Ż

 

ŻÓŁTASZEK Józef (11 IV 1894, Skomlin – 10 VIII 1949) – inspektor Policji Państwowej; członek polskiej Organizacji Wojskowej; uczestnik wojny polsko-bolszewickiej; od 1928 główny komendant Policji Państwowej Województwa Śląskiego; działacz sportowy w Policyjnym Klubie Sportowym; od 1933 prezes Śląskiego Okręgowego Związku Piłki Nożnej w Katowicach.
A. Gowarzewski, J. Waloszek: 75 lat OZPN [Okręgowego Związku Piłki Nożnej] Katowice 1920–1995.Ludzie, historia, fakty. Księga pamiątkowa. Katowice 1996.

ŻUŁAWSKI-SZELIGA Juliusz Stanisław Kazimierz (12 III 1886, Przyłęże k. Lwowa – IX 1939) – nauczyciel wychowania fizycznego, legionista. Podczas I wojny światowej walczył w Legionie Wschodnim – dowódca plutonu, uczestnik walk w Karpatach, pod Rarańczą. Od 1918 służył w wojsku polskim – kapitan piechoty, obrońca Lwowa; w 1922 przeniesiony do rezerwy. Był nauczycielem wychowania fizycznego w Śląskich Technicznych Zakładach Naukowych w Katowicach, prezesem Związku Nauczycieli Wychowania Fizycznego Szkół Średnich, działaczem Związku Dziennikarzy Publicystów Sportowych Województwa Śląskiego i okręgowych związków sportowych (bokserskiego, gier sportowych, motocyklowego), założycielem i pierwszym prezesem Polskiego Związku Palanta i Gier Ruchowych (1925–1928). Zmobilizowany VIII 1939, poległ w pierwszych dniach II wojny światowej.
B. Tuszyński: Księga sportowców polskich ofiar II wojny światowej 1939–1945. Warszawa 1999.

ŻUR Paweł (7 XI 1896, Poręba k. Pszczyny – 7 II 1980, Katowice), urzędnik Śl. DOKP, piłkarz 07 Siemianowice, Iskry Siemianowice, KKS Katowice (1925–1930); uczestnik rozgrywek o MP (1923).
Gowarzewski: Mistrzostwa Polski. 100 lat prawdziwej historii, t. 1, Ludzie 19181939, Katowice 2017.

zurawski-zygmunt

ŻURAWSKI Zygmunt (17 III 1873, Nadwórna k. Kołomyji – 1962) – polityk, działacz społeczny. Był absolwentem Wydziału Prawa i Umiejętności Politycznych Uniwersytetu im. Jana Kazimierza we Lwowie. Pełnił funkcje: starosty żywiecki (1895–1918) i cieszyńskiego (1918–1920); był członkiem Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego, komisarzem rządowym w Tymczasowej Komisji dla Śląska Cieszyńskiego (1920), zastępcą przewodniczącego Naczelnej Rady Ludowej na Górnym Śląsku (1921–1922), wojewodą (15 XII 1922 – 1 II 1923) i wicewojewodą śląskim (1923–1931). W 1924 został prezesem Oddziału Górnośląskiego Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Katowicach. Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
E. Wieczorek: Szkice z dziejów turystyki. Katowice 2007; Udział lwowian w życiu społecznym Górnego Śląska. Red. M. Lubina. Katowice 1991.

