Tajemniczy batik Ágnes Nagy

Dział Grafiki
26 V - 14 VIII 2020

Adres.Godziny otwarcia

 

 

Dlaczego batik w Dziale Grafiki? Czy batik to grafika?

Technika wykonania batiku polega na nakładaniu wosku i kąpieli tkaniny w barwniku, który farbuje jedynie miejsca niepokryte warstwą wosku. Metoda jest podobna do tworzenia linorytu barwnego (techniki zaliczanej do tzw. druku wypukłego) – odbitka graficzna powstaje dzięki zastosowaniu matrycy, której elementy wypukłe pokrywane są farbą i poprzez silny docisk odbijane na arkuszu papieru lub na innym odpowiednim podkładzie. Część twórców decyduje się na to, by wykonywać odbitki wielobarwne. W celu stworzenia linorytów kolorowych muszą się oni posługiwać większą ilością matryc lub też zastosować tzw. technikę traconą (drukuje się linoryt, a następnie wycina kolejne warstwy koloru, jaki artysta chce zostawić, i ponownie drukuje).

W celu uzyskania specjalnych efektów proces można powtarzać wielokrotnie. Jednak w linorycie istotę dzieła stanowi precyzyjny rysunek. Natomiast batik jest zaprzeczeniem precyzji, wyróżnia się pewną przypadkowością i nieprzewidywalnością oraz niepowtarzalnością. Piękno uzyskuje się przez operowanie kolorowymi plamami. Artysta nigdy nie wie, jaki ostateczny kształt przybierze dzieło, często bowiem powstają piękne, choć niezamierzone efekty kolorystyczne. A w linorycie odbitki są wielokrotne, chociaż nie identyczne. Do linorytu wykorzystuje się linoleum i farbę drukarską, a do batiku płótno, kiedyś delikatnie wyprawioną skórę oraz barwniki.

Czy zatem batik to grafika? I tak, i nie – technika graficzna, a dzieło malarskie.

Batik wywodzi się z Indonezji, ale dawno przekroczył granice Azji. W roku 2009 został wpisany na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO. Znalazł zastosowanie do wyrobu sztuki użytkowej, ale przede wszystkim jest wyjątkowym dziełem sztuki. Motywy, które są wykorzystywane w batiku, to kompozycje dowolne – od roślinnych po geometryczne. Charakterystyczną cechą batiku jest to, że to dzieło dustronne, któremu uroku dodaje prześwitujące przez nie światło.

Na naszej wystawie prezentujemy kilkadziesiąt batików Ágnes Nagy. W swojej twórczości Artystka wykorzystuje motywy rodzimych węgierskich tradycji. Bodźcem do tworzenia są podania ludowe, sztuka ludowa i świat poezji. Inspirują ją też motywy fantastyczne, abstrakcyjne i przyrodnicze, co znajduje odzwierciedlenie w przedstawieniach zwierząt i ptaków. Jeleń jest symbolicznym zwierzęciem w kulturach europejskich, ale także w innych kulturach świata. Zwykle oznacza odrodzenie. Jeleń jest wyjątkowy dla Węgrów, ponieważ zgodnie z legendą zaprowadził ich do regionu, w którym zostali wzmocnieni, a następnie przenieśli się do swojej obecnej ojczyzny. Cudowny Jeleń nosi Księżyc na piersi, Wenus na czole i Słońce między dwoma rogami. Ptaki są zwykle symbolem wniebowstąpienia, szybowania, niedostępnego świata. Unosząc się między niebem a ziemią, stają się pośrednikiem między człowiekiem a światem wyższym.

Ágnes Nagy podczas długiego procesu twórczego często głaszcze batik, oddając mu ciepło swoich rąk. Ale swoim dziełom oddaje też serce. Na wystawie można podziwiać kilkadziesiąt pięknych kolorowych batików – wywodzących się techniką z dalekiego świata, a tematem związanych z rodzimym starym kontynentem, Europą. Polecam opowieść artystki o tym, jak wykonać batik – podczas zwiedzania ekspozycji zachęcam do obejrzenia filmu instruktażowego.

