Leksykon struktur katowickiego sportu i turystyki

BADMINTON, dyscyplina sportu; w Katowicach pierwszą strukturą była Wojewódzka Komisja Badmintona (I 1975), przekształcona w ►Śląski Związek Badmintona (30 I 1979); na terenie miasta zostało zorganizowanych (1975–2009) 7 klubów, a pionierską rolę odegrały sekcje: ►AZS Politechniki Śląskiej Katowice oraz ognisk: ►Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycznej „Famur” przy Piotrowickiej Fabryce Maszyn Górniczych i Towarzystwa Rekreacyjno-Sportowego ►Czarni Janów przy KWK „Wieczorek”, Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w Katowicach, protoplaście sekcji w KS ►Kolejarz 24 Katowice. Rekreacyjna kometka (gra plastikową lotką) ustępowała częściowo lub całkowicie badmintonowi opartemu na grze lotką zaopatrzoną w pióra chińskich gęsi. Pionierami dyscypliny byli: J. Cofała, J. Gatner, H. Kalinowski, J. Szafrański; największe osiągnięcia w l. 80. XX w., zapoczątkowane przez migrację członków sekcji Unii Bieruń Stary do ►AZS Uniwersytet Śląski (N. Węgrzyn). W I lidze występowały Kolejarz 24 Katowice (1982–1990) i AZS Uniwersytet Śląski Katowice (1986–1992), w II – ►Naprzód Janów (1983–1994); największą indywidualnością był Jacek Hankiewicz – olimpijczyk z 1992 r. Osiągnięcia: 20 (1–6–13) medali MP (1984–1997).
A. Szalewicz: Historia badmintona w Polsce. Warszawa 2002

BADMINTONOWY KLUB SPORTOWY KOLEJARZ KATOWICE, założony w 2010 roku na bazie sekcji badmintona KS ►Kolejarz Katowice; siedziba: ul. Ojców Oblatów 12 na Koszutce, członek Okręgu Katowickiego Polskiego Związku Badmintona.
https://pl-pl.facebook.com/BKSKolejarzKatowice/

BADURA BRYNÓW, KS przy cegielni „Badura” wzmiankowany w l. 1938–1939; sekcja piłki nożnej.
A.Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008.

BAILDON, pierwotnie, do likwidacji Huty „Baildon”, Zakładowy Oddział Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego przy Hucie „Baildon”, którego rodowód sięga z kolei Koła nr 55 PTTK przy Miejskim Oddziale PTTK w Katowicach. Koło przekształciło się 4 lutego 1966 roku w oddział; w którego strukturach funkcjonowały:►Komisja Turystyki Górskiej, klub kolarski ►Wagant, klub narciarski „Śmig”. Oddział zajmował się tzw. turystyką kwalifikowaną, był organizatorem cyklicznych imprez: „Hutniczej Wiosny”, „Hutniczej Jesieni” oraz Złotów Młodych Hutników; był też inicjatorem budowy ośrodków wypoczynkowych (►Starganiec i w Ujsołach), zdobywał nagrody w ogólnopolskich konkursach PTTK; prowadził działalność gospodarczą (wypożyczalnia sprzętu, usługi transportowe, noclegowe w Ujsołach). Liczba członków: 2612 (1985); prezesi: Gerhard Rzepka, Józef Baron, Henryk Christoph.
J. Nowak, Działalność Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w województwie katowickim w latach 1951–1985, Zarys historyczny. Katowice 1989.

BAILDON KATOWICE, klub sportowy, zał. 24 II 1945 w Katowicach-Dębie. Po nieudanej próbie reaktywowania KS ►„Dąb” Katowice działacze sportowi z Huty Baildon utworzyli KS Baildon Katowice. W 1949 po fuzjach z KS ►„Pogoń” Katowice i KS „Ferrum” Zawodzie (zob. ►Słowian Katowice)przekształcił się w klub o zasięgu ogólnomiejskim. W l. 1950–1957 działał jako Koło Sportowe ►„Stal” nr 4 przy Hucie „Baildon”, stając się strukturą branżową; w 1957 odzyskał osobowość prawną; pod koniec l. 50. XX w. był jednym z największych KS w Polsce. Prowadził sekcje: boks, brydż, gimnastyka sportowa, hokej na lodzie, kajakarstwo, kolarstwo, koszykówka, lekkoatletyka, narciarstwo, piłka nożna, piłka ręczna, piłka wodna, pływanie, podnoszenie ciężarów, siatkówka, skoki do wody, sporty motorowe, szachy, szermierka, tenis, tenis stołowy, zapasy, a także szkółki dziecięce i klasy sportowe w szkołach na Osiedlu Tysiąclecia: szermierczą i tenisową. Dysponował takimi obiektami, jak: basen ►Bugla, boisko piłkarskie przy ul. Gliwickiej, ►Hala Sportowa Baildon przy ul. Chorzowskiej, ►Korty Tenisowe im. Jadwigi Jędrzejowskiej przy ul. Astrów, stadion lekkoatletyczny przy ul. Kościuszki, plansza szermiercza, stoły pingpongowe przy ul. Żelaznej. Przestał funkcjonować w po zlikwidowaniu zakładu patronującego (po 2000). Był organizatorem Międzynarodowych Tenisowych Mistrzostw Polski. Działacze: Paweł Ciasnocha, Walenty Czyrski (pierwszy prezes klubu), Alojzy Farnik, Zbigniew Grajkowski, Henryk Jonszta, Marian Liberka, Zbigniew Ochoński, Feliks Olszak. Kronikarski zapis dziejów klubu na łamach „Głosu Baildonu” opracowali: Zbigniew Grajkowski i Henryk Czarnik. Drużyny klubowe uczestniczyły w rozgrywkach I ligi: siatkówki kobiet (1959–1961) i mężczyzn (1989–1991), hokeja na lodzie (1959–1982), lekkoatletyki (1959, 1963–1965), szermierki (1959), tenisa (1956–1958, 1960–1964, 1966–1973), koszykówki mężczyzn (1969–1970, 1978, 1986) oraz II ligi: brydż (1970–1972, 1974–1978, 1982– 1984). 13 zawodników reprezentowało Polskę na IO: hokeiści na lodzie – Feliks Góralczyk, Robert Góralczyk, Wiesław Jobczyk, Gerard Langner, Tadeusz Obłój, Jerzy Ogórczyk, Augustyn Skórski, Andrzej Zabawa, Karol Żurek; szermierze – Krystyna Urbańska (Machnicka), Marceli Wiech, Ryszard Zub, tenisista stołowy – Leszek Kucharski. Osiągnięcia: 1 (0–0–1) medal IO – 3 m. w szermierce (1956); 5 (1–2–2) medali MŚ – 3 złote (1961), 2 srebrne (1965, 1967) i 2 brązowe (1964, 1971) w szermierce; 2 (1–0–1) medale ME – 1 m. w sztafecie 4 x 100 m kobiet (1962) i 3 m. w tenisie stołowym; 176 (54–52–70) medali MP, w tym w 7 (0–3–4) medali w hokeju na lodzie (1970–1978) zdobytych przez 45 zawodników, 27 (2–12–13) medali w lekkoatletyce (1956–1963) zdobytych przez 17 zawodników, 4 (3–1–0) medale w podnoszeniu ciężarów (1946–1948) zdobyte przez 3 zawodników, 41 (5–16–20) medali szermierce (1957–1995) zdobytych przez 52 zawodników, 78 (36–16–26) medali w tenisie (1957–1983) zdobytych przez 15 zawodników, 19 (8–4–7) medali w tenisie stołowym (1991–1996) zdobytych przez 12 sportowców. Osiągnięcia z lat 1950–1956 zob. ►Stal Katowice. Wybitni sportowcy: Lucjan Błaszczyk, Jadwiga Jędrzejowska, Leszek Kucharski, Franciszek Sobczak, Elżbieta Szyroka (rekordzistka Europy w lekkoatletyce), Krystyna Urbańska; trenerzy: Franciszek i Walerian Klimontowiczowie, Emil Nikodemowicz, Antoni Sobik, Wilhelm Weglenda, Roman Wontroba, Teodor Zaczyk.
APK, zesp. Okręgowy Związek Piłki Nożnej Katowice, sygn. 51; B. Cimała, A. Steuer: Sport w województwie katowickim struktura, baza, kadry. W: Z dziejów kultury fizycznej na Śląsku: rozwój kultury fizycznej na Śląsku w latach 1919–1989. Red. M. Ponczek, K.H. Schodrok. T. 1. Katowice 2009; Z. Grajkowski: 40 lat Klubu Sportowego „Baildon” Katowice 1945–1985. Informator. Katowice 1985; U. Rzewiczok: Huta Baildon i jej twórca. Katowice 2009; 50 lat tenisa w KS „Baildon” Katowice. Katowice 1985; Mała encyklopedia sportu. T. 1: A–K. Warszawa 1984.

