J

 

J. KUNSCHMANN, firma budowlana, funkcjonująca na terenie Dębu, Załęża i ►Załęskiej Hałdy na początku XX w.; zajmowała się budową urządzeń kolejowych i drogowych; prowadziła cegielnię parową w Załężu, która w 1911 wyprodukowała 4,5 mln sztuk cegieł.
AUM, zesp. 2, sygn. 594.

JACKISCH Julius, fabryka przy ul. Wojciechowskiego 7 (ob. ►ul. Gliwicka) w Załężu, wzmiankowana w 1929. Początkowo wytwórnia wód mineralnych i rozlewnia oranżady, sukcesywnie zwiększała asortyment: produkcja likierów, rozlewnia piwa (Zdrój Rybnicki); przejściowo mieściła się w niej suszarnia śledzi. Pierwotnie wyposażenie składało się z 5 urządzeń – 2 bębnów i 3 napełniaczy; w 1940 zatrudniała 7 pracowników. Upaństwowiona zarządzeniem przewodniczącego Wojewódzkiej Komisji z 30 III 1947.
AUM, zesp. 1, sygn. 2395; APK, zesp. Miasto Katowice, sygn. 400; „Dziennik Urzędowy Województwa Śląsko-Dabrowskiego” 1947, nr 10; Skorowidz branż przemysłu, handlu, finansów, rzemiosła i zawodów wyzwolonych: województwo śląskie. 1929/1930. [Katowice 1930].

JADWIŻANKI zob. ►Dom Zgromadzenia Zakonnego Jadwiżanek, ►Klasztor Zgromadzenia Zakonnego Jadwiżanek, ►Kuchnia dla bezrobotnych, ►Przedszkole, ►Sierociniec, ►Szkoła Gospodarstwa Domowego, ►Szkoła Muzyczna, ►Zakład Opiekuńczo-Leczniczy w Katowicach-Załężu, ►Zakład Opiekuńczo-Leczniczy dla Kobiet.

JAK DOM, Prywatna Szkoła Podstawowa, powstała z inicjatywy Jolanty Kałuży, założycielki podobnej szkoły w Katowicach-Ligocie. W wyniku losowania w 1994 otrzymała budynek dawnej ►Szkoły Podstawowej nr 33 i ►Przedszkola nr 98 przy ►ul. Wincentego Witosa. 160 uczniów rozpoczęło naukę 5 IX 1994; grono pedagogiczne liczyło od 5 (1994) do 24 nauczycieli (1998). Program nauczania w klasach I–IV obejmuje lekcje obowiązkowe oraz zajęcie baletowe, indywidualną grę na pianinie, naukę pływania, lekcje języka angielskiego. Obecnie placówka funkcjonuje w zespole prywatnych szkół Complex of International Silesian School, utworzonych przez ►Domowe Przedszkole, ►Gimnazjum Amicus, ►Liceum Ogólnokształcące im. Melchiora Wańkowicza.
www.nasze-szkoly.edu.pl.

JAKUB, wolny sołtys załęski (od 1649), syn ►Bartka; w 1684 roku zeznawał przed sądem ziemskim w Pszczynie w sporze jego ojca z Wacławem ►Kamińskim, dotyczącym chmielników sołtysich.
L. Musioł: Załęże. Monografia historyczna parafii św. Józefa. Stalinogród 1955.

JANA ULICA, zob. ul. ►Klimczoka.

