania główne, słodycze, wędliny, mięsa, ryby. produkty przeznaczone dla zwierząt, a także chemia gospodarcza.
https://milko.com.pl/o-firmie

MIŁOŚĆ, Towarzystwo Ogródków Działkowych w Załęskiej Hałdzie (►Osiedle Kopalni „Wujek”), zał. w 1935 pod nazwą „Załęska Hałda”, reaktywowane 25 II 1946 pod nazwą „Miłość”; rozwiązane 1950. Ulokowane na terenie wydzierżawionym od SA ►Hohenlohe; w 1936 zajmowało pow. 2,5 ha i liczyło 70 działek. Ogródki były przeznaczone dla bezrobotnych z Kopalni Węgla Kamiennego „Wujek”; pomocy finansowej udzielało Wojewódzkie Biura Pracy. Działacze: Ludwik Pytlok, Jan Ciwis, Teofil Lorens.
APK, zesp. Urząd Wojewódzki Śląski, Wydział Społeczno-Polityczny, sygn. 715; Dziesięć lat pracy Okręgowego Związku Towarzystw Ogródków Działkowych i Osiedli Województwa Śląskiego 1928–1938. [Katowice] 1938.

MISTRZ JAN, jedyny znany z imienia właściciel ►Kuźnicy Załęskiej i wsi Załęże; w 1524 roku sprzedał wieś Janowi Strzybnickiemu.
L. Musioł: Załęże. Monografia historyczna parafii św. Józefa. Stalinogród 1955.

MISYJNA DZIAŁALNOŚĆ W PARAFII ŚW. JÓZEFA W ZAŁĘŻU, odnotowana w dokumentach kościelnych w latach 1928–1929, polegała na zbiórkach na fundusz tzw. katechistów oraz dla seminarzystów w Chinach, z okazji święta Objawienia Pańskiego (Trzech Króli) i w niedzielę misyjną w październiku; według comiesięcznych statystyk parafia w Załężu uzyskiwała najlepsze wyniki w diecezji śląskiej (na przełomie 1935 i 1936 roku zebrano 1243 zł); w 1935 pojawiły się w wydawnictwach kurii diecezjalnej w Katowicach nazwy organizacji – polskich: Papieskie Dzieło Rozkrzewiania Wiary (256 członków), Dzieło Piotra Apostoła pod wezwaniem św. Teresy od Dzieciątka Jezus (126 członków); niemieckich: Pȁpstliche Werke (156 członków), Pȁpstliche Werke hl. Petrus (43 członków); zob. ►Dzieło dzieciństwa Pana Jezusa, ►Żywy Różaniec. W działalność misyjną w okresie międzywojennym było zaangażowanych do 81 proc. parafian.
AKAD zesp 17, sygn. 294, zesp. 47 sygn. 294; Rocznik diecezji śląskiej na r. 1936. Katowice 1935; H. Olszar: Duchowieństwo katolickie diecezji śląskiej (katowickiej) w Drugiej Rzeczypospolitej. Katowice 2000.

MISYJNA DZIAŁALNOŚĆ W ZAŁĘŻU; prowadzona w ►Parafii św. Józefa od 1906 roku do wybuchu ►Pierwszej wojny światowej przez oo. Franciszkanów z góry św. Anny, Panewnik, oo. Misjonarzy w Krakowa; nasiliła się w latach 1937–1939; proboszcz parafii ks. Józef ►Kubis był koordynatorem prowadzonych pod wspólną nazwą Wielkich Misji Ludowych na miasto Katowice w kilku kościołach w marcu 1937 (w ►Kościele św. Józefa przez oo. Redemptorystów) oraz w 1939 roku; pamiątką po tych misjach był ►Krzyż misyjny w Kolonii Ignacego Mościckiego.
AKAD, zesp. 134, sygn. 4–7.

MŁODONIEMCY, zob. ►Jung Deutsche Partei.