BALAST, klub żeglarski w Katowicach, zał. 2001, z siedzibą przy ul. Wiertniczej 8/14; działacze: Władysław Kańtoch – bosman klubu, Leszek Henryk Mrowiec – członek zarządu Zbigniew Wesołowski – komandor klubu, Jerzy Piechaczek – sekretarz, Andrzej Rabsztyn – skarbnik, Leś Zbigniew – wicekomandor.
https://krs-pobierz.pl/klub-zeglarski-balast-w-katowicach-i452908

BALONOWY SPORT, jedna z dyscyplin zaliczana do ►lotniczych sportów; w okresie międzywojennym miało miejsce lądowanie balonów – uczestników zawodów Gordon Benetta na ►lotnisku w ►Muchowcu (1934); po przełomie październikowym nastąpił rozwój b.s. w całej Polsce; udział w tym procesie miał ►Aeroklub Śląski, trzecia w kraju sekcja b.s. (1958), dysponująca (1959–1969) balonem gazowym „Katowice” (konstruktor: Walenty Nowacki), jednym z pięciu w Polsce (1958–1963), wykorzystywanym pierwotnie do przesyłek pocztowych; Aeroklub Śląski wziął udział w I Ogólnopolskich Zawodach Balonowych (31 VIII 1958); pionierzy: Edward Gajda, Andrzej Morgała, Florian Musioł, Józef Zych; schyłek rozwoju balonów gazowych (wycofanie z eksploatacji balonu „Katowice” – 1969) i wzrost popularności tańszych b. na ogrzane powietrze (ok. 1974); pionierzy: Jerzy Oleś; start w zawodach o Puchar Gordon–Benneta (1984), MŚ (1994), ME (1994); osiągnięcia: 9 (3–1–5) medali MP (1985–2009). Najbardziej utytułowani: Witold Filus, Waldemar Ozga.
Polskie lotnictwo sportowe. Almanach. Kraków 1987; T. Malinowski: Aeroklub Śląski (1927–1987). Katowice 1987.

BARBARA, staw (zbiornik wodny) w dolinie potoku Bolina na południe od centrum Katowic, w dzielnicy Giszowiec. Powstał w sposób naturalny, na skutek łączenia się wielu cieków wodnych przecinających ►Las Murckowski; dno zbiornika bardzo zróżnicowane, nieregularne, pełne dołów i wypłyceń; otoczony lasami, częściowo podmokłymi, poprzecinanymi pasami sosnowo-modrzewiowych młodników, rosnących na piaskowych wzgórzach. Staw jest łowiskiem okręgu ►Polskiego Związku Wędkarskiego Katowice; systematycznie zarybiany (przeważają płocie, liny, wzdręgi, leszcze, karpie i karasie, szczupaki, okonie). Ze zbiornikiem ►Janina tworzy Ośrodek Wypoczynkowy ►Janina–Barbara.
J. Jaros, H. Sekuła: Kopalnia „Staszic” 1964–1984. Katowice 1984; Ekologiczny system Obszarów Chronionych (ESOCh) – www.katowice.eu. [dostęp 19 IV 2011]; L. Jabłoński: Na trasie Balkan Ekspresu – Giszowiec, Nikiszowiec, Szopienice. Przewodnik po dzielnicach Katowic. Katowice 2003.

BAR KOCHBA KATOWICE, Żydowskie Towarzystwo Gimnastyczne; pierwsza żydowska organizacja kultury fizycznej, zał. 1909. Pierwotnie związana z ruchem gimnastycznym, w 1919 przekształcona w KS, nad którym mecenat sprawowała Izraelicka Gmina Wyznaniowa w Katowicach. Opanowana przez asymilatorów orientacji proniemieckiej (Martin i Tea Siedner). W l. 1928–1932 nieczynna; reaktywowana przez działaczy syjonistycznych: Fritza Bettera, Jerzego Kornreicha. Uległa likwidacji 1 IX 1939. W 1926 skupiała 137 członków. Prowadziła sekcje: bokserską (1936–1939), gimnastyczną (1909–1919], lekkoatletyczną (1920–1928), pływacką (1919–1922). Wyróżniającym się sportowcem był sprinter Salo Blitzer, odnoszący sukcesy w zawodach lekkoatletycznych rangi regionalnej.
W. Jaworski: Ludność żydowska w województwie śląskim w latach 1922–1939. Katowice 1996; A. Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008.

BASEBALL, dyscyplina sportu, w Katowicach uprawiana od 2006 roku w KS ►Rawa Katowice przy Zespole Szkolno-Przedszkolnym nr 4 w Bogucicach; od 2020 trwa budowa kompleksu sportowego przy ul. Asnyka w Piotrowicach, w skład którego wejdzie też boisko baseballowe.

BASEN AKADEMII WYCHOWANIA FIZYCZNEGO, przy ul. Mikołowskiej 72, długości 25 metrów; służy wyłącznie celom dydaktycznym, okazjonalnie bywa udostępniany klubom pozauczelnianym (np. nurkom). W obiekcie tym można rozgrywać zawody sportowe – posiada widownię na 345 osób.

BASEN CROBIS, przy ul. Boya-Żeleńskiego, o wymiarach 25 x 12,5 x 1,10–2,10 m; basen Centrum Rekreacji i Odnowy Biologicznej w Kostuchnie.

BASEN MIĘDZYSZKOLNEGO OŚRODKA SPORTOWEGO, przy ul. Paderewskiego 46a, o długości 25 m, obiekt miejski, w określonych godzinach ogólnodostępny, służący zarówno do rekreacji, nauki pływania, jak i do pływania wyczynowego.

BASEN PŁYWACKI PAŁACU MŁODZIEŻY W KATOWICACH, obiekt kryty, uruchomiony w 1957 roku przy ul. Mikołowskiej 26; długości 25 m, z trybunami i zapleczem; prowadzone są tam zajęcia grup sportowych, rekreacyjnych oraz nauka pływania.
https://pm.katowice.pl/basen/

BASEN PRZY ULICY JÓZEFOWSKIEJ, w Józefowcu; powstał w pobliżu jednostki wojskowej (obecnie Archiwum Państwowe w Katowicach), na bazie basenu przeciwpożarowego; w latach 50. XX w. budowany przez jednostkę wojskową, zlikwidowany pod koniec lat 70. XX w. w związku z powstającym osiedlem mieszkaniowym.
Barbara Szmatloch, Michał Bulsa: Katowice, których nie ma – Katowice kerych niy ma. Łódź 2019.

BASEN UNIWERSYTETU EKONOMICZNEGO W KATOWICACH, kryty, o długości 25 m, przy ul. Bogucickiej 3b; z pięcioma torami, o głębokości 1,25–1,75 m, udostępniany studentom uczelni oraz zawodnikom sekcji pływackiej ►AZS UE Katowice.

BASEN ZESPOŁU SZKÓŁ PLASTYCZNYCH, przy ul. Ułańskiej 7a, o długości 25 m, szkolny, udostępniany również mieszkańcom.