JANASA Wincentego ULICA (do 1922 − Kaiser Wilhelm Strasse, do 1926 − Wolności, w l. 1939−1945 − Freiheitsstraße), ulica w centralnej części Załęża, dł. 260 m; rozpoczyna się od skrzyżowania z ►ul. Franciszka Anioła i ►ul. Gliwicką i biegnie do skrzyżowania z ►ul. ks. Pawła Pośpiecha; jedna z głównych dróg ►Osiedla Janasa−Ondraszka. Została utworzona w l. 90. XIX w. Od początku XX w. i w okresie międzywojennym działały przy niej warsztaty bednarskie Pawła Buchmanna i Franciszka Heinelta (zob. ►bednarstwo); po ►I wojnie światowej − zakład krawiecki Roberta Czakona, piekarnia Anny Meinhard, zakład dekarski Jerzego Paczera, składy towarów kolonialnych Freytaga, sklepy z towarami spożywczymi Gertrudy Ratka, Walerii Rolnik, Stefana Waleski; mieszkańcami byli przeważnie kolejarze i funkcjonariusze Policji Państwowej. Znani mieszkańcy: wachmistrz Jan Mierzwa, budowniczy Piotr Pawełek, ►Paweł Chrószcz, ►Alojzy Chrószcz, ślusarz Ignacy Stodółka, kowal Jan Stojer. W l. 60. XX w. rozpoczęto budowę nowego ►Osiedla J. Ondraszka (gł. dla pracowników ►Huty Baildon). W 2008 w rejonie ulicy przebudowano kanalizację ogólnospławną. Obiekty historyczne: familoki w stylu historyzmu i historyzmu ceglanego z początku XX w. (nr 1), kamienice z II poł. XIX w. (nr 8/10), z końca XIX w. (nr 2, 4, 6, 12, 14/16, 17/19), w tym wzniesione w 1896 (nr 3, 5, 7, 9, 11, 13, 15). Obecnie przy ulicy mają swoje siedziby: firmy handlowo-usługowe i transportowe, Komunalny Zakład Gospodarki Mieszkaniowej − Oddział Eksploatacji Budynków nr 8 (nr 6), sklepy spożywcze; czynne jest boisko sportowe dla dzieci. Komunikacja tramwajowa (nr 7, 13, 20) i autobusowa (nr 70) Komunikacyjnego Związku Komunalnego Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (KZK GOP).
Adressbuch für Kattowitz und Umgegend. [Kattowitz 1910]; Skorowidz branż przemysłu, handlu, finansów, rzemiosła i zawodów wyzwolonych: województwo śląskie. 1929/30. [Katowice] 1930; Księga adresowa Wielkich Katowic. Katowice 1935.

JANICKI Leopold (20 X 1904, Skoczów–23 X 1966, Chorzów), pedagog, dyrygent; nauczyciel śpiewu –  do 1928 roku w okolicach Cieszyna, w latach 1929–1932 w szkole powszechnej w Załężu (zob. ►Szkoła Podstawowa nr 21 im. Józefa Lompy), w latach 1932–1933 w prywatnej szkole im. św. Jadwigi w Katowicach, 1933–1936 w Szkole Powszechnej nr 15 im. Królowej Jadwigi w Katowicach-Bogucicach, 1936–1939 w Szkole Podstawowej nr 6 w Katowicach; instruktor do spraw ruchu śpiewaczego w woj. śląskim w sekcji oświaty pozaszkolnej Wydziału Oświecenia Publicznego i Wyznań Religijnych Urzędu Wojewódzkiego Śląskiego w Katowicach (1936–1939).
APK, Wydział Oświecenia Publicznego i Wyznań Religijnych – nauczyciele J 27; A. Steuer: Kalendarium dziejów Katowic. Katowice 2001.

JANTA, rodzina socjalistów (►Józef, Józefa, Helena, Tadeusz, Władysław) związana z organizacją PPS–Wolność, Równość, Niepodległość; Józef został w czasie okupacji zamordowany przez Niemców; członkowie rodziny byli organizatorami tajnej ►Konferencji PPS–WRN w Załężu 3 czerwca 1945 roku, podczas której zostali aresztowani.
J. Kantyka: Burzliwe lata, Z dziejów ruchu socjalistycznego na Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim w latach 1930–1948. Kraków 1978.