Ewa Liszka

 

 

Ágnes Nagy – urodziła się w 1963 roku w Hajdúnánás (Węgry). Już jako uczennica szkoły podstawowej uczestniczyła w warsztatach artystycznych technik batiku prowadzonych przez Kathy Margit – artystkę wielokrotnie nagradzaną w tej dziedzinie. W szkole średniej uczęszczała na zajęcia Koła Plastycznego w Debreczynie, kontynuowała pracę twórczą w swoim rodzinnym mieście oraz uczestniczyła w warsztatach artystycznych dla młodzieży w Mártély. Silne związki ze sztuką zaprowadziły ją prosto do College Bessenyei Gyorgy w Nyíregyháza (Studium Nauczycielskie) na kierunek sztuka i geografia. We wczesnych latach 90. XX wieku grafiki Ágnes Nagy publikowane były w lokalnej prasie w Hajdúnánás, a 10 lat po ukończeniu studiów przygotowała pierwszą indywidualną wystawę obrazów olejnych i grafik.

Nie jest łatwo wskazać wiodącą tematykę prac artystki, bo inspirują ją zarówno piękno przyrody i architektury, jak i ludzka twarz oraz poezja. W ostatnich latach zainteresowała się motywami ludowymi i ekspresją tańca ludowego. Cechą charakterystyczną jest różnorodność stosowanych przez nią technik. Używa tuszu, ołówka, pasteli, wosku, akwareli i farb olejnych, nie zrezygnowała też z wyuczonej w dzieciństwie techniki batiku, a do kręgu zainteresowań dołączyła jeszcze fotografię artystyczną.

Pracowała jako nauczycielka plastyki i geografii w szkole podstawowej i gimnazjum oraz w lokalnej telewizji jako reporterka montażysta. W 2009 roku jej uczniowie zdobyli srebro i brąz w Międzynarodowym Konkursie Sztuki Dziecka w Toyama (Japonia). Jest animatorką wielu lokalnych inicjatyw kulturalnych. Działa nie tylko w Hajdúnánás i Ustroniu, ale jest też członkiem stowarzyszeń artystycznych „Brzimy” w Ustroniu, w Tiszadob na Węgrzech oraz w Valea Lui Mihai i Satu Mare w Rumunii.

Obecnie jest mieszkanką Ustronia. Prowadzi zajęcia plastyczne dla dzieci. Zaangażowała się w miejskie życie kulturalne i artystyczne. Pragnie się skupić na swojej ulubionej technice – batiku, tworząc nowe prace oraz prowadząc warsztaty z batiku dla dzieci w Miejskim Domu Kultury „Prażakówka” w Ustroniu i dla dorosłych w nowo powstałym Domku Pracy Twórczej przy Muzeum Ustrońskim.

Batik to naprawdę egzotyczny i unikatowy proces farbowania tkanin, którego korzenie sięgają starożytności. Technika batiku, wykorzystująca specjalną metodę barwienia i zdobienia tkanin, stała się nieodłącznym elementem życia i kultury mieszkańców Indonezji. Jednak tkaniny tego typu są znane na całym świecie. Jawajskie słowo batik znaczy: pisz, rysuj, maluj. Cudowne motywy i kolory były kiedyś używane do ozdabiania ubrań dla władców, ale też zwykłych ludzi. Dziś batik jest wykorzystywany do tworzenia dekoracji domowych lub obrazów.

Znane są dwie metody: batik wiązany i batik woskowy. Ten ostatni wykorzystuje gorący wosk i wodne barwniki tekstylne. Wosk nie przepuszcza barwnika przez tkaninę. Nałożone warstwy wosku pokrywają podstawowy kolor i chronią przed następnym kolorem farby wodnej. Możliwe jest wykonanie batiku z jednorazowego pokrycia powierzchni woskiem i malowania jednym kolorem. Aby uzyskać więcej kolorów, proces ten jest powielany i trwa dłużej, ponieważ nakładanie wosku i barwienie muszą być powtarzane kilka razy. Woskować zaś można tylko suche tekstylia, więc trzeba czekać aż farba wyschnie. Podczas malowania kolory nakładają się, więc musimy przewidzieć, że dwa kolory razem wytworzą trzeci. Pod koniec procesu wosk należy wytopić z materiału żelazkiem. Prasowanie ożywia kolor. Farba w pęknięciach woskowych nadaje efekt specjalny. Odkrywamy interesujące i nieoczekiwane czasami rezultaty naszej pracy. Zapominamy o godzinach pracy, wąchania wosku, ociekania farbą. Dzieje się magia...

Każdy ukończony batik jest niepowtarzalny (nie można go powielić). Warto wypróbować ten niezwykły sposób tworzenia. Polecam i mam nadzieję, że zakochacie się w tej ekskluzywnej technice malarskiej.

Ágnes Nagy