Budynek główny
14 V - 2 X 2016
Wystawa SZTUKA KONSERWACJI
Muzeum Historii Katowic, ul. ks. J. Szafranka 9
14 maja – 2 października 2016
SZTUKA KONSERWACJI jest sztuką, która pokonuje czas i jego skutki, ale też nieodpowiedzialne, zamierzone bądź nie ludzkie działania. Struktura technologiczna zabytków to materiały, które w miarę upływu czasu i zależnie od warunków, w jakich się znajdują lub gdzie były przechowywane, starzeją się i ulegają niszczeniu. Podstawą podjęcia właściwych działań konserwatorskich jest wnikliwie opracowany autorski program prac dla każdego rodzaju przedmiotów, umożliwiający wejście w tkankę materii obiektu – starodruków, map, obrazów, grafik, dokumentów, rzeźb, polichromii oraz wielu innych zabytków. Wielokrotnie przedmiot badań kryje wiele nieoczekiwanych niespodzianek. Żelaznymi zasadami obowiązującymi w sztuce konserwacji są: minimalna interwencja (zastosowanie jak najskromniejszych środków, mających wpływ na istniejącą tkankę zabytkową) oraz odwracalność interwencji (zawsze powinna istnieć możliwość zlikwidowania skutków zabiegu konserwatorskiego, gdyby zaistniała potrzeba powrotu do stanu sprzed interwencji).
Wystawa Sztuka konserwacji ma na celu pokazanie pracy ludzi, którzy na co dzień walczą o przywrócenie pierwotnego wyglądu wyjątkowych dzieł o znaczeniu historycznym i artystycznym, oraz jej efektów. Muzeum Historii Katowic już po raz drugi podejmuje ten temat. W 2014 roku prezentowaliśmy dokonania Pracowni Konserwacji Zabytków AMC SZTUKA Aleksandry i Marka Ciesielczyków, którzy od wielu lat sukcesywnie poddają konserwacji spuściznę po Pawle Stellerze. Dzięki przeprowadzonym zabiegom konserwatorskim można je oglądać na ekspozycji stałej w Dziale Grafiki im. Pawła Stellera Muzeum Historii Katowic. Obecnie prezentujemy kunszt konserwatorów dzieł sztuki z pracowni konserwatorskich znajdujących się na Śląsku, a także konserwatorów spoza regionu, ale współpracujących ze śląskimi muzeami.
Konserwatorzy dzieł sztuki to zazwyczaj bardzo zapracowani ludzie, których wysiłek przekuwa się na ocalone od zniszczenia, degradacji i zapomnienia dzieła. Stale się spotykamy z dokonaniami konserwatorskimi mniej lub bardziej spektakularnymi, ale nigdy nie zastanawiamy się, ile wysiłków i wnikliwej, fachowej wiedzy wymagają. Podziwiamy końcowe efekty, niejednokrotnie z niedowierzaniem, że było to w ogóle możliwe i wykonalne. Prezentowana wystawa to wyjątkowa sposobność uhonorowania wysiłków konserwatorskich. Dzięki wiedzy, umiejętnościom konserwatorów dzieł sztuki i ich wręcz detektywistycznej precyzji oraz współczesnej technice wielu obiektom udało się przywrócić pierwotny wygląd i tchnąć w nie drugie „życie”, a w niektórych przepadkach nawet odkryć „prywatne życie” dzieł sztuki. Szczególną dumą napawają uhonorowania dla konserwatorów – Nagrody Marszałka Województwa Śląskiego: dla Jana Gałaszka za wieloletnią działalność na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego (2010) oraz dla Renaty Dubiel-Białas (2011), Adriana Poloczka (2013), Jarosława Szpakowicza (2014) i Danuty Skrzypczyk (2015) za wybitne osiągnięcia w dziedzinie konserwacji zabytków.
