Leksykon struktur katowickiego sportu i turystyki

GEMÜTLICHKEIT KATOWICE, jeden z klubów kręglarskich; wzmiankowany z okazji prowadzonej w 1933 w prasie śląskiej akcji (o jej rezultatach brak relacji) mającej na celu utworzenie regionalnego związku kręglarstwa w województwie śląskim.
A. Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008; „Polonia” 1933, nr 3047.

GEWERKSCHAFT DEUTSCHE ARBEITER SZOPIENICE, sekcja piłki ręcznej; wzmianka prasowa w 1932.
„Gazeta Robotnicza” 1932, nr 71.

GILDIE STRZELECKIE, pierwsze, niemieckie, organizacje kultury fizycznej na Górnym Śląsku; działalność: organizacja turniejów strzeleckich w miejscowościach posiadających prawa miejskie, towarzyska; w Katowicach od 1864 pod opieką rodu Tiele-Wincklerów; ze względów prawnych nie udało się utworzyć g.s. w 1867 przez kadrę techniczną kopalni „Eminencja” w Dębie i przez wójta gminy Załęże Stanislowskiego.
Mecenat przemysłowy w ruchu sportowym Katowic w okresie międzywojennym. W: Przemiany protoindustrialne i industrialne jako czynnik miastotwórczy Katowic. Red. A. Barciak. Katowice 2007.

GIMNASTYCZNE RUCHY, zob. ►RUCHY GIMNASTYCZNE

GIMNASTYKA ARTYSTYCZNA, dyscyplina sportu uprawiana wyłącznie przez kobiety, program zawodów stanowią: ćwiczenia indywidualne z przyborami (maczugi, obręcz, piłka, skakanka, wstążka), które składają się na wielobój indywidualny i drużynowy, oraz ćwiczenia grupowe. W ►ruchach gimnastycznych (►turnerskim r. i ►Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół”) g.a. znajdowała się w programach pokazów, m.in. podczas VIII Wszechpolskiego Zlotu Sokoła (Katowice 1937); wchodziła do programów zawodów w ►gimnastyce sportowej, np. w letnich igrzyskach olimpijskich (1952, 1956); po 1957 dyscyplina odrębna; w Katowicach pierwsza sekcja powstała w 1984 r. w KS ►Rozwój Katowice i była jedyną w województwie katowickim; w 1989 została przeniesiona do KS ►Kolejarz 24 Katowice. Spadkobiercą tej sekcji jest UKS Katowice – organizator pierwszego w dziejach kultury fizycznej miasta międzynarodowego turnieju w gimnastyce artystycznej (2011), g.a. uprawiana jest także w ►UKS Katowice-Dąb 19, ►UKS Carramba Katowice, które zrzeszone są w ►Śląskim Związku Gimnastycznym; sukcesów sportowych nie odnotowano.

GIMNASTYKA SPORTOWA, dyscyplina sportu, wyodrębniła się ok. 1935; z ►gimnastyki przyrządowej po programowym zerwaniu z ►lekkoatletyką (poręcze, drążek, skok przez konia, ćwiczenia na koniu z łękami na kółkach wraz z konkurencjami lekkoatletycznymi tworzyły dotąd wielobój gimnastyczno-lekkoatletyczny, wchodziły do programu organizacji turnerskich (zob. ►turnerski ruch), ten sam ich zestaw przejął polski ruch gimnastyczny (zob. ►ruchy gimnastyczne) i był realizowany w gniazdach TG „Sokół”; podłożem reformy było trwałe ustalenie programu olimpijskiego w gimnastyce mężczyzn podczas IO w Berlinie (1936); kształtowanie się programu gimnastyki sportowej kobiet trwało do IO w Melbourne (1956; wśród konkurencji, które z niego wypadły, znalazły się ćwiczenia wolne z przyborem – weszły do programu gimnastyki artystycznej; wyeliminowane zostały całkowicie ćwiczenia na kółkach, drążku i koniu z łękami). Reformatorską działalność prowadził Paweł Chrószcz z Załęża; za reformą opowiedziały się gniazda ►Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” Bogucice, ►Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” Brynów, ►Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” Załęże. Rozwój gimnastyki sportowej w Katowicach został zahamowany w l. 1945–1948, w miejsce zakazanego ruchu sokolego nie powstała żadna struktura, która przejęłaby jego rolę. Po odrodzeniu (1948) gimnastyki sportowej w ►Śląskim Związku Gimnastycznym Katowice pozostały daleko za przodującymi pod koniec l. 40. XX w. ośrodkami w Brzezinach Śląskich, Niewiadomiu, Nowym Bytomiu, Orzegowie; gimastyka służyła faktycznie uświetnieniu manifestacji politycznych, defilad pierwszomajowych. Do odrodzenia dyscypliny przyczyniło się wprowadzenie jej do programu nauki w ►Technikum Wychowania Fizycznego; wychowankowie tej placówki zasilili m in. sekcje gimastyczne Koła Sportowego ►Zryw Katowice, KS ►Sparta Katowice i Gwardia Katowice. Po kolejnych kryzysach, w końcu l. 60. i w następnych dekadach XX w. krótkotrwałe okresy ożywienia były dziełem MKS ►Pałac Młodzieży Katowice. Łącznie gimastykę sportową uprawiało ok. 10 jednostek (1948–2010) Do czołowych działaczy okresu powojennego należeli: Lesław Eustachewicz, Tadeusz Ślusarek, Maria Zawada (Kluba); rozgrywane od 1935 MP gościły w Katowicach w l. 1936, 1949, 1961, 1964, 1971, 1973, a w Piotrowicach w 1955; w MŚ (od 1934) brało udział 4 sportowców, w IO (od 1936) wzięły udział 4 sportsmenki z 4 klubów. Osiągnięcia: 3 (1–0–2) medale MŚ (1938) zdobyte przez 2 gimnastyczki z 2 gniazd TG „Sokół”; 58 (11–30–17) medali MP zdobytych przez 10 sportowców z 7 organizacji sportowych: Gwardia Katowice, Pałac Młodzieży Katowice, Sparta Katowice, Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” Bogucice, Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” Brynów, ►Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” Załęże (1935–1938, 1957–1966, 2006–2007), AZS AWF Katowice. Najlepszymi sportowcami byli: Wilhelm Breguła, Barbara Eustachewicz, Marta Majowska, Matylda Ossadnik.
G. Bielec: Lata świetności i upadku polskiej gimnastyki sportowej w PRL (1945–1989). Rzeszów 2012; A. Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008.

