P

PARAFIA PODWYŻSZENIA KRZYŻA ŚWIĘTEGO I ŚWIĘTEGO HERBERTA NA OSIEDLU WITOSA, erygowana 14 IX 1982 poprzez wyłączenie części obszaru z ►parafii św. Józefa w Załężu i ►parafii Świętych Cyryla i Metodego w Załęskiej Hałdzie; należy do dekanatu Katowice-Załęże; liczy ponad 13 tys. parafian. Zaczątkiem były punkty katechetyczne w bloku na ►Obrokach (1972, 1977) i przy ►ul. Wincentego Witosa (1980). Pierwszym wielkim nabożeństwem była pasterka polowa 24 XII 1980 celebrowana przez bp. Czesława Domina. 27 IX 1981 odprawiono mszę polową w miejscu, gdzie miała powstać świątynia, a od X 1981 w każdą niedzielę odprawiano w tym miejscu mszę św. i codziennie wieczorem różaniec. Rozpoczęto przygotowywanie terenu pod budowę. Kierowanie i nadzór nad pracami powierzono załęskiej parafii św. Józefa. 13 XII 1981 odprawiono mszę św. w tymczasowej kaplicy w baraku z blachy o wymiarach 29 x 8 m. 20 V 1984 poświęcono kaplicę w domu katechetycznym; przez następne 9 lat miejsce to było tymczasowym kościołem. Od 1993 parafia funkcjonuje przy ►kościele p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego i św. Herberta. Zasiegiem obejmuje ►Obroki i ►Osiedle Witosa. Działające grupy parafialne: Dzieci Maryi – Eucharystyczny Ruch Młodych, Katecheza dorosłych, Ministranci, Lektorzy, Nauczyciele, Odnowa w Duchu Świętym, Pomocnicy Maryi Matki Kościoła oraz Żywy Różaniec, Ruch Domowego Kościoła (Oaza Rodzin), Ruch Światło – Życie (Oaza Młodzieżowa), Parafialny Klub Seniora, Poradnia Życia Małżeńskiego, Studenci i młodzież pracująca, Zespół Charytatywny.

Duszpasterze parafii Podwyższenia Krzyża Świętego i św. Herberta

www.osiedlewitosa.katowice.pl/viewpage.php?page_id=1; www.archidiecezja.katowice.pl/index.

PARAFIA ŚWIĘTYCH CYRYLA I METODEGO W ZAŁĘSKIEJ HAŁDZIE, parafia rzymskokatolicka powstała w 1942 jako lokalia z ►parafii św. Józefa w Załężu. Do parafii należą ulice: ►F. Bocheńskiego, Brygadzistów, ►Chodnikowa, Dobrego Urobku, Dolna, ►Kochłowicka (praktycznie do autostrady ►A4), Okrężna, Przekopowa, Przodowników, Ścianowa, Upadowa, Wrębowa, Załęska Hałda. W 2001 skupiała 737 wiernych; jedna z najmniejszych parafii w archidiecezji katowickiej. W 1937 powstała kaplica (stacja duszpasterska) w pomieszczeniu miejscowej ►restauracji Günthera (popular. Ginterówka, w zasadzie ►Waldschloss); w l. 1938−1939 funkcjonowała w pomieszczeniu ►Szkoły Podstawowej nr 25 w Załęskiej Hałdzie; w okresie ►II wojny światowej w dawnej siedzibie oddziału ►Związku Strzeleckiego w Załęskiej Hałdzie; kolejne kaplice były obsługiwane przez duchowieństwo dochodzące z ►parafii św. Józefa w Załężu. W 1942 ustanowiono lokalię, a lokalistą został ks. Tadeusz Lichota. W l. 1941−1945 duchowni objęli opieką duszpasterską więźniów w ►obozie pracy w Załężu przy szybie ►Wschodnim. Po 1945 dawna kaplica została zamieniona na dom mieszkalny; postanowiono, że nowa świątynia powstanie w adaptowanym budynku cegielni ►koncernu Hohenlohe (poświęconym 11 IX 1945). W l. 1945−1979 kuracja (z administratorem w l. 1949−1959); odrębna parafia od 1979, potwierdzona w 1992 przy ►kościele p.w. Świętych Cyryla i Metodego w Załęskiej Hałdzie. W 1953 liczyła 2,5 tys. wiernych, w tym 1,5 tys. polskich reemigrantów z Francji (1947−1948), osiedlonych w kolonii ►Załęska Hałda (fińskie domki). Z końcem l. 50. XX w. objęła część terenów należących dotąd do parafii św. Ludwika Króla w Panewnikach. Dała początek ►parafii Podwyższenia Krzyża Świętego i św. Herberta (1982) na ►Osiedlu Witosa, której przekazała 3/4 mieszkańców (spadek liczby parafian z 4 tys. w 1968 do ok. 1 tys. w 1982; pozostali przeważnie wierni w podeszłym wieku). Do 2010 prowadziła katechizację w szkole; organizacje: ►Katolickie Stowarzyszenie Kobiet w Załęskiej Hałdzie, ►Katolickie Stowarzyszenie Mężczyzn w Załęskiej Hałdzie, Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Męskiej (zob. ►Stowarzyszenie Młodzieży Polskiej w Załężu), ►Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży Żeńskiej (K.S.M.Ż.) w Załęskiej Hałdzie.
AKAD, zesp. Akta Lokalne, sygn. 02506, 02509; AKAD, Archiwum Parafii św. Józefa w Katowicach-Załężu, sygn. 77/45, 77/47.