JANTA Józef (9 XII 1867, Szarlej k. Piekar – 2 VII 1940, Fort Krzesławicki k. Krakowa), działacz robotniczy, żołnierz „błękitnej” armii gen. Józefa Hallera, działacz plebiscytowy w Koźlu, uczestnik III powstania śląskiego. Pełnił funkcję prezesa placówki ►Związku Halerczyków w Załężu; od 1926 należał do Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS), z jej ramienia był radnym miejskim, w l. 1930–1931 Rady Wojewódzkiej; od 1928 do 1939 był sekretarzem okręgowym PPS w Katowicach, redaktorem „Gazety Robotniczej” i „Życia Robotniczego”; od 1932 stał na czele Zjednoczenia Arbeiterturn Polen i Związku Robotniczych Stowarzyszeń Sportowych; od 1934 pełnił obowiązki sekretarza ►Centralnego Związku Zawodowego Górników. Po wybuchu II wojny światowej zbiegł do Krakowa; podczas próby ucieczki na Węgry, zadenuncjowany przez agenta gestapo, został zatrzymany i osadzony w więzieniu Montelupich, po torturach rozstrzelany. Był patronem ul. w Załężu.
A. Steuer: Kalendarium dziejów Katowic. Katowice 2001; F. Szymiczek: Janta Józef. W: Polski słownik biograficzny. T. 10. Kraków 1963.

JARZĄBEK, właściciel: Stanisław Jarząbek, jedna z trzech fabryk przemysłu metalowego w Załężu – producentów sprężyn (specjalność: sprężyny łóżkowe), później także urządzeń elektrycznych; wpisana do rejestru handlowego w 1937 roku; z siedzibą przy ul. ►Anioła 1. Wcześniej, od około 1924 roku, fabryka występowała także pod nazwami: Fullbier – Jarząbek (ul. ►Ogrodowa 8) oraz Jarząbek – Hoinkis Górnośląska Fabryka Sprężyn do Mebli.
AUM, zesp 1, sygn. 36; Księga adresowa przemysłu, handlu i finansów polskiego Górnego Śląska 1924–1925.

JARZĄBEK – HOINKIS, zob. ►Jarząbek.

JASKÓŁKA, Towarzystwo Wycieczkowo-Mandolinowe w Załężu; założone w 1928 roku, włączone do Związku Towarzystw Wycieczkowo-Mandolinowych województwa śląskiego (22 kwietnia 1928); prezesi: Artur Lautenschlager, Jerzy Arndt, Bernard Sitek; członek zarządu: Leżach; działacze: Teodor Pilarski (dyrygent), Alfred Herman, Andrzej Tchórz, Jan Wieczorek, Eryk Wawrzeczko, Władysław Nobis, Wilhelm Lipa; zebrania odbywały się w lokalach Leona ►Kobica, ►Spyry.
APK, zesp. Dyrekcja Policji Katowic sygn. 57; „Górnoślązak" 1928, nr 106; „Polska Zachodnia” 1931, nr 296; „Polonia" 1932, nr 262; 1933, nr 3014.

JASKÓŁKA Tadeusz (27 X 1924, Tarnowskie Góry – 10 III 2015, Makoszowy), ksiądz, absolwent Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego w Krakowie (1950), święcenia prezbiteratu przyjął w Katowicach z rąk bp. Stanisława Adamskiego 25 czerwca 1950 roku); wikary w parafiach: św. Pawła Apostoła w Zabrzu-Pawłowie, św. Jadwigi Śląskiej w Chorzowie, Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Wodzisławiu Śląskim, Chrystusa Króla w Katowicach oraz św. Mikołaja w Lublińcu. Jako wikariusz parafii w Lublińcu mianowany został rektorem kościoła Podwyższenia Krzyża Świętego w Lublińcu, w 1965 roku został administratorem parafii świętych Jana i Pawła Męczenników w Zabrzu-Makoszowach (do 1973), później był proboszczem parafii Matki Bożej Szkaplerznej w Brzeźcach (1974–1984); rozpoczął budowę punktu katechetycznego i potem kościoła w Kobielicach, a w okresie 1984–1990 był proboszczem ►parafii Świętych Cyryla i Metodego w Katowicach-Załęskiej Hałdzie. Następnie przeszedł na emeryturę i zamieszkał na terenie parafii świętych Jana i Pawła Męczenników w Zabrzu-Makoszowach; w 2002 roku mianowany został kanonikiem honorowym Kapituły Metropolitalnej Katowickiej.
APK, zesp. Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Wydział ds. Wyznań sygn. 204, Encyklopedia kościoła na Śląsku.

