M

 

MACIEJA ULICA (1900–1922 i 1939–1945 Mathiasstrasse), dł. ok. 200 m, położona w południowej części Załęża, powstała w ramach planu gminnego jako ul. Projektowana (koniec XIX w.). Mieszczą się przy niej siedziby: ►Miejskiej Izby Wytrzeźwień, ►Katowickiego Stowarzyszenia Trzeźwościowego „Jędruś”.

MACIERZYŃSKI Paweł (28 VIII 1893, Kijew Królewski na Pomorzu – 25 III 1945, Bergen-Belsen), ksiądz. Podczas I wojny światowej służył w czynnej służbie wojskowej; uczestnik walk na froncie zachodnim; po wyleczeniu i zwolnieniu w 1916 z wojska kontynuował studia we Wrocławiu; święcenia kapłańskie przyjął w 1919; pracę duszpasterską rozpoczął w Marklowicach i jako wikary w Nowym Bytomiu (od IX 1919). Od początku starał się łączyć pracę duszpasterską z działalnością polsko-narodową. Brał regularnie udział w zebraniach Koła Górnośląskich Księży-Polaków w hotelu „Lomnitz” w Bytomiu, a od XI 1920 redagował dodatek niedzielny do wychodzącego w Gliwicach dziennika plebiscytowego „Oberschlesische Post”. Potajemnie należał do miejscowego oddziału POW. W uznaniu zasług dla sprawy polskiej na Górnym Śląsku Naczelna Komenda Wojsk Powstańczych nadała mu Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi I klasy. W XI 1923 został odwołany z Nowego Bytomia i przeniesiony do Roździenia-Szopienic (do VIII 1931). W 1925 złożył egzamin proboszczowski. Od IX 1930 roku na krótko był zatrudniony w charakterze nauczyciela w Komunalnym Gimnazjum Koedukacyjnym w Roździeniu. Od 1 IX 1931 wikary w ►parafii p.w. św. Józefa w Załężu (współpracował z polskimi organizacjami społeczno-politycznymi, m.in. Towarzystwem Polek, Związkiem Powstańców Śląskich). Od 1935 był proboszczem parafii w Bieruniu Starym, gdzie dał się poznać jako doskonały organizator, działacz społeczny i patriota czynnie zaangażowany w sprawy polskie; aresztowany, 20 IX 1939 wrócił do parafii, ale wkrótce został ponownie aresztowany i osadzony w prowizorycznym więzieniu w Bieruniu Starym; po trzech dniach przewieziono go do więzienia w Pszczynie, stamtąd do więzienia w Rawiczu, a w październiku 1939 roku do obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie. Dzięki staraniom rodziny i parafian 22 XI 1940 zwolniono go z obozu, zakazując pracy duszpasterskiej. Aktywnie pomagał więźniom obozu koncentracyjnego w Auschwitz; przekazywał także wiadomości o sytuacji w obozie do Berlina za pośrednictwem swej matki (wiadomości trafiały do nuncjatury apostolskiej). 17 I 1944 został ponownie aresztowany pod zarzutem pracy konspiracyjnej i wywieziony do Auschwitz. Gdy zbliżał się front, wraz z innymi więźniami został przewieziony do obozu w Sachsenhausen, a stamtąd do Bergen-Belsen, gdzie zmarł na tyfus plamisty (ciało spalono). W Starym Bieruniu jego zasługi parafianie uczcili specjalną tablicą.
https://silesia.edu.pl/index.

MAGRYŚ Michał (26 VIII 1883, Zabratówka – 17 II 1969, Katowice?), kierownik ►Szkoły Podstawowej nr 20 w Załężu; absolwent Wyższego Gimnazjum Klasycznego w Rzeszowie i Uniwersytetu Jagiellońskiego (Wydział Prawa i Administracji). Pracował jako nauczyciel w Jaworniku Polskim; w l. 1907–1910 służył w wojsku austro-węgierskim w Rzeszowie; działał w Polskich Drużynach Strzeleckich (kierownik kursów oświatowych); uczestnik I wojny światowej (żołnierz 17. pp w Rzeszowie, walczył na froncie rosyjskim, jeniec w Mandżurii, trafił do tworzących się oddziałów polskich pod dowództwem gen. Czumy); od 1912 do 1922 pracował w Galicji (Kańczuga), kierował szkołą podstawową w Kobiórze, a potem ►Szkołą Podstawową nr 20 (1926–1951). Był działaczem: ►Polskiej Partii Socjalistycznej, ►Ligi Morskiej i Kolonialnej, ►Polskiego Związku Zachodniego, ►Towarzystwa Czytelni Ludowych, ►Związku Powstańców Śląskich, ►Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, chóru ►Chopin; pełnił funkcję prezesa Ogniska Robotniczego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci. W l. 1939–1945 przebywał w Zabratówce; związany z tajnym nauczaniem i ruchem oporu (kolportaż prasy). W 1945 wrócił do Załęża; działał w Polskim Stronnictwie Ludowym. Zwolniony ze względów politycznych, pracował jako nauczyciel języka rosyjskiego i fizyki, był twórcą ogrodu przyrodniczego. Pochowany na cmentarzu przy ul. Sienkiewicza w Katowicach.
Kronika Szkoły Podstawowej nr 20 w Katowicach-Załężu (wersja internetowa); „Dziennik Zachodni” 1969, nr 42.