Mecze międzypaństwowe w Katowicach

Kobiety

Mężczyźni

G. Bielec: Lata świetności i upadku polskiej gimnastyki sportowej w PRL (1945–1989). Rzeszów 2012.

Reprezentanci Polski

GISZOWIEC, park o powierzchni 33 781 m² położony w środkowej części osiedla górniczego, w l. 1907–1910 dla pracowników kopalni „Giesche” (później KWK „Wieczorek”). okazy drzew (wiele pomników przyrody); wpisany do Rejestru Zabytków Województwa Śląskiego pod nr 1229/78; z: „Karczmą śląską” wybudowaną w 1910, restauracją „Dworek pod lipami”, muszlą koncertową, infrastrukturą sportowo-rekreacyjną (stolikami szachowymi, ławkami parkowymi, bulodromem – boiskiem do gry w petanque (3 tory).
http://www.zzm.katowice.pl/index.php/parki-i-skwery

GISZOWIEC, pd.-wsch. dzielnica Katowic. Kultura fizyczna zdominowana była przez organizacje niemieckie: akcję Volks und Jugendspiele reprezentował Spielverein; zaś ruch gimnastyczny – Turnverein. W latach 20. XX wieku monopol niemiecki został przełamany: polski ruch gimnastyczny reprezentowało gniazdo TG „Sokół” Nikiszowiec–Giszowiec, socjaldemokratyczny nurt  reprezentowała Organizacja Młodzieży Robotniczej „Siła”; od 1923 roku koncern Giesche objął swym mecenatem: Towarzystwo Pływackie 23 Giszowiec–Nikiszowiec – jeden z najsilniejszych klubów pływackich w Polsce międzywojennej, ponadto Klub Golfowy „Pułaski”, Klub Strzelecki ►„Kościuszko”, Klub Kręglarski Kopalni Giesche; w środowisku niepodległościowym zostały utworzone struktury KS Powstaniec, Oddziały Młodzieży Powstańczej, w środowisku piłsudczykowskim – KS „Strzelec”; ponadto istniały takie kluby, jak Polonia i efemeryczny Cel; do organizacji religijnych – niemieckich promujących kulturę fizyczną należał Evangeliscche Jugendbund. Do 1939 roku powstało kilka obiektów sportowych – dwie pływalnie: letnia (na Małgorzatce) i kryta, strzelnica do rzutków, lodowisko naturalne. W całej historii Giszowca uprawiano następujące dyscypliny: curling, gimnastykę przyrządową, golf, hokej na lodzie, lekkoatletykę, piłkę nożną, piłkę ręczną, piłkę wodną, palanta, pływanie, siatkówkę, skata, strzelectwo, tenis, zapasy. Po drugiej wojnie światowej odrodziło się Towarzystwo Pływackie 23, RKS Siła; w 1949 włączone do GKS ►Naprzód (Górnik) Janów; odrodzenie klubów z Giszowcem w nazwie nastąpiło w latach 90. XX wieku, powstały m.in. Amicus, Giszowieckie Towarzystwo Tenisowe, Tytan. Zasłużeni sportowcy: Rozalia Kajzer-Piesiur, Rudolf März, Ludwik Synowiec, Hilary Skarżyński, bracia Adolf, Alfred i Antoni Wróblowie – hokeiści, wielokrotni reprezentanci Polski – Jan Junger, Aleksandra Olsza. Do wielkich imprez rozegranych w Giszowcu należały zawody o mistrzostwo Polski w pływaniu i skokach do wody (1926).
A .Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008; J. Tofilska: Giszowiec, Monografia historyczna. Katowice 2016.

GISZOWIECKIE TOWARZYSTWO TENISOWE, jednosekcyjny KS, założony w 1990, zarejestrowany sądownie w 1991; ostatnie wzmianki z 2003, początek klubowi dała sekcja tenisowa ►GKS Katowice; 10 kortów przy ul Pszczyńskiej w Katowicach-►Giszowcu i ul. Szopienickiej; organizator: MP (1991), Silesia Cup; działacze: Teresa i Lucjan Golcowie, Barbara Krall-Olsza, Józef Noras; osiągnięcia: 7 (3–0–4) medali MP (1991–1994, 1996); sportowcy: Aleksandra Olsza, Monika Starosta.
https://spis.ngo.pl/186755-giszowieckie-towarzystwo-tenisowe-katowice

GKS KATOWICE, Górniczy Klub Sportowy (Geksa, Gieksa), zał. 7 XI 1964 z siedzibą przy ul. Bukowej 11 w Katowicach. Wielosekcyjna struktura sportowa powstała w wyniku stopniowych, długoletnich (1960–1968) starań. Powstanie klubu poprzedziły: starania o scalenie ►Górniczych Klubów Sportowych w Katowicach położonych na północnym brzegu Rawy oraz dążenie do odbudowy dawnej, silnej pozycji Katowic w zapasach (z udziałem KS ►Moj Katowice i ►Orzeł Wełnowiec), a także bardziej rozległy proces – ukształtowania prężnego katowickiego ośrodka górniczego w piłce nożnej (który w założeniach miał dorównywać osiągnięciom KS „Górnik” Zabrze), nawiązujący do przedwojennych działań organizacyjnych podjętych w koncernie Giesche, lecz niedokończonych z powodu wybuchu II wojny światowej. Inicjatorem tych działań był Karol Fabris (w l. 60. XX w. wiceminister Górnictwa i Energetyki). Proces ten, zapoczątkowany w 1962, rozpoczął się od zmian w klubie ►Rapid – Orzeł Wełnowiec (zob. ►Rapid Wełnowiec). W 1964 nastąpiło największe nasilenie, doszło wówczas do fuzji: Rapidu – Orła i: ►„Górnika 1920” Katowice, KS ►„Koszutka” Katowice, ►Katowickiego Klubu Łyżwiarskiego, KS ►„Górnik” Katowice, Górniczego Klubu Żeglarskiego ►Szkwał; scalenie KS ►„06 Kleofas” (1965) i GKS ►„Dąb” Katowice (1968) zakończyło ten proces. Powstały klub, w którym uprawiano: boks (1965–1989), hokej na lodzie (1964–1990), łyżwiarstwo figurowe (1964–1971), narciarstwo (1964–1968), piłkę nożną (1964 – nadal), piłkę ręczną (1964–1971), piłkę wodną (1964–1970), pływanie (1964–1971), saneczkarstwo (1964–1970), siatkówkę (1964–1970), szachy (1971), szermierkę (1964–1989), tenis (1964–1989), tenis stołowy (1970), zapasy (1964–1992) i żeglarstwo (1964–1989), objęły mecenatem 32 instytucje i firmy górnicze z Katowic. W 1972 klub liczył 2490 członków. W 1968 rozpoczęto redukcję struktury organizacyjnej GKS: do ROW Rybnik przekazano narciarzy, do „Górnika” Siemianowice – siatkarzy, do ►Centrum Katowice – łyżwiarzy figurowych; wskutek zmian urbanizacyjnych w mieście (likwidacja basenu ) doszło do zakończenia działalności sekcji pływackiej. Największe zmiany organizacyjne nastąpiły w l. 1989–1990 i ukształtowały nową sportową mapę Katowic; pięściarze wrócili pod szyld ►06 Kleofas, hokeiści na lodzie odtworzyli Klub Hokejowy ►„Górnik 1920”, utworzyli też ►Górnośląski Klub Sportowy, tenisiści ►Giszowieckie Towarzystwo Tenisowe, zapaśnicy wpierw utworzyli ►„Tytan 92” Giszowiec, następnie reaktywowali KS ►„Orzeł” Wełnowiec. GKS Katowice przekształcił się w jednosekcyjną (piłka nożna) strukturę sportową. Klub dysponował licznymi obiektami sportowymi: Halą Sportową „Józefowska”, basenem „Rybka”, stadionem przy ul. Bukowej, ►Torkatem, ►kompleksem kortów tenisowych na ul. Bankowej i w Giszowcu, zespołem obiektów narciarskich w Koniakowie, terenami w Wojewódzkim Parku Kultury i Wypoczynku (obecnie Park Śląski) w Chorzowie (tor do suchej zaprawy saneczkarskiej), torem saneczkowym w Mikuszowicach; żeglarze mieli bazę na Pogorii. Wyróżniający się sportowcy: Roman Bierła, Jan Dołgowicz, Roman Kierpacz, Barbara Kral-Olsza, Barbara Piecha, Andrzej Supron, Henryk Średnicki, Piotr Świerczewski, Wiesława Martyka. Osiągnięcia: 4 (1–3–0) medale IO (1980, 1992), w tym: 1 (0–1–0) w piłce nożnej (1992) i 3 (0–3–0) w zapasach w stylu klasycznym (1980); 14 (2–6–6) medali MŚ (1970–1972), w tym: 2 (1–0–1) w saneczkarstwie i 12 (1–6–5) w zapasach w stylu klasycznym (1970–1987); 28 (4–11–13) medali ME (1967–1989), w tym: 1 (1–0–0) w boksie (1974), 2 (0–0–2) w saneczkarstwie (1967–1971), 3 (0–2–1) w tenisie (1971), 22 (3–9–10) w zapasach w stylu klasycznym (1972–1989); 318 (137–103–78) medali MP, w tym: 6 (1–3–2) w boksie, 9 (3–2–4) w hokeju na lodzie, 6 (1–1–4) w łyżwiarstwie figurowym, 8 (0–4–4) w piłce nożnej, 41 (20–14–7) w pływaniu, 12 (6–3–3) w saneczkarstwie, 63 (22–20–21) w szermierce, 38 (20–14–4) w tenisie, 134 (64–41–29) w zapasach w stylu klasycznym. Zawodnicy GKS Katowice występowali w I lidze w takich dyscyplinach, jak: boks, hokej na lodzie (1965–1980, 1982–1990), piłka nożna mężczyzn (1966–1971, 1979–1980, 1983–1995) i kobiet (2018 – nadal), siatkówka mężczyzn (1964–1968 i 2016 – nadal), tenis (1969–1970, 1977), tenis stołowy (1969–1970), zapasy w stylu klasycznym (1969–1970, 1975–1987).
T. Bagier: Sport województwa katowickiego przedstawia się. Katowice 1971; A. Steuer: Górnicze Kluby Sportowe w Katowicach w latach 1945–1989. W: Tradycje i dziedzictwo górnicze na obszarze Katowic z perspektywy XXI wieku. Katowice 2009; A. Baran: 100 lat sportu zapaśniczego w Katowicach. Katowice 2005; T. Pikul: Monografia sekcji piłkarskiej GKS Katowice. T. 1: 1964–1984. Katowice 2010; H. Marzec: 80 lat śląskiego boksu. Katowice 2002.