Duszpasterze parafii Świętych Cyryla i Metodego w Załęskiej Hałdzie

PARAFIE W ZAŁĘŻU: ►Świętych Cyryla i Metodego w Załęskiej Hałdzie, ►św. Jerzego w Załęskiej Hałdzie, ►św. Józefa w Załężu, ►Podwyższenia Krzyża św. i św. Herberta na Osiedlu Witosa.

PATALONG Teofil (1869, Załęska Hałda – 1 IX 1939, Katowice), powstaniec śląski, działacz ►ruchu śpiewaczego i ►teatru amatorskiego; górnik ►kopalni „Kleofas”; członek ►Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” – od 1906 w Katowicach, od 1911 w Załężu, od 1920 w Załęskiej Hałdzie; współzałożyciel Towarzystwa Śpiewaczego ►„Lutnia” w Załęskiej Hałdzie (1919); sekretarz ►Kółka Rolniczego; komendant placu ►Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska; dowódca akcji na koszary policyjne w Załężu w I ►powstaniu śląskim, w uczestnik walk na terenie Dąbrówki Małej w II powstaniu śląskim, pracownik Polskiego Komitetu Plebiscytowego w Katowicach; komendant Straży Obywatelskiej; od 1922 członek wielu polskich organizacji w Załęskiej Hałdzie. Rozstrzelany przez Niemców w pobliżu wiaduktu kolejowego (zob. ►Miejsce upamiętnione).

PERONO-ALBRECHT Leokadia (29 X 1911, Załęże – 20 IV 1986, Chorzów), pochodzenia włoskiego, lekkoatletka. Była zawodniczką klubów sportowych: ►06 Katowice (1926–1929) i „Pogoń” Katowice (1930–1932). Osiągnięcia: 2 (0–0–2) medale MP – 3 miejsce w biegu na przełaj (1927) i w biegu na 1 km (1928).
H. Kurzyński i in.: Historia finałów lekkoatletycznych Mistrzostw Polski 1922–2011. Konkurencje kobiece. Bydgoszcz 2011.

PETROWITZER WEG zob. ►Piotrowicka Droga

PIERWSZA DRUŻYNA HARCERSKA im. BOLESŁAWA CHROBREGO W ZAŁĘŻU, odegrała pionierską rolę w rozwoju harcerstwa (męskiego)w Katowicach; zał. 6 VI 1920; 28 XII 1920 podzielona na: Pierwszą Drużynę Harcerską im. Bolesława Chrobrego (starsi, ponad 15-letni chłopcy) i ►Drugą Drużynę Harcerską im. Jana III Sobieskiego (młodsi); w 1924 ponownie scalona. Prowadziła działalność plebiscytową: w 1920 zorganizowała wieczornicę z okazji rocznicy wybuchu powstania listopadowego (piosenki, scenki teatralne, gawędy tematycznie związane z rocznicą); na pocz. l. 30 XX w. była członkiem Sekcji Teatrów Ludowych przy Wydziale Oświecenia Publicznego i Wyznań Religijnych Urzędu Wojewódzkiego Śląskiego w Katowicach; brała udział w I zlocie harcerskim; harcerze ochraniali wiece i lokale wyborcze, walczyli w III powstaniu śląskim (zob. ►Powstania śląskie). Znalazła schronienie w ►Szkole Podstawowej nr 21 w Załężu. W l. 30 XX w. w programie działalności m.in. wycieczki do największych zakładów pracy województwa śląskiego; w 1936 otrzymała radioodbiornik. Po 1939 organizacja konspiracyjna, reaktywowana w l. 1945–1949, 1957–1961. Działacze: ►Stanisław Sapa, ►Jerzy Lis, Alfons Zgraja, Jan Sapa, H. Grabiński.
APK, zesp. Urząd Wojewódzki Śląski, sygn. 81; A. Czylok: Harcerska lilijka na Górnym Śląsku. Katowice 2002; „Polonia” 1930, nr 1951; „Polska Zachodnia” 1936, nr 7.