MAGRYŚ Zofia z d. Lach (15 V 1886, Hyżne – 31 XII 1986), nauczycielka, absolwentka Liceum Utrakwistycznego w Przemyślu, członek organizacji niepodległościowej Orła Białego. Po maturze od 1905 uczyła w Górnym Kółku (rzeszowskie), Błażowej. Związana z ruchem ludowym, w l. 1922–1925 uczestniczyła w procesach repolonizacyjnych w Kobiórze, gdzie w 1926 została kierownikiem szkoły. W 1927 przeniesiona do ►Szkoły Podstawowej nr 20 w Załężu; działaczka ►Towarzystwa Śpiewaczego Halka, ►Towarzystwa Czytelni Ludowych, harcerstwa, ►Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, ►Związku Obrony Kresów Zachodnich, ►Towarzystwa Polek; autorka kilku sztuk teatralnych dla teatrów amatorskich. Od 1935 z powodu choroby przebywała na emeryturze; w okresie okupacji prowadziła komplety tajnego nauczania w Zabratówce w woj. rzeszowskim; do Szkoły Podstawowej nr 20 w Załężu wróciła w l. 1947–1950. Żona ►Michała Magrysia.
Kronika Szkoły Podstawowej nr 20 w Katowicach-Załężu (wersja internetowa).

MAJĄTEK ROLNY ZAŁĘŻE, utworzony w 1945 na bazie przedwojennego ►Dobra Ziemskiego Załęże i przejęty przez Katowickie Zjednoczenie Przemysłu Węglowego o pow. 286 ha, w tym 75 ha zajmowały drobne dzierżawy, drogi, podwórza, zabudowania: 5 domów mieszkalnych, stajnie, obory, spichlerz, mleczarnia, ►Dwór w Załężu, ►Park Zamkowy (zredukowany w wyniku prac eksploatacyjnych, m.in. budowa magistrali piaskowej, w l. 1946–1949 i po 1950 budowa sortowni, powiększenie hałdy Huty Batory, rozbudowa szybów ►Wschodniego i ►Zachodniego oraz 211 ha grunty orne z polami uprawnymi zboża (jęczmień, owies, pszenica, mieszanka poznańska), buraków pastewnych, koniczyny, ziemniaków, zagrodą dla bydła (hodowla: koni – 10 szt., źrebiąt – 7 szt., bydła rogatego – krów załęskich i przejętych z Brzegu z majątków poniemieckich, trzody chlewnej, drobiu (gęsi); w 1943 spaleniu uległ dach stodoły, w 1947 część gruntów (2 ha) przekazano na cmentarz parafialny (inwestycja niezrealizowana), część na budowę osiedla fińskich domków (zob. ►Załęska Hałda), wytyczenie boiska sportowego dla RKS (zob. ►Kleofas 06), ogródków działkowych. Majatek zatrudniał 41 pracowników; został zlikwidowany w 1950.
APK, zesp. Katowickie Zjednoczenie Przemysłu Węglowego, sygn. 1186.

MAJOWA ULICA, nazwa ulicy na Osiedlu Fińskich Domków ►Załęska Hałda; figuruje w źródłach kartograficznych (planach) z l. 50.–60. XX w. Po wybudowaniu ►Osiedla Wincentego Witosa zniesiona.

MAŁY OSIEK, jeden z dominialnych stawów na ►Buglowiźnie, wzmiankowany w monografii Ludwika Musioła.
L. Musioł: Załęże. Monografia miejscowości i parafii św. Józefa. Stalinogród-Załęże 1956.