GLINIOK zob. ►Hubertus

GLIWICKA, ośrodek sportowy podległy ►Miejskiemu Ośrodkowi Sportu i Rekreacji w Katowicach, założony w 2018 r. w ►Załężu przy ul. Gliwickiej; na ośrodek składają się: kort tenisowy, basen pływacki, siłownia na wolnym powietrzu; stoły do tenisa stołowego, boisko do koszykówki; kierownik: Marek Hypa.
https://www.mosir.katowice.pl/obiekty_mosir/biedronki-wodny-plac-zabaw/

GLORIA KATOWICE, Międzyparafialny KS, zał. 1998 z siedzibą przy ul. Lubiny 9; sekcje: piłki nożnej, piłki ręcznej dziewcząt, kulturystyki, podnoszenia ciężarów. 155 członków (2011). Jedyny KS związany ze strukturami kościoła katolickiego w Katowicach. Osiągnięcia: uczestnictwo w rozgrywkach II ligi piłki ręcznej kobiet.
https://www.handballnews.pl/druzyna/mkks_gloria_katowice

GŁAZIEWICZ Wojciech (6 II 1967 – 25 VI 2019 Kraków), działacz Polskiego Związku Motorowego w Katowicach, prezes Okręgowego Zespołu Działalności Gospodarczej PZM w Katowicach, wiceprezes Zarządu Okręgowego PZM Katowice; pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

GŁUSI KATOWICE, klub szachowy, wzmiankowany w drugiej połowie l. 60. XX w. w biuletynach Śląskiego Związku Szachowego; występował w drużynowych zawodach o mistrzostwo kl. A.

GOLF, dyscyplina ►sportu, jej rozwój w województwie śląskim zapoczątkowali amerykańscy urzędnicy koncernu Giesche w ►Giszowieckim lesie, na polu golfowym w kształcie siedmioboku o pow. 71,1340 ha rozciągający się na obszarze ►Giszowca od wieży wodnej na północy, wzdłuż ulicy Pszczyńskiej, do granicy powiatów pszczyńskiego i katowickiego na południu; w okresie międzywojennym (1931–1939) ►Pułaski Golf Club; w okresie tzw. Polski ludowej dyscyplina zakazana ze względów ideologicznych (czyli amerykańskiego rodowodu); g. odrodził się w KS ►Start Katowice (1982) z polami golfowymi na terenie ►Katowickiego Parku Leśnego, za zgodą Urzędu Miejskiego i Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach (w warunkach stanu wojennego, 1984–1989, udział w międzynarodowej wymianie sportowej z NHKG Ostrawa). Po 1990 upadek sekcji (emigracja członków klubu zagranicę, dewastacja terenów golfowych), odrodzenie w 1994 w Śląskim Klubie Golfowym w Siemianowicach; Do najbardziej aktywnych i uzyskujących najlepsze wyniki sportowe należeli: Ryszard Skorupa, Antoni Wala, Stefan Szostak i Robert Szwarc.
http://www.skgolf.pl/index.php?mod=historia

GOLIAT, Śląski Klub Karate, istnieje od 1992, największy klub odmiany Oyama Karate na terenie Górnego Śląska i jeden z największych w Polsce. Skupia ponad 1000 członków w wieku od 4 do 66 lat; prowadzi zajęcia w 50 sekcjach we wszystkich dzielnicach Katowic, Siemianowic, Tychów, w Rudzie Śląskiej, Gliwicach, Chorzowie, Bytomiu, Mikołowie, Mysłowicach, Łaziskach, Gliwicach, Orzeszu oraz w Świętochłowicach (licencja na teren całego województwa śląskiego). Członków i zawodników trenuje grupa wykwalifikowanych instruktorów, w tym kilkunastu z czarnymi pasami. Od 1998 rozszerzono naukę o Full-Contact / Thai Boxing Karate, Aikido. Osiągnięcia: 1 (1–0–0) medal MŚ (1999) zdobyty przez Danutę Fydę, pierwszą Polkę, która odniosła sukces na zawodach tej rangi Full Contact Karate 63 kg; 15 (6–6– 3) medali ME (2011, 2013); 327 (137–88–102) medali MP (1997–2011) w konkurencjach: kata, kumite, kobudo. Szefem i założycielem jest sensei Jerzy Walaszczyk.
http://www.karategoliat.pl