PILECKIEGO Witolda ROTMISTRZA SKWER, leży w południowej części ►Osiedla Witosa przy skrzyżowaniu ul. ►Wincentego Witosa i ►Michała Ossowskiego. Nazwa nadana uchwałą Rady Miasta Katowice nr LII/1070/10 z dnia 25 I 2009 (uchwała weszła w życie w 2010). Ważniejsze obiekty: obelisk (2012), place zabaw, krzyż przydrożny.
www.katowice.eu/katowic/skwer-rotmistrza-witolda-pileckiego.

PIOTROWICKA DROGA (Petrowitzer Weg), trakt handlowy biegnący z Załęża do Piotrowic i dalej do Mikołowa, zaznaczony na mapie z 1686; na północy łączył się z traktem Katowice – Bytom. W 1846 przestała spełniać swoje funkcje (tory kolejowe). Obecnie ►ul. Żelazna, ►ul. Żeliwna, ►ul. ks. P. Pośpiecha ►ul. Przekopowa.
A. Barciak, Z. Jedynak: Dzieje od początków miasta do współczesności. W: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. Red. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz. T. 2. Katowice 2012.

PLUS, klub osiedlowy na ►Osiedlu Witosa. Mieszkańcy mogą korzystać z zajęć prowadzonych w sekcjach: Śląska Szkoła Aikido, Nauka gry na pianinie, Akcja Zima i Lato, Gimnastyka dla kobiet i dziewcząt (aerobik, pilates i callanetics), Koło rękodzieła, Koło brydża sportowego, Rodzinny Klub Turystyki Kolarskiej „Wagabunda”. Klub organizuje: międzypokoleniowe spotkania i imprezy integracyjne, spotkania Koło nr 14 Polskiego Związku Emerytów i Rencistów Klub Seniora PKPS; wystawy malarstwa, rysunku i grafiki artystów nieprofesjonalnych, ekspozycje dzieł i okazów kolekcjonerskich, rękodzieła, miniatur przedmiotów ozdobnych i użytkowych, modeli, widokówek, znaczków, etykiet, kartek okolicznościowych, fotografii, medali, odznaczeń i inne, zajęcia sportowe dla dorosłych (elementy samoobrony, boks, karate), zebrania mieszkańców, działkowców, Rady Nadzorczej Spółdzielni itp.
http://zaleskahalda.pl/Harmonogram-zajec,91.html.

POKOJU ULICA (1900, 1939–1945 Schafgotschstraße, 1920–1921 Friedenstraße), dł. 300 m w układzie południkowym. Znajdują się przy niej familoki budowane pod koniec XIX w., w l. 1922–1939 zamieszkałe głównie przez wdowy po górnikach i inwalidach (własność ►Giesche SA). W okresie międzywojennym mieściły się tam: wędzarnia śledzi, ►fabryka kiszonej kapusty Franciszka Pradelli, warsztaty spawalnicze Franciszek Śmigielski, handel reprezentowały: mleczarnia Franciszki Czoik i sklep z surowcami wtórnymi Pawła Pawloka; po 1945 – siedziba Okręgu (V) Katowickiego Związku Hodowców Gołębi Pocztowych; obecnie – agencje reklamowe, spółdzielnia mieszkaniowa „Partner”, hurtownia orientalna Lemat, sklep motocyklowy, Ave – sprzedaż produktów naftowych, wypożyczalnia nart, pośrednictwo turystyczne Travel Avenue Sp. z o.o. Ulica jest zaliczana do jednej z najbardziej niebezpiecznych w Katowicach; w topografii ludowej nazywana „Kansas”. Znani mieszkańcy: ►Jan Juchelek.
APK, Urząd Wojewódzki Śląski, Wydział Społeczno-Polityczny, sygn. 560/1; AUM, zesp. 2, sygn. 373; Skorowidz branż przemysłu, handlu, finansów, rzemiosła i zawodów wyzwolonych: województwo śląskie. 1929/30. [Katowice] 1930; Księga adresowa Wielkich Katowic. Katowice 1935; Śląska księga adresowa: informator gospodarczy na rok 1958. Katowice 1958.

