P

PARAFIA PODWYŻSZENIA KRZYŻA ŚWIĘTEGO I ŚWIĘTEGO HERBERTA NA OSIEDLU WITOSA, erygowana 14 IX 1982 poprzez wyłączenie części obszaru z ►parafii św. Józefa w Załężu i ►parafii Świętych Cyryla i Metodego w Załęskiej Hałdzie; należy do dekanatu Katowice-Załęże; liczy ponad 13 tys. parafian. Zaczątkiem były punkty katechetyczne w bloku na ►Obrokach (1972, 1977) i przy ►ul. Wincentego Witosa (1980). Pierwszym wielkim nabożeństwem była pasterka polowa 24 XII 1980 celebrowana przez bp. Czesława Domina. 27 IX 1981 odprawiono mszę polową w miejscu, gdzie miała powstać świątynia, a od X 1981 w każdą niedzielę odprawiano w tym miejscu mszę św. i codziennie wieczorem różaniec. Rozpoczęto przygotowywanie terenu pod budowę. Kierowanie i nadzór nad pracami powierzono załęskiej parafii św. Józefa. 13 XII 1981 odprawiono mszę św. w tymczasowej kaplicy w baraku z blachy o wymiarach 29 x 8 m. 20 V 1984 poświęcono kaplicę w domu katechetycznym; przez następne 9 lat miejsce to było tymczasowym kościołem. Od 1993 parafia funkcjonuje przy ►kościele p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego i św. Herberta. Zasiegiem obejmuje ►Obroki i ►Osiedle Witosa. Działające grupy parafialne: Dzieci Maryi – Eucharystyczny Ruch Młodych, Katecheza dorosłych, Ministranci, Lektorzy, Nauczyciele, Odnowa w Duchu Świętym, Pomocnicy Maryi Matki Kościoła oraz Żywy Różaniec, Ruch Domowego Kościoła (Oaza Rodzin), Ruch Światło – Życie (Oaza Młodzieżowa), Parafialny Klub Seniora, Poradnia Życia Małżeńskiego, Studenci i młodzież pracująca, Zespół Charytatywny.

Duszpasterze parafii Podwyższenia Krzyża Świętego i św. Herberta

www.osiedlewitosa.katowice.pl/viewpage.php?page_id=1; www.archidiecezja.katowice.pl/index.

PARAFIA ŚWIĘTYCH CYRYLA I METODEGO W ZAŁĘSKIEJ HAŁDZIE, parafia rzymskokatolicka powstała w 1942 jako lokalia z ►parafii św. Józefa w Załężu. Do parafii należą ulice: ►F. Bocheńskiego, Brygadzistów, ►Chodnikowa, Dobrego Urobku, Dolna, ►Kochłowicka (praktycznie do autostrady ►A4), Okrężna, Przekopowa, Przodowników, Ścianowa, Upadowa, Wrębowa, Załęska Hałda. W 2001 skupiała 737 wiernych; jedna z najmniejszych parafii w archidiecezji katowickiej. W 1937 powstała kaplica (stacja duszpasterska) w pomieszczeniu miejscowej ►restauracji Günthera (popular. Ginterówka, w zasadzie ►Waldschloss); w l. 1938−1939 funkcjonowała w pomieszczeniu ►Szkoły Podstawowej nr 25 w Załęskiej Hałdzie; w okresie ►II wojny światowej w dawnej siedzibie oddziału ►Związku Strzeleckiego w Załęskiej Hałdzie; kolejne kaplice były obsługiwane przez duchowieństwo dochodzące z ►parafii św. Józefa w Załężu. W 1942 ustanowiono lokalię, a lokalistą został ks. Tadeusz Lichota. W l. 1941−1945 duchowni objęli opieką duszpasterską więźniów w ►obozie pracy przy szybie ►Wschodnim. Po 1945 dawna kaplica została zamieniona na dom mieszkalny; postanowiono, że nowa świątynia powstanie w adaptowanym budynku cegielni ►koncernu Hohenlohe (poświęconym 11 IX 1945). W l. 1945−1979 kuracja (z administratorem w l. 1949−1959); odrębna parafia od 1979, potwierdzona w 1992 przy ►kościele pw. Świętych Cyryla i Metodego w Załęskiej Hałdzie. W 1953 liczyła 2,5 tys. wiernych, w tym 1,5 tys. polskich reemigrantów z Francji (1947−1948), osiedlonych w kolonii ►Załęska Hałda (fińskie domki). Z końcem l. 50. XX w. objęła część terenów należących dotąd do parafii św. Ludwika Króla w Panewnikach. Dała poczatek ►parafii Podwyższenia Krzyża Świętego i św. Herberta (1982) na ►Osiedlu Witosa, której przekazała 3/4 mieszkańców (spadek liczby parafian z 4 tys. w 1968 do ok. 1 tys. w 1982; pozostali przeważnie wierni w podeszłym wieku). Do 2010 prowadziła katechizację w szkole.
AKAD, zesp. Akta Lokalne, sygn. AL 02506, 02509.

