F

 

FABIAN, szyb kopalni ►„Charlotte”, głęb. 15,16 m, zgłębiony w l. 1841–1842; nazwa patronimiczna o nieustalonym rodowodzie.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

FABIAŃSKI Wiktor (5 III 1883, Łaziska Górne – ?, po 1939), inż. górnik, w latach 1901–1920 pracownik w kopalniach: ►Kleofas, „Eminencja”, „Giesche”, „Wujek”; uczestnik trzech powstań śląskich; współzałożyciel ►Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska (1919), członek ►Związku Powstańców Śląskich w Załęskiej Hałdzie; odznaczony Brązowym Krzyżem Zasługi (1938), mieszkał w ►Załęskiej Hałdzie (obszar).

FABRYKA MYDŁA zob. ►Silesiana

FALKUS Jan (1 I 1899, Załęska Hałda – po 1945), kowal, powstaniec śląski; w 1918 służył w wojsku niemieckim; był nastawiony propolsko, w 1919 został zaprzysiężony w Załęskiej Hałdzie, w 1921 brał udział w walkach pod Górą św. Anny, Blachownią, Starym Koźlem, Kędzierzynem; był członkiem ►Związku Powstańców Śląskich w Załęskiej Hałdzie; w 1939 pracował kopalni „Wujek”, potem jako szofer w wojsku niemieckim; w 1944 wysłany na roboty przymusowe do Stuttgartu; po wojnie należał do ►Związku Weteranów Powstań Śląskich w Załęskiej Hałdzie.
APK, zesp. Związek Bojowników o Wolność i Demokrację, sygn. 558.

FALKUS Wiktor (12 IX 1903, Załęska Hałda – ?), od 1918 roku górnik (ślusarz) kopalni ►Kleofas, działacz niepodległościowy; funkcjonariusz straży obywatelskiej w III powstaniu śląskim (zob. ►Powstania śląskie) na terenie ►Załęskiej Hałdy (obszar), gdzie mieszkał w okresie międzywojennym.
APK, zesp. Giesche SA 5387.

FALKUS Wilhelm (8 XII 1890, Załęska Hałda – ?), działacz niepodległościowy w organizacjach polskich w ►Załęskiej Hałdzie, podoficer, uczestnik I wojny światowej i I powstania śląskiego, po którym zbiegł do Sosnowca (zob. ►Powstania śląskie).
E. Długajczyk, P. Parys, Archiwum powitań śląskich, t. 1. Okres pierwszego powstania śląskiego 1919 r. Katowice 2017.

FARNIK Alojzy (1906 – 20 VIII 1960), dr, absolwent Politechniki Lwowskiej, pracownik ►Huty Baildon – inż. chemik-mechanik (1930–1939); uczestnik bitwy pod Kockiem (1939); jeniec wojenny, następnie więzień KL Dachau; w l. 1947–1956 dyrektor – naczelnik Huty Baildon.
U. Rzewiczok: Huta Baildon i jej twórca. Katowice 2009.

FEBRUAR, szyb kopalni ►„Charlotte”, zgłębiony w l. 1869–1873; nazwa wskazuje na zgłębienie obiektu w lutym.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

FEUERWEHRGERÄTEFABRIK WILLY WINCKLER zob. ►Miarczyński i Spółka

FEST, szyb kopalni ►„Charlotte”, głęb. 12,94 m, zgłębiony w 1843; nazwa wskazuje na rozpoczęcie lub zakończenie zgłębienia obiektu w uroczystość bądź pochodzi od nazwiska.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

FESZCZENKO-CZOPIWSKI Iwan (20 I 1884 Czudnów na Wołyniu – 2 IX 1952, Abez w Republice Komi), dr nauk technicznych, absolwent Wydziału Chemii Politechniki Kijowskiej; był współpracownikiem Simena Petlury, prowadził szeroką działalność organizacyjną na rzecz niepodległości Ukrainy. Od 1921 przebywał w Polsce, pracował jako profesor kontraktowy na Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie; w 1931 (już jako profesor habilitowany) objął kierownictwo zakładu naukowo-badawczego ►Huty Baildon; od 1937 profesor AGH. W 1945 aresztowany w Katowicach przez patrol sowiecki, przewieziony do Kijowa, osądzony przez trybunał NKWD, skazany na 10 lat łagru, zmarł z wycieńczenia.
U. Rzewiczok: Huta Baildon i jej twórca. Katowice 2009.

