1. Jesteś tutaj:  
  2. Strona główna
  3. Edukacja
  4. Encyklopedia Katowic
  5. Leksykon załęski
  6. Ś

Sprawdź kalendarz wydarzeń

Ś

 

ŚWIT, Pierwsze Śląskie Towarzystwo Ogródków Działkowych „Świt”, stowarzyszenie ►Towarzystwa Ogródków Działkowych Województwa Śląskiego z siedzibą w Załężu, zał. 7 IV 1929 pod nazwą Towarzystwo Ogródków Działkowych i Przydomowych z inicjatywy ►Śląskiej Izby Rolniczej (Władysław Włosik) oraz grupy miejscowej ►Związku Powstańców Śląskich na ►kolonii Ignacego Mościckiego (►Paweł Jacek, Weps). W statucie zapisano: „[...] grupa miejscowa ZPŚl. jest jednocześnie towarzystwem ogrodniczym, tak Towarzystwo Ogrodnicze jest grupą miejscową ZPŚl., organizacją czysto gospodarczą, opierającą się w działalności zawodowej o Śląską Izbę Rolniczą”. Od 1932 działało pod nazwą „Świt” z siedzibą w ►Szkole Podstawowej nr 24 im. Ignacego Mościckiego. Na walnym zebraniu 12 II 1933 uchwałą przyjęto zapis, że Pierwsze Śląskie Towarzystwo Ogródków Działkowych „Świt” jest równocześnie Towarzystwem Upiększania Kolonii i przejmuje wszelkie agendy towarzystw uporządkowania miast dla obwodu Katowice i ►Kolonii im. Prezydenta Ignacego Mościckiego. W 1929 skupiało 60 członków (powstańców śląskich), a w 1936 – 72. Honorowymi członkami byli: ►dr Adam Kocur i Władysław Włosik. Po chorzowskim było najsilniejszym ośrodkiem amatorskiego ruchu ogródków działkowych i przydomowych w województwie śląskim. Od 22 II 1933 funkcję prezesa pełnił Hubert Oczko, a wiceprezesa ►Józef Słomka. Reaktywowane w 1945, w 1956 zdobyło nagrodę wojewódzką. Utrzymywało się z funduszy ►Dzielnicowej Rady Narodowej Katowice Śródmieście Zachód. Obecnie tworzy dwa zespoły: 1) po północnej stronie ►ul. Gliwickiej na granicy z Osiedlem Tysiąclecia; 2) między ►ul. Józefa Skrzeka i torem kolejowym Katowice – Gliwice.
Dziesięć lat pracy Okręgowego Związku Towarzystw Ogródków Działkowych i Osiedli Województwa Śląskiego: 1928–1938. Katowice 1938.

 

LEKSYKON ZAŁĘSKI

WSTĘP

Leksykon załęski ma charakter popularny, będzie zawierać minimum 1500 haseł ujmujących okres od czasów zamierzchłych do współczesności. Granice terytorialne powstającego dzieła wyznaczają granice historyczne Załęża, różniące się od współczesnych. Dlatego wśród haseł uwzględniono struktury administracji terenowej, w obrębie których funkcjonowała miejscowość (dotyczące takich jednostek terytorialnych, jak: księstwo cieszyńskie, księstwo raciborskie, majorat mysłowicki, powiat bytomski i powiat katowicki), a także struktury administracji kościelnej (dekanaty), do których miejscowości należały.

W hasłach poruszono tematy: biograficzne, topograficzne, topograficzno-historyczne, historyczne, gospodarcze, wyznaniowe, kulturalno-oświatowe, omówiono zabytki i pomniki, struktury lecznictwa i kultury fizycznej, parę haseł poświęcono kulturze ludowej.

Notki biograficzne dotyczą wyłącznie osób nieżyjących, pochodzących z terenów historycznego Załęża, a także tam zamieszkałych bądź działających, rozsławiających je poza ich granicami, o ile o ich działalności zachowały się ślady w źródłach lub dostępnych opracowaniach. Było to jedyne kryterium, jakie zastosowano, stąd w leksykonie znalazły się osoby o różnych opcjach narodowych i różnych orientacjach politycznych (m.in. działacze lewicowi, przedstawiciele duchowieństwa, osoby konsekrowane, właściciele Załęża, działacze samorządowi, powstańcy śląscy, sportowcy, nauczyciele, przedstawiciele świata kultury, dyrektorzy zakładów pracy).

Ważną część leksykonu stanowią hasła topograficzne – zarówno z topografii urzędowej (dotyczą większości ulic Załęża i Załęskiej Hałdy, nazw osiedli i kolonii, miejsc historycznych), jak i z onomastyki ludowej. Pewna grupa haseł dotyczy wydarzeń historycznych, ich wpływu na dzieje Załęża (np. działalności Armii Radzieckiej w styczniu 1945, II wojny światowej, struktur ruchu oporu podczas okupacji, I wojny światowej, powstań śląskich, plebiscytu górnośląskiego, wojny trzydziestoletniej, wojen saskich, wielkiego kryzysu gospodarczego).

Duża grupa haseł dotyczy jednostek gospodarczych. W tej grupie znajdują się wszystkie kopalnie z szybami i polami górniczymi, huty, kuźnica i inne jednostki gospodarcze różnych branż. Pewna grupa haseł odnosi się do rzemiosła, usług i handlu – obejmuje opracowania dotyczące nazw branżowych (np. fryzjerstwo, kowalstwo, piekarstwo), rzemieślników wykonujących wybrane zawody (np. budowlańcy, piekarze, stolarze), a także niektórych hurtowni, sklepów i mających długoletnie tradycje restauracji. Nie pominięto również haseł związanych z rolnictwem (np. hodowla bydła, drobiu, koni, trzody oraz uprawa roślin użytkowych, ziemniaków i żyta).

Starając się uwzględnić wszystkie aspekty dziejów Załęża, opracowano też hasła związane z życiem parafialnym realizowanym w 3 istniejących kościołach (parafie, związki i stowarzyszenia kościelne, obiekty sakralne), edukacją przedszkolną, szkolną i pozaszkolną, lecznictwem (szpitale, ważniejsze przychodnie, apteki), kulturą fizyczną i turystyką (struktury i kluby sportowe).

Przy opracowaniu leksykonu korzystano z archiwaliów Archiwum Państwowego w Katowicach i jego oddziałów w Pszczynie i Gliwicach, Archiwum Miejskiego w Katowicach, Archiwum Kurii Archidiecezjalnej w Katowicach oraz zgromadzonych w Muzeum Historii Katowic, a także informacji zamieszczanych w prasie historycznej i współczesnej, okolicznościowych wydawnictwach jubileuszowych oraz literaturze naukowej i popularnonaukowej.

Antoni Steuer

autor koncepcji opracowania i treści haseł


 

wspolczesne-granice-zaleza

Współczesne granice Załęża