11. KOMPANIA STRZELECKA 73. PUŁKU PIECHOTY, oddział bojowy wojska polskiego powstał jako jeden z ostatnich w końcu VIII 1939 w strukturach 73. pp. Przydzielona została do dyspozycji dowódcy batalionu fortecznego „Kochłowice” (formalnie: IV batalion specjalny ckm 73. pp) majora Jana Witkowskiego, z symulowaną przynależnością do Obrony Narodowej; zlokalizowana w koszarach w Kochłowicach, broniła odcinka umocnień w warowni Śląsk nad rzeką Jamną (Stara Kuźnica, Kłodnica, Halemba), skąd jej dowództwo (z ►mjr. Marianem Tułakiem) przedostało się 3 IX 1939 do ►Dworu w Załężu; poszczególne oddziały zwalczały bojówki Freikorpsu w Świętochłowicach i Chorzowie. Kompania zapomniana przez dowództwo Wojska Polskiego 4 IX 1939 ze stratami w walkach na ul. 3 Maja w Katowicach (por. Kościelniak) przedostała się do Klimontowa (schronienia por. Frachowi udzielił konsulat włoski na ul. 3 Maja w Katowicach), skąd przez Miechów, Olkusz dotarła 8 IX do wsi Kije k. Pinczowa, gdzie dowództwo zostało wzięte do niewoli.

JEDNOŚĆ, Towarzystwo Polsko-Katolickie, zał. 2 XII 1906 w Załężu w ►lokalu Christa; inicjatorem był ►Józef Sapa. Od 1907 działalność teatralną (wystawiono sztuki: Dzieci w Jaskini Zbójców, Werbel domowy), śpiewaczą i deklamatorską prowadziło w Reichshalle w Katowicach; pracami kierował ►Henryk Ciemięga. Współpracowało z Towarzystwem Śpiewaczym ►Lira, TG „Sokół” w Katowicach. Po rozbiciu przez policję i wymówieniu lokalu przez właściciela w 1911 zakończyło działalność. Przyczyniło się do powstania gniazda ►TG „Sokół” w Załężu.
„Górnoślązak” 1907, nr 1.

JEDNOŚĆ ZAŁĘŻE, RKS, pierwszy na terenie Załęża klub sportowy – jednosekcyjny klub piłkarski, związany z PPS, zał. 1932. Należał do Stowarzyszenia RKS w Katowicach. Przez wiele lat prezesem był ►Józef Janta.

JENNY, kopalnia węgla kamiennego w Załężu, powstała z inicjatywy ►Fryderyka von Wrochema – wniosek z 11 V 1837; na jego podstawie nadanie uzyskał kolejny właściciel Załęża ►Lobel Freund. 10 XI 1855 włączona do ►kopalni „Kleofas”.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997; J. Jaros: Słownik katowickich kopalń i hut. Katowice 1994; P. Nadolski: Kopalnie węgla kamiennego i huty. W: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. Red. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz. T. 2. Katowice 2012.

JENNY, pole górnicze, nadane pomiędzy 10 lutego a 9 marca 1840 roku, pierwotnie Karlowi von ►Wachowskiemu (który nie dożył uruchomienia), wykupione od spadkobierców przez Loebla Freunda; sąsiadowało z polami ►Adam, ►Charlotte, ►Joseph. Eksploatowane w okresie 1841–1842, wraz z kopalnią ►Jenny włączone do ►Cleophas Grubbe.

JERZY LIS (MURAL), przy ul. ►Gliwickiej 58, upamiętniający działacza harcerskiego z Załęża, powstał w ramach projektu „Załęska Drużyna”, z inicjatywy Wioli Berlik, autorami są członkowie grupy Czary-mary.
https://www.wkatowicach.eu/informacje/index/Na-Zalezu-powstal-kolejny-mural-w-miescie.-Zostal-poswiecony-pamieci-harcmistrza-Jerzego-Lisa/idn:4646