Chcąc pokazać uwieńczenie zabiegów konserwatorskich, jakim jest zwycięstwo materii nad upływającym czasem, na wystawie prezentujemy bardzo ciekawe i trudne w wykonaniu zabiegi konserwatorskie na przykładach różnych zabytków ze zbiorów muzeów, kościołów i prywatnych kolekcji. Pokazujemy wyjątkowe i unikatowe obiekty, takie jak: Biblia... w tłumaczeniu Jakuba Wujka z 1599 roku i Statut... Jana Łaskiego z 1506 roku ze zbiorów Oddziału Starych Druków Miejskiej Biblioteki Publicznej im. J. Słowackiego w Tarnowie, The Book of Beauty wydaną w Londynie w 1896 roku z Muzeum Zamkowego w Pszczynie, Biblia Sacra z 1726 roku i Atlas z 17 mapami księstw śląskich z 1802 roku z Muzeum w Chorzowie, Panorama dóbr Henryka Dietla z II połowy XIX wieku z Muzeum w Sosnowcu, drewniany świecznik wiszący w stylu eklektycznym z I połowy XIX wieku z Muzeum w Gliwicach, chorągiew organizacji powstańczej z Czułowa z 1919 roku z Muzeum Miejskiego w Tychach, dokument pergaminowy, pisany ręcznie brązowym atramentem z 1579 roku z Muzeum w Będzinie itd. Wśród prezentowanych dzieł sztuki na szczególną uwagę zasługują te wyróżnione Nagrodą Marszałka Województwa Śląskiego za Wydarzenie Muzealne Roku w kategorii „dokonania z zakresu konserwacji”: zespół zabytkowych obrazów z chorągwi cechowych XVIII/XIX wieku pochodzących z Muzeum w Raciborzu (2009), kolekcja malarstwa zachodnioeuropejskiego ze zbiorów Muzeum w Tarnowskich Górach (2011), obraz Portret króla pruskiego Fryderyka Wilhelma II z około 1790 roku z kolekcji Muzeum w Gliwicach (2012), oleodruk z przedstawieniem Matki Boskiej Kodeńskiej z Muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny” w Chorzowie (2014) oraz te, których konserwacja stała się tematem prac dyplomowych: Św. Wacław z Muzeum Śląska Cieszyńskiego (praca magisterska Jarosława Szpakowicza, 1983), Portret Emericha barona von Mattencloit z Muzeum Śląska Cieszyńskiego (praca magisterska Tomasza Trzosa, 1996), Rzeź niewiniątek z Muzeum Archidiecezjalnego w Katowicach (praca dyplomowa Anny Zadory, 1997), obrazy z kolekcji księdza infułata dra Michała Lewka z Muzeum w Tarnowskich Górach (praca doktorska Aleksandry Holi, 2011).
Ze względu na bardzo różnorodną specyfikę obiektów i różne specjalizacje dotyczące przeprowadzanych zabiegów konserwatorach wystawę podzielono na wybrane działy: malarstwo, tkanina, papier, rzeźba. Oddzielnie zaprezentowano polichromie (m.in. na przykładzie odkrytych polichromii w kościołach w Żernicy, Sierakowicach i Lubecku oraz rekonstrukcji polichromii w Pałacu Mieroszewskich i Domu Modlitwy „Mizrachi” – obiektach Muzeum Zagłębia w Będzinie) oraz tak znaczące dokonania, jak: konserwacja i renowacja pocysterskiego Zespołu Klasztorno-Pałacowego w Rudach Raciborskich, odnowienie elewacji Muzeum Zamkowego w Pszczynie i remont elewacji wewnętrznej oraz zadaszenie dziedzińca Zamku książąt Sułkowskich Muzeum Historycznego w Bielsku-Białej.
Obiektami o szczególnej wartości, które udało się sprowadzić na wystawę, są: Drzewo Jessego – dwudzielny, płaskorzeźbiony fragment nastawy ołtarzowej z Rzymskokatolickiej Parafii Świętych Apostołów Filipa i Jakuba w Żorach oraz obraz Sacra Conversazione – fragment gotyckiego tryptyku pochodzącego z ołtarza głównego kościoła parafialnego p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego w Starej Wsi koło Wilamowic. Jednak największą dumą napawa fakt, iż udało się zrealizować początkowy zamysł wystawy. Dzięki szczególnemu zaangażowaniu ks. dr. Leszka Makówki, dyrektora Muzeum Archidiecezjalnego w Katowicach, życzliwości ks. proboszcza Krystiana Janko z Parafii Wszystkich Świętych w Pszczynie, Sławomira Kulpy, dyrektora Muzeum w Wodzisławiu Śląskim, oraz całego zespołu badawczego – przede wszystkim dr hab. Małgorzacie Grupie z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, umiejętnościom i wytrwałości konserwatorów Agnieszki i Tomasza Trzosów z Pracowni Konserwacji Zabytków w Tychach możemy zaprezentować niezwykły obiekt, jakim jest sarkofag wydobyty z krypty grobowej Promnitzów, a także złote precjoza i odzież grobowa Zygfryda II Promnitza z XVI wieku.