Duszpasterze parafii Świętych Cyryla i Metodego w Załęskiej Hałdzie

PARAFIE W ZAŁĘŻU: ►Świętych Cyryla i Metodego w Załęskiej Hałdzie, ►św. Jerzego w Załęskiej Hałdzie, ►św. Józefa w Załężu, ►Podwyższenia Krzyża św. i św. Herberta na Osiedlu Witosa.

PETROWITZER WEG zob. ►Piotrowicka Droga

PIERWSZA DRUŻYNA HARCERSKA im. BOLESŁAWA CHROBREGO W ZAŁĘŻU, odegrała pionierską rolę w rozwoju harcerstwa (męskiego)w Katowicach; zał. 6 VI 1920; 28 XII 1920 podzielona na: Pierwszą Drużynę Harcerską im. Bolesława Chrobrego (starsi, ponad 15-letni chłopcy) i ►Drugą Drużynę Harcerską im. Jana III Sobieskiego (młodsi); w 1924 ponownie scalona. Prowadziła działalność plebiscytową: w 1920 zorganizowała wieczornicę z okazji rocznicy wybuchu powstania listopadowego (piosenki, scenki teatralne, gawędy tematycznie związane z rocznicą); brała udział w I zlocie harcerskim; harcerze ochraniali wiece i lokale wyborcze, walczyli w III powstaniu śląskim (zob. ►Powstania śląskie). Znalazła schronienie w ►Szkole Podstawowej nr 21 w Załężu. W l. 30 XX w. w programie działalności m.in. wycieczki do największych zakładów pracy województwa śląskiego; w 1936 otrzymała radioodbiornik. Po 1939 organizacja konspiracyjna, reaktywowana w l. 1945–1949, 1957–1961. Działacze: ►Stanisław Sapa, ►Jerzy Lis, Alfons Zgraja, Jan Sapa, H. Grabiński.
A. Czylok: Harcerska lilijka na Górnym Śląsku. Katowice 2002; „Polonia” 1930, nr 1951; „Polska Zachodnia” 1936, nr 7.

PILECKIEGO Witolda ROTMISTRZA SKWER, leży w południowej części ►Osiedla Witosa przy skrzyżowaniu ul. ►Wincentego Witosa i ►Michała Ossowskiego. Nazwa nadana uchwałą Rady Miasta Katowice nr LII/1070/10 z dnia 25 I 2009 (uchwała weszła w życie w 2010). Ważniejsze obiekty: obelisk (2012), place zabaw, krzyż przydrożny.
www.katowice.eu/katowic/skwer-rotmistrza-witolda-pileckiego.

PIOTROWICKA DROGA (Petrowitzer Weg), trakt handlowy biegnący z Załęża do Piotrowic i dalej do Mikołowa, zaznaczony na mapie z 1686; na północy łączył się z traktem Katowice – Bytom. W 1846 przestała spełniać swoje funkcje (tory kolejowe). Obecnie ►ul. Żelazna, ►ul. Żeliwna, ►ul. ks. P. Pośpiecha ►ul. Przekopowa.
A. Barciak, Z. Jedynak: Dzieje od początków miasta do współczesności. W: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. Red. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz. T. 2. Katowice 2012.

