JACEK Paweł (28 II 1892, Chechło k. Gliwic – 20 X 1973, Katowice), powstaniec śląski, w III ►powstaniu śląskim zastępca dowódcy w pułku toszecko-gliwickim, wiceprezes ►Związku Powstańców Śląskich (1925–1939). Od 1922 mieszkaniec Załęża, od 1927 – Kolonii Ignacego Mościckiego; był właścicielem sklepu i firmy „Kaloryfer” prezesem Towarzystwa Ogródków Działkowych im. I. Mościckiego, Grupy Miejscowej Związku Powstańców Śląskich, jednym z inicjatorów powstania Oddziałów Młodzieży Powstańczej w Województwie Śląskim. Od 1938 mieszkał w Zawodziu; od IX 1939 był członkiem ►Ochotniczych Oddziałów Powstańczych, od 1949 członkiem ►Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w Zawodziu. Odznaczony wieloma odznaczeniami państwowymi.
E. Breitkopf, E. Skorwider, A. Steuer: Zawodzie. Monografia dzielnicy i parafii Opatrzności Bożej w Katowicach. Katowice 2011.
JADWIŻANKI, Zgromadzenie Sióstr Świętej Jadwigi, założone w 1859 przez ks. Roberta Spiske we Wrocławiu; 20 XII 1886 na zaproszenie ►ks. Leopolda Markiefki 5 sióstr z Niezamyslić przybyło do Bogucic, by zastąpić ►boromeuszki w pracy w ►Sierocińcu Zakładu im. ks. Leopolda Markiefki. Dały początek nowej prowincji katowickiej, która została erygowana 3 VII 1924. Początkowo funkcjonowały w strukturach prowincji wrocławskiej, stopniowo rozszerzając działania wychowawcze (►Przedszkole Sióstr Jadwiżanek, ►Szkoła Podstawowa, ►Wyższa Szkoła Zawodowa Żeńska, ►Szkoła Specjalna); charytatywne (►Kuchnia Ludowa dla Ubogich, ►Kuchnia Mleczna); medyczne (opieka nad gruźlikami, ►Stacja Opieki nad Matką i Dzieckiem, praca w ►Szpitalu Zakonu Bonifratrów). Od 1922 prowadziły działalność w ramach komisariatu (kurator i wizytator ks. Augustyn Koźlik), od 1924 w Prowincji Polskiej Zgromadzenia Sióstr św. Jadwigi. W 1. 1939–1945 usunięte przez niemieckie władze okupacyjne. 19 V 1945 siostry i 80 chłopców powróciło z wojennej tułaczki; prowadziły ►Sierociniec (►Dom Małego Dziecka), ►Stację Opieki nad Uchodźcami. Jadwiżanki utrzymywały się z darowizn, pomocy UNRRA (Administracji Narodów Zjednoczonych do spraw Pomocy i Odbudowy) oraz władz miejskich; od 1947 prowadziły działalność gospodarczą (►Piekarnia Hostii i Komunikantów). W 1949 rozpoczęła się nagonka ideologiczno-polityczna; od 1961 siostry działały w strukturach Caritas-u, ich majątek upaństwowiono, pozbawiono je też wpływu na wychowanie dzieci i młodzieży. Po 1989 nastąpiło pełne przywrócenie działalności. Obecnie siostry prowadzą Ośrodek Wychowawczy dla dzieci i młodzieży oraz przedszkole, a także pracują przy kościele parafialnym oraz w Kurii Arcybiskupiej w Katowicach.
H. Domagała: Zgromadzenie Sióstr św. Jadwigi Prowincja Katowicka w latach 1945–1989. Lublin 2014; P. Nadolski, Katolickie klasztory i domy zakonne. W: Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo. Red. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz. T. 1. Katowice 2012.
JARZYNA Bernard (2 VIII 1894, Bogucice – 13 IV 1940, KL Sachßenhaußen), powstaniec śląski, członek POW GŚl., w l. 30. XX w. komendant organizacji ►Czerwonego Krzyża. Był członkiem ►Ochotniczej Kolumny Sanitarnej w Bogucicach; brał udział w III ►powstaniu śląskim, walczył w obronie Katowic we wrześniu 1939. 10 IX 1939 aresztowany przez gestapo i wywieziony do obozu.
APK, zesp. Śląski Instytut Naukowy Katowice, sygn. 2362; „Polska Zachodnia” 1930, nr 265.
JOHANKA zob. ►Świętojanka.
JUNGFRAUKONGREGATION zob. ►Sodalicja Mariańska.