POLA GÓRNICZE (nadania): ►Adam, ►Batory, ►Charlotte, ►Fortuna, ►Irena, ►Israel, ►Joseph, ►Kalina, ►Mała Helena, ►Rinaldo, ►Święty Krzyż, ►Victor, ►Załęże I, ►Załęże II, ►Zjednoczony Kleofas.
APK, zesp. Katowickie Zjednoczenie Przemysłu Węglowego, sygn. 511/2; R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997.

POSTERUNEK POLICJI PAŃSTWOWEJ WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO w Załęskiej Hałdzie, utworzony w 1925 (wymieniany w różnych publikatorach), istniał do 31 VII 1936; wraz z ►Komisariatem Policji Państwowej Województwa Śląskiego w Załężu zapewniał bezpieczeństwo w obwodzie Załęże. Siedziba mieściła się w przystosowanych pomieszczeniach stajni ►Silberstein przy ►ul. Załęska Hałda 37; posterunkowym był ►Zioła.
AUM, zesp 2, sygn. 595; „Goniec Śląski” 1927, nr 196; Kronika Szkoły Podstawowej nr 25 w Załęskiej Hałdzie, T. 2 (wyd. elektroniczne).

POŚPIECHA Pawła ULICA (nazwa urzędowa w l. 1900–1922 – Nicolaistrasse, nawiązujaca do dawnych funkcji ►Piotrowickiej Drogi; od 1922 – Mikołowska; w l. 1939–1945 – Wassermanweg), dł. 1,3 km; biegnie w pobliżu nieczynnych torów kolejowych z dwiema nitkami (Stara droga); przed skrętem z zachodu na wschód układ południkowy, następnie równoleżnikowy. Pierwotnie ►Piotrowicka Droga (w zbliżonym do współczesnego kształcie); po 1846 wzdłuż drogi położono tory kolejowe i wybudowano budkę dróżnika; ok. 1883 pojawiły się pierwsze zabudowania. W okresie międzywojennym znajdowały się tam: ►Azyl Miejski, zakład kołodziejski Paweł Pissek, ►restauracje Bugla, fabryka mydła ►Czwiklitzer, sklep towarów spożywczych (Jadwigi Kowolik); po II wojnie światowej: ►Wojewódzki Szpital Dziecięcy, ►cmentarz parafii św. Józefa z domem grabarza (ob. zakład kamieniarski), zakłady ►Pollena-Savona, Powiatowy Urząd Pracy, ►Krzyż na styku z ul. Gliwicką, plac zabaw.
Skorowidz branż przemysłu, handlu, finansów, rzemiosła i zawodów wyzwolonych. Województwo śląskie: 1929/30. [Katowice] 1929; Księga adresowa Wielkich Katowic. Katowice 1935; Śląska księga adresowa: informator gospodarczy na rok 1958. Katowice 1958; http://www.orsip.pl/uslugi/archiwum-panstwowe.

PÓŁNOCNY (pierwotnie Ulrich/Ulryk), nieistniejący szyb ►kopalni „Kleofas” na terenie Wielkich Hajduk; materiałowo-zjazdowy, od 1924 wentylacyjny; drążony od pocz. XX w. (głębokość 423,6 m); w nadszybiu mieścił się lokal grupy uchodźców Związku Powstańców Śląskich z powiatu gliwicko-toszeckiego. Jako nieczynny figurował jeszcze w II poł. l. 40. XX w. z przeznaczeniem do likwidacji.
APK, zesp. Katowickie Zjednoczenie Przemysłu Węglowego, sygn. 511/2; R. Borowy: Wczoraj – dziś – jutro... kopalni „Katowice-Kleofas”. Historia węglem pisana. Katowice 1997; „Polak” 1924, nr 68.

PRAUS Wilhelm (? – 5 IX 1939, Załęże), pracownik umysłowy, obrońca Katowic w 1939, ujęty i rozstrzelany w Załężu. Nazwisko upamiętnione na pomniku przy ►Węglarczyka Antoniego skwerze (zob. też ►Miejsca upamiętnione w Załężu).
A. Szefer: Losy powstańców śląskich w latach okupacji hitlerowskiej. Katowice 1970.