JESIONEK Leopold (15 XI 1891, Szobieszowice – 1 IV 1973, Katowice), od 1907 działacz narodowy, członek polskich katolickich związków młodzieżowych i gniazda TG „Sokół”, współzałożyciel Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska, powstaniec śląski. Był dróżnikiem; po zakończeniu I powstania śląskiego przebywał w obozie internowania w Sosnowcu. Po podziale Górnego Śląska zamieszkał w Załężu przy ►ul. J. Kupca. Pracował w gminnych zakładach technicznych, a po ich likwidacji w ►Hucie Baildon. Był współzałożycielem chóru ►Halka, działaczem Oddziału Metalowców Zjednoczenia Zawodowego Polskiego, członkiem Narodowej Partii Robotniczej; w 1939 wywieziony na roboty przymusowe; po II wojnie światowej działacz ►Związku Bojowników o Wolność i Demokrację przy Hucie Baildon.
APK, zesp. Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Katowice, Wydział Organizacyjny, sygn. 3415, Wydział Powiatowy Katowice, sygn. 237, Śląski Instytut Naukowy, sygn. 2, 208; Pismo USC Katowice z 28 XI 2017 w MHK.

JĘDRUŚ, Katowickie Stowarzyszenie Trzeźwościowe, założone w 1989 roku; prowadzące działalność zgodną z Miejskim Programem Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Miejskim Programem Przeciwdziałania Narkomanii; zajmuje się zwalczaniem patologii społecznych; współfinansowane jest z budżetu miejskiego; organizuje warsztaty dla uzależnionych i współuzależnionych, wyjazdy, wycieczki i nabożeństwa.
https://www.jedrus.rzsa.pl/?read_about_cookie=1

JOHANKA (Joanna, Johanna, Ioan, Iwan), huta w Załężu, zał. 1820 jako huta szkła (zob. ►Załęska Szklarnia), od 1822 huta cynku. W l. 1823−1839 nieczynna; w 1853 zlicytowana; w l. 1865−1877 eksploatowana z hutą ►Victor, ostatecznie wygaszona. W 1862 produkowała 466 t cynku, a w 1876 − 608 t. Właściciele: Daniel Freytag, ►Karol Łazarz Henckel von Donnersmarck, ►Loebel Freund, ►Karol Neumann, ►Gustav Kramsta.
J. Jaros: Słownik katowickich kopalń i hut. Katowice 1994.

JOHANKA, kolonia robotnicza, zbudowana w XIX w. na terenie ►Załęskiej Hałdy dla pracowników ►Załęskiej Szklarni (zob. ►Johanka huta); zlokalizowana na polanie leśnej (pomiędzy współczesnymi ulicami: ►Feliksa Bocheńskiego, ►Kochłowicką, ►Upadową, ►Załęska Hałda), granicę stanowił nieistniejący ►Załęski Potok. Nazwę wzięła od imienia żony Karla von ►Wachowskiego − Joanne z d. Pelka. Na terenie kolonii znajdowało się źródło bezimiennego dopływu strumyka ►Johanka. W granicach kolonii wybudowano hutę ►Victor.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

JOHANKA, dawniejszy strumyk (ob. ściek zamknięty o długości ok. 1,55 km) w Załężu, źródła ok. 200 m na pd.-zach. od szybu ►Zachodniego ►kopalni „Kleofas”, przepływał na wschód od zabudowań kolonii ►Johanka, ok. 200 m dalej skręcał w kierunk pn.-wsch., przecinał drogę Załęże – Wielkie Hajduki, wpadał do stawu ►Trzciniec. Zob. też ►Johanka huta, ►Johanka kolonia robotnicza.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997; G. Grzegorek: Wodociągi i kanalizacja Katowic. Katowice 2015.

JOHANN, szyb kopalni ►„Charlotte”, głęb. 10,72 m, zgłębiony w l. 1859–1864.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

JOHANN SOBIESKI zob. ►Christnacht

JOHANNA, szyb kopalni ►„Charlotte”, zgłębiony w l. 1841–1866.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

JOHANNES, jeden z dwóch najstarszych szybów (obok szybu ►Alexander), na polu górniczym ►Victor, eksploatowany w latach 1839–1841.
G. Grzegorek, A. Frużyński, P. Rygus: Kopalnie i huty Katowic. Katowice 2017.

JOHANNESSTRAßE, zob. ul. ►Klimczoka.