MAMOK Maciej (25 XII 1838, Radoszowy, dz. Rydułtów – 4 III 1896, Załęże), górnik przodowy, jedna z 104 ofiar poległych w wielkiej ►katastrofie górniczej na kopalni „Kleofas” w nocy 3/4 III 1896. Patron ulicy na ►Kolonii Ignacego Mościckiego.
U. Rzewiczok: Mamok Maciej. W: Patronowie katowickich ulic i placów. Katowice 2013.

MAMUTA KOŚĆ, długości 70 cm i szerokości 45 cm, odkryta w XI 1929 podczas robót melioracyjnych na ►Bugli. Po ekspertyzie w Instytucie Archeologicznym we Lwowie datowana na ok. 30–50 tys. lat przed narodzinami Chrystusa. W I 1930 trafiła do zbiorów tworzącego się wówczas Muzeum Śląskiego.
„Polska Zachodnia” 1930, nr 25.

MANDALONIŚCI zob. ►Zespół Mandolinistów ZDK Huty Baildon

MARCINA ULICA (Matinstraße), położona w północnej części Załęża, po wschodniej stronie ►ul. Gliwickiej, długości ok. 300 m (po ok. 200 m skręca w kierunku południowym), o powierzchni w dużej części nieutwardzonej. Na początku XX w. w pobliżu ul. Gliwickiej zbudowano pierwsze kamienice. W okresie międzywojennym 2 domy należały do ►Giesche SA, a 4 do właścicieli prywatnych; funkcjonowały zakłady pracy: ►Juliusz Dolmann, a pod nr 8 Fabryka Sprężyn i Resorów Fritza Grützmachera; warsztaty prowadzili rzemieślnicy: instalator (Ryszard Rostek), krawiec (August Lukaschek), malarz (Jerzy Meyer), monter (Piotr Banek), rzeźnik (Jan Kuc), ślusarze (Rudolf Jarocin, Szczepan Schwiertz), tokarz (Walenty Hanysek). W l. 1937–1939 funkcjonowało przedsiębiorstwo ►Tehate. Znanym mieszkańcem był ►Eugen Franz. Obecnie ulica prowadzi do zabudowań ►Nowy Baildon; znajduje się przy niej 7-kondygnacyjny biurowiec wchodzący w skład kompleksu Rawa Office oraz zakład stolarski.
APK, zesp. Izba Przemysłowo-Handlowe, sygn. 102; Skorowidz branż przemysłu, handlu, finansów, rzemiosła i zawodów wyzwolonych. Województwo śląskie. Katowice 1929/1930; Księga adresowa Wielkich Katowic. Katowice 1935; Śląska księga adresowa. Informator gospodarczy na rok 1958. Katowice 1958; http://mapy.eholiday.pl/ulica-pokoju-katowice,123925.html.

MAREK, restauracja przy ul. Wojciechowskiego 76 (ob. ►ul. Gliwicka) w Załężu, właściciele Augustyn Marek, Maria Marek; lokal zebrań Gewerkschaft Deutsche Arbeiter (1931), Związku Podoficerów Rezerwy (1931); lokal wyborczy w czasie wyborów komunalnych w 1919.
APK, zesp. Urząd Wojewódzki Śląski, sygn. 809; APK, zesp. Śląski Instytut Naukowy w Katowicach, sygn. 107.

MARIANISCHE FRAUEN KONGREGATION zob. ►Sodalicja Mariańska

MARIE, szyb kopalni ►„Charlotte”, głęb. 14,63 m, zgłębiony przed III 1824; nazwa patronimiczna o nieustalonym pochodzeniu.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

MARTINSTRAßE zob. ►Marcina ulica

MARYSIN DWÓR, hotel konferencyjny/kongresowy w Załężu, prowadzony przez rodzinę; nowoczesny obiekt przy ►ul. J. Pukowca 17 a wybudowany w 2006. Nazwa wywodzi się od pierwszej właścicielki obiektu, rodowitej góralki Marii, która za miłością swojego życia przywędrowała do stolicy Śląska. W 5-piętrowym obiekcie mieszczą się 62 komfortowo wyposażonych pokoje jedno- i dwuosobowe (mogace pomieścic do 150 osób), stylowa restauracja i park (organizowane są występy zespołów bułgarskich, góralskich, kaszubskich, cygańskich, śląskich) oraz centrum konferencyjne (3 sale o łącznej powierzchni 800 m2). Zarówno w restauracji, jak i w całym obiekcie wykorzystano bele drewniane ze starego 130-letniego młyna i 100-letnich budynków mieszkalnych. Tworząc i projektując wnętrza, starano się utrzymać przywiązanie do staropolskiej kultury, jednocześnie łącząc ją z nowoczesnymi rozwiązaniami.
http://www.restauracja-katowice.com.pl/hotel