FILIA NR 3 MIEJSKIEJ BIBLIOTEKI PUBLICZNEJ, założona 1 lipca 1949 roku przy ul. ►Gliwickiej 88, od 1999 roku w budynku przy ul. Gliwickiej 204, od 2000 przy Gliwickiej 93; początkowo zajmowała się wyłącznie zakupami, katalogowaniem i wypożyczaniem książek, po powiększeniu lokalu rozpoczęto szerszą działalność oświatową (wykłady, zajęcia w Klubie Seniora, z dziećmi przedszkolnymi, niepełnosprawnymi ze środowiskowego Domu Pomocy Społecznej, koncerty umuzykalniające).
https://katowice-zaleze.pl/zaleska-biblioteka-kiedys-i-dzis/

FILIA NR 12 MIEJSKIEJ BIBLIOTEKI PUBLICZNEJ, na osiedlu ►Witosa, instytucja kulturalna, pierwotnie z siedzibą w pawilonie handlowym przy ul. Norberta ►Barlickiego 5, od 2014 w budynku o pow. 198 m kw., wynajmowanym od Spółdzielni Mieszkaniowej ►Załęska Hałda; w bibliotece działa Dyskusyjny Klub Książki, organizowane są spotkania dla seniorów, akcja „Czytanie na dywanie”; wystawy, warsztaty plastyczne; filia współpracuje ze szkołami i przedszkolami.
J. Kałuska: Załęska Hałda i Osiedle Witosa w Katowicach. Katowice 2022.

FINDERA Pawła ULICA zob. ►Rataja Macieja ulica.

FLORENTYNKI (nazwa inspirowana szczecińskimi Filipinkami), dziewczęcy zespół wokalny, zał. na początku l. 60 XX w. przy ►ZDK Baildon, pierwszy na Śląsku zespół typu girls. Piosenkarki: Halina Adler, Brygida Deternic, Jolanta Gierlotka, Halina Hanusik, Genowefa Lemańczyk, Krystyna Mrzygłód, Teresa Sterlak i Jadwiga Binkowska pracowały pod kierunkiem Zofii Dyszkiewicz z Polskiego Radia; autorem tekstów piosenek był Jerzy Czarski, a muzykę komponowali Jerzy Harald i Stanisław Lesiński. Zespół zainaugurował występy 1 V 1964; w X 1964 wystąpił w katowickiej TV z półgodzinnym programem rozrywkowym „Bawcie się z nami”. Katowicka rozgłośnia Polskiego Radia nagrała i wyemitowała kilka piosenek, a śląskie media wyrażały bardzo pochlebne opinie, co powodowało, że zespół zyskał popularność. Działalność zakończył pod koniec l. 60. XX w.
http://www.wiadomosci24.pl/artykul/florentynki_nasze_imie_imie_wspolne_nam; Kronika Zakładowego Domu Kultury Huty Baildon w zbiorach MHK; „Głos Baildon” 1973, nr 15; U. Rzewiczok: Huta Baildon i jej twórca. Katowice 2009.

FOCHA FERDYNANDA MARSZAŁKA ULICA, zob. ul. Joachima ►Lelewela.