JOHANNIS szyb kopalni ►„Charlotte”, głęb.7.05 m ., zgłębiony 1824
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

JOHN BAILDON, MURAL przedstawiający Johna Baildona znajdujący się na rogu Bocheńskiego i ►Gliwickiej, powstał w 2021 roku, a jego autorami są Camej, Szampan, Super R, Wężu, Awarel i CubeOne, powstał z okazji 250. rocznicy urodzin Johna ►Baildona.
P. Fuglewicz, B. Zygmańska: Spacerownik po Katowicach. Śródmieście, część południowa. Katowice 2022.

JOLANTA WADOWSKA-KRÓL, mural w Katowicach-Załężu, przy ul. ks. Pawła ►Pośpiecha, wykonany przez Andrzeja Wieteskę, odsłonięty w 2023 roku, znany też pod nazwą „Kobiety wiedzą co robią”, powstał z inicjatywy „Gazety Wyborczej” i czasopisma „Wysokie Obcasy”.
https://sztuka-krajobrazu.pl/3980/artykul/bdquo-kobiety-wiedza-co-robia-rdquo-czyli-prospoleczny-katowicki-mural

JOSEPH, pole górnicze o powierzchni 1 km² w Załężu, nadane VIII 1837, graniczyło z polami ►Adam (od północy), ►Jenny (od wschodu), Conrad i Charlotte (od południa), Lora (od zachodu); właściciele: Konrad Zakrzewsky, Moryc Fridländer, Loebel Freund, Karl Neumann, ►Karol Godula, ►Joanna Gryzik-Schaffgotsch; skonsolidowane z kopalnią ►Cleophas.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997; G. Grzegorek, A. Frużyński, P. Rygus: Kopalnie i huty Katowic. Kreacja i redakcja G. Grzegorek. Wstęp L. Jodliński. Katowice 2017.

JOSEPH KNÖPFLER, firma handlowa: Składy kolonialne i towarów krótkich, działająca w Załężu przy ul. Wojciechowskiego 87 (zob. ►ul. Gliwicka). Właścicielami firmy założonej w drodze konkursu 1 VII 1910 byli piekarze Bernard i Joseph Knöpfler. Jako nieczynna zlikwidowana 1 X 1938.
APK zesp. Rejestr Handlowy sygn. A.976 Kat.

JOZSEF PRADELLA, firma przed I wojną światową zajmująca się handlem towarami kolonialnymi, po 1922 także wędzarnia ryb, z siedzibą w Załężu przy ul. Wojciechowskiego 101 (ob. ►ul. Gliwicka 150); zamknięta 26 I 1945, zlikwidowana w 1948; lokal przejęty przez Śląską Spółdzielnię Spożywców i zamieniony na sklep nr 49 i piekarnię Antoniego Cupiała.
APK, zesp. Rejestr Handlowy, sygn. A 1818 kat; AUM Katowice, zesp. 1, sygn. 2443.

JOZEF SKRZIPCZYK, zakład przemysłu metalowego; firma zał. w Świętochłowicach 24 I 1922, wpisana do rejestru handlowego sądu powiatowego w Katowicach pod nr B. 304, w tym samym roku przeniosła się do Załęża. Działał jako spółka z o.o.; w 1928 kapitał zakładowy wynosił 8200 zł. Jej właścicielami byli początkowo Jan Piechulek, Bruno Zimmer, Rudolf Scholz, Jozef Skrzipczyk, który później został jedynym właścicielem. W 1928 przeniósł się do Koźla, a w jego imieniu firmą zarządzali: Karol Kaffka i Walenty Kutschera; od 1930 prokurentami spółki byli: Jan Błoch z Wodzisławia i Wilhelm Fojkis z Wełnowca. Firma działała do 1931; w 1932 została zlicytowana przez urząd skarbowy.