MASZYNOWY I METALOWY PRZEMYSŁ, ważna w dziejach Załęża gałąź gospodarki, której rozwój zapoczątkowała w 1913 (przed wybuchem I wojny światowej) Schlesische Gruben und Hüttenbedarfsgesellschaft m.b.H (Śląska Górniczo-Hutnicza Spółka Akcyjna). W okresie międzywojennym przemysł ten reprezentowały: Fabryka Kotłów Broll i S-ka [1922], Fabryka wyrobów drucianych Franciszka Hrubego, ►Traugoth (Montaż i demontaż kotłów, konstrukcji żelaznych); fabryka sprzętu pożarniczego ►Miarczyński i Spółka; dominowały fabryki sprężyn i resorów (►Fabryka Sprężyn i Resorów Augustyna Kühnholza przy ul. Wojciechowskiego 43, ►Fabryka Sprężyn Dittrich przy ul. Wojciechowskiego 49, ►Fabryka Sprężyn Fritza Grützmachera przy ul. Marcina 8, ►Fabryka Spręzyn Hoinkesa i Jarząbka przy ul. Anioła). Zlicytowana przez Alfreda Wagnera Fabryka Maszyn Górniczych od 1933 wznowiła działalność jako Fabryka Maszyn, Odlewnia Żeliwa i Metali Kolorowych ►MOJ (pod dyrekcją Gustawa Różyckiego); nowym asortymentem produkcji w 1937 były motocykle; fabryka ta została włączona w rozwój przemysłu wojennego III Rzeszy; wznowiła działalność po II wojnie światowej. Do końca l. 40. XX w. przy ul Wojciechowskiego 2 istniała fabryka ►Pieczonka E. junior (rury, kolanka piecowe, blachy do pieczenia ciast, łopatki do węgla, okucia meblowe). W l. 70. XX w. powstała Fabryka Narzędzi Górniczych ►Gonar.
APK, zesp. Miasto Katowice, sygn. 400; APK, zesp. Urząd Wojewódzki Wydział Przemysłu i Handlu, sygn. 2583; Księga adresowa województwa śląskiego na rok 1926/1927. Katowice 1927; „Polonia” 1926, nr 1; Skorowidz branż przemysłu, handlu, finansów, rzemiosła i zawodów wyzwolonych. Województwo śląskie. Katowice 1929/1930; Księga adresowa Wielkich Katowic. Katowice 1935; Śląska księga adresowa. Informator gospodarczy na rok 1958. Katowice 1958.

MATHIASSTRASSE zob. ►Macieja ulica

MATLOCH Józef (5 VII 1876, Stara Wieś – 26 IV 1939, Bogucice), ksiądz. Początkowo po odbyciu studiów w Rzymie (1893–1900) i po święceniach kapłańskich (1900 w Rzymie) przebywał w zakonie salwatoriańskim. Po opuszczeniu szeregów zakonnych kontynuował studia w Krakowie (1906–1908); studiował filozofię w Innsbrucku (1908–1911) i teologię w Monachium (1911–1914). W l. 1914–1918 był kapelan rannych jeńców we Francji. Po powrocie na Śląsk pomagał duszpastersko w parafii św. Michała w Starej Wsi oraz w Poznaniu (parafie św. Wojciecha i św. Łazarza). W czasie plebiscytu powrócił na Śląsk, do Raciborza, gdzie pracował w redakcjach pism polskich: „Nowiny Raciborskie”, „Gazeta Opolska”, „Katolik” i niemieckich: „Weisser Adler”, „Grenzzeitung”, które wydawane były duchu polskim. Pisał artykuły i publikował swoje wiersze. Naraził się władzom pruskim i w 1921 musiał uchodzić na teren Śląska przydzielony Polsce. Zamieszkał w Rydułtowach. Po krótkim zatrudnieniu w Śląskim Urzędzie Wojewódzkim podjął pracę jako wikariusz w parafiach: Rydułtowy, Radlin, Jedłownik, Chorzów, Kochłowice, Szopienice, Dąb, Chropaczów, Lipiny, Niedobczyce, Brenna, Rudzica i Lipowiec, gdzie był administratorem. W l. 1936–1939 przebywał na emeryturze w Załężu. Zmarł w Szpitalu Bonifratrów w Bogucicach; pogrzeb odbył się w Załężu.
Encyklopedia wiedzy o Kościele katolickim na Śląsku – www.encyklo.pl/index.php?title=E-ncyklopedia.