ŻYŁA Józef (2 III 1937, Katowice – 16 IX 2015, Katowice) – działacz żeglarski (od 1971); jachtowy kapitan żeglugi bałtyckiej (poźniej kapitan jachtowy) i kapitan motorowodny. Członek założyciel (od 1981) i członek honorowy Żeglarskiego Klubu Morskiego w Katowicach; współorganizator i uczestnik I Śląskiej Wyprawy Oceanicznej w rejon Morza Karaibskiego i na Kubę na jachcie s/y „Carbonia” (1977), uczestnik 33 rejsów morskich (24 jako kapitan); przepłynął łącznie prawie 30 tys. mil morskich. Od 1978 angażował się w działalność społeczną, pełniąc w Katowickim Okręgowym Związku Żeglarskim (OZŻ) funkcję przewodniczącego Komisji Wychowania i Propagandy, wiceprezesa ds. organizacyjnych i prezesa Zarządu (26 XI 1978 – 27 II 1993). Za jego kadencji Katowicki OZŻ dorobił się własnej siedziby, zakupił i rozbudował Stanicę Żeglarską nad jeziorem Tajty, w l. 1983–1985 organizował coroczne rejsy „Balaton”, w których udział brało po kilkuset żeglarzy, zorganizował (od 1982, co dwa lata) 5 Festiwali Filmów Żeglarskich, a od 1983 corocznie Przeglądy Piosenki Żeglarskiej „Tratwa”. W l. 1981–2009 członek Zarządu Głównego Polskiego Związku Żeglarskiego (PZŻ), a w okresie od 29 III 1981 do 23 III 1985 i od 15 IV 1989 (z krótką przerwą) do 2003 pełnił funkcję członka Prezydium PZŻ, przewodniczącego Komisji Kultury i Etyki i Komisji Historii Żeglarstwa. W l. 1989–2009 przewodniczący Komisji Odznaczeń PZŻ, od 2009 jej sekretarz. Przez wiele kadencji był członkiem Komisji Statutowej PZŻ. Od 1985 zapraszany do udziału w jury Nagrody „Rejs Roku”; autor książki Dzieje żeglarstwa na Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim 1924–1999. Wyróżniony licznymi odznaczeniami państwowymi, resortowymi i organizacyjnymi, w tym Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1989), złotą odznaką „Zasłużony Pracownik Morza” (1981), srebrną (1984) i złotą (1989) odznaką „Zasłużony Działacz Kultury Fizycznej”, honorową odznaką „Zasłużony Działacz Żeglarstwa Polskiego” (11 II 1983) oraz medalem „Za Szczególne Zasługi dla Żeglarstwa Polskiego” (28 XI 1998). Członek honorowy PZŻ.
J. Żyła: Dzieje żeglarstwa na Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim 1924–1999. Kraków 2000.

 


LEKSYKON LUDZI KATOWICKIEJ KULTURY FIZYCZNEJ I TURYSTYKI

WSTĘP

W leksykonie Ludzie katowickiej kultury fizycznej i turystyki zamieszczono wyłącznie notki biograficzne osób już nieżyjących związanych z kulturą fizyczną i turystyką urodzonych bądź działających w Katowicach (we współcześnie obowiązujących granicach). Celem zebrania i opracowania dotąd rozproszonych informacji jest zaspokojenie elementarnych potrzeb Czytelników, przede wszystkim zaś leksykon ma służyć pomocą tym, którzy interesują się historią śląskiego i katowickiego sportu i chcą poznać sylwetki ludzi mających trwałe już miejsce w galerii zasłużonych dla kultury fizycznej.

Przyjęta forma prezentacji ma dostarczyć podstawowych wiadomości o zasłużonych sportowcach, trenerach, działaczach i innych postaciach związanych z katowicką kultura fizyczną, tzn. niezbędnych danych biograficznych oraz uwag o działalności i osiągnięciach. W zwięzły sposób podano niezbędne informacje, pozwalające na szybkie skojarzenie sylwetki z epoką i określona dziedziną sportową. Treść biogramów została ograniczona do spraw najistotniejszych. W treści haseł uwzględniono przede wszystkim pionierskie dokonania w rozwoju dyscyplin sportowych, działalność w ogólnopolskich i regionalnych związkach sportowych (turystycznych), aktywność w zakładaniu sekcji i klubów sportowych oraz gniazd Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, a w informacjach o sportowcach ich osiągnięcia, takie jak: medale mistrzostw Polski i innych ważnych zawodów regionalnych i ogólnopolskich, osiągnięcia jako reprezentanta Polski (olimpijczyka, uczestnika mistrzostw świata, mistrzostw Europy i innych zawodów wysokiej rangi międzynarodowej).

Przy opracowaniu leksykonu korzystano z archiwaliów Archiwum Państwowego w Katowicach i jego oddziałów w Pszczynie i Gliwicach, Archiwum Miejskiego w Katowicach, Archiwum Kurii Archidiecezjalnej w Katowicach oraz zgromadzonych w Muzeum Historii Katowic, a także informacji zamieszczanych w prasie historycznej i współczesnej, okolicznościowych wydawnictwach jubileuszowych oraz literaturze naukowej i popularnonaukowej.

Antoni Steuer

autor koncepcji opracowania i treści haseł