PLUS, klub osiedlowy na ►Osiedlu Witosa. Mieszkańcy mogą korzystać z zajęć prowadzonych w sekcjach: Śląska Szkoła Aikido, Nauka gry na pianinie, Akcja Zima i Lato, Gimnastyka dla kobiet i dziewcząt (aerobik, pilates i callanetics), Koło rękodzieła, Koło brydża sportowego, Rodzinny Klub Turystyki Kolarskiej „Wagabunda”. Klub organizuje: międzypokoleniowe spotkania i imprezy integracyjne, spotkania Koło nr 14 Polskiego Związku Emerytów i Rencistów Klub Seniora PKPS; wystawy malarstwa, rysunku i grafiki artystów nieprofesjonalnych, ekspozycje dzieł i okazów kolekcjonerskich, rękodzieła, miniatur przedmiotów ozdobnych i użytkowych, modeli, widokówek, znaczków, etykiet, kartek okolicznościowych, fotografii, medali, odznaczeń i inne, zajęcia sportowe dla dorosłych (elementy samoobrony, boks, karate), zebrania mieszkańców, działkowców, Rady Nadzorczej Spółdzielni itp.
http://zaleskahalda.pl/Harmonogram-zajec,91.html.

POKOJU ULICA (1900, 1939–1945 Schafgotschstraße, 1920–1921 Friedenstraße), dł. 300 m w układzie południkowym. Załęża. Znajdują się przy niej familoki budowane pod koniec XIX w., w l. 1922–1939 zamieszkałe głównie przez wdowy po górnikach i inwalidach (własność ►Giesche SA). W okresie międzywojennym mieściły się tam: wędzarnia śledzi, ►fabryka kiszonej kapusty Franciszka Pradelli, warsztaty spawalnicze Franciszek Śmigielski; po 1945 – siedziba Okręgu (V) Katowickiego Związku Hodowców Gołębi Pocztowych; obecnie – agencje reklamowe, spółdzielnia mieszkaniowa „Partner”, hurtownia orientalna Lemat; sklep motocyklowy, Ave – sprzedaż produktów naftowych, wypożyczalnia nart, pośrednictwo turystyczne Travel Avenue Sp. z o.o. Ulica jest zaliczana do jednej z najbardziej niebezpiecznych w Katowicach; w topografii ludowej nazywana „Kansas”. Znani mieszkańcy: ►Jan Juchelek.
APK, Urząd Wojewódzki Śląski, Wydział Społeczno-Polityczny, sygn. 560/1; AUM, zesp. 2, sygn. 373; Skorowidz branż przemysłu, handlu, finansów, rzemiosła i zawodów wyzwolonych: województwo śląskie. 1929/30. [Katowice] 1929; Księga adresowa Wielkich Katowic. Katowice 1935; Śląska księga adresowa: informator gospodarczy na rok 1958. Katowice 1958.

POLA GÓRNICZE (nadania): ►Adam, ►Batory, ►Charlotte, ►Fortuna, ►Irena, ►Israel, ►Joseph, ►Kalina, ►Mała Helena, ►Rinaldo, ►Święty Krzyż, ►Victor, ►Załęże I, ►Załęże II, ►Zjednoczony Kleofas.
APK, zesp. Katowickie Zjednoczenie Przemysłu Węglowego, sygn. 511/2; R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

POSTERUNEK POLICJI PAŃSTWOWEJ WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO w Załęskiej Hałdzie, utworzony w 1925 (wymieniany w różnych publikatorach), istniał do 1938; wraz z ►Komisariatem Policji Państwowej Województwa Śląskiego w Załężu zapewniał bezpieczeństwo w obwodzie Załęże. Siedziba mieściła się w przystosowanych pomieszczeniach stajni ►Silberstein przy ►ul. Załęska Hałda 37; posterunkowym był ►Zioła.
AUM, zesp 2, sygn. 595; „Goniec Śląski” 1927, nr 196.

POŚPIECHA Pawła ULICA (nazwa urzędowa w l. 1900–1922 – Nicolaistrasse, nawiązujaca do dawnych funkcji ►Piotrowickiej Drogi; od 1922 – Mikołowska; w l. 1939–1945 – Wassermanweg), dł. 1,3 km; biegnie w pobliżu nieczynnych torów kolejowych z dwiema nitkami (Stara droga); przed skrętem z zachodu na wschód układ południkowy, następnie równoleżnikowy. Pierwotnie ►Piotrowicka Droga (w zbliżonym do współczesnego kształcie); po 1846 wzdłuż drogi położono tory kolejowe i wybudowano budkę dróżnika; ok. 1883 pojawiły się pierwsze zabudowania. W okresie międzywojennym znajdowały się tam: ►Azyl Miejski, zakład kołodziejski Paweł Pissek, ►restauracje Bugla, fabryka mydła ►Czwiklitzer; po II wojnie światowej: ►Wojewódzki Szpital Dziecięcy, ►cmentarz parafii św. Józefa z domem grabarza (ob. zakład kamieniarski), zakłady ►Pollena-Savona, Powiatowy Urząd Pracy, ►Krzyż na styku z ul. Gliwicką, plac zabaw.
Skorowidz branż przemysłu, handlu, finansów, rzemiosła i zawodów wyzwolonych. Województwo śląskie: 1929/30. [Katowice] 1929; Księga adresowa Wielkich Katowic. Katowice 1935; Śląska księga adresowa: informator gospodarczy na rok 1958. Katowice 1958; http://www.orsip.pl/uslugi/archiwum-panstwowe.

