Dział Etnologii Miasta. Nikiszowiec
15 X - 31 XII 2011
100-lecie szkoły na Nikiszowcu
Dnia 16 października 1911 r. w Nikiszowcu oddano do użytku pierwszy budynek szkolny z szesnastoma salami klasowymi, dwoma pokojami służbowymi i wieloma pomieszczeniami pomocniczymi. Otwarto cztery klasy, do których w sumie uczęszczało 217 uczniów. W następnych latach ich liczba systematycznie się zwiększała (w roku szkolnym 1919/1920 naukę pobierało już ponad 1400 dzieci). Konieczna była budowa drugiego budynku szkolnego, którą rozpoczęto w 1913 r. Pierwszym rektorem nikiszowieckiej szkoły był Bruno Baron.
Od stycznia 1921 r., w związku z rozdzieleniem szkół koedukacyjnych na męskie i żeńskie, w Nikiszowcu istniały obok siebie dwie samodzielne szkoły powszechne.
W czerwcu 1922 r., w momencie objęcia władzy na Górnym Śląsku przez administrację polską, rozpoczęły się wakacje, które wykorzystano na zorganizowanie polskiego szkolnictwa. Dnia 5 września 1922 r. dzieci rozpoczęły naukę już w polskich szkołach. Pod naciskiem grupy rodziców, 1 grudnia 1923 r., otwarto dodatkowo szkołę niemiecką, w której w czterech klasach podjęło naukę 157 uczniów, w tym również część polskich dzieci. Siedziba tej szkoły mieściła się w salach polskiej szkoły męskiej.
Po wybuchu II wojny światowej jedyną szkołą w Nikiszowcu, która mogła kontynuować działalność, była szkoła niemiecka, oparta na bazie przedwojennej szkoły mniejszościowej. Dopiero w maju 1940 r. na terenie osiedla zaczęły funkcjonować dwie szkoły powszechne, żeńska i męska, oczywiście z wykładowym językiem niemieckim. Początkowo były to tzw. szkoły przejściowe, z klasami przejściowymi dla dzieci starszych roczników, które już przeszły pewien etap edukacji w szkołach polskich. Szkoły przejściowe stopniowo przekształciły się we w pełni niemieckie szkoły powszechne.
W bardzo krótkim czasie po wyzwoleniu spod okupacji hitlerowskiej na terenie Nikiszowca wznowiły działalność polskie szkoły. Już 28 lutego 1945 r. udało się rozpocząć rok szkolny.
Konsekwencją zmian administracyjnych, które kilkakrotnie dotknęły Nikiszowiec, były zmiany numeracji szkół. Najważniejsza zmiana organizacyjna nastąpiła jednak w 1964 r. Wówczas obie szkoły połączono w jedną instytucję – Szkołę Podstawową nr 53 im. Stefana Żeromskiego.
Nikiszowiecka szkoła odnosiła w swojej powojennej historii wiele sukcesów sportowych, przede wszystkim w dyscyplinach zimowych: łyżwiarstwie szybkim i hokeju, wielokrotnie zajmując czołowe miejsca w wojewódzkiej rywalizacji o Złoty Krążek, a w 1983 r. nawet I miejsce w turnieju hokejowym na szczeblu ogólnopolskim. Do tych osiągnięć niewątpliwie przyczyniła się współpraca z klubem GKS „Naprzód” Janów, w którym trenowało wielu jej uczniów.
Dnia 17 stycznia 1996 r. oddano do użytku nowe pomieszczenia szkolne, wraz z salą gimnastyczną, znajdujące się w budynku dawnego Domu Kultury KWK „Wieczorek”. Obiekt, który kopalnia przekazała miastu, został przez nie gruntownie wyremontowany i zaadaptowany na potrzeby szkolne. Nieco później, wraz z inauguracją roku szkolnego 1996/1997, oddano do użytku znajdujący się w tym budynku basen.
Reforma szkolnictwa z 1999 r. skróciła czas nauki w szkołach podstawowych do sześciu lat i wprowadziła system gimnazjów. Szkoła w Nikiszowcu pozostała szkołą podstawową, w gimnazjum natomiast przekształcono Szkołę Podstawową nr 50 z Janowa.