BASENY PŁYWACKIE W KATOWICACH, obiekty sportowe i ►rekreacji ruchowej; ich rozwój przyśpieszyły osiągnięcia medycyny (wodolecznictwo) ks. Sebastiana Kneippa; których zwolennikiem był dr Richard Holtze, przewodniczący katowickiej rady miejskiej, inicjator powstania ►Łaźni Miejskiej (1894); ze względu na nieprzepisowe parametry działalność sportowa była ograniczona, prowadzono jedynie treningi, obiekt służył głównie czynnościom higienicznym. Od 1912 roku obiekty sportowe swoje powstawanie zawdzięczają środowisku przemysłowemu; z inicjatywy Katowickiej Spółki dla Górnictwa i Hutnictwa zostały zagospodarowane ►Trzy Stawy, wykorzystywane początkowo przez sportowców ►Erster Kattowiztzer Schwimmverein 1912; przejściowo (1923–1924) przez ►Towarzystwo Pływackie 23 Giszowiec-Nikiszowiec, użytkownika obiektu przy stawie ►Małgorzata (1925–1939, 1945–1947), z inicjatywy koncernu Giesche powstał pierwszy basen kryty w Polsce (1937); kąpieliskiem miejskim stała się ►Bugla (1929), niemiecki klub pływacki użytkował basen na ►Muchowcu. Po II wojnie światowej nowe baseny kryte powstały w ►Pałacu Młodzieży w Katowicach, w OSiR ►Rolna w Brynowie, w ►Dębie (w byłej cechowni kopalni „Kleofas”), ►Brynów przy ulicy Kościuszki; wśród basenów stanowiących część placówek oświatowych najbardziej znany powstał przy ►Akademii Wychowania Fizycznego, wymienić też należy te przy Uniwersytecie Śląskim i SP 43 w Szopienicach; względy urbanizacyjne doprowadziły do likwidacji w latach 70. XX w. basenu ►Rybka, szkody górnicze stały się przyczyną zamknięcia pierwszego basenu krytego w Polsce, w ►Janowie; oprócz uczelni i szkół administratorami obiektów są ►Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Katowicach oraz Centrum Rehabilitacji, Odnowy Biologicznej i Sportu „Derrata” w ►Kostuchnie.
APK zesp. Prezydium Miejskiej Rady Narodowej Katowice, sygn. 567;  Lit. A. Steuer: Ruch sportowy w województwie śląskim 1922–1939, Opole 2008, W. Klimontowicz,: Sport pływacki Górnego Śląska. Katowice 1998.

BAŻANTOWO, ośrodek rekreacyjno-sportowy w Osiedlu Bażantowo w ►Kostuchnie, założony w 2013 roku; w skład ośrodka wchodzą: basen, saunarium i tężnia solankowa, fitness club, siłownia, korty tenisowe, boisko do squasha, badmintona, sportów halowych, kręgielnia oraz pomieszczenia kuchenne.
https://bazantowo.pl/basen/

BESKID ŚLĄSKI, oddział w Katowicach, pierwsza polska organizacja turystyczna w Katowicach, zał. 10 IV 1922; w 1924 przekształciła się w ►Polskie Towarzystwo Tatrzańskie; koła: Rybnik, Wodzisław, Tychy, Szopienice. Zarząd: prezes Bogusław Parczewski, z-ca prezesa Urban Sojka, sekretarz Antoni Sojka.
Katowicki Oddział PTTK w latach 1922–1975. Katowice 1976.

BESKIDENVEREIN, turystyczna organizacja niemiecka, zał. 28 V 1893 we Frydku, później siedzibę przeniesiono do Bielska. Dała początek zorganizowanej turystyce na obszarze Katowic. Na przełomie XIX–XX w. pierwsze sekcje powstały w Murckach, Katowicach, Wełnowcu i Ligocie. Sekcja katowicka w 1908 liczyła 295 członków. (1908); w okresie II Rzeczpospolitej rozwijała się w ramach Verband Beskidenveine in Polen w Bielsku (1928), którego siedziba w 1943 została przeniesiona do Katowic (do lokalu narożnego przy ul. Dyrekcyjnej i Dworcowej). Pozostawało w ostrym konflikcie z ►Polskim Towarzystwem Tatrzańskim.
P. Greiner, R. Kaczmarek: Leksykon mniejszości niemieckiej w województwie śląskim w latach 1922–1939. Zarys dziejów, organizacje, działacze. Katowice 2002.

BIAŁA PIŁKA, zimowy turniej piłki nożnej o puchar „Sportu”, impreza masowa; edycje: w roku 1947 – 301 uczestników (zespołów); w 1957 – 240; w 1958 – 491 – zorganizowany wspólnie z redakcją „Przeglądu Sportowego”, w 1959 zwycięstwo odniosła drużyna Górnika Zabrze.
A. Konieczny, K Krawczyk: Piłka jest okrągła. 50 lat piłkarstwa w województwie katowickim. Katowice 1971.

BIAŁOBRZESKA GÓRA, zob. ►Wzgórze Wandy

BIAŁY ORZEŁ SZOPIENICE, Towarzystwo Ciężkoatletyczne, zał. 1920. Dało początek Robotniczemu Klubowi ►Siła Mała Dąbrówka (1924), z którym wtórnie połączyło się 13 VI 1926 i sekcji ciężkoatletycznej (1928) ►Policyjnego Klubu Sportowego. Reaktywowane w 1934. Sekcja atletyczna (1935) działała przy KS ►Strzelec Szopienice. W 1926 skupiało 54 członków. Przyczyniło się do powstania ►Górnośląskiego Związku Ciężkiej Atletyki, ►Polskiego Związku Ciężkiej Atletyki, ►Polskiego Związku Atletycznego. Osiągnięcia: 8 (6–1–1) medali MP w podnoszeniu ciężarów; 1 (0–1–0) medal MP w zapasach w stylu klasycznym. Wybitni sportowcy: Kazimierz Hahn, Augustyn Musioł, Paweł Szwarc, Brunon Szczęsny.
A. Steuer: Dzieje ciężkiej atletyki na Górnym Śląsku (1878–1945). Katowice 1986; „Gazeta Robotnicza” 1926, nr 148.

BIAŁY ORZEŁ WEŁNOWIEC, Towarzystwo Atletyczne, zał. 1933 przy szpitalu hutniczym w Wełnowcu. W 1935 skupiało 6 członków. Specjalizowało się w ►zapasach. Było organizatorem XI Atletycznych MP (1935). W 1936 wchłonięte przez KS ►Strzelec Wełnowiec. Czołowi sportowcy: R. Szmatłoch, R. Zientek.
A. Steuer: Dzieje ciężkiej atletyki na Górnym Śląsku (1878–1945). Katowice 1986.

BIATHLON, dyscyplina sportu, w Katowicach uprawiana od 2000 roku w ►AZS AWF Katowice i Uczniowskim Klubie Sportowym ►Lider w Katowicach-Dębie; od 2002 Katowice są siedzibą Polskiego Związku Biathlonu. Osiągnięcia: 4 (0–2–2) medale MŚ, 9 (2–3–4) medali ME: 1 (1–0–0) medal ŚIW, 8 (2–4–2) medali U wywalczonych przez 6 sportowców z dwóch klubów, 110 (40–36–34) medali MP (2001–2019) wywalczonych przez 33 sportowców w biathlonie zimowym, 11 (2–6–3) medali MŚ i 43 (15–16–12) medale MP w biathlonie letnim.

Reprezentanci Polski IO, MŚ, ME U

Legenda: IO – igrzyska olimpijskie; ME – mistrzostwa Europy, MŚ – mistrzostwa świata, U – uniwersjada

BIEDRONKI, wodny plac zabaw: baseny, brodzik, zjeżdżalnie, jacuzzi, dwa punkty gastronomiczne, boisko do gry w siatkówkę i badmintona; utworzony w 2019 r. przy ul. Radockiego i Biedronek w Piotrowicach, podlegający ►Miejskiemu Ośrodkowi Sportu i Rekreacji w Katowicach.
www.mosir.katowice.pl/obiekty_mosir/biedronki-wodny-plac-zabaw/

BIEG „GAZETY LUDOWEJ”, sztafeta rozegrana 7 czerwca 1925 roku na trasie Królewska Huta –Załęże – Katowice. Zawody, planowane jako coroczne, o puchar przechodni, z powodu likwidacji tytułu odbyły się tylko raz; pierwsze miejsce zajęła sztafeta KS ►Roździeń.
„Gazeta Ludowa” 1925, nr 130.

BIEG KOLARSKI O PUCHAR WĘDROWNY FABRYKI ROWERÓW EBECCO KATOWICE, jednoetapowy szosowy wyścig kolarski, organizowany przez dyrektora firmy, od 1929 na trasie Giszowiec–Murcki–Krasowy–Kosztowy–Brzezinka–Mysłowice–Giszowiec; pierwszym zwycięzcą został Antoni Wlokas z TC Żory.
„Polonia” 1929, nr 1700.