MÄNNER TURN VEREIN ZALENZE, zał. 1895, pierwsza niemiecka organizacja kultury fizycznej w Załężu. Należała do I Okręgu Deutsche Turnerschaft. W 1906 skupiała 20 członków. Uczestniczyła w akcji ►Volks- und Jugendspiele. Ok. 1921–1922 nastąpiła ewolucja w kierunku ruchu sportowego (sekcja piłki nożnej). Rozwiązana decyzją Deutsche Turnschaft in Polnisch Schlesien. W okresie okupacji hitlerowskiej do jej tradycji odwoływała się niemiecka organizacja ►Sport- und Turnverein „1895” Zalenze. Działacze: Johann Adamek, Kober.
A. Steuer: Ruch sportowy w Katowicach-Załężu (1895–1998). W: „Kronika Katowic”. T. 8. Katowice 1999.

MIARCZYŃSKI I SPÓŁKA, Fabryka Sprzętu Przeciwpożarowego, zwana też Biurem Sprzętu Przeciwpożarowego, spółka rodzinna zał. 11 I 1930 przez Czesława i Krystynę Miarczyńskich z siedzibą w Załężu przy dawnej ul. Miechowice 7; rejestrowana w Rejestrze Handlowym 15 V 1930. W 1938 zatrudniała 78 pracowników. Produkowała drabiny mechaniczne, motopompy Silesia, wozy rekwizytowe, samochodowe, konne, gaśnice Minimax, pianowe, płynne, śniegowe, sikawki ręczne, sprzęt dla straży pożarnych, instytucji państwowych i wojska polskiego. W 1938 powstał oddział w Krakowie. W l. 1939–1944 pod Zarządem ►Treuhandstelle Ost (Georg Karl Holzer z Bytomia); w l. 1944–1945 funkcjonowała pod nazwą ►Feuerwehrgerätefabrik Willy Winckler. Od 16 XI 1945 obowiązki kuratora pełnił ►Edmund Kaźmierczak, od 1947 reprezentujący interesy Hermana Miarczyńskiego (mieszkańca Londynu) i pozostałych współwłaścicieli spółki (Krystynę, Helenę i Franciszkę – wdowy po zmarłych członkach rodziny Miarczyńskich). W 1950 zlikwidowana.
AUM, zesp. 1, sygn. 1545.

MIECHOWICE zob. ►Szewczenki Tarasa ulica

MIEJSKA IZBA WYTRZEŹWIEŃ W ZAŁĘŻU, otwarta w 2001 w budynku dawnego ►Szpitala Dziecięcego przy ►ul. Macieja 10 (w miejsce placówki przy ul. Chorzowskiej wyburzonej pod Drogową Trasę Średnicową), z 13 salami. Swoje siedziby mają tam też: ►Katowickie Stowarzyszenie Trzeźwościowe „Jędruś” oraz Ośrodek Pomocy dla Osób Uzależnionych od Alkoholu.
http://oi.katowice.pl/.

MIEJSKIE PRZEDSZKOLE nr 94 W KATOWICACH, zał. 4 II 1985, z siedzibą w parterowym, wolno stojącym budynku, otoczonym dużym ogrodem, przy ►ul. Macieja Rataja. Do dyspozycji przedszkolaków pozostają: pracownia plastyczna oraz dobrze wyposażona garderoba teatralna, aula przystosowana do zajęć i występów artystycznych oraz atrium ze sceną letnią. Od 2002 organizuje „Rodzinne kolędowanie przedszkolaków” w ►parafii Podwyższenia Krzyża Świetego i św. Herberta i imprezy integracyjne – piknik pod hasłem: Mama, tata i ja (z zawodami sportowymi, loterią, bufetem pod chmurką); od 2003 – Międzyprzedszkolny Przegląd Twórczości Ekologicznej. W 2004 przyjęło profil artystyczny, prowadząc dodatkowe zajęcia plastyczne, muzyczno-taneczne, teatralne oraz gimnastyczne dla dzieci 5- i 6-letnich. Otrzymało Statuetkę Cedryka za kilkuletnią współpracę z Centrum Ekspresji Dziecięcej; aktywnie uczestniczyło w organizacji III Ogólnopolskiego Festiwalu Ekspresji Dziecięcej. Dyrektorzy: Halina Głogowska, Janina Przebindowska, Danuta Posny-Klima.
www.osiedlewitosa.katowice.pl.

MIKOŁOWSKA ULICA zob. ►ks. Pawła Pośpiecha ulica

MIKOŁOWSKI OBWÓD, jedna z najstarszych struktur administracyjnych funkcjonująca w związku z utworzoną ok. 1222 kasztelanią mikołowską; do 1308 możliwa przynależność Załęża.