PÓŁNOCNY (pierwotnie Ulrich/Ulryk), nieistniejący szyb ►kopalni „Kleofas” na terenie Wielkich Hajduk; materiałowo-zjazdowy, od 1924 wentylacyjny; drążony od pocz. XX w. (głębokość 423,6 m); w nadszybiu mieścił się lokal grupy uchodźców Związku Powstańców Śląskich z powiatu gliwicko-toszeckiego. Jako nieczynny figurował jeszcze w II poł. l. 40. XX w. z przeznaczeniem do likwidacji.
APK, zesp. Katowickie Zjednoczenie Przemysłu Węglowego, sygn. 511/2; R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997; „Polak” 1924, nr 68.

PRAUS Wilhelm (? – 5 IX 1939, Załęże), pracownik umysłowy, obrońca Katowic w 1939, ujęty i rozstrzelany w Załężu. Nazwisko upamiętnione na pomniku przy ►Węglarczyka Antoniego skwerze (zob. też ►Miejsca upamiętnione w Załężu).
A. Szefer: Losy powstańców śląskich w latach okupacji hitlerowskiej. Katowice 1970.

PRZEDSIĘBIORSTWO GEODEZYJNO-KARTOGRAFICZNE KATOWICE, zlokalizowane przy ►ul. Stanisława Kossutha 9 na ►Osiedlu Witosa. Swój rodowód wywodzi z dwóch wcześniej powstałych przedsiębiorstw katowickich scalonych w 1975: 1) Katowickiego Okręgowego Przedsiębiorstwa Mierniczego (zał. Zarządzeniem nr 42 Prezesa Rady Ministrów z 2 IX 1951), przemianowanego m.in. na Zjednoczone Przedsiębiorstwa Geodezyjno-Kartograficzne GEOKART (1974), z siedzibami przy ul. K. Damrota 25 i ul. A. Zgrzebnioka, 2) Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Geodezyjnego Gospodarki Komunalnej (zał. 1954) przy ul. Brata Alberta 4, po 1980 z siedzibą na Osiedlu Witosa. W 2002 wpisane do rejestru przedsiębiorstw jako SA; zajmuje się produkcja map (w tym geologicznych) i książek.

PRZEDSZKOLE nr 26 im. MARIANA MROZA W ZAŁĘŻU, zlokalizowane przy ►ul. Juliusza Zarębskiego 7. Rodowodem sięga do dwóch placówek wychowawczych: ►Ochronki Domu Zgromadzenia Zakonnego Jadwiżanek w Załężu (zał. 1899) i przedszkola przy ►Szkole Podstawowej nr 20 (zał. 1927), od 1928 połączonych unią personalną. W 1936 uczęszczało do niego 165 dzieci. W 1945 placówka mieściła się początkowo w jednej izbie lekcyjnej SP nr 20 (od 1946 na drugim piętrze budynku); wkrótce powstały 3 oddziały (m.in. w ►Domu Kultury Huty Baildon). Do 1954 kontynuowana była praca wychowawcza w ochronce, w której uczestniczyło 150–200 dzieci. Od 1949 działało pod patronatem ►Fabryki Maszyn Górniczych „MOJ”. Do dyspozycji placówki oddano ogród ze zjeżdżalnią. W l. 1961–1964 przedszkole funkcjonowało w starym budynku SP nr 20 przy ►ul. Gliwickiej, od 15 IX 1964 w nowo wybudowanym lokum do wyłącznej dyspozycji przedszkola. Od 1 I 1965 jest samodzielną jednostką budżetową. W l. 1975–1978 uczęszczało do niego 97 dzieci. W 2014 placówce nadano imię Mariana Mroza. Kierownictwo przedszkola pełniła mistrzyni Gertruda Zagrodzka, obecnie Danuta Pękała.
http://przedszkole26.cba.pl/; kronika SP nr 20 w Załężu.