BIEGI POLONII, masowa impreza sportowa, rozgrywana w latach 1926–1936, na ulicach lub terenach Katowic. Do 1928 roku trasa zaczynała się przy ul. Bankowej, na boisku ►Kolejowego KS (zob. ►Kolejarz 24 Katowice) lub ►Policyjnego KS, w 1928 z udziałem kobiet, w 1929 w ►Parku im. Tadeusza Kościuszki, w latach 30. XX w. jeden z biegów odbył się na terenie ►Toru Wyścigów Konnych w Brynowie. Do 1935 impreza ogólnopolska, w 1936 regionalna. Wśród zwycięzców znaleźli się: Alfred Freyer, Janusz Kusociński, wśród kobiet – Gertruda Kilos i Maria Szuas; w 2001 jednorazowo bieg został wznowiony: trasa biegła ze Stadionu Ludowego w Sosnowcu na boisko HKS Szopienice.
A. Steuer: Biegi Polonii, „Roździeń” 2001, nr 12.

BILARD, dyscyplina sportu posiadająca wiele odmian; pierwsza struktura na terenie Katowic powstała w 1969 roku (lub wcześniej) przy Budmetalu, który był organizatorem MP w 1970 w grze otwartej i w trzy bandy z udziałem bilardzistów z Krakowa; po ogłoszeniu stanu wojennego działający w Krakowie Polski Związek Bilardowy został rozwiązany, reaktywowany został w Katowicach w 1992 roku (do czołówki polskich klubów bilarowych należał Klub Bilardowy Monte Carlo Katowice); po przeniesieniu siedziby związku do Kielc nastąpił upadek tej dyscypliny sportu; obecnie istniejące kluby rekreacyjno-towarzyskie, Diament Katowice, Garage Katowice, Libero Katowice (Piotrowice), działają poza ogólnopolskimi strukturami bilardowymi (nie uczestniczą w rozgrywkach sportowych); osiągnięcia 2 (0–1–1) medale MP (1970, 1993).
M. Krzemiński: Od karambola do poola, Historia polskiego sportu bilardowego. Kielce 2010.

Medaliści MP

BIPROMET KATOWICE, klub bilardowy przy ul. Granicznej 14, założony prawdopodobnie w 1969 roku, organizator MP w bilardzie w 1970 roku: tzw. 3 bile (24–25 stycznia) oraz otwartym (29 stycznia – 1 lutego); czołowy zawodnik: T. Kulig.
„Sport” 1970, nr 9, 12; „Wieczór” 1970, nr 6.

BIULETYN SPORTOWY WOJEWÓDZKIEGO KOMITETU KULTURY FIZYCZNEJ W STALINOGRODZIE, gazeta urzędowa, wydawana z inicjatywy Romana Stachonia, ukazywała się w latach 1954–1957.

BIURA TURYSTYCZNE w Katowicach; miały bądź nadal mają tu siedziby: ►Almatur, ►Ave, ►Gromada, ►Itaka, ►Juventur, ►Orbis, ►Sports-Tourist, ►Turysta, ►Wagons-Lits, ►Wars.

BIURO TURYSTYKI ZAGRANICZNEJ POLSKIEGO TOWARZYSTWA TURYSTYCZNO-KRAJOZNAWCZEGO W KATOWICACH; komórka organizacyjna PTTK; zał. 1 I 1969 jako delegatura PTTK w Warszawie przy oddziale PTTK „Górnik” w Katowicach z siedzibą przy ul. 15 grudnia, w l. 1975–1985 w Domu Turysty w ►Parku Śląskim; od XII 1985 z siedzibą przy ul. Mariackiej 1 (obecnie Spółdzielnia Turystyczna „Turysta”), od 1991 przy ul. Stanisława Fliegera; organizowała wycieczki do krajów demokracji ludowej. Podstawową działalnością jest organizacja imprez turystycznych, sprzedaż biletów samolotowych i autokarowych, ubezpieczenia i doradztwo ubezpieczeniowe. Biuro od wielu lat jest licencjonowanym przewoźnikiem międzynarodowym, prowadzącym własne linie autokarowe, oraz przedstawicielem kilku największych firm przewozowych w Polsce.
https://sciaga.pl/tekst/59475-60-organizacja_branzy_ turystycznej_ woj_ slaskiego

BLAU-WEIß IDAWEIHE, zob. ►Wolność Załęska Hałda.

BOBSLEJE, dwukrotnie w historii dyscypliny uprawiane były w katowickich klubach sportowych: najpierw w latach 40. XX w. w AZS Katowice przy Wyższym Studium Nauk Społeczno-Gospodarczych (dzisiejszym Uniwersytecie Ekonomicznym), z którego struktur wywodzi się Jan Steller, działacz światowej federacji saneczkarskiej; po raz drugi w 2010 roku w AZS AWF Katowicach – „czwórka” tego klubu brała udział w IO 2014 w Soczi, po dyskwalifikacji za doping podczas tych zawodów sekcja została rozwiązana.

BOGUCICE, początki rozwoju kultury fizycznej w Bogucicach, Zawodziu i Koszutce, datowane na koniec XIX w., związane są z budową obiektów; tzw. ►starej strzelnicy przy ul. Krakowskiej (dziś 1 Maja) oraz toru kręglarskiego w hotelu kolejowym przy ul. Kunegundy (Pawła Chromika), gildii strzeleckiej (zob. ►gildie strzeleckie), a co za tym idzie – przybywaniem chętnych do korzystania spoza Bogucic, tendencję tę podtrzymywało powstanie ośrodka pływackiego na Sztauwajerach, czyli w ►Dolinie Trzech Stawów. Do 1919 organizacja struktur niemieckiej kultury fiz, realizowana była w ►ruchu turnerskim, zapocz. w 1896 powstaniem ►Männer Turnverein 1896 Bogutschütz; od 1904 w akcji ►Volks und Jugendspiele (►Spiel- und Eislaufverein) i ruchu sportowym ►Deutsche Eiche; natomiast w polskim ruchu – gimnastycznym, od 1911, w ramach gniazda ►TG „Sokół” Bogucice; sportowym – w 1920 KS ►Gwiazda Bogucice i ►Siła Zawodzie, spowodował przełom w monopolistycznych stosunkach panujących w kulturze fiz. na terenie gminy; współudział w walkach niepodległościowych (z drużyną skautów im. Stefana Janasa i gniazdem „Sokoła”); początek procesów scaleniowych (fuzja Siły z KS ►Pogoń Katowice 7 X 1920, w 1922 Gwiazdy z KS Sztandar – i utworzenie KS ►„20”. W 1924 odrodzenie pol. kultury fiz. w Bogucicach z udziałem środowiska powstańczego, od 1924 w Bogucicach działa KS ►Promień, w Zawodziu KS ►Słowian, ►Powstaniec, ►Związek Strzelecki (Bokserski KS ►„29” Bogucice), związany z PPS RKS ►Ceramik. Wielki kryzys gospodarczy wpłynął negatywnie na kondycję małych, jednosekcyjnych klubów: TC Strzała Zawodzie, kluby szachowe Caissa i Hetman zniknęły z mapy dzielnicy; na początku l. 30. XX w. działał KS ►Silesia, od 1933 przeniesiony do Giszowca. Uprawiane dyscypliny: boks, gimnastyka sportowa, hokej na lodzie, kajakarstwo, kolarstwo, koszykówka, lekkoatletyka, narciarstwo, piłka nożna, piłka ręczna, podnoszenie ciężarów, szachy, tenis stołowy, zapasy. Udział organizacji młodzieżowych (np. ►Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Męskiej przy parafiach św. Szczepana i Opatrzności Bożej; ►Oddziałów Młodzieży Powstańczej w Bogucicach i w ►Zawodziu, ►Harcerskiego Klubu Sportowego w Bogucicach), organizacji paramilitarnych: ►Ligi Morskiej i Kolonialnej (budowa i opieka nad ośrodkiem w ►Dolinie Trzech Stawów); w okresie okupacji hitlerowskiej działalność polskich struktur była zakazana.
Od 1945 odbudowywano struktury sportowe w oparciu o RKS, a następnie przemysł w największych zakładach gospodarki państwowej (KS ►„20” przy KWK Katowice (zob. ►Górnik 1920 Katowice), KS ►Ferrum przy hucie „Ferrum”, Hutniczy KS przy hucie „Kunegunda”, przy Fabryce Porcelany KS ►Silesia, ►Katowiczanka przy Fabryce Maszyn Górniczych „Montana”, ►Atom przy Fabryce Chemicznej „Giesche”, dwóch ostatnich przypadkach wskutek fuzji międzyklubowych miały miejsce przenosiny siedzib organizacyjnych – do Janowa w pierwszym, do Szopienic w drugim wypadku. Proces tworzenia się struktur ponaddzielnicowych zapoczątkował w 1945 AZS przy Wyższej Szkole Ekonomicznej w Zawodziu (zob. ►AZS Uniwersytet Ekonomiczny); w rezultacie zmian społeczno-politycznych ogólnomiejski charakter przybrało Terenowe Koło Sportowe ►Zrzeszenia Sportowego „Górnik” przy kopalni „Katowice” później Górnik 1920 z obiektami rozrzuconymi po całych Katowicach (►Torkat, basen pływacki ►Rybka); w l. 50 XX w. zorganizowane formy kultury fiz. pojawiły się na Koszutce (Koło Sportowe „Górnik” w l. 1957–1964, KS ►Koszutka); w l. 1964–1989 włączono sport bogucicki w nurt ogólnomiejskiej kultury fiz. (w strukturach ►GKS Katowice); w Zawodziu – w l. 1957–1989 – dokonał się powrót do przedwojennych tradycji nazewniczych i organizacyjnych: w przypadku klubu hutniczego Słowian, uczelnianego Klubu Sportowego AZS Katowice (do 1970) – w miejsce Koła Sportowego AZS; po 1989 działalność prowadziło 11 jednostek organizacyjnych. Sportowcy klubów bogucickich wywalczyli 81 (29–30–22) medali MP w bobslejach, boksie, gimnastyce sportowej, hokeju na lodzie, hokeju na trawie, piłce ręcznej (jedenasto- i siedmioosobowej), pływaniu, podnoszeniu ciężarów, szermierce, tenisie) pierwszy – złoty – wywalczył Karol Rychlik (Powstaniec Zawodzie); pierwszy medal olimpijski, srebrny, wywalczył szermierz Zygmunt Pawlas – w szabli drużynowo (1956), pierwszy medal mistrzostw Europy – srebrny w skoku w dal – lekkoatleta Henryk Grabowski (1958).
A.Steuer: Dzieje sportu w Bogucicach i Zawodziu. W: Z dziejów Bogucic. Materiały z sesji popularnonaukowej zorganizowanej przez Miejski Dom Kultury „Bogucice-Zawodzie” z okazji 650-lecia Bogucic w dniach 13–14 października 2010 roku. [Red. A. Niesyto]. Katowice 2010.