FOJCIK Jan (4 V 1885, ►Obroki – 23 XII 1975, Chorzów), działacz ruchu śpiewaczego na Górnym Śląsku; od 1920 sekretarz, od 1922 skarbnik Śląskiego Związku Kół Śpiewaczych; współorganizator corocznych zlotów chórów polskich na Zadolu (obecnie Katowice Ligota). W 1920 roku był współzałożycielem miesięcznika literacko-muzycznego „Śpiewak Śląski” (w l. 1922–1926 pełnił funkcję redaktora naczelnego), publikując na jego łamach recenzje oraz artykuły muzykologiczne i na temat dziejów śpiewactwa polskiego na Śląsku. Autor kilkuset publikacji, m.in. zbioru źródeł monograficznych Materiały z dziejów ruchu społecznego śpiewaczego na Śląsku (1961). Założył Archiwum Ruchu Śpiewaczego na Górnym Śląsku oraz Składnicę Nut w Katowicach. Od 1929 był sekretarzem ds. technicznych Śląskiej Biblioteki Muzycznej. Działał na rzecz zjednoczenia polskich związków śpiewaczych, wszedł w skład Rady Naczelnej Zjednoczenia Polskich Zespołów Śpiewaczych i Muzycznych w Warszawie. Za zasługi dla ruchu śpiewaczego ustanowiony został medal jego imienia. Pochowany na cmentarzu przy ul. Francuskiej w Katowicach (grób upamiętniony, ob. zagrożony likwidacją).
K. Dygacz: Jan Fojcik. Działacz, organizator, publicysta i kronikarz ruchu śpiewaczego na Śląsku. Katowice 1989; R. Hanke: Słownik polskiego śpiewactwa Górnego Śląska od Wiosny Ludów do przełomu tysiącleci. Katowice 2001; inskrypcja nagrobkowa na cmentarzu przy ul. Francuskiej w Katowicach.

FORNALSKIEJ MAŁGORZATY ULICA, zob. ulica Ignacego ►Mościckiego.

FORST VERWALTUNG GIESCHES ERBEN zob. ►Urząd Leśny Załęże

FORSTBILUNGSSCHULE, zob. ►Dokształcająca Szkoła Przemysłowa w Załężu.

FORTUNA (pierwotnie Wladislawa, Zur Gottes Gnade), nazwa (od 31 XII 1937) pola górniczego ►kopalni „Kleofas” (1033,238 kuksów); nadane pierwotnie na l. 1853–1856 Albertowi i Luizie Borsig z Berlina oraz ►Tour de la Georges'owi, który w 1858 uzyskał nadanie ponownie; odkupione w 1880 przez ►Spadkobierców Gieschego. Od nazwy pola nazwano szyby: ►Fortuna I, ►Fortuna II, ►Fortuna III.
APK, zesp. Katowickie Zjednoczenie Przemysłu Węglowego, sygn. 511; R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

FORTUNA, sortownia, położona na północ od ►dworca towarowego kopalni Kleofas; największy budynek ►kopalni „Kleofas” o pow. 32 232 m³.
APK, Centralny Zarząd Przemysłu Węglowego, sygn. 515.

FORTUNA I (pierwotnie Frankenberg), szyb ►kopalni „Kleofas”, projektowany razem z szybem ►Walter (►Fortuna II), wdechowy, przeznaczony do wydobywania węgla (dwa przedziały wydobywcze – rurowy i drabinowy, uruchomione 1900 i 1913) oraz opuszczania ludzi i materiałów; drążony od 1891, w l. 1907−1908 pogłębiony do 504 m, ostatecznie do 600 m (5 pokładów wydobywczych). W 1907 wieżę drewnianą zastąpiono metalową. Na jego terenie funkcjonowały 2 sortownie. Tarcza koła wraz z nadbudową zlikwidowana latem 2009.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997; eksploratorzy.com.pl › Eksploracja › Kopalnie węgla i soli.

FORTUNA II (pierwotnie Walter), pierwszy szyb ►kopalni „Kleofas”, drążony od 31 VIII 1881; od 1891 wyposażony w maszynę wydobywczą i własną sortownię; projektowany z szybami ►Recke (Fortuna III) i ►Frankenberg (Fortuna I);
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

FORTUNA III (pierwotnie Recke), drugi szyb wydobywczy ►kopalni „Kleofas”, drążony razem i połączony w 1881 z szybem ►Walter (►Fortuna II) na poziomie 86, 126 i 162 m; przeznaczony do wydobycia ław; sortownia, kotłownia wspólna z szybem Fortuna II.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

FRANCISZEK SITKO FABRYKA WODY SODOWEJ I LEMONIADY zob. ►Paweł Sitko Fabryka Wód Mineralnych

FRANKENBERG zob. ►Fortuna I.