„GÓRNIK”, SPELEOKLUB ODDZIAŁU PTTK KWK „WUJEK”, zob. ►Katowicki Klub Speleologiczny

GÓRNIK, staw (pow. 1,25 ha) położony w lesie między ul. Adama w Giszowcu a Wesołą; zagospodarowany i zarybiony przez sekcję wędkarską „Staszic” Giszowiec (1977), z dobrze zachowaną roślinnością nadwodną i lęgowiskiem płazów. W pobliżu przebiega ►Szlak Dolinki Murckowskiej. Staw jest częścią Ekologicznego Systemu Obszarów Chronionych w Katowicach; od 2011 bez wody.
http://www.wazki.pl/katowice_gornik_giszowiec.html.

„GÓRNIK”, nazwy kół sportowych (1950–1957) przy kopalniach: „Boże Dary” (Kostuchna), „Eminencja – Gottwald” (Dąb), „Katowice” (Bogucice), „Kleofas” (Załęże), „Murcki” (Murcki), „Wieczorek” (Janów, Giszowiec, Szopienice), „Wujek” (Ligota/Brynów), w fabrykach maszyn górniczych (Piotrowice, Wełnowiec, Załęże, Zawodzie) oraz Zakładach Drzewnych Przemysłu Węglowego (Katowice) i Przedsiębiorstwie Montażu Urządzeń Elektrycznych Przemysłu Węglowego (Katowice Koszutka); do 1952 nazwę „Górnik” przyjmowały koła sportowe przy zasadniczych szkołach zawodowych Ministerstwa Górnictwa i w technikach górniczych.
A. Steuer: Górnicze kluby i koła sportowe Katowicach w latach 1945–1989. W: Tradycje i dziedzictwo kulturowe na obszarze Katowic z perspektywy XXI wieku. Red. A. Barciak. Katowice 2010, s. 408–433.

GÓRNIK DĄB-ZAŁĘŻE zob. ►Dąb Katowice.

GÓRNIK KATOWICE, śląski klub sportowy przy Zakładach Drzewnych Przemysłu Węglowego (siedziba znajdowała się w Katowicach przy ob. al. W. Korfantego 3). Powstał w 1947 jako Koło Sportowe Górnik przy Z.D.P.W.; do 1952 dominowała rekreacja w sportach zimowych i siatkówka; od 1952 wprowadzono działalność wyczynową. W 1957 przekształcony w KS z sekcjami: saneczkarstwa (1952) i narciarstwa (1953). W 1957 sekcja narciarstwa skupiała 19 członków (m.in. Jan Legierski, Erwin Fiedor, Józef Kubica, Paweł Stolecki, Jerzy Wykrota). Działacze: Józef Kaszper, Tadeusz Opolski, Jurand Jarecki, Irena Pawełczyk, bracia Sienkiewicz. W 1964 połączył się z ►GKS Katowice. Osiągnięcia: 2 (1–1–0) medale MP (1964) w narciarstwie; 14 (6–3–5) medali MP (1959–1964) w saneczkarstwie
APK, zesp. Wojewódzka Rada Narodowa Katowice Urząd Spraw Wewnętrznych, sygn. 169 II.

GÓRNIK KATOWICE III, zob. ►Górnik Załęże-Dąb.

GÓRNIK KOSTUCHNA, Górniczy KS z siedzibą w Kostuchnie, zał. 20 II 1945, pierwsza organizacja kultury fizycznej odbudowana w Województwie Śląsko-Dąbrowskim po zakończeniu II wojny św.; sięgała rodowodem do najstarszych tradycji ruchu sportowego w Kostuchnie, reprezentowanego przez: KS Przyszłość (1926-28) i ►Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży (1932–1939); nazwy: KS Kostuchna (organizacja prywatna), G. K. (1949, 1957–1971) KS, Koło Sportowe ►Górnik Kostuchna przy KWK „Boże Dary” (1950–1956), po fuzjach: z KS Rozwój (KS ►Jaworznicko-Mikołowskich Zakładów Naprawczych Przemysłu Węglowego) i ►Podlesianką 38 Podlesie (Międzyzakładowy) KS (1972–78), z KS ►Górnik Murcki (1978) jako ►MK Górnik Katowice (zob. ►MK Katowice); sekcje: koszykówka (1965), lekkoatletyka (1965–1070), narciarstwo (1949–) piłka nożna (1945–1978), piłka ręczna (1960–1978), pływanie (1965), siatkówka (1955–1965), strzelectwo (1970), tenis stołowy (1949–1972). Liczba członków: 22 (1945), 260 (1955), 143 (1965); prezesi: J. Tworuszka (1924) W. Mrozek (1945), H. Nazarewicz; obiekty: stadion (1960), strzelnica (l. 50 XX w.); osiągnięcia: lokalne.
A. Steuer: Górnicze kluby sportowe w Katowicach w latach 1945–1989. W: Tradycje i dziedzictwo górnicze na obszarze Katowic z perspektywy XXI wieku. Red Antoni Barciak, Katowice 2010.

GÓRNIK 1920 KATOWICE, wielosekcyjny polski klub sportowy. Nawiązywał do plebiscytowych tradycji sportowych KS ►Gwiazda Bogucice. Reaktywowany 20 II 1945 jako jeden z pierwszych klubów w Katowicach pod nazwą Towarzystwo Sportowe „1920” Bogucice. Przyjął mecenat Związku Robotniczych Klubów Sportowych Województwa Śląsko-Dąbrowskiego. Występował jako RKS „20” Bogucice; od X 1945 do V 1948 pod nazwą KS „Kopalnia Katowice”. Związał się z przemysłem wydobywczym, od 1948 tworząc wielosekcyjny KS „Górnik”. W l. 1950–1956 działał jako ►Koło Sportowe Górnik nr 4 przy kopalni „Katowice”. Przekształcił się w największą jednostkę górniczego sportu w Katowicach z bazą sportową rozrzuconą po całym mieście; dysponował m.in. basenem „Rybka”, Sztucznym Torem Łyżwiarskim, kortami tenisowymi przy ul. Bankowej (1950), ►Torkatem.