BOISKA DO SIATKÓWKI PLAŻOWEJ W KATOWICACH; obiekty sportowe znajdujące się: na ►Bugli; przy ul. Ceglanej w Brynowie; przy Szkole Podstawowej nr 44 Gimnazjum  nr 13  im. Huberta Wagnera w Szopienicach (kiedyś Gimnazjum  nr 13  im. Huberta Wagnera); przy Szkole Podstawowej nr 38 (dawniej Gimnazjum nr 18) przy ul. Wantuły w Kostuchnie.
https://napiachu.pl/boiska/miasta/katowice

BOISKO DO SIATKÓWKI PLAŻOWEJ AKADEMII WYCHOWANIA FIZYCZNEGO W KATOWICACH, obiekt przy ul. Mikołowskiej, o wymiarach 16 x 8 m, powierzchni 360 m kw.
H. Kocój i in.: Czterdziestolecie Akademii Wychowania Fizycznego w Katowicach. Red. nauk. M. Ponczek. Katowice 2010.

BOISKO KS DĄB KATOWICE, piłkarskie; otwarte w październiku 1924 roku, położone było na terenie współczesnego Wesołego Miasteczka; zdewastowane w okresie II wojny światowej, nie nadawało się do użytku przez sportowców (zob. ►Baildon Katowice).
„Polonia” 1924, nr 10.

BOISKO KS DIANA KATOWICE, budowane w latach 1922–1925 na rogu ulic Józefa Poniatowskiego i Józefa Rymera przez członków klubu ►Diana; prace zostały przerwane decyzją Wydziału Budowlanego Urzędu Wojewódzkiego Śląskiego i magistratu katowickiego, bowiem zaplanowano w tym miejscu budowę domów dla uchodźców; w zamian klub otrzymał teren pod boisko w ►Parku Kościuszki.
„Głos Baildonu” 1987, nr 8.

BOISKO ORLIK NA BUGLI, obiekt  piłkarski o wymiarach 61×30 m, z nawierzchnią z syntetycznej trawy, z oświetleniem, wybudowane w 2012 roku, jest częścią ośrodka sportowego ►Bugla.
https://playarena.pl/3701,obiekty_i_boiska,sportowe,katowice,zeliwna.html

BOISKO ORLIK PRZY MŁODZIEŻOWYM DOMU KULTURY W ZAŁĘŻU, piłkarskie o wymiarach 61×30 m, z nawierzchnią  z syntetycznej trawy, z oświetleniem.
https://www.mosir.katowice.pl/osrodek-sportowy-gliwicka; https://playarena.pl/2727,obiekty_i_boiska,sportowe,katowice,gliwicka.html

BOISKO PIŁKARSKIE PRZY UL. TADEUSZA BOYA ŻELEŃSKIEGO W KOSTUCHNIE, obiekt ►Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji w Katowicach; pełnowymiarowe – 90 x 53 m, pokryte sztuczną trawą, oświetlone, z zadaszeniem nad ławkami dla piłkarzy rezerwowych; dwie bramki stałe pełnowymiarowe, prócz tego osiem innych przenośnych, 248 miejsc siedzących na trybunach, szatnie dla zawodników i sędziów, sanitariaty, parking rowerowy, sanitariat i miejsca parkingowe dla niepełnosprawnych.
https://www.mosir.katowice.pl/boisko-sportowe-przy-ul-boya-zelenskiego

BOISKO 06 KATOWICE, boisko piłkarskie nad Rawą (przy ul Gliwickiej 209, powstałe w 1907, do 1939 używane przez KS ►06 Katowice po 1945 przez sekcję piłki nożnej ►Kleofas 06, w latach 60. XX w. włączone do inwentarza Domu Górnika KWK „Kleofas”.
AUM, zesp. 5, sygn.;  Z. Dutkowski, T. Bagier, Sezonie otwórz się! Informator piłkarski 1958, Katowice 1957; G. Pierończyk, „Kleofas” w życiorys wpisany, Zabrze 2016.