MŁODZIEŻOWY DOM KULTURY, placówka wychowawcza o wielostronnym spektrum działania z siedzibą przy ►ul. Gliwickiej 214; przejęła część tradycji ►ogródka jordanowskiego, który został założony na tym terenie w 1938. Po II wojnie światowej ogród jordanowski dysponował starym budynkiem otoczonym dużym parkiem z dwoma czynnymi basenami i ich zapleczem. W l. 1960–1973 placówka funkcjonowała pod nazwą Dom Kultury Dzieci i Młodzieży; do 1989 patronował mu Janek Krasicki. Pierwotnie mieściła się w budynku obecnego ►Przedszkola nr 39. W 1971, po trwającej dwa lata przebudowie, placówka została przeniesiona do dawnego budynku szatni (obsługującej 2 baseny znajdujące się w tym ośrodku wychowawczym). Program działalności sportowo-rekreacyjny w l. 60. XX w. został rozszerzony o działalność w kółkach zainteresowań popularnonaukowych, kulturalnych, technicznych, zespołów językowych. Od l. 70. XX w. działały m.in.: ►Młodzieżowe Koło PTTK, ►Zespół Pieśni i Tańca ZHP, Międzyszkolny Klub Sportowy z sekcjami piłkarską i lekkoatletyczną, Pracownia Modelarska, kino ►„Ptyś”, półinternat, klub ►„Absolwent”, od 1977 Kuratorski Ośrodek Pracy z Młodzieżą. Filie MDK działały w załęskich szkołach: koła wiedzy (w szkole nr 24), sportowe (w szkole nr 22), po 1977 również w szkołach poza tą dzielnicą Katowic. Rok szkolny 2005/2006 był dla MDK-u okresem przebudowy i wielkich zmian. Do istniejącego budynku dobudowano pracownię komputerową, zmieniono układ pomieszczeń i korytarzy, odmalowano i nowocześnie wyposażono sale i pracownie. Na ogrodowym terenie znajduje się nowoczesny, odkryty basen kąpielowy czynny w miesiącach letnich. W 2012 powstało boisko Orlik. Obecne struktury i formy działalności to: Biblioteka, Koło teatralne, Zajęcia sportowe, Zespół form dekoratorskich, Zespół tańca nowoczesnego, Zajęcia kreatywne, Zespół rysunku i grafiki, Zajęcia klubowe – wolontariat, Zespół instrumentalno-gitarowy, Małe formy rzeźbiarskie, Grafika i malarstwo, Spotkanie z komputerem, Kawiarenka internetowa, Zespół modelarstwa lotniczego, Język angielski , Klub poszukiwacza wiedzy, Zespół rzeźby i malarstwa, Koło twórczych poszukiwań w plastyce, Klub młodego technika, Sobotnie harce, Klub czasu wolnego, Studio piosenki, Zajęcia klubowe – Świat wokół nas, Koło języka niemieckiego, Koło dziennikarskie z elementami fotografii, Z językiem angielskim po wielokulturowej Europie, Zespół wokalny „Na bis”. Zajęcia odbywają się przez 6 dni w tygodniu. Instytucja organizuje wiele konkursów i imprez okolicznościowych, np. festiwal gitarowy, konkurs fotograficzny, konkursy literackie. W budynku znajduje się kawiarenka internetowa.
http//www.mdkkatowice.pl/.

MŁODZIEŻOWY RUCH; zob. ►Ruch młodzieżowy.

MŁODZIEŻOWY ZESPÓŁ BALETOWY ZDK HUTY BAILDON, zał. ok. 1953, skupiał 12–15 osób w wieku powyżej 14 roku życia; występował m.in. w CSRS i Jugosławii.
U. Rzewiczok: Huta Baildon i jej twórca. Katowice 2009.

MŁYN, obiekt gospodarczy należący do kopalni ►Kleofas, zajmujący się przemiałem szlaki na mączkę, którą następnie stosowano przy podsadzce (wypełnianiu pustych wyrobisk podziemnych); wzmiankowany w prasie w 1910 roku.
„Górnoślązak” 1910 nr 17.

MŁYN ZAŁĘSKI, powstał w miejscu zlikwidowanej ►Kuźnicy Załęskiej; pierwsza wzmianka w 1767, zlikwidowany w poł. XIX w.; młynarze: Antoni Kubicki, Tomasz Fik, Piotr Rak, Andrzej Klugius, Franciszek Herczyk, Józef Juraszczyk.
L. Musioł: Załęże. Monografia historyczna parafii św. Józefa w Stalinogrodzie-Załężu – maszynopis [1955].

MOJ, Klub Motocyklowy przy Fabryce Maszyn Górniczych ►„MOJ” w Katowicach-Załężu, zał. 1938 przez Jerzego Rogowskiego, Alojzego Bołdysa, ►Gustawa Różyckiego, Stanisława Peszkowskiego, Józefa Arndta. Jako pierwszy w Polsce wprowadził wyścigi motocykli z przyczepkami. Po 1945 nie wznowił działalności.