MIKULCZYCE zob. ►Lisa Jerzego ulica

MIŁOŚĆ, Towarzystwo Ogródków Działkowych w Załęskiej Hałdzie (►Osiedle Kopalni „Wujek”), zał. w 1935 pod nazwą „Załęska Hałda”, reaktywowane 25 II 1946 pod nazwą „Miłość”; rozwiązane 1950. Ulokowane na terenie wydzierżawionym od SA ►Hohenlohe; w 1936 zajmowało pow. 2,5 ha i liczyło 70 działek. Ogródki były przeznaczone dla bezrobotnych z Kopalni Węgla Kamiennego „Wujek”; pomocy finansowej udzielało Wojewódzkie Biura Pracy. Działacze: Ludwik Pytlok, Jan Ciwis, Teofil Lorens.
APK, zesp. Urząd Wojewódzki Śląski, Wydział Społeczno-Polityczny, sygn. 715; Dziesięć lat pracy Okręgowego Związku Towarzystw Ogródków Działkowych i Osiedli Województwa Śląskiego 1928–1938. [Katowice] 1938.

MŁODZIEŻOWY DOM KULTURY, placówka wychowawcza o wielostronnym spektrum działania z siedzibą przy ►ul. Gliwickiej 214; przejęła część tradycji ►ogródka jordanowskiego, który został założony na tym terenie w 1938. Po II wojnie światowej ogród jordanowski dysponował starym budynkiem otoczonym dużym parkiem z dwoma czynnymi basenami i ich zapleczem. W l. 1960–1973 placówka funkcjonowała pod nazwą Dom Kultury Dzieci i Młodzieży; do 1989 patronował mu Janek Krasicki. Pierwotnie mieściła się w budynku obecnego ►Przedszkola nr 39. W 1971, po trwającej dwa lata przebudowie, placówka została przeniesiona do dawnego budynku szatni (obsługującej 2 baseny znajdujące się w tym ośrodku wychowawczym). Program działalności sportowo-rekreacyjny w l. 60. XX w. został rozszerzony o działalność w kółkach zainteresowań popularnonaukowych, kulturalnych, technicznych, zespołów językowych. Od l. 70. XX w. działały m.in.: ►Młodzieżowe Koło PTTK, ►Zespół Pieśni i Tańca ZHP, Międzyszkolny Klub Sportowy z sekcjami piłkarską i lekkoatletyczną, Pracownia Modelarska, kino ►„Ptyś”, półinternat, klub ►„Absolwent”, od 1977 Kuratorski Ośrodek Pracy z Młodzieżą. Filie MDK działały w załęskich szkołach: koła wiedzy (w szkole nr 24), sportowe (w szkole nr 22), po 1977 również w szkołach poza tą dzielnicą Katowic. Rok szkolny 2005/2006 był dla MDK-u okresem przebudowy i wielkich zmian. Do istniejącego budynku dobudowano pracownię komputerową, zmieniono układ pomieszczeń i korytarzy, odmalowano i nowocześnie wyposażono sale i pracownie. Na ogrodowym terenie znajduje się nowoczesny, odkryty basen kąpielowy czynny w miesiącach letnich. W 2012 powstało boisko Orlik. Obecne struktury i formy działalności to: Biblioteka, Koło teatralne, Zajęcia sportowe, Zespół form dekoratorskich, Zespół tańca nowoczesnego, Zajęcia kreatywne, Zespół rysunku i grafiki, Zajęcia klubowe – wolontariat, Zespół instrumentalno-gitarowy, Małe formy rzeźbiarskie, Grafika i malarstwo, Spotkanie z komputerem, Kawiarenka internetowa, Zespół modelarstwa lotniczego, Język angielski , Klub poszukiwacza wiedzy, Zespół rzeźby i malarstwa, Koło twórczych poszukiwań w plastyce, Klub młodego technika, Sobotnie harce, Klub czasu wolnego, Studio piosenki, Zajęcia klubowe – Świat wokół nas, Koło języka niemieckiego, Koło dziennikarskie z elementami fotografii, Z językiem angielskim po wielokulturowej Europie, Zespół wokalny „Na bis”. Zajęcia odbywają się przez 6 dni w tygodniu. Instytucja organizuje wiele konkursów i imprez okolicznościowych, np. festiwal gitarowy, konkurs fotograficzny, konkursy literackie. W budynku znajduje się kawiarenka internetowa.
http//www.mdkkatowice.pl/.