BOKS, dyscyplina sportu o anglosaskim rodowodzie; w Niemczech do 1918 policyjnie zakazana. Uprawiany przez katowiczan w alianckich obozach jenieckich i po zakończeniu I wojny światowej przeniesiony przez nich do Katowic; rozpropagowany także przez: a) zorganizowany 15 VII 1920 pokazowy turniej z udziałem pięściarzy reprezentujących terytoria należące do Brytyjskiej Wspólnoty Narodów; b) Zygfryda Wende, związanego w przeszłości z ośrodkiem wrocławskim; c) Freda Hanfa, brytyjskiego wojskowego, współtwórcy śląskiej szkoły boksu (preferencje dla silnego ciosu, działań ofensywnych kosztem defensywy). Struktury boksu w Katowicach były zróżnicowane; z nurtem związanym z mecenatem inicjatywy prywatnej (pierwotnie dominującym), opartym na ►Prywatnym Klubie Sportowym Katowice oraz ►Trójporozumieniu Prywatnych Klubów Bokserskich, współistniały komórki tworzące struktury klubów ►ciężkiej atletyki, działające zgodnie z przyjętym modernizowanym programem ►ruchu gimnastycznego w ewoluujących ku ruchowi sportowemu gniazdach, takich jak: ►Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół II” Katowice i niektórych klubach sportowych: ►Promień Bogucice, „06” Załęże (zob. ►„06” Katowice). Agitacja prasowa, którą prowadził Stanisław Nogaj na łamach „Polonii”, zapoczątkowała w 1925 rozwój społecznych form pięściarstwa początkowo w jednosekcyjnych strukturach reprezentowanych przez ►Bokserski Klub Sportowy Katowice i utworzonej 8 III 1925 w Katowicach centrali regionalnego Związku Pięściarzy Województwa Śląskiego (►Śląski Okręgowy Związek Bokserski w Katowicach). Krótko funkcjonował też nurt profesjonalny reprezentowany przez Klub Sportowy ►„Pięść” Katowice. Od XII 1925 procesy integracyjne doprowadziły do scalenia z ►Polskim Związkiem Bokserskim (w l. 1928–1931 z siedzibą w Katowicach, prezes dr Tadeusz Saloni) i włączenia do ogólnopolskiej rywalizacji sportowej. Boks stał się jedną z ważniejszych dyscyplin w procesie szkolenia policyjnego, przedpoborowych i poborowych, zyskał też popularność w organizacjach paramilitarnych – sekcje pięściarskie prowadziły m.in.: ►Związek Powstańców Śląskich i ►Związek Strzelecki w Bogucicach, korzystając z fachowej opieki instruktorów z 73. Pułku Piechoty w Katowicach; do tej grupy należało 31% z 25 jednostek boksu istniejących do 1939 (tabela). W 2. połowie l. 30 XX w. pierwsze próby propagowania boksu na terenach położonych na południe od rzeki Kłodnicy podjął ►Policyjny Klub Sportowy na bazie ruchu młodzieżowego (►Oddział Młodzieży Powstańczej Ochojec). Czołowymi działaczami w okresie międzywojennym byli: Józef Jezierski, Antoni Keller, Jerzy Rieschke, Henryk Sadłowski, Tadeusz Saloni, Paweł Snopek, Wilhelm Snopek, Piotr Urbańczyk, Władysław Wieczorek. W okresie okupacji hitlerowskiej zginęli Z. Wende, J. Górny, P. Urbańczyk, a także Georg Snopek – prezes Oberschlesische Gau Deutsche Box Verband, do którego należały niemieckie kluby bokserskie. Odbudowę polskich struktur tego sportu w Katowicach zapoczątkował Henryk Sadłowski, realizując misję organizacyjną zleconą mu 12 VII 1945 przez ►Śląską Radę Sportową w Katowicach, zredukowaną wyłącznie do struktur klubowych zasilanych do 1989 młodzieżą zawodowych szkół górniczych. Pod koniec l. 90. XX w. nastąpił rozwój boksu kobiecego Dorobek organizacyjny katowickiego boksu to 43 jednostki organizacyjne: kluby i sekcje sportowe.
Do końca l. 20 XX w. Katowice były najsilniejszym ośrodkiem boksu w województwie śląskim. Katowiccy pięściarze brali udział w MP – od 1925 w indywidualnych, a od 1928 w drużynowych. Pierwszym katowickim sportowcem, który wystąpił na arenie międzynarodowej, był bokser Zygfryd Wende, uczestnik ME w 1925. Od 1927 katowiccy pięściarze startowali w zawodach międzypaństwowych, a w 1928 na igrzyskach olimpijskich wystąpili: Jan Górny i Jerzy Snopek. W l. 30. XX w. pierwszeństwo na arenie ogólnopolskiej przejął ośrodek chorzowski (u źródeł przesilenia legły spory z podtekstem politycznym regionalnej centrali bokserskiej z Polskim Związkiem Bokserskim, transfer pięściarzy do formującego się w Królewskiej Hucie obozu profesjonałów oraz kryzys gospodarczy). Tuż po zakończeniu II wojny światowej liczącym się w Polsce klubem był Wojewódzki Milicyjny Klub Sportowy w Katowicach (►Gwardia Katowice), zasilony bezdomnymi pięściarzami ze zrujnowanej Warszawy (Antoni Komuda, Stanisław Grądkowski) sprowadzonymi przez Alojzego Moczko. Kolejne nadzieje na nawiązanie do dawnej świetności były związane z przełomami historycznymi: po październiku 1956 podjęto próbę odbudowania ►Bokserskiego Klubu Sportowego w Katowicach (1957); większe szanse rozwoju miało oparcie boksu na ►górniczych klubach sportowych, z którymi była związana działalność trenerska Franciszka Kika w KS ►Kleofas „06” Katowice. W 2. połowie l. 60. XX w. pracę tę kontynuował ►GKS Katowice, a gwiazdą pierwszej wielkości był Henryk Średnicki, jedyny mistrz świata w dziejach polskiego boksu (jednak wskutek podejmowanych w gremiach politycznych decyzji zasilił kluby bokserskie poza Katowicami; koncentracja sił i środków w tej dyscyplinie sportu miała miejsce w górniczych klubach w Jastrzębiu, Tychach, Radlinie, Pszowie, Makoszowach, Knurowie, Szombierkach, Sosnowcu, gdzie trafiali najlepsi). W okresie transformacji ustrojowej w l. 90. XX w. sukcesy katowickiego boksu były związane z ►„06” Kleofas Katowice, na co miały wpływ osiągnięcia medalowe w kategoriach kobiecych. Łączny dorobek katowickiego boksu to: 1 (1–0–0) medal MŚ; 67 (18–17–32) medali MP zdobytych przez 40 sportowców z 9 klubów: ►Kleofas „06” Katowice, ►Bokserski Klub Sportowy Katowice, ►29, Bokserski Klub Sportowy 29 Bogucice, ►GKS Katowice, ►„Górnik” Katowice, ►Kolejowe Przysposobienie Wojskowe Katowice, ►Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół II” Katowice, ►„Unia” Mała Dąbrówka i ►Wojewódzki Milicyjny Klub Sportowy Katowice; 22 (5–7–10) medale MP wywalczone przez 11 zawodniczek z ►Kleofas „06” Katowice. Do najważniejszych imprez organizowanych w Katowicach należały Bokserskie Mistrzostwa Europy w 1975 oraz kilka edycji Turnieju Bokserskiego o Czarne Diamenty.
A. Steuer: 100-lecie Klubu Sportowego 06 Kleofas Katowice. Katowice 2006; A. Steuer: Ruch sportowy w Katowicach-Załężu (1895–1998). W: „Kronika Katowic”. T. 8. Katowice 1999; H. Marzec: 80 lat śląskiego boksu. Katowice 2003.

Kluby i sekcje bokserskie działające w Katowicach do 1939 roku

Kluby i sekcje bokserskie w Katowicach po 1945 roku

Zawody międzynarodowe w Katowicach

P. Osmólkski: Leksykon boksu. Warszawa 1989.

Katowiccy medaliści MP w boksie

P. Osmólkski: Leksykon boksu. Warszawa 1989.; A. Steuer: 100-lecie Klubu Sportowego 06 Kleofas Katowice. Katowice 2006.

Reprezentanci Polski 

J. Drozd, Z. Gorlewski: Z kart historii polskiego boksu, Gdynia. Warszawa 2013.

BOKSERSKI KLUB SPORTOWY 29 BOGUCICE, zob. ►29

BOKSERSKI KLUB SPORTOWY KATOWICE, jednosekcyjna struktura sportowa, zał. 15 III 1925 (wyodrębniona z ►Prywatnego Klubu Sportowego Katowice). Jeden z najbardziej stabilnych klubów, nie podlegał większej fluktuacji kadrowej; w 1926 liczył 62 i 61 członków w 1930. W 1928 został wzmocniony pięściarzami z Boxing Club Królewska Huta. Ok. 1931 wchłonięty przez ►Policyjny Klub Sportowy Katowice. Siedziba mieściła się Strzesze Górniczej. Odegrał pionierską rolę w uspołecznieniu sportu pięściarskiego na terenie Katowic. Osiągnięcia: 14 (5–3–6) medali MP (1925–1931). Reprezentantami Polski byli: Jan Górny, Jerzy Snopek, Józef Wieczorek, Teodor Wochnik. Działacze: Władysław Wieczorek, Paweł Snopek, Wilhelm Snopek.
A. Steuer: Kultura fizyczna w województwie śląskim 1922–1939. Opole 2008.