MOJ KATOWICE, KS przy Fabryce Maszyn Górniczych ►„MOJ” w Katowicach-Załężu, zał. 4 VII 1946 przez Józefa i Jerzego Arndtów, Jerzego Niedzielskiego, Ernesta Fojta. Siedziba mieściła się przy ul. ks. Augustyna Strzybnego (ob. ►ul. Tokarska). Kolejne nazwy: RKS MOJ (do 27 VII 1946), KS „Napęd” Załęże (do 1949), „Górnik” Załęże-Dąb (do 1950, po fuzji z GKS „Eminencja” Dąb i GZKS „Kleofas”, zob. ►06 Kleofas Katowice), Koło Sportowe nr 15 „Górnik” przy Fabryce Maszyn Górniczych (1950–1957), w źródłach prasowych „Górnik” Katowice (nazwa utrzymywała się do końca l. 50. XX w.), KS MOJ (26 IV 1957 – 1963), KS ►RAPID – MOJ (1963–1964), włączony do GKS Katowice 1 I 1965. W 1962 skupiał 60 członków. Działacze: Filomen Hoffmann, Norbert Kurzaj, Wiesław Tyrlik. Osiągnięcia: 10 (1–3–6) medali MP. Wybitni sportowcy: ►Jan Adamaszek, Henryk Przygoda, Wiesław Wielgus, Piotr Zimoląg, Henryk Kukuła. Trenerzy: ►Antoni Gołaś, Ryszard Dworok, Robert Zientek.
A. Steuer: Ruch sportowy w Katowicach-Załężu (1895–1998). W: „Kronika Katowic”. T. 8. Katowice 1999.

MOLTKESCHULE zob. ►Szkoła Podstawowa nr 21 w Załężu

MORITZ, szyb kopalni ►„Charlotte”, głęb. 14,63 m, zgłębiony przed V 1823; nazwa patronimiczna prawdopodobnie na cześć Moritza Friedlandera – bankiera bytomskiego.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

MOŚCICKIEGO IGNACEGO KOLONIA, osiedle mieszkalne w północno-zachodniej części Załęża, na pograniczu Katowic i Chorzowa, wybudowane z inicjatywy władz wojewódzkich; uroczyście otwarte przez prezydenta Ignacego Mościckiego 2 X 1927 i nazwane na jego cześć; w 1944 nosiło nazwę Rudolf Hess Kolonie, a od 1952 do pocz. XXI w. imię greckiego komunisty Nikosa Belojanisa. Pierwotna zabudowa składała się z 44 domów dwurodzinnych, szeregowo ustawionych przy 10 równoległych ulicach, nazwanych na cześć 11 górników spośród 104 poległych w czasie katastrofy górniczej na ►kopalni „Kleofas” w 1896. Domy z dwuspadowymi dachami i lukarnami zaprojektowali P. Massalski i J. Krzemiński. W 1932 powstała szkoła; funkcjonował też centralnie umieszczony sklep. Osiedle było przeznaczone dla weteranów pracy narodowej, robotników wybranych według kryteriów narodowych; stanowiło teren rywalizacji społeczno-politycznej środowisk niepodległościowych – powstańczego (►Paweł Jacek) i legionowego (►Józef Słomka) – obejmujących wszystkie istniejące na tym obszarze stowarzyszenia społeczne: ►Katolickie Stowarzyszenie Kobiet, ►Katowickie Stowarzyszenie Mężów, ►Oddział Młodzieży Powstańczej nr 50, ►Polski Związek Zachodni, ►Towarzystwo Czytelni Ludowych, ►Towarzystwo Młodych Polek, Towarzystwo Ogródków Działkowych ►Świt, ►Towarzystwo Polek, ►Towarzystwo Śpiewacze im. Stanisława Moniuszki, ►Związek Powstańców Śląskich, ►Związek Strzelecki, ►Zespół Towarzystw Kolonii Mościckiego. Nawiązuje do nich Stowarzyszenie „Kolonia Mościckiego”, powołane w 2008 w celu ratowania zabytkowego osiedla (prezesi: Dagmara Magiera, Maria Danielska). Przynależność parafialna: położona na obrzeżu Załęża kolonia nie dążyła do zjednoczenia z ►parafią św. Józefa w Załężu; mieszkańcy uczęszczali na nabożeństwa do kościoła franciszkańskiego na Klimzowcu. W II poł. l. 30 XX w. w kołach kościelnych zrodziła się idea budowy odrębnego kościoła p.w. św. Teresy dla Obroków i Kolonii Mościckiego; powrócono do niej jeszcze w II poł. l. 40 XX w., a następnie zrezygnowano. Osiedle pozostało w granicach ►parafii św. Józefa. Na jego terenie w l. 1939–1954 istniał krzyż misyjny.
AKAD, zesp. AL, sygn. 2521; AKAD, Archiwum Parafii św. Józefa w Katowicach-Załężu, sygn 77/45; J. Kurek, A. Piontek: 85 lat na pograniczu... Z dziejów Kolonii im. Prezydenta Ignacego Mościckiego w Katowicach (1928–2013). Katowice 2013; A. Steuer: Kolonia Mościckiego. W: „Kronika Katowic”. T. 8. Katowice 1999; J. Tofilska, A. Steuer: Osady i osiedla. W: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. Red. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz. T. 2. Katowice 2012.