W l. 1957–1964 połączył się z innymi klubami górniczymi południowej części Katowic i utworzył ►GKS Katowice. Prowadził sekcje: bokserską, gimnastyki, hokeja na lodzie, koszykówki męskiej (1950), lekkoatletyki, piłki nożnej, pływania, siatkówki (1950), szermierki, tenisa. Reaktywowany w l. 1991–1994 jako klub hokeja na lodzie. Drużyny klubowe uczestniczyły w rozgrywkach I ligi: hokej na lodzie (1955–1964), siatkówka (1957–1964), tenis (1956, 1960–1961). Osiągnięcia: 1 (0–0–1) medal IO (1956); 4 (0–1–3) medale ME (1954–1959) w szermierce; 42 (21–12–7) medale MP (1950–1964), w tym 3 (1–1–1) medale (1950, 1955–1956) w boksie, 8 (3–4–1) medali w hokeju na lodzie (1955–1963), 2 (1–0–1) medale w lekkoatletyce, 4 (2–2–0) medale w pływaniu (1960–1963), 5 (0–2–3) medali w siatkówce mężczyzn (1960–1964), 24 (14–4–6) medale w szermierce (1950–1963), 4 (1–1–2) medale w tenisie (1951–1957). Wybitni sportowcy: Anna Adamczyk, Wanda Fukałowa, Andrzej Fonfara, Karol Fonfara, Sylwia Julito, Henryk Grabowski, Krystian Langer, Roman Niestrój, Zygmunt Pawlas, Elżbieta Pawlasowa, Tadeusz Siwek. Działacze: Rudolf Fastriok, Tadeusz Fukała, Zbigniew Grajkowski, Wacław Walnik, Zygmunt Żurawski.
Z dziejów Bogucic. Materiały z sesji popularnonaukowej zorganizowanej przez Miejski Dom Kultury „Bogucice-Zawodzie” z okazji 650-lecia Bogucic w dniach 13–14 października 2010 roku. Miejski Dom Kultury „Bogucice-Zawodzie” 2011; „Dziennik Zachodni-Wieczór” 1950, nr 82.

GÓRNIK LIGOTA, KS kopalni „Wujek” (w l. 1950–1952 występował też jako „Górnik” Brynów). Prowadził sekcje: koszykówki męskiej (1950), motocyklową (organizacja kursów na prawo jazdy), siatkówki mężczyzn (1950-1951) i kobiet (1950–1951). Osiągnięcia: udział w rozgrywkach klasy B w koszykówce męskiej (19500, siatkówce męskiej (1950), siatkówce żeńskiej (1950).
„Dziennik Zachodni-Wieczór” 1950, nr 89, 90; 1951, nr 31.

GÓRNIK MURCKI, KS, zakładowy, związany z kopalnią Murcki; zał. 1945, do 1948 RKS, do 1950 KS, do 1956 Koło, w l. 1957–1977 GKS „Górnik” Murcki, w 1977 połączył się z „Górnikiem” Kostuchna (zob. ►MK Katowice). Odegrał pionierską rolę w rozwoju rugby w Polsce. Prowadził sekcje: gimnastyki sportowej, hokeja na lodzie (1955–1969; po połączeniu z „Górnikiem Wesoła” i „Polonią” Tychy dała początek GKS Tychy), piłki nożnej, piłki ręcznej, rugby, siatkówki, szachową, tenisa stołowego. Działacze: Stanisław Bronowicki, Antoni Koźlik. Osiągnięcia: udział w rozgrywkach I ligi hokeja na lodzie (1964). Reprezentanci Polski: Henryk Handy, Karol Burek (hokej na lodzie).
Z klubowych kronik Górnika Murcki. „Echo” 1964, nr 12–13; Ach te Murcki. Katowice 2013.

GÓRNIK PIOTROWICE, KS przy Piotrowickiej Fabryce Maszyn Górniczych, zał. 16 V 1946, pierwotnie p.n. Klub Sportowy, od 25 VII 1946 PIOTFAMA Piotrowice, od 25 VIII 1946 P.F.M. Piotrowice; w l. 1949–1956 Koło Sportowe „Górnik”; od 12 II 1959 powrócił do struktur klubowych; zarejestrowany przez Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej pod nr 1687. W 1959 skupiał 61 członków. 5 II 1968 połączył się z GKS ►„Rozwój” Katowice (Południowe). Prowadził sekcje: piłki nożnej, koszykówki mężczyzn, motocyklową, siatkówki kobiet i mężczyzn, tenisa stołowego, zapaśniczą. Dysponował boiskiem przy ul. Wczasowej; siedziba mieściła się w lokalu przy ul. Dworcowej. Zapaśnicy występowali w lidze wojewódzkiej; w 1952 klub był gospodarzem MP w zapasach. Działacze (1955): Jeremi Bukowski, Edmund Siedlaczek, Jan Hoenhe, Jan Gondzik, J. Bukowski, Robert Zientek.
APK, zesp. Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej, Urząd Spraw Wewnętrznych Katowice, sygn. 103 III; Okręgowy Związek Piłki Nożnej w Katowicach, sygn. 75; Starostwo Powiatowe Katowice, sygn. 302a; E. Błażyca, J. Śledzikowski i in., Klub Sportowy „Rozwój” Kopalni „Wujek” w Katowicach, Katowice 2001; A.Głaz i in., Historia polskich zapasów 1922–2012, Warszawa 2012; „Biuletyn Sportowy”, Stalinogród 1954–1956.

GÓRNIK SZOPIENICE, zmitologizowana struktura organizacyjna stworzona w I poł. l. 50. XX w. dla celów statystycznych przez urzędników ►Miejskiego Komitetu Kultury Fizycznej w Szopienicach; jedna z trzech występujących równolegle nazw GKS ►Naprzód Janów; na swoje konto zapisywała też osiągnięcia medalowe zapaśników z Janowa Miejskiego (dzielnica Mysłowic).
A. Steuer: Górnicze kluby i koła sportowe w Katowicach w latach 1945–1989. W: Katowice w 144. rocznicę uzyskania praw miejskich. Katowice 2010.

GÓRNIK ZAŁĘŻE, KS przy kopalni „Kleofas” w Załężu. Powstało w 1949 po secesji Koła Sportowego „Górnik” przy kopalni „Eminencja” w Dębie. W 1950 połączyło się z Kołem Sportowym „Górnik” przy Fabryce Maszyn Górniczych „MOJ”.
A. Steuer: Ruch sportowy w Katowicach-Załężu (1895–1998). W: „Kronika Katowic”. T. 8. Katowice 1999; „Dziennik Zachodni-Wieczór” 1950, nr 12.

GÓRNIK ZAŁĘŻE-DĄB, koło sportowe (występowało także pod nazwą Górnik Katowice III), powstało 20 kwietnia 1949 roku z połączenia GZKS Kleofas, KS Napęd Załęże (zob. ►Moj Katowice) i GZKS  Eminencja Dąb (zob. GKS ►Dąb Katowice), nie miało osobowości prawnej; w 1956 występowało pn. Koło Sportowe „Górnik” przy KWK „Kleofas”. Prowadziło  działalność w trzech sekcjach: ►piłki nożnej, ►tenisa stołowego i ►siatkówki. W 1957 roku przekształciło się w Klub Sportowy ►Kleofas 06 Katowice.
A. Steuer: Ruch sportowy w Katowicach-Załężu (1895–1998). W: Kronika Katowic. T.. 8. Katowice 1999.

GÓRNOŚLĄSKA IZBA TURYSTYKI zob. ►Śląska Izba Turystyki.