FRANZ, szyb kopalni ►„Charlotte”, głęb. 17,77 m, zgłębiony przed V 1823; nazwa patronimiczna na cześć ►Franza Wincklera – szychtmistrza w kopalni „Charlotte”).
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

FRĄCKOWIAK Kazimierz (1 III 1911, Poznań – 12 VI 1975, Katowice-Załęże), tapicer dekorator; w latach 1925–1932 uczeń i pracownik prywatnej fabryki mebli artystycznych Józefa Smerczyńskiego w Poznaniu, powołany do służby wojskowej, pełnił ją w 58 pułku piechoty w Poznaniu, a w połowie lat 30. XX w. w 73 pp; uczestnik kampanii wrześniowej, wzięty do niewoli w bitwie pod Wyrami, przebywał w obozie jenieckim Lamsdorf, a pod koniec II wojny światowej jako robotnik przymusowy w Zabrzu. Jeszcze przed wojną, w 1934 roku, założył warsztat tapicerski przy ul. Kochanowskiego, a w 1945 ►zakład tapicersko-artystyczny w Załężu przy ul. ►Gliwickiej. Działał w Rzemieślniczej Spółdzielni Rymarzy, był starszym Cechu Rzemiosł Różnych, egzaminatorem czeladniczym z zakresu tapicerstwa artystycznego, członkiem Zarządu Spółek Rymarsko-Tapicerskich, członkiem Stronnictwa Demokratycznego. Odznaczony został Złotym Krzyżem Zasługi; pochowano go na ►cmentarzu w Załężu.
„Dziennik Zachodni” 1975, nr 134.

FREIHEITPLATZ zob. ►plac ks. Józefa Londzina

FREIHEITSSTRAßE zob. ►Anioła Franciszka ulica

FREIWILLIGE FEUERVEHR SPRITZVERBAND zob. ►Ochotnicza Straż Pożarna

FREUND Loebel (przełom XVIII–XIX w.), kupiec żydowski; dzierżawca huty Hohenlohego (zob. koncern ►Hohenlohego) i ►huty Baildon, właściciel dóbr bogucickich i załęskich (od 1839); kupił 61 kuksów kopalni ►Charlotte, odbudował cynkownię ►Joanna (1839), którą sprzedał Karolowi ►Neumannowi (1842).
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997; J. Jaros: Słownik katowickich kopalń i hut. Katowice 1994.

FREYTAG Daniel (XVIII–XIX w.), bogaty chłop, wolny dziedziczny sołtys wsi Krzywizna pod Kluczborkiem; budowniczy i właściciel ►Załęska Szklarnia, huty cynku ►Johanka, koncesji na poszukiwanie węgla w południowym Załężu, współudziałowiec ►kopalni „Charlotte”.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

FRIEDENSTRAßE zob. ►Pokoju ulica

FRIEDRICH (Fryderyk), szyb kopalni ►„Charlotte”, głęb. 12,54 m, zgłębiony przed XI 1824; nazwa patronimiczna na cześć ►Fryderyka v. Wrochema.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

FRIEDRICH WILHELM, szyb 13,4 m na polu górniczym ►Victor, zgłębiony 1845–1848.

FRYZJERSTWO, w okresie międzywojennym ten dział rzemiosła reprezentowało 8 przedstawicieli warsztatów prywatnych: Bronisława Kuboń, Józef Kuboń, Anna Malisz, Emil Mazur, Paulina Morgest, Franciszek Peterek, Ryszard Sławiczek, Paweł Wenzel; wkrótce po zakończeniu II wojny światowej funkcjonowało co najmniej 2 fryzjerów: Emilia Olejnik i Stefan Życiński. Obecnie fryzjerstwo koncentruje się w salonach (Mirella, Anna) i firmach kosmetycznych (Alexandra) w Załężu; pierwsze niedane próby (z uwagi na brak popytu) otwarcia zakładów fryzjerskich ►Osiedlu Witosa miały miejsce w 1958, współcześnie prowadzą działalność zakłady damsko-męskie przy ►ul. S. Kossutha i ►ul. N. Barlickiego oraz 3 zakłady przy ►ul. W. Witosa (m.in. Millenium La Mirage). W historycznej części Załęskiej Hałdzie dotąd brak zakładów.
APK, zesp. Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej Katowice – Śródmieście – Załęże, sygn. 59; Skorowidz branż przemysłu, handlu, finansów, rzemiosła i zawodów wyzwolonych: województwo śląskie 1929/30. [Katowice 1930]; Księga adresowa Wielkich Katowic. Katowice 1935.

FULLBIER – JARZĄBEK, zob. ►Jarząbek.