JÓZEF ŚWIĘTY, patron ►Parafii św. Józefa i ►Kościoła pw. św. Józefa w Załężu; jego kult rozwinął się po ►Katastrofie górniczej w kopalni Kleofas 3–4 III 1896; jest postacią widoczną na obrazach – w scenach Bożego Narodzenia, Ofiarowania Pana Jezusa; św. Rodziny; imieniem św. Józefa został ochrzczony w 1925 roku najmniejszy spośród istniejących do dziś ►Dzwonów w kościele pw. św. Józefa; pod wezwaniem św. Józefa prowadziło działalność ►Towarzystwo Robotników Katolickich w Załężu; do imienia świętego nawiązuje też nazwa chóru ►Józefowe Nutki; ►Odpust parafialny w Załężu pierwotnie odbywał się 19 marca, po I wojnie światowej w trzecią niedzielę wielkanocną, od 1957 w niedzielę po 1 maja – w uroczystość św. Józefa Robotnika).
AKAD, zesp. 47, sygn. 187; G. Grzegorek: Parafie i kościoły Katowic. Katowice 2014.

JÓZEFOWE NUTKI, śpiewaczy zespół dziecięcy w ►Parafii św. Józefa w Załężu, założony w latach 90. XX w., uświetniający niedzielne msze św. szkolne oraz uroczystości parafialne, jego rolą jest ubogacanie liturgii, a także animowanie śpiewu; uczestniczy w dziecięcych festiwalach piosenki religijnej (w Ogólnopolskim Przeglądzie Piosenki Maryjnej w Skalmierzycach w 2016 roku zajął drugie miejsce).
zaleze.archidiecezja.katowice.pl/wspolnoty.../dzieci; nutkinazawsze1.pinger.pl/; www. radiorodzina.kalisz.pl/aktualnosci/i-przeglad-piosenki-maryjnej-w-skalmierz

JUCHELEK Jan (22 VI 1889, Tworków, pow. raciborski – 14 IX 1929, Katowice), cieśla górniczy, działacz PPS, członek rady zakładowej ►kopalni „Kleofas”. Od IX 1923 zasiadał w Sejmie Śląskim (sekretarz Komisji Socjalnej), od 1928 działał w Śląskiej Partii Socjalistycznej, w l. 1927–1930 był niepłatnym członkiem magistratu w Katowicach; mieszkał przy ►ul. Pokoju.
APK, zesp. Miasto Katowic, sygn 142; H. Rechowicz: Sejm Śląski. Katowice 1965; „Górnoślązak” 1929, nr 214.

JUGENDDEUTSCHLAND, niemiecka organizacja młodzieżowa, zał. 11 IV 1912 w ►Sali Danzingera; działała z inicjatywy i pod egidą Związku Robotników p.w. św. Józefa przy ►parafii p.w. św. Józefa w Załężu.
„Gazeta Ludowa” 1912, nr 93.

JULIA, szyb kopalni ►Victor, 31,4 m; zgłębiony w latach 60. XIX w.
G. Grzegorek, A. Frużyński, P. Rygus: Kopalnie i huty Katowic. Katowice 2017.

JULIUSZ DOLMANN, Fabryka Papy Dachowej i Asfaltu, zakład prywatny, zał. w 1922 w Załężu, przy ►ul. Marcina 8. Zatrudniała 15 robotników; produkowała 300 tys. m² papy rocznie. Ok. 1927 odrębna fabryka asfaltu przeniesiona na ul. Wojewódzką w Katowicach.

JUNG DEUTSCHE PARTEI ZAŁĘŻE, Młodoniemcy, Partia Młodoniemiecka, założona 1 lipca 1934 roku, 164 członków, od września 1934 objęła także ►Załęską Hałdę (co najmniej 20 członków); do organizacji należeli ponadto mieszkańcy Dębu, Koszutki Dębskiej, ►Kolonii kopalni „Wujek”; w czerwcu 1939 zdelegalizowana, liczyła wtedy 617 członków.
APK, zesp. Dyrekcja policji Katowic, sygn.

JUNGFRAU KONGREGATION zob. ►Sodalicja Mariańska

JUNIOR BASKET, UKS, założony w 1997 roku przy ►Szkole Podstawowej nr 33 w Osiedlu ►Witosa, członek Śląskiego Związku Koszykówki; drużyny męska i żeńska; osiągnięcia: 8-krotne mistrzostwo i 5-krotne wicemistrzostwo Katowic.