GÓRNOŚLĄSKI KLUB SPORTOWY MURCKI, zał. 2007, sekcje: piłki nożnej 5-osobowej, siatkówki plażowej; uczestnik zawodów o mistrzostwo Katowic.
Ach, te Murcki. [zebranie i ułożenie materiałów Sylwester Szweda, konsult. z j. niem. Andrzej Sitko]. Katowice [2013].

GÓRNOŚLĄSKI ODDZIAŁ POLSKIEGO TOWARZYSTWA TURYSTYCZNO-KRAJOZNAWCZEGO, z siedzibą przy ul. Staromiejskiej 4 w Katowicach; struktura polskiego ruchu turystycznego powołana do życia 24 listopada 1951 r. na zjeździe organizacyjnym ►PTTK Oddziału Katowickiego (prezes Tadeusz Kasper); Oddział objął: Katowice, Nowy Bytom, Świętochłowice, Chorzów, Siemianowice, Mikołów, Tychy, Szopienice, Mysłowice. Jego zasięg terytorialny w miarę upływu czasu i rozwoju Towarzystwa ulegał zmniejszeniu, podlegały mu koła PTTK w szkołach, zakładach pracy, komisje i kluby turystyki kwalifikowanej, był organizatorem imprez turystycznych (wycieczek, rajdów, zlotów), prowadził działalność gospodarczą i wydawniczą, posiadał liczną kadrę programową, w skład której wchodzili przewodnicy turystyki, instruktorzy, opiekunowie przyrody i zabytków, strażnicy ochrony przyrody, organizatorzy turystyki. Oddział należy do czołówki krajowej pod względem liczby członków, a także ilości corocznie organizowanych imprez i biorących w nich udział uczestników; jest współzałożycielem Regionalnej Fundacji Turystyki i Krajoznawstwa PTTK, Śląskiej Organizacji Turystycznej, instytucją współdziałającą z Wojewódzkim Komitetem Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Katowicach oraz członkiem Górnośląskiej Izby Turystyki. W 1971 r. Oddział został wyróżniony Złotą Odznaką Honorową PTTK, w 1983 otrzymał swój sztandar. Obchody jubileuszu 75-lecia działalności w r. 1997 uświetnił szereg imprez przygotowanych z tej okazji oraz honorowy patronat Wojewody Katowickiego i Prezydenta Miasta Katowice. W 2009 r., za zasługi w utrwalaniu pamięci o ludziach i ich czynach w walce o niepodległość Polski podczas II wojny światowej i po jej zakończeniu, został uhonorowany medalem „Pro Memoria”, rok później wyróżniono go odznaką honorową „Za Zasługi dla Turystyki”.
https://m.facebook.com/GO.PTTK.KATOWICE

GÓRNOŚLĄSKI OKRĘGOWY ZWIĄZEK PIŁKI NOŻNEJ W KATOWICACH, pierwotnie ►Górnośląski Związek Piłki Nożnej; pierwsza polska regionalna centrala sportowa w województwie śląskim; zał. w Bytomiu 4 VIII 1920), na prawach czł. nadzwyczajnego (1921), zwyczajnego (1922) w Polskim Związku Piłki Nożnej z siedzibą w Katowicach (1922–27), zrzeszała kluby niemieckie z rozwiązanego ►Wojewodschaft Fußballverband (1922–23), przemianowana na ►Śląski Okręgowy Związek Piłki Nożnej; obejmował tereny województwa śląskiego (bez Bielska i Cieszyna), dzielił się na podokręgi: przemysłowy, rybnicki i tarnogórski; zrzeszał 101 klubów (1925); prezesi: Stanisław Flieger, Paweł Kopieczny, Alojzy Budniok, Rudolf Niemczyk; organizator Mistrzostw Górnego Śląska w piłce nożnej w klasach A, B i C.; organy prasowe: „Sportowiec”, ►„Sportowiec Górnośląski” (dod. do „Gońca Śląskiego”).
A. Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim w latach 1922–1939. Opole 2008.

GÓRNOŚLĄSKI ZWIĄZEK CIĘŻKIEJ ATLETYKI, centrala regionalna polskich klubów w podnoszeniu ciężarów i w zapasach w stylu klasycznym, zał. 13 X 1920 z inicjatywy Polskiego Komisariatu Plebiscytowego w Bytomiu; 19 XII 1922 przeniesiony i reaktywowany w Katowicach; zrzeszał od 18 (1923) do 21 (1924) towarzystw i sekcji ciężkoatletycznych, przekształcił się w ►Polski Związek Ciężkiej Atletyki (1924). Był organizatorem: I (1920) i II (1923) mistrzostw Śląska. Funkcję prezesów pełnili: Stanisław Flieger, Alojzy Budniok, Marcin Kuczmik. W 1925 odrodził się jako ►Śląski Okręgowy Związek Ciężkiej Atletyki.
A. Steuer: Dzieje ciężkiej atletyki na Górnym Śląsku 1878–1939. Katowice 1986.

GÓRNOŚLĄSKI ZWIĄZEK LEKKOATLETYCZNY (1), regionalna centrala ►gier ludowych (►palanta, ►piąstkówki, ►piłki uszatej, ►tamburyna), oraz lekkoatletyki (ograniczonej do biegów terenowych); utworzona w 1921 r. w Zabrzu przez Piotra Mikę z Halemby; w latach 1922–1923 w Katowicach, po secesji działaczy Górnośląskiego Związku Lekkoatletycznego (2) siedziba została przeniesiona do Nowego Bytomia. Działacze: Franciszek Dworok, Stanisław Brychczy, Paweł Cholewa.
A. Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008.

GÓRNOŚLĄSKI ZWIĄZEK LEKKOATLETYCZNY (2), regionalna centrala lekkoatletyczna, założona w 1924 r. z inicjatywy Stanisława Nogaja i Antoniego Oski. GZL (2) nawiązał stosunki z Polskim Związkiem Lekkoatletycznym i przekształcił się w jego okręg; od 1925 r. sportowcy śląscy brali udział w MP, od 1927 w zawodach międzypaństwowych, od 1928 w IO. Zrzeszał 30 klubów (1930), m.in. ►Pogoń Katowice i ►Roździeń Szopienice.
A. Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008.

GÓRNOSLĄSKIE TOWARZYSTWO NARCIARZY W KATOWICACH, organizacja turystyczna, polska działalność 1922–1924.
A. Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008.

GROMADA, biuro turystyczne, z siedzibą przy ul. Mariackiej 21, organizator turystyki krajowej i zagranicznej w środowisku wiejskim województwa śląskiego, należy do Ogólnopolskiej Spółdzielni G. założonej w 1957 roku.