Wszystkie prezentowane na wystawie ocalone obiekty mają bardzo dokładną dokumentację opisowo-fotograficzną postępowania konserwatorskiego, przedstawiającą szczegółowy proces prowadzonych działań przed podjęciem prac konserwatorskich, w ich trakcie oraz po zakończeniu renowacji. Fotografie ilustrują zróżnicowany charakter i rodzaj zniszczeń obiektów zabytkowych, a także zastosowanie różnorodnych technik i technologii przy ich konserwacji, dzięki czemu mogą cieszyć oko współczesnych i służyć potomnym. Uchylenie rąbka tajemnicy fascynującej, precyzyjnej i odpowiedzialnej pracy konserwatora dzieł sztuki przy konserwacji wyjątkowych obiektów historycznych i artystycznych na pewno zainteresuje koneserów, ale też zaintryguje wszystkich, którzy chcieliby „odnowić” swoje rodzinne skarby i poszukiwaczy ciekawostek. Zapraszamy do odwiedzenia wystawy i czynne uczestnictwo w interesujących imprezach towarzyszących z udziałem wykwalifikowanych konserwatorów dzieł sztuki. Szczegóły na stronie internetowej mhk.katowice.pl
Życzliwość i chęć współpracy bardzo zbliżyła środowiska muzealne i konserwatorskie. To wielkie wyzwanie pociągnęło za sobą wiele wytężonej pracy, ale i niezwykłej satysfakcji oraz empatii, z jaką się spotykałam na co dzień, przygotowując scenariusz wystawy i ekspozycję cennych i bardzo starych obiektów, które ocalały dzięki wysiłkom i wytężonej pracy wielu ludzi. Szczególne podziękowania kieruję do konserwatorów dzieł sztuki, dyrektorów i pracowników muzeów, księży proboszczów zabytkowych parafii, pracowników wyższych uczelni, którzy z dużym zrozumieniem i cierpliwością odnieśli się do realizacji tego wielkiego projektu. W przedsięwzięciu wzięło udział: 15 pracowni konserwatorskich, 24 muzea, 9 śląskich parafii oraz pracownicy uniwersytetów z Katowic, Krakowa i Torunia. Serdecznie dziękuję za udostępnienie materiałów filmowych Panu Janowi Ziębie (gigapanoramy obiektów w Sierakowicach i Lubecku), TV Imperium Gliwice, ks. Jerzemu Pudełko oraz realizatorom filmów, umożliwiło to bowiem narrację o monumentalnych obiektach. Otwarcie ekspozycji dla zwiedzających odbędzie się w Noc Muzeów (14 maja), na którą już zapraszamy.
Wystawa potrwa do 31 sierpnia 2016 roku.
kurator wystawy st. kustosz Ewa Liszka
Eksponaty, dokumentacje konserwatorskie, prezentacje na wystawie pochodzą z:
Muzeum Historii Katowic, Muzeum Archidiecezjalnego w Katowicach, Muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny” w Chorzowie, Muzeum Historycznego w Bielsku-Białej – Zamek książąt Sułowskich, Muzeum Miejskiego w Tychach, Muzeum Śląska Cieszyńskiego, Muzeum Śląskiego w Katowicach, Muzeum Zagłębia w Będzinie, Muzeum Zamkowego w Pszczynie, Muzeum w Chorzowie, Muzeum w Gliwicach, Muzeum w Raciborzu, Muzeum w Rybniku, Muzeum w Sosnowcu, Muzeum w Tarnowskich Górach, Muzeum w Wodzisławiu Śląskim, Pocysterskiego Zespołu Klasztorno-Pałacowego w Rudach Raciborskich, Miejskiej Biblioteki Publicznej im. J. Słowackiego w Tarnowie, kościoła p.w. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Sierakowicach, kościoła p.w. św. Marcina Biskupa i Wyznawcy w Tarnowskich Górach, kościoła p.w. św. Michała Archanioła w Żernicy k. Gliwic, kościoła p.w. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Gliwicach-Bojkowie, kościoła p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego w Starej Wsi k. Wilamowic, kościoła p.w. Świętych Apostołów Filipa i Jakuba w Żorach, kościoła p.w. św. Walentego w Bieruniu, kościoła p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Lubecku k. Lublińca, kościoła p.w. Wszystkich Świętych w Pszczynie, oraz zbiorów prywatnych Piotra Grodeckiego i Stefana Stellera