PRZEDSIĘBIORSTWO GEODEZYJNO-KARTOGRAFICZNE KATOWICE, zlokalizowane przy ►ul. Stanisława Kossutha 9 na ►Osiedlu Witosa. Swój rodowód wywodzi z dwóch wcześniej powstałych przedsiębiorstw katowickich scalonych w 1975: 1) Katowickiego Okręgowego Przedsiębiorstwa Mierniczego (zał. Zarządzeniem nr 42 Prezesa Rady Ministrów z 2 IX 1951), przemianowanego m.in. na Zjednoczone Przedsiębiorstwa Geodezyjno-Kartograficzne GEOKART (1974), z siedzibami przy ul. K. Damrota 25 i ul. A. Zgrzebnioka, 2) Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Geodezyjnego Gospodarki Komunalnej (zał. 1954) przy ul. Brata Alberta 4, po 1980 z siedzibą na Osiedlu Witosa. W 2002 wpisane do rejestru przedsiębiorstw jako SA; zajmuje się produkcja map (w tym geologicznych) i książek.

PRZEDSZKOLE DEUTSCHE SCHULVEREIN W ZAŁĘŻU, utworzone 1 XII 1931 po przyznaniu koncesji na prowadzenie placówki Fridzie Bachmann (przewodniczącej Katholische Deutsche Frauenbund in Obeschlesien). Pierwotnie miało funkcjonować w ►Szkole Podstawowej nr 24 na Kolonii Ignacego Mościckiego, jednak ta lokalizacja została zarzucona. Z przydziału Wydziału Opieki Społecznej Magistratu Katowickiego umieszczono je w jednoizbowym, wydzielonym pomieszczeniu w ►Szkole Podstawowej dla niemieckiej mniejszości językowej im. Andrzeja Frycza-Modrzewskiego. Nadzór merytoryczny nad placówką sprawował Urząd Wojewódzki Śląski i Powiatowy Inspektorat Szkolny, a patronat – ►Giesche SA – Zarząd Kopalni „Kleofas”. Do przedszkola uczęszczało 39 dzieci w wieku 4–6 lat; kierownikiem i jedynym pracownikiem była Margot Janitzek. Zlikwidowane 3 VI 1936.
APK, zesp. Volksbund, sygn. 1972, 1973; „Wiadomości Administracyjne Miasta Katowic” 1937, nr 1–3.

PRZEDSZKOLE nr 26 im. MARIANA MROZA W ZAŁĘŻU, zlokalizowane przy ►ul. Juliusza Zarębskiego 7. Rodowodem sięga do dwóch placówek wychowawczych: ►Ochronki Domu Zgromadzenia Zakonnego Jadwiżanek w Załężu (zał. 1899) i przedszkola przy ►Szkole Podstawowej nr 20 im. J. Słowackiego (zał. 1927), od 1928 połączonych unią personalną. W 1936 uczęszczało do niego 165 dzieci. W 1945 placówka mieściła się początkowo w jednej izbie lekcyjnej SP nr 20 (od 1946 na drugim piętrze budynku); wkrótce powstały 3 oddziały (m.in. w ►Domu Kultury Huty Baildon). Do 1954 kontynuowana była praca wychowawcza w ochronce, w której uczestniczyło 150–200 dzieci. Od 1949 działało pod patronatem ►Fabryki Maszyn Górniczych „MOJ”. Do dyspozycji placówki oddano ogród ze zjeżdżalnią. W l. 1961–1964 przedszkole funkcjonowało w starym budynku SP nr 20 przy ►ul. Gliwickiej, od 15 IX 1964 w nowo wybudowanym lokum do wyłącznej dyspozycji przedszkola. Od 1 I 1965 jest samodzielną jednostką budżetową. W l. 1975–1978 uczęszczało do niego 97 dzieci. W 2014 placówce nadano imię Mariana Mroza. Kierownictwo przedszkola pełniła mistrzyni Gertruda Zagrodzka, obecnie Danuta Pękała.
http://przedszkole26.cba.pl/; kronika SP nr 20 w Załężu.

PRZEDSZKOLE TOWARZYSTWA POLEK W ZAŁĘŻU, prywatna placówka opiekuńczo-wychowawcza dla dzieci w wieku przedszkolnym, zał. 1929/1930 (do wybuchu ►II wojny światowej, jedna z trzech tego typu placówek w Katowicach), podlegała Sekcji Matki i Dziecka ►Towarzystwa Polek w Załężu. Od 3 V 1934 mieściła się w ►domu sypialnym kopalni „Kleofas” przy ul. S. Wojciechowskiego 159 (ob. ►ul. Gliwicka) – 3 izby lekcyjne (o pow. 96 m3) i plac zabaw (o pow. 64 m²). Zajęcia prowadzono w 3 oddziałach, a opiekę nad dziećmi sprawowały 3 wychowawczynie (opiekunki): Barbara Kozianówna Jadwiga Jarońska, Jadwiga Sindutówna. W 1935 do przedszkola uczęszczało 160 dzieci z rodzin bezrobotnych.
J. Prażmowski: Szkolnictwo w województwie śląskim. Katowice 1936; „Polska Zachodnia” 1934, nr 122.