GROMADA, Ogólnokrajowa Spółdzielnia Turystyczna G. (zał. 1937, reaktywowana 1957), znajdowała się w strefie wpływów Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego; powołana dla krzewienia turystyki (zagranicznej i krajowej, m.in. wycieczek szkolnych) oraz wczasów (m.in. „w siodle”, „pod gruszą”, leczniczych, świątecznych). Działa w społeczności wiejskiej na rynku turystycznym i hotelarskim, zarówno w kraju, jak i za granicą, posiada 21 hoteli (w tym 2 za granicą: w Berlinie i w Kapsztadzie) oraz 3 ośrodki wypoczynkowe; oferuje do dyspozycji gości ponad 5 tys. miejsc noclegowych; w Katowicach siedziba biura mieściła się m.in. przy Placu Wolności 2 (w okresie PRL), podlegały jej ekspozytury w Chrzanowie, Olkuszu, Raciborzu, Tarnowskich Górach, Tychach, Wodzisławiu Śląskim, Zawierciu; obecnie posiada lokal przy ul. Mariackiej 21.
J. Gaj: Dzieje turystyki w Polsce. Warszawa 2008; Informator turystyczny województwa katowickiego 1978.

GRONIE, Akademicki Klub Turystyczny działający przy Radzie Okręgowej Zrzeszenia Studentów Polskich w Katowicach (zał. 22 II 1961); nawiązał do założeń programowych pierwszego AKT (we Lwowie, 1906); połączył się ze Studenckim Klubem Turystycznym przy Uniwersytecie Śląskim (1969), w jego strukturze znalazł się Klub Przewodników Beskidzkich (14 VI 1963), przekształcony w Studenckie Koło Przewodników Beskidzkich; klub zajmuje się turystyką krajową (z przewagą górskiej) i zagraniczną; sekcje i komisje: turystyki: górskiej, narciarskiej, pieszej, speleologicznej, kolarskiej, kajakowej, wysokogórska (wspinaczkowa), taternictwa jaskiniowego (od 1970 ►Akademicki Klub Alpinistyczny w Katowicach); klub posiada stację turystyczną na Hrobaczej Łące i Chatkę pod Rogaczem (3 XI 1968). Klub prowadzi bibliotekę, na którą składa się ponad 1000 woluminów (map, przewodników itp.), a także działalność wydawniczą (gł. informatory i foldery dla uczestników organizowanych przez siebie imprez, śpiewniki turystyczne). Prezesi: Janusz Kalinowski (kilka kadencji), Piotr Bednorz, Janusz Gregorczyk, Stefan Kowalski, Adam Fostiak, Eugeniusz Gren (dwie kadencje), Marek Ciemniewski, Józef Kubik, Grzegorz Górka, Jacek Siwecki (dwie kadencje), Andrzej Maciążek (dwie kadencje), Witold Maciążek, Józef Ploska, Zbigniew Radomski; członkowie Honorowi: ks. Jerzy Pawlik, Wacław Derejczyk, ks. Henryk Pyka , Tadeusz Staich.

GROSSER Otton (1 XI 1883, Nowy Sącz – 12 II 1943, k. Stefanowa), urzędnik na kolei, najpierw C.K, Dyrekcji Kolei Północnej w Wiedniu, a w latach 30. XX w. pracownik Kolei Państwowych, wicedyrektor i, od lipca 1933 roku, p.o. dyrektora Okręgowej Dyrekcji Kolei Państwowych w Katowicach; prezes Aeroklubu Śląskiego i Okręgowego Komitetu Szybowcowego w Katowicach, od 1936 prezes zarządu Lwowskiego Okręgu Wojewódzkiego Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej oraz Aeroklubu Lwowskiego. W Wojsku Polskim od 1920 roku (kolejno: w wojskach saperskich, piechoty, kolejowych, w oddziale IV Sztabu Generalnego w Warszawie na stanowisku wojskowego komisarza kolejowego), od 1928 był delegatem Sztabu Generalnego Wojska Polskiego przy Ministerstwie Komunikacji. Na początku 1938 roku został mianowany przedstawicielem lotnictwa do Państwowej Rady Sportu Lotniczego, nadzorował organizację Krajowej Wystawy Lotniczej we Lwowie (1938). Pod koniec 1938 został dyrektorem Warszawskiej Dyrekcji Kolejowej, a w 1939 szefem Wojennej Dyrekcji Kolejowej. Po wybuchu II wojny światowej działał w konspiracji, oficer AK, pełnił funkcję szefa Biura Wojskowego Komunikacji Komendy Głównej AK, w 1942 został aresztowany przez Niemców i w lutym 1943 rozstrzelany podczas egzekucji w Lasach Chojnowskich. Był drugim mężem aktorki Ireny Solskiej. Odznaczony został Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1932), Złotym (1938) i Srebrnym Krzyżem Zasługi (1925), Złotą Odznaką Honorową Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej I stopnia.

GRUPA STRAŻNIKÓW OCHRONY PRZYRODY, struktura w ►Zakładowym Kole PTTK Huty „Baildon”, założona w 1975 roku przez Leopolda Sowę; prowadziła działalność głównie dzięki pomocy uczniów szkół przyzakładowych.
PTTK w Hucie „Baildon” Katowice 1953–2003. Wspólnie tworzyliśmy tę już 50-letnią historię, opr. H. Czarnik. Katowice 2004.

GRUPA SZYBOWCOWA INŻ. PIOTRA TUŁACZA zob. ►Klub Szybowcowy Związku Strzeleckiego „Śląsk”

GRÜNFELD, staw (użytek ekologiczny) o pow. 4,7 ha ( (1996), położony na granicy śródmieścia Katowic, na zachód od lotniska ►Aeroklubu Śląskiego na ►Muchowcu, pomiędzy ulicami Bazaltową i Krzemienną; pierwotnie glinianka przy cegielni Ignatza Grünfelda, od którego wzięła nazwę. Brzegi G. pokryte są zaroślami wierzbowymi, z niezbyt obfitymi płatami roślinności nadwodnej, trzcinowisko (trzcina pospolita, pałka szerokolistna), staw charakteryzuje liczne występowanie płazów, jest też miejscem lęgowym ptaków wodno-błotnych i dogodnym miejscem tarła ryb; stanowi rezerwę wody dla obszaru zabudowanego; dawniej administrowany przez Okręg Katowicki ►Polskiego Związku Wędkarskiego.
M. Tokarska: Przyroda Katowic. Katowice 2005; http:/ /www. Polska niezwykla.pl/web/place/19122,katowice-staw-grunfeld.html

GRY RUCHOWE; na terenie Katowic uprawiano następujące gry ruchowe: ►palanta, ►piąstkówkę, ►piłkę uszatą, ►tamburyno; centralami dla tej grupy były przed 1922: ►Oberschlesische Spiel und Eislaufverband; ►Górnośląski Związek Lekkoatletyczny (1) (1922), ►Górnośląski Związek Gier Ruchowych (1925), ►Polski Związek Palanta i Gier Ruchowych (1925); Od ►gier sportowych, wraz z którymi znalazły się w strukturach ►Polskiego Związku Gier Sportowych (1928) i ►Śląskiego Okręgowego Związku Gier Sportowych, różniły się lokalnym zasięgiem i brakiem ujednoliconych przepisów międzynarodowych.
A. Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2009.