MOŚCICKIEGO Ignacego ULICA, utworzona w 1951 roku, do 1991 pn. Małgorzaty Fornalskiej, w osiedlu Wincentego ►Witosa, długości 230 m; znajdują się tam: przedszkole nr 50, urząd pocztowy, placówka PKO PB, Klub Malucha ►Lazurowy Obłoczek, sklep sieci Lewiatan.
Księga adresowa Wielkich Katowic. Katowice 1935; P. Nadolski, Ulice. Nazewnictwo w przekroju historycznym. [w:] Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo, T. 2. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz (red.). Katowice 2012.

MRONCZ Karol (27 XII 1886, Załęska Hałda – 15 X 1968, Katowice), właściciel restauracji przy ul. Załęska Hałda 4, prezes chóru ►Lutnia w Załęskiej Hałdzie. W restauracji Mroncza siedziby miały: ►Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Załęskiej Hałdzie, ►Centrala Związku Górników, chór ►Lutnia. Pochowany na ►cmentarzu parafialnym w Załężu.
Księga adresowa województwa śląskiego na rok 1926–1927. Oprac. J. Berantt, Katowice [1927]; J. Fojcik: Śląski ruch śpiewaczy 1945–1974. Katowice, 1983; A. Steuer: Ruch sportowy w Katowicach-Załężu (1895–1998). W: „Kronika  Katowic”. T. 8. Katowice 1999; inskrypcja nagrobkowa na cmentarzu parafialnum w Załężu.

MROWIEC Maria zob. ►Chrószcz Maria

MUŁOWCE, utwory górnokarbońskie znajdujące się w wyżej położonej części Załęża, w rejonie węzła ►autostrady A4 i ulicy Feliksa ►Bocheńskiego.

MUSIALIK Franciszek (25 VII 1899, Nowa Wieś, ob. Wirek Ruda Śląska – 29 X 1964, Wildpoltsweile, Niemcy), ksiądz. Po święceniach kapłańskich (1924) we Wrocławiu jako alumn zgłosił się do pracy duszpasterskiej w nowo powstałej Administracji Apostolskiej Polskiego Śląska; był wikariuszem w parafii NMP i św. Bartłomieja w Piekarach Śląskich (1924–1927), parafii Niepokalanego Poczęcia NMP w Katowicach (1927–1932) i w ►parafii św. Józefa w Załężu (1932–1937 – w tym czasie został nominowany na sekretarza generalnego Katolickiego Stowarzyszenia Mistrzów i Czeladników w Katowicach). W l. 1937–1942 przebywał na stacji duszpasterskiej Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Kozłowej Górze, a od 26 XI 1942 do 22 VII 1946 w parafii załęskiej jako administrator; później został wysiedlony do Werdhol n. Lenne (Sauerland) w brytyjskiej strefie okupacyjnej.
Encyklopedia wiedzy o Kościele katolickim na Śląsku – www.encyklo.pl/index.php?title=E-ncyklopedia.

MUSIALIKA PIOTRA ULICA (Bundschuweg), w Kolonii im. Ignacego ►Mościckiego, długości 90 m, powstała w 1929 roku, pokryta kostką; mieszkańcami w okresie międzywojennym byli głównie kolejarze i tramwajarze.
Księga adresowa Wielkich Katowic. Katowice 1935; P. Nadolski, Ulice. Nazewnictwo w przekroju historycznym. [w:] Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo, T. 2. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz (red.). Katowice 2012.