Prace konserwatorskie, rekonstrukcyjne i kopie oraz dokumentację konserwatorską wykonali:
Andrzej Marek Barski, Krystyna Białkiewicz, Marcin Błaszczyk, Jolanta Cetnarowicz-Bis, Aleksandra E. Ciesielczyk, Marek Ciesielczyk, Ewa Czyż, Paulina Drobisz, Marek Dronszczyk, Renata Dubiel-Białas, Katarzyna Dzienniak, Ewa Dzik, Marek Dzik, Jan Gałaszek, Lucyna Grupa, Aleksandra Hola, Barbara Kalfas, Tadeusz Kalfas, Zbyszek Kiełbasa, Małgorzata Krymarys, Krystyna Kudrzym, Katarzyna Kwaśniewicz, Agnieszka Luboń-Radwańska, Dariusz Makosz, Przemysław Mazurkowski, Milena Mzyk-Makosz, Agnieszka Pacak, Danuta Paździor, Konstanty Polit, Adrian Poloczek, Danuta Skrzypczyk, Grażyna Szmurło, Jarosław Szpakowicz, Piotr Sworzeń, Agnieszka Trzos, Tomasz Trzos, Maria Wachowicz, Katarzyna Wawrzyniak-Łukaszewicz
IMPREZY TOWARZYSZĄCE WYSTAWIE
14 maja 2016, godz. 18.00 (sale ekspozycji, II piętro)
Wykład Mileny Mzyk-Makosz: Ogród rajski w wirydarzu klasztornym w Rudach – bogactwo symboliki
18 maja 2016, godz. 17.00 (sala im. Witkacego, parter)
Wykład prof. Władysława Zalewskiego (ASP w Krakowie): Malowidła bizantyjskie XV wieku w Królestwie Polskim i problemy ich konserwacji
20 maja 2016, godz. 16.00 (sala im. Witkacego, parter)
Spotkanie autorskie z reżyserem Wojciechem Majewskim,
połączone z projekcją fragmentu filmu w reż. Wojciecha Majewskiego Ocalone – Przywrócone (Wydział Konserwacji ASP w Warszawie)
24 maja 2016, godz. 12.00 (sala im. Witkacego, parter)
Warsztaty złotnicze prowadzone przez artystę plastyka Łukasza Szostkiewicza
14 czerwca 2016, godz. 13.00 (sala wystawowa II piętro)
Wykład Mileny Mzyk-Makosz: „Ogród rajski w wirydarzu klasztornym w Rudach-bogactwo symboliki”
21 czerwca 2016, godz. 16.00 (pracownia konserwatorska)
Warsztaty konserwatorskie z konserwacji drewna i metalu prowadzone przez Pawła Ekierta
28 czerwca godz. 16.00 Wykład Sławomira Kulpy „Tajemnice krypty Promnitzów”
27 czerwca – 1 lipca godz. 10.00 – 12.00 Akcja „Lato w mieście”
Warsztaty plastyczne „Znalezione poprawione… raz dwa trzy konserwatorem możesz być ty”
dla grup zorganizowanych i osób indywidualnych
4 lipca – 8 lipca godz. 10.00 – 12.00 Akcja „Lato w mieście”
Warsztaty plastyczne „Znalezione poprawione… raz dwa trzy konserwatorem możesz być ty”
dla grup zorganizowanych i osób indywidualnych
• Oprowadzanie kuratorskie po wystawie „Sztuka konserwacji”, oprowadzanie możliwe również na zamówienie tel. 534800413 (26.07. godz. 17.00)
• Oprowadzanie kuratorskie po wystawie „Sztuka konserwacji”, oprowadzanie możliwe również na zamówienie tel. 534800413 (07.08. godz. 13.00)
• Wykład „Papier zniesie wszystko. Dylematy i rozterki konserwatora papieru” , Danuta Skrzypczyk - konserwator dzieł sztuki (12.07. godz. 16.30)
• Wykład „Konserwacje sarkofagów metalowych” , Tomasz Trzos - konserwator dzieł sztuki (19.07. godz. 16.30)
• Wykład „ Problemy konserwatorskie na przykładzie wybranych obrazów ze zbiorów Muzeum w Gliwicach”, Barbara Wójtowicz-Flądro - konserwator dzieł sztuki (10.08. godz.17.00)
• Wykład „Droga ku ratowaniu kościołów drewnianych na Śląsku (polichromie), ks. Jerzy Pudełko (30.08. godz. 13.00)
• Wykład „Konserwacja malarstwa sztalugowego i ściennego na podstawie wybranych realizacji”, Agata Poloczek - konserwator dzieł sztuki (12.09. godz.17.00)
• Wykład „Zabytkowe polichromie w pałacu Mieroszewskich - Muzeum Zagłębia w Będzinie i ich problematyka konserwatorska”, Małgorzata Hałasik - (30.09. godz.17.00)
Informacje o imprezach towarzyszących wystawie w czerwcu, lipcu i sierpniu 2016 roku na naszej stronie mhk.katowice.pl