GRY SPORTOWE, wspólną nazwą g.s. zostały objęte: ►koszykówka, ►piłka ręczna, ►siatkówka; razem z ►grami ruchowymi zostały one objęte strukturami ►Polskiego Związku Gier Sportowych (1928), różniły się od nich zasięgiem terytorialnym i ujednoliconymi przepisami międzynarodowymi.

GWARDIA, Zrzeszenie Sportowe, struktura kultury fizycznej w Polsce w l. 1949–1957, skupiająca organizacje sportowe (kluby i koła Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, a od grudnia 1954 Ministerstwa Spraw Wewnętrznych) na terenie Katowic przejęła ►Wojewódzki Milicyjny Klub Sportowy, ►ORMO-Zryw Katowice, Ormowiec Szopienice; dla tych struktur przyjęto wspólną nazwę. G., z których do 1990 przetrwała GKS ►Gwardia Katowice. Uprawiane dyscypliny: ►boks, ►gimnastyka sportowa, ►hokej na lodzie, ►kolarstwo szosowe (zob. ►kolarstwo), ►piłka nożna, ►podnoszenie ciężarów, ►strzelectwo sportowe (zob. ►strzelectwo).
B. Cimała, A. Steuer: Sport w województwie katowickim. Struktura, baza, kadry. W: Z dziejów kultury fizycznej na Śląsku. Rozwój kultury fizycznej na Śląsku w latach 1919–1989. Katowice 2009.

GWARDIA – BŁĘKITNI SZOPIENICE, gwardyjski KS, zał. 16 IX 1966 przy ORMO w Szopienicach (w l. 40.–50. XX w. KS Gwardia w Szopienicach). Działały sekcje: piłki nożnej, pływania, strzelectwa sportowego, siatkówki. Funkcję prezesa pełnił Władysław Sroga. Brak obiecanych przez różne zakłady pracy środków finansowych spowodował przekształcenie klubu w ognisko terenowe TKKF.
APK, zesp. Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach Urząd Spraw WewnętrznychAPK, sygn. 99 III.

GWARDIA KATOWICE, Katowicki Klub Sportowy G., z siedzibą przy ul. Jagiellońskiej 17, założony 5 marca 1945 roku, 192 członków (1971), początkowo ►Wojewódzki Milicyjny KS; fuzje z KS ►Płomień, KS ►Piechur Katowice, ►ORMO-ZRYW. Klub należał do Zrzeszenia Sportowego ►Gwardia, Federacji Klubów Gwardyjskich; w 1990 roku przemianowany został na ►Policyjny Klub Sportowy; sekcje: ►akrobatyka sportowa, ►boks (1948–1949), ►dżudo (1959–1990), ►gimnastyka sportowa (1962–1970), ►hokej na lodzie (1956–1960), ►jeździectwo (1955), ►kajakarstwo (1949], ►kolarstwo (1962–1992), ►piłka nożna (1970), ►piłka wodna, ►pływanie (1949–1955), ►podnoszenie ciężarów (1951), ►strzelectwo (1949–1990), ►tenis (1955), ►żużel (1949–1958); filie w Rybniku i Bielsku-Białej przyczyniły się do rozwoju dżudo w województwie katowickim działacze: Leszek Eustachiewicz, Julian Sobass, Andrzej Czajkowski; osiągnięcia: II liga żużla (1956), 1 (0–1–0) medal IO (1988) Andrzeja Szerszyńskiego w szosowym drużynowym wyścigu kolarskim; 104 (39–35–30) medale MP (1949–1990), w tym 9 (9–0–0) w akrobatyce sportowej (1958–1964); 5 (0–2–3) medale w dżudo (1970–1990); 11 (3–6–2) medali w gimnastyce sportowej (1957–1965); 1 (0–1–0) medal w kajakarstwie (1949); 17 (2–5–10) medali w kolarstwie szosowym (1951–1990); 32 (14–10–8) medali w pływaniu (1952–1956); 9 (2–5–2) medali w ►skokach do wody (1956–1959); 2 (0–1–1) medale w podnoszeniu ciężarów (1951–1952); 18 (9–5–4) medali w strzelectwie (1976–1990); sportowcy: Barbara Eustachewicz, Elżbieta Gellner, Adam Gęszka, Zbigniew Jaskuła, Zbigniew Łukasz, Robert Nawrocki, Jerzy Procel, Marek Szerszyński, Paweł Waloszek, Wiktor Waloszek.

GWAREK BOLINA KWK „WIECZOREK”, klub skata, założony w 2009 (p.n. Bolina Giszowiec), z siedzibą przy ul. Leśnego Potoku; zajmuje się propagowaniem i nauką gry w skata; od 2015 współpracuje z Działem Etnologii Muzeum Historii Katowic (w Nikiszowcu); klub jest uczestnikiem rozgrywek pucharowych różnego szczebla; prezes: Marian Franz; czołowy sportowiec: Andrzej Kania.

GWIAZDA BOGUCICE, polski KS, zał. 1 VII 1920; prowadził sekcję piłki nożnej, uczestniczył w rozgrywkach o mistrzostwo Katowickiego Obwodu ►Górnośląskiego Związku Piłki Nożnej; działacz Jan Stebel. Wraz z członkami ►TG „Sokół” Bogucice i skautami im. Stefana Janasa weszli w skład 5. kompani 2. baonu 3. Pułku Piechoty im. Jarosława Dąbrowskiego – brali udział w III powstaniu śląskim; poległ Wiktor Brol. W 1923 połączył się z KS „Sztandar” Bogucice (zob. ►„20” Katowice).
A. Steuer: Dzieje sportu w Bogucicach i Zawodziu. W: Z dziejów Bogucic. Materiały z sesji popularnonaukowej zorganizowanej przez Miejski Dom Kultury „Bogucice-Zawodzie” z okazji 650-lecia Bogucic w dniach 13–14 października 2010 roku. Bogucice-Zawodzie 2011.

GWIAZDA BORKI, KS, zał. ok. 1923, w l. 1931–1935 RKS; reaktywowany 1945–1949, włączony do Zrzeszenia Sportowego ►Związkowiec, upadł wraz z nim; sekcje: palanta (1923–1928), piłki nożnej (1935); członek ►Górnośląskiego Związku Lekkoatletycznego (1); działacz: Jan Drozdowski. Osiągnięcia: 2 (2–0–0) medale MP w palancie – 1 m. w 1927 i 1928.
„Polska Zachodnia” 1928, nr 258.

GWIAZDA KATOWICE, struktura wymieniana w archiwaliach oraz źródłach prasowych (drużyna tenisa stołowego); od 1949 roku członek Śląsko-Dąbrowskiego Związku Tenisa Stołowego (zob. ►Śląski Związek Tenisa Stołowego); w 1949 występowała w rozgrywkach drużynowych mistrzostw Śląska w klasie C.
APK Okręgowy Związek Tenisa Stołowego Katowice, sygn 1.

GWIAZDA ZAŁĘŻE, Klub Pingpongowy, zał. 1933, organizacyjnie podlegał Chrześcijańskiemu Związku Młodzieży ►Odrodzenie, 14 członków (1934), w tym samym roku zakończył działalność; prezes: Eugeniusz Szeliga.