MŁODZIEŻOWY ZESPÓŁ BALETOWY ZDK HUTY BAILDON, zał. ok. 1953, skupiał 12–15 osób w wieku powyżej 14 roku życia; występował m.in. w CSRS i Jugosławii.
U. Rzewiczok: Huta Baildon i jej twórca. Katowice 2009.

MŁYN ZAŁĘSKI, powstał w miejscu zlikwidowanej ►Kuźnicy Załęskiej; pierwsza wzmianka w 1767, zlikwidowany w poł. XIX w.; młynarze: Antoni Kubicki, Tomasz Fik, Piotr Rak, Andrzej Klugius, Franciszek Herczyk, Józef Juraszczyk.
L. Musioł: Załęże. Monografia historyczna parafii św. Józefa w Stalinogrodzie-Załężu – maszynopis [1955].

MOJ, Klub Motocyklowy przy Fabryce Maszyn Górniczych ►„MOJ” w Katowicach-Załężu, zał. 1938 przez Jerzego Rogowskiego, Alojzego Bołdysa, ►Gustawa Różyckiego, Stanisława Peszkowskiego, Józefa Arndta. Jako pierwszy w Polsce wprowadził wyścigi motocykli z przyczepkami. Po 1945 nie wznowił działalności.

MOJ KATOWICE, KS przy Fabryce Maszyn Górniczych ►„MOJ” w Katowicach-Załężu, zał. 4 VII 1946 przez Józefa i Jerzego Arndtów, Jerzego Niedzielskiego, Ernesta Fojta. Siedziba mieściła się przy ul. ks. Augustyna Strzybnego (ob. ►ul. Tokarska). Kolejne nazwy: RKS MOJ (do 27 VII 1946), KS „Napęd” Załęże (do 1949), „Górnik” Załęże-Dąb (do 1950, po fuzji z GKS „Eminencja” Dąb i GZKS „Kleofas”, zob. ►06 Kleofas Katowice), Koło Sportowe nr 15 „Górnik” przy Fabryce Maszyn Górniczych (1950–1957), w źródłach prasowych „Górnik” Katowice (nazwa utrzymywała się do końca l. 50. XX w.), KS MOJ (26 IV 1957 – 1963), KS ►RAPID – MOJ (1963–1964), włączony do GKS Katowice 1 I 1965. W 1962 skupiał 60 członków. Działacze: Filomen Hoffmann, Norbert Kurzaj, Wiesław Tyrlik. Osiągnięcia: 10 (1–3–6) medali MP. Wybitni sportowcy: ►Jan Adamaszek, Henryk Przygoda, Wiesław Wielgus, Piotr Zimoląg, Henryk Kukuła. Trenerzy: ►Antoni Gołaś, Ryszard Dworok, Robert Zientek.
A. Steuer: Ruch sportowy w Katowicach-Załężu (1895–1998). W: „Kronika Katowic”. T. 8. Katowice 1999.

MOLTKESCHULE zob. ►Szkoła Podstawowa nr 21 w Załężu

MORITZ, szyb kopalni ►„Charlotte”, głęb. 14,63 m, zgłębiony przed V 1823; nazwa patronimiczna prawdopodobnie na cześć Moritza Friedlandera – bankiera bytomskiego.
R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