PRZEMYSŁ, podstawowy dział w historii gospodarki Załęża – co najmniej 66 jednostek reprezentujących 15 gałęzi. Początkiem industrializacji (poprzedzającym powstanie przemysłu) były manufaktury (►kuźnica Załęska, ►tartaki, ►młyn). Rozwój przemysłu wydobywczego w XVIII w. zapoczątkowało ►górnictwo węgla kamiennego (zob. ►kopalnia „Kleofas”) oraz pozyskiwanie rud żelaznych (zob. ►żelaziak) i cynku (zob. ►galman). Górnictwo dało podwaliny rozwoju ►przemysłu materiałów budowlanych (cegielnie Działoszyńskiego, Silberstein, ►Kleofas I, ►Kleofas II) oraz energetyki (►Elektrownia Kopalni „Kleofas”). Zapoczątkowane w II dekadzie XIX w. ►hutnictwo było reprezentowane przez huty żelaza (►Baildon) i cynku (►Johanka, ►Victor); na pocz. XX w. zaczęły się kształtować: ►przemysł maszynowy (►MOJ, ►Gonar), ►przemysł metalowy (fabryki wyrobów drucianych, kotłów, konstrukcji żelaznych, sprężyn – ►Grützmacher, ►Jarząbek et Hoinkis, ►Künholz, resorów, sprzętu przeciwpożarowego – ►Miarczyński i Spółka), ►przemysł chemiczny (m.in. wyrób mydła, kosmetyków, środków izolacyjnych), ►przemysł drzewny (wyrób mebli: ►Biro, ►Fesser), a także zakłady papiernicze (produkcja ksiąg buchalteryjnych), poligraficzne, spożywcze (Browar, ►Fabryka Wód Mineralnych, przetwórstwo rybne: ►Elba, ►Ocean). Po II wojnie światowej rola niektórych gałęzi przemysłu znacznie spadła; obecnie z zakładów pozostał jedynie Gonar.

Przykłady zakładów przemysłowych w Załężu

Legenda: * – w nawiasach kwadratowych podano datę pierwszej wzmianki w źródłach; ** – w Katowicach od 1867; *** – występował też pod szyldem Augustyn Kühnholz i Falkus; **** – także Górnośląska Fabryka Sprężyn.

APK, zesp. Gmina Załęże, sygn. 1; APK, Urząd Wojewódzki Śląski Wydział Przemysłu i Handlu, sygn. 2990; AUM, sygn. 1/36, 1/1012 1/2067, 1/2068, 1/2394,1/2398, 1/2404, 1/2405, 1/2411, 1/2412, 1/2414/ 1/2419, 1/ 2427, 1/2429, 1/2430 1/2431/ 1/2443, 1/2448, 1/2449. 1/2463. 1/2464, 2/373, 2/594, 4/42, 5/6076; L. Musioł: Załęże. Monografia historyczna parafii św. Józefa w Stalinogrodzie-Załężu – maszynopis [1955]; Śląska księga adresowa. Katowice 1958.

PRZYSTOLIK Ludwik (25 VII 1899, Katowice – 22 III 1948, Katowice), działacz społeczny i samorządowy; na początku l. 20 XX w. urzędnik gminny, inspektor biur w magistracie katowickim; po 1945 szef Wydziału Opieki Społecznej Zarządu Miejskiego w Katowicach, przewodniczący komisji meblowej. Był prezesem KS ►Naprzód „1912” Załęże, członkiem ►Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, ►Towarzystwa Ogródków Działkowych im. Józefa Piłsudskiego; działał w Zrzeszeniu Budowniczych Mieszkań. Odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi (1946). Mieszkał przy ul. Wojciechowskiego (ob. ►ul. Gliwicka).
AP Katowice, zesp. Urząd Wojewódzki Katowice, Wydział Ogólny, sygn. 462 A. Steuer: Ruch sportowy w Katowicach-Załężu (1895–1998). W: „Kronika Katowic”. T. 8. Katowice 1999; Pismo USC z 7 II 2018 w MHK.