BOLINA, ośrodek wypoczynkowy w Katowicach (pomiędzy dzielnicami Janów i Giszowiec) przy ul. Leśnego Potoku, zał. w l. 50. XX w. z inicjatywy kierownictwa kopalni „Wieczorek”. Zajmuje obszar 4,71 ha, w jego obrębie leży zbiornik wodny (2,8 ha) zasilany przez potok Bolina. Pierwotnie na terenie kompleksu oprócz parku znajdowały się: pole namiotowe, basen, przystań kajakowa, bar, plac zabaw oraz „muszla” koncertowa. Z upływem czasu część urządzeń została zdewastowana, a basen zasypany; przyczyniły się do tego też szkody górnicze i zalewający teren potok. Obecnie pieczę nad kompleksem sprawuje Stowarzyszenie Utrzymania i Ochrony Ośrodka Zieleni „Bolina”, inicjator odbudowy ośrodka (2006–2007) sfinansowanej z budżetu miejskiego. Aktualnie ośrodek dysponuje trawiastym boiskiem do gry w piłkę nożną, betonowym wielofunkcyjnym boiskiem do gry w koszykówkę i siatkówkę, 2 stołami do ping-ponga, 9 stołami do gry w szachy, placem zabaw, zadaszonym miejscem na grilla oraz kręgiem estradowym.
https://bip.um.katowice.pl/dokumenty/2009/12/30/1262693839.pdf.

BONITO MURCKI, Uczniowski Klub Sportowy przy Szkole Podstawowej nr 48 w Katowicach, zał. 2012, sekcja piłki nożnej; występy w śląskiej lidze orlików.
https://uksmurcki.futbolowo.pl/

BORKI, jeden z mniejszych stawów kompleksu Szopienice-Borki; z taflą wody o wielkości 700 x 100 m i pow. 9 ha. Wykorzystywany do uprawiania pływania; jeden ze słabiej zagospodarowanych, po obu jego stronach – pd. i pn. – znajdują się dzikie plaże.
https://slaskiemiasta.pl/slaskie-kapieliska/borki-stawiki-morawa-hubertus/

BRYDŻ SPORTOWY, dyscyplina sportu, gra z amerykańskim rodowodem; pierwsze jej ślady w Katowicach pochodzą z lat 30. XX w. (►Klub Brydżowych Pań w Katowicach, zorganizowany przez żonę Aleksandra Ciszewskiego, znany dzięki zachowanemu w Muzeum Miejskim w Zabrzu zaproszeniu na wieczór b.); po II wojnie św. dyscyplina – jako niesłuszna ideologicznie, określana mianem „gry burżujów” – nie mogła się rozwinąć; ożywienie nastąpiło w połowie lat 50. XX w. w związku ze spotkaniem przedwojennych brydżystów w Juracie i objęciem przez Jerzego Putramenta patronatu nad dyscypliną; udział w tym spotkaniu wzięli przedstawiciele Katowic (Juliusz Berger, Janusz Stachowicz), twórcy Śląskiej Ligi Brydżowej (19 października 1956, będącej formą rozgrywek i namiastką struktur organizacyjnych), współzałożyciele Polskiego Związku Brydża Sportowego (21 marca 1957). Brydż propagowano w „Panoramie”, „Dzienniku Zachodnim” i „Wieczorze”, a pierwsza drużyna powstała przy ►Wojewódzkim Domu Kultury w Katowicach, uczestniku pierwszych DMP rozgrywanych systemem ligowym (w Katowicach); w MP brały ponadto udział: ►Baildon Katowice (1956–1966), Klub NOT Katowice (1959–1960), ►AZS Katowice (1985–1988, 1990/1991). Osiągnięcia: 4 (1–2–1) medale DMP: Baildon Katowice – 1 m. (1958/59), 2 m. (1961/62, 1964), AZS Katowice – 3 m. (1987/88); osiągnięć w innych kategoriach b. nie da się odtworzyć z powodu niepodawania przynależności klubowej na listach medalistów MP), Janusz Stachowicz, dwukrotny złoty medalista MP (1958, 1960) w parach sport. jest jedynym ustalonym przedstawicielem katowickiego b.; aktualnie na terenie Katowic prowadzą działalność: Klub Brydżowy „Caro” (ul. Wojewódzka 50), Katowickie Stowarzyszenie Brydżowe „Senior” (ul. gen. Sowińskiego), sekcja przy ►Miejskim Domu Kultury „Południe” w ►Piotrowicach, Śląski Związek Brydża Sportowego (ul. 1 Maja 88).
50 lat Polskiego Związku Brydża Sportowego. Pod red. Mariana Wierszyckiego. Warszawa 2008.

BRYNÓW, obiekt sportowy – basen  przy ul. Kościuszki. Autorem projektu jest Pracownia Projektowa „Pion” z Łodzi, a generalnym wykonawcą sopocka spółka NDI. Całkowita powierzchnia obiektu wynosi 4675 m kw. w jego skład wchodzą sześciotorowy basen sportowy o dł. 25 m wyposażony w system wykrywania utonięć oraz strefa rekreacyjna z brodzikiem do nauki pływania dla najmłodszych, masażami wodnymi, gejzerami, grzybkiem wodnym, ławeczką powietrzną, dwiema wannami jacuzzi,  zjeżdżalnią o dł. 80 m, dwiema saunami fińskimi, sauną parową (wyłączoną z użytku w czasie pandemii koronawirusa), prysznicami wrażeń, wytwornicą lodu; trybuny podczas imprez sportowych mogą pomieścić 115 osób. Drugą część budynku stanowi obiekt sportowy dla osób uprawiających gimnastykę akrobatyczną oraz fitness. Całość wyposażona jest w system fotowoltaiczny; zarządcą obiektu są Katowickie Wodociągi SA.
https://www.urbanity.pl/slaskie/katowice/basen-na-brynowie

BRYZA, Hutniczy Klub Żeglarski Huty „Baildon”, założony w lipcu 1959 roku, 35 członków (1960), 1 łódź typu kadet, 2 jednostki „Pirat” (własny wyrób). Klub był uczestnikiem rajdu „Szlakiem Jezior Mazurskich” i jedną z sekcji Ligi Przyjaciół Żołnierza; w 1970 pod patronatem ►Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego w Katowicach. (zob. też ►żeglarstwo – tabela)
J. Żyła: Dzieje żeglarstwa na Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim (1924–1999). Kraków 2000; „Głos Baildonu” 1960, nr 3.

BUDOWLANI, Zrzeszenie Sportowe (1949–1956) powołane do życia uchwałą Centralnej Rady Związków Sportowych; tworzyły je koła sportowe przy przedsiębiorstwach związanych z budownictwem; w Katowicach (w gmachu Wojewódzkiej Rady Związków Zawodowych, ul. Dąbrowskiego 23) mieściła się siedziba Rady Okręgowej obejmującej zasięgiem obszar województwa katowickiego: 34 (1951), 54 (1952) jednostki organizacyjne; w jego strukturach działała sekcja terenowa łyżwiarstwa figurowego i ►Rewia Lodowa (Bajki na Lodzie); Federacja Sportowa B. (XII 1957); na terenie Katowic podlegały jej kluby sportowe: ►Budowlani Ligota (1957–1964), ►Sparta Katowice (od 1965), ►Klub Hokeja Na Trawie Budowlani Katowice, ►Klub Tenisowy Budowlani Katowice; pierwsze ogniska zakładowe ►Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycznej (1957–1960) na terenie Katowic przy firmach: Energomontaż Południe, Katowickie Przedsiębiorstwo Robót Inżynieryjno-Budowlanych; osiągnięcia: łyżwiarstwo figurowe: 11 (2–6–3) medali MP (1954–1956); sportowcy: Helena Czakon, Elżbieta Koczyba, Leon Osadnik,
B. Cimała, A. Steuer: Sport w województwie katowickim (struktura, bazy, kadry). Z dziejów kultury fizycznej na Śląsku. Rozwój kultury fizycznej na Śląsku w latach 1918–1989. Katowice 2009.

BUDOWLANI KATOWICE, Klub Hokeja na Trawie, zał. w 1977 przez Ryszarda Twardowskiego na bazie sekcji hokeja na trawie przy SP nr 20 w Katowicach-Załężu; przekształcona w sekcję hokeja na trawie ►AZS Uniwersytet Śląski (1982). Osiagnięcia: 1 (1–0–0) medal MP – 1 m. w rozgrywkach kobiet w hokeju na trawie kobiet (1981). Wyróżniające się zawodniczki: Jolanta Błędowska – uczestniczka IO (1980), Grażyna Podsiadlik, Ewa Skrzypkowska, Jolanta Wieczorek – reprezentantki Polski.
T. Socholik: 50 lat: jubileusz śląskiego hokeja na trawie. Katowice 2000.