MOŚCICKIEGO IGNACEGO KOLONIA, osiedle mieszkalne w północno-zachodniej części Załęża, na pograniczu Katowic i Chorzowa, wybudowane z inicjatywy władz wojewódzkich; uroczyście otwarte przez prezydenta Ignacego Mościckiego 2 X 1927 i nazwane na jego cześć; w 1944 nosiło nazwę Rudolf Hess Kolonie, a od 1952 do pocz. XXI w. imię greckiego komunisty Nikosa Belojanisa. Pierwotna zabudowa składała się z 44 domów dwurodzinnych, szeregowo ustawionych przy 10 równoległych ulicach, nazwanych na cześć 11 górników spośród 104 poległych w czasie katastrofy górniczej na ►kopalni „Kleofas” w 1896. Domy z dwuspadowymi dachami i lukarnami zaprojektowali P. Massalski i J. Krzemiński. W 1932 powstała szkoła; funkcjonował też centralnie umieszczony sklep. Osiedle było przeznaczone dla weteranów pracy narodowej, robotników wybranych według kryteriów narodowych; stanowiło teren rywalizacji społeczno-politycznej środowisk niepodległościowych – powstańczego (►Paweł Jacek) i legionowego (►Józef Słomka) – obejmujących wszystkie istniejące na tym obszarze stowarzyszenia społeczne: ►Katolickie Stowarzyszenie Kobiet, ►Katowickie Stowarzyszenie Mężów, ►Oddział Młodzieży Powstańczej nr 50, ►Polski Związek Zachodni, ►Towarzystwo Czytelni Ludowych, ►Towarzystwo Młodych Polek, Towarzystwo Ogródków Działkowych ►Świt, ►Towarzystwo Polek, ►Towarzystwo Śpiewacze im. Stanisława Moniuszki, ►Związek Powstańców Śląskich, ►Związek Strzelecki, ►Zespół Towarzystw Kolonii Mościckiego. Nawiązuje do nich Stowarzyszenie „Kolonia Mościckiego”, powołane w 2008 w celu ratowania zabytkowego osiedla (prezesi: Dagmara Magiera, Maria Danielska). Przynależność parafialna: położona na obrzeżu Załęża kolonia nie dążyła do zjednoczenia z ►parafią św. Józefa w Załężu; mieszkańcy uczęszczali na nabożeństwa do kościoła franciszkańskiego na Klimzowcu. W II poł. l. 30 XX w. w kołach kościelnych zrodziła się idea budowy odrębnego kościoła p.w. św. Teresy dla Obroków i Kolonii Mościckiego; powrócono do niej jeszcze w II poł. l. 40 XX w., a następnie zrezygnowano. Osiedle pozostało w granicach ►parafii św. Józefa. Na jego terenie w l. 1939–1954 istniał krzyż misyjny.
AKAD, zesp. AL, sygn. 2521; AKAD, Archiwum Parafii św. Józefa w Katowicach-Załężu, sygn 77/45; J. Kurek, A. Piontek: 85 lat na pograniczu... Z dziejów Kolonii im. Prezydenta Ignacego Mościckiego w Katowicach (1928–2013). Katowice 2013; A. Steuer: Kolonia Mościckiego. W: „Kronika Katowic”. T. 8. Katowice 1999; J. Tofilska, A. Steuer: Osady i osiedla. W: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. Red. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz. T. 2. Katowice 2012.

MOŚCICKIEGO Ignacego ULICA, nazwa od 1991 (pierwotnie, od 1951, Małgorzaty Fornalskiej), dł. 0,3 km, w pn.-wsch. części ►Osiedla Witosa. Ważniejsze obiekty: Przedszkole Miejskie nr 50, Urząd Pocztowy nr 29, PKO BP, sklep sieci Lewiatan, apteka, siedziba Polskiego Klubu Psa Sportowego.

MRONCZ Karol (27 XII 1886, Załęska Hałda – 15 X 1968, Katowice), właściciel restauracji przy ul. Załęska Hałda 4, prezes chóru ►Lutnia w Załęskiej Hałdzie. W restauracji Mroncza siedziby miały: ►Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Załęskiej Hałdzie, ►Centrala Związku Górników, chór ►Lutnia. Pochowany na ►cmentarzu parafialnym w Załężu.
Księga adresowa województwa śląskiego na rok 1926–1927. Oprac. J. Berantt, Katowice [1927]; J. Fojcik: Śląski ruch śpiewaczy 1945–1974. Katowice, 1983; A. Steuer: Ruch sportowy w Katowicach-Załężu (1895–1998). W: „Kronika  Katowic”. T. 8. Katowice 1999; inskrypcja nagrobkowa na cmentarzu parafialnum w Załężu.

MROWIEC Maria zob. ►Chrószcz Maria

MUSIALIK Franciszek (25 VII 1899, Nowa Wieś, ob. Wirek Ruda Śląska – 29 X 1964, Wildpoltsweile, Niemcy), ksiądz. Po święceniach kapłańskich (1924) we Wrocławiu jako alumn zgłosił się do pracy duszpasterskiej w nowo powstałej Administracji Apostolskiej Polskiego Śląska; był wikariuszem w parafii NMP i św. Bartłomieja w Piekarach Śląskich (1924–1927), parafii Niepokalanego Poczęcia NMP w Katowicach (1927–1932) i w ►parafii św. Józefa w Załężu (1932–1937 – w tym czasie został nominowany na sekretarza generalnego Katolickiego Stowarzyszenia Mistrzów i Czeladników w Katowicach). W l. 1937–1942 przebywał na stacji duszpasterskiej Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Kozłowej Górze, a od 26 XI 1942 do 22 VII 1946 w parafii załęskiej jako administrator; później został wysiedlony do Werdhol n. Lenne (Sauerland) w brytyjskiej strefie okupacyjnej.
Encyklopedia wiedzy o Kościele katolickim na Śląsku – www.encyklo.pl/index.php?title=E-ncyklopedia.