BUDOWLANI KATOWICE, Klub Tenisowy, zał. 1975, jednosekcyjny, dysponuje kortami w Wojewódzkim Parku Kultury i Wypoczynku w Chorzowie (ob. Park Śląski). Czołowi sportowcy: Sylwia Czopek, Gańszczyk, Beata Grzeszczak, Waldemar Rogowski, Monika Waniek, Barbara Włochowicz-Białek; działacze: Tadeusz Kwaśnicki. Osiągnięcia: udział w rozgrywkach I ligi (1980–1988], 23 (9–8–6) medale MP (1978–1989);
C. Ludwiczak: Tenis na Śląsku. Katowice 2010; A. Fąfara: Cały ten tenis. Encyklopedia. Ożarów Mazowiecki 2016.

Osiągnięcia krajowe

MP w tenisie

Legenda: h – zawody rozgrywane w hali.
A. Fąfara: Cały ten tenis. Encyklopedia. Ożarów Mazowiecki 2016.

BUDOWLANI KATOWICE, ►Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej, zał. I 1961 przy Katowickim Przedsiębiorstwie Budownictwa Przemysłowego w Katowicach, z siedzibą przy ul. Barbary 21; sekcje: siatkówki, tenisa stołowego, kulturystyczna, szachowa, brydżowa, strzelecka, lekkoatletyczna; ćwiczenia w I LO im. Mikołaja Kopernika, hali „Sparty” w Brynowie.
„Dziennik Zachodni”– „Wieczór” 1961, nr 12.

BUDOWLANI LIGOTA, KS Przedsiębiorstwa „Elektrobudowa” w Katowicach-Ligocie: Koło Sportowe Zrzeszenia Sportowego „Unia” (1953[?]–1956), KS „Elektrobudowa” (1956–1958), KS Budowlani Ligota (1959–1964); w 1964 nastąpiła fuzja z KS ►Sparta Katowice. Uważany za jednego ze spadkobierców KS ►„Ligocianka” Ligota. Działały sekcje: piłki nożnej (1956–1964), podnoszenia ciężarów (1961–1964), siatkówki mężczyzn (1963–1964). Działacze Eugeniusz Kwaśny, Leon Słanina. Osiągnięcia: podnoszenie ciężarów – II liga (1962); piłka nożna – kl. A (1961).
APK, zesp. Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Urząd Spraw Wewnętrznych, sygn. 150; S. Jarecki, B. Gryszczyk: 50 lat BKS Sparty Katowice. [1974]; S. Zgondek: Kartki z historii 40 lat sportu ciężarowego w Polsce. Warszawa 1965; Ligota pewna swego awansu. „Sport Śląski” 1961, nr 1.

BUGLA, ostatni obiekt kultury fizycznej w Katowicach z rodowodem z okresu II RP; jeden z największych (pow. 6 ha) w Europie Środkowej zespół obiektów do uprawiania sportów pływackich (ustępował jedynie budapeszteńskiemu Palatinusowi); w okresie międzywojennym ośrodek rekreacyjny cieszący się popularnością wśród mieszkańców, administrowany przez władze miejskie (zob. ►Okręgowy Ośrodek Wychowania Fizycznego w Katowicach). Zlokalizowany na granicy Śródmieścia i Załęża – powstał w miejscu chłodni i wytwórni lodu Edwarda Bugli. Był zasilany potokiem Osiek. W l. 1928–1929 powstała przystań kajakowo-wioślarska; po przebudowie w 1933 kompleks 10 basenów pływackich z wieżami (ostatnia została zlikwidowana w 2001) i trampolinami do skoków do wody. Od poł. l. 30 XX w. miejsce międzynarodowych i ogólnopolskich zawodów pływackich (m.in. podczas największej imprezy w międzywojennych Katowicach – VIII Wszechpolskiego Zlotu Sokolstwa Polskiego w 1937), a także treningów sekcji pływackich klubów: KS ►„Pogoń” Katowice, KS ►„Dąb” Katowice, EKS (zob. ►Erster Kattowitzer Schwimmverein 1912 Katowice) oraz lekcji pływania dla dzieci i młodzieży. Od 1 X 1938 wielofunkcyjny zespół obiektów kultury fizycznej, z otwartą strzelnicą Strzeleckiego Bractwa Kurkowego w Katowicach. W okresie okupacji hitlerowskiej (1941–1945) użytkowany (z czynnymi basenami pływackimi – nauka pływania) przez Hitlerjugend, Wehrmacht, Gildię Strzelecką. Obiekt przeżywał renesans na pocz. l. 60 XX w.; w l. 2009–2011 został poddany przebudowie prowadzonej w 3 etapach. Obecnie czynne są 4 baseny i zjeżdżalnia (lustro wody 1 ha), otoczone plażą trawiasto-piaszczystą (obiekty gastronomiczne, wypożyczalnia sprzętu, boisko do siatkówki). W okresie letnim frekwencja wynosi od 6,5 do 7 tys. osób dziennie.
A. Steuer: Ruch sportowy w Katowicach-Załężu (1895–1998). W: „Kronika Katowic”. T. 8. Katowice 1999.

„BUKOWA”, gazeta kibiców ►GKS Katowice, ukazywała się w latach 2002–2012, wznowiona została w 2025 roku; kolportowana w czasie domowych meczów piłkarskich drużyny klubowej.
https://www.wkatowicach.eu/informacje/sportowe/Wraca-magazyn-Bukowa-dla-fanow-GieKSy-To-lektura-obowiazkowa-kazdego-kibica-GKS-u-Katowice-/idn:8904

BULODROM, obiekt do grania w pétanque (grę francuską). Pierwszy, w ►Parku im. Tadeusza Kościuszki, otwarty został 8 X 2006, a powstał z inicjatywy Stowarzyszenia Dom Miasta Saint-Etienne w Katowicach; drugi, w Parku Giszowieckim (zob. ►Giszowiec), zał. 2010, pow. 6 x 24 m (dzielona na 4 części)’ od 2012 oświetlenie elektryczne; używany przez sekcję petanque (boule) KS ►Amicus Giszowiec.
katowice.naszemiasto.pl/…/pierwszy-bulodrom-w-katowicach; www.petanque.net.pl/asp/pl_start.asp?typ=14&menu=269&strona=1

BUMEIKAN KATOWICE, KS Yoshinkan Aikido – Bumeikan Dojo; jedna z pierwszych sekcji w Polsce należąca do Stowarzyszenia Instytutu Shudokan Aikido Polska (zał. 1996). Siedziby: Uniwersytet Śląski, Osiedle Paderewskiego (Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 5 – Gimnazjum nr 4). Klub wpisany jest do Rejestru Stowarzyszeń Kultury Fizycznej Urzędu Miasta Katowice (X 2003) i zarejestrowany w Międzynarodowej Federacji Yoshinkai Aikido (IYAF – International Yoshinkai Aikido Federation) z siedzibą w Honbu Dojo (2004), wpisany jest także w poczet klubów członkowskich Polskiego Związku Kendo (2008). Prowadzi sekcje iaido i jodo (w 2010 był organizatorem finału Pucharu Polski w iaido); od 2011 prowadzi sekcję w Katowicach-Ochojcu; od 2014 działa też w Siemianowicach-Bytkowie (program rozszerzony o akrobatykę). Osiągnięcia: 15 (3–4–8) medali ME w iaido; 11 (5–3–3) medali w jodo; 22 (13–5–4) medale MP w iaido, 25 (16–5–4) medali MP w jodo; czołowy sportowiec: Łukasz Machura.
https://fanimani.pl/klub-sportowy-bumeikan/

BUND DER JUGEND, zob. ►Wandervogel.

BUROWIEC, jednokondygnacyjny obiekt sportowy – basen o pow. całkowitej  5 tys. m kw., budowany przy ul; Konnej w latach 2017–2020 wg projektu powstałego w łódzkiej Pracowni Projektowej „Pion” przez NDI z Sopotu, otwarty 17 VI z udziałem Witolda Bańki, ówczesnego Ministra Sportu. Obiekt wielofunkcyjny, z pływalnią sześciotorową o dł. 25 m, sauną, basenem rekreacyjnym i salą gimnastyczną, wyposażony jest w system wykrywania utonięć. Zajęcia z dziećmi prowadziła tu Otylia Jędrzejczak.
InfoKatowice; https://www.urbanity.pl/slaskie/katowice